قازاقستان گەوگرافيالىق اتاۋلارىن زەرتتەۋ
تاقىرىبى: قازاقستان گەوگرافيالىق اتاۋلارىن زەرتتەۋ
مازمۇنى
1. كىرىسپە 2
2. قازاقستاننىڭ جەر - سۋ اتتارىنىڭ زەرتتەلۋ تاريحى 4
3. گەوگرافيالىق اتاۋلاردى توپتاۋ (كلاسسيفيكاسيالاۋ) 9
4. قازاقستان توپونيمدەرىنىڭ قالىپتاسۋ كەزەڭدەرى 14
5. اتاۋلاردىڭ شىعۋ تاريحىنا قىزعىلىقتى اڭگىمەلەر كەلتىرۋ 19
6. قورىتىندى 22
7. پايدالانعان ادەبيەتتەر 23
كىرىسپە
مەكتەپتە گەوگرافيا، بيولوگيا، تاريح ت. ب. ساباقتاردا گەوگرافيالىق اتاۋلار بارلىق تاقىرىپتارىندا كۇنبە - كۇن كەزدەسىپ وتىراتىنى بەلگىلى. گەوگرافيالىق اتاۋلاردى ءبىلۋ - كارتانى وقىپ ءبىلۋدىڭ نەگىزى.
وكىنىشكە وراي، قازىرگى تاڭدا بۇل ماسەلە دۇرىس جولعا قويىلدى دەپ ايتۋ قيىن. كوپشىلىك جاعدايدا گەوگرافيالىق اتاۋلاردى قۇرعاق جاتتاۋمەن شەكتەلەدى. بۇل جاتتاتۋ ءبىلىم بولا المايدى. وسى جاتتاعان اتاۋلاردى تەز ۇمىتىپ نەمەسە شاتاستىرىپ الامىز.
ال، قازاقستان توپونوميكاسى جونىندە ءبىزدى عىلىمي زەرتتەۋ جۇمىسىنا باۋلۋ، ولاردىڭ ءارقايسىسىن ءوزى تۋعان اۋىلى مەن اۋداننىڭ گەوگرافيالىق جەر اتاۋلارىنىڭ تاريحىمەن، ياعني و باستاعى بايىرعى ەلدى مەكەن اتاۋلارىنىڭ ءارتۇرلى كەزەڭدەردە ورىن العان ساياسي - الەۋمەتتىك جاعدايلارعا بايلانىستى باسقا اتاۋلارمەن اۋىستىرۋدىڭ ناقتىلى سەبەپتەرىن تانىپ بىلە الاتىنداي، ولاردى وزىنشە تالداپ، پىكىر جۇرگىزە الاتىن دارەجەگە كوتەرۋ كەرەك. اۋەل باستان قالىپتاسقان تاريحي ەلدى مەكەن اتاۋلارىنىڭ وزگەرۋ، بوگدە اتپەن وزگەرۋ، مۇلدە جويىلىپ ءوشىپ كەتۋ نەمەسە سىرتتان زورلىقپەنەندىرىلگەن بوتەن تىلدەگى اتاۋلارمەن الماستىرۋ پروسەستەرىندەگى باستى سەبەپتەر، نەگىزىنەن ءار كەزەڭدە جۇرگىزىلگەن وتارشىلدىق ساياساتپەن تىكەلەي بايلانىستا جاتاتىن الەۋمەتتىك قۇبىلىس ەكەنىن وقۋشىعا شىنشىلدىقپەن، ناقتىلى دەرەكتى ايعاقتارمەن اشىپ كورسەتۋدىڭ تانىمدىق ءمانى ەرەكشە.
گەوگرافيالىق اتاۋلاردا حالىقتىڭ تاريحى جانە تاريحي گەوگرافيا جونىندە قىرۋار باي ماتەريال، قۇندى دەرەكتەر ساقتالعان. ولار جەر استىندا تۇنىپ جاتقان قازبا بايلىق نەمەسە ارحەولوگتارعا سيرەك كەزدەسەتىن قۇندى كونە زاتتار ىسپەتتەس. دەمەك، ونىڭ قويناۋىندا زاماندار بويى ساقتالعان، تالاي عاسىردىڭ كۋاسى بولعان سول - تاريحي اتاۋلار بار. سوندىقتان دا حالىقپەن بىرگە ءومىر ءسۇرىپ كەلە جاتقان اتاۋلار ءتىل ارقىلى وتكەن تاريحىمىز جايلى كوپ مالىمەت الارىمىز ءسوزسىز.
بۇل كۇندە ءاربىر ءتىلدىڭ سوزدىك قورىنداعى گەوگرافيالىق اتاۋلاردى عىلىمي جۇيەدە زەرتتەۋگە ۇلكەن ءمان بەرىلىپ وتىر. كەزىندە قازاقتىڭ جەر - سۋ اتاۋى جونىندە حالقىمىزدىڭ زاڭعار جازۋشىسى م. و. اۋەزوۆ: «ءبىزدىڭ قازاق - جەر اتى، تاۋ اتىن ءاماندا سول ورتانىڭ سىر - سيپاتىنا قاراي قويا بىلگەن جۇرت. قايدا قانداي ءبىر ولكەگە بارساڭدا جەر - سۋ جاپان تۇزدە كەزدەسكەن كىشكەنە بۇلاق اتىنىڭ وزىندە حانشاما ءمان - ماعىنا، شەشىلمەگەن قۇپيا سىر جاتادى»- دەپ وتە ورىندى ايتقان.
ءاربىر مەكەن - جاي، حالىق، قالا اتاۋلارى بەلگىلى - ءبىر حالىقتىڭ تاريحىنا قاتىستى بولعانىن ونداعى جەر - سۋ اتاۋلارى مۇرا بولىپ تانىلادى. وسى جەر - سۋ اتاۋلارى ارقىلى سول جەردە ءومىر سۇرگەن حالىق، تايپا، رۋ تۋرالى ماعلۇمات الامىز. قازاق دالاسىنداعى ەلدى - مەكەن اتاۋلارىنىڭ ۇزىنا - بويعى تۇرقىنا نازار اۋدارساق، ءبىزدىڭ اتا جۇرتىمىزدىڭ وتكەندەگى قاندى تاريحىندا، باسقىنشىلىق، وتارشىلدىق جورىقتاردىڭ، ساياسي - يدەولوگيالىق ماقساتتاعى ساياساتتاردىڭ ءتۇرلى قاتپارلى ىزدەرى جاتىر. حالقىمىزدا «جەردىڭ اتى - تاريحتىڭ حاتى» دەگەن اتالى ءسوز بار. اتامەكەن اتاۋلارى اتادان بالاعا، ۇرپاقتان – ۇرپاققا اۋىسىپ وتىراتىن اسىل قازىنا، تاريحي جادىگەر.
عىلىمي جۇمىستى جازۋ بارىسىندا ا. ءابدىراحمانوۆ، ە. قويشىبايەۆ، ءا. مۋرزايەۆ، ءا. بىرماعامبەتوۆ، ت. جانۇزاقوۆ، ە. كەرىمبايەۆ، ت. ب. ەڭبەكتەرى باسشىلىققا الىندى.
العا قويعان ماقساتقا بايلانىستى تومەندەگىدەي مىندەتتەردى شەشۋ:
ا) قازاقستان جەرىندەگى توپونيمدەردىڭ شىعۋ، پايدا بولۋ، دامۋ جولدارىن تالداۋ؛
ءا) توپونيمدەردى توپتارعا جىكتەۋ؛
ب) قازاقستان جەر - سۋ اتتارىن شولۋ؛
ۆ) قازاقستاننىڭ جەر - سۋ اتاۋلارىنا قاتىستى قىزعىلىقتى اڭگىمەلەر قاراستىرۋ؛
عىلىمي جۇمىس كىرىسپە مەن نەگىزگى بولىمنەن، قورىتىندى جانە پايدالانىلعان ادەبيەتتەر تىزىمنەن تۇرادى.
عىلىمي جۇمىستى جازۋ ءۇشىن مونوگرافيالىق ەڭبەكتەر، عىلىمي ماقالالار، مەرزىمدى باسپا ءسوز بەتىندە جاريالانعان ماقالالارمەن قاتار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق اكادەمياسىنا جينالعان «حابارلارمەن» قاتار، قازاقستاننىڭ ماسشتابى 1: 2 500 000 بولاتىن فيزيكالىق كارتاسى، ساياسي - اكىمشىلىك كارتالارى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2 تومدىق اتلاسى پايدالانىلدى.
قازاقستاننىڭ جەر - سۋ اتتارىنىڭ زەرتتەلۋ تاريحى
جەر بەتىنىڭ بەدەرىنە ات قويۋ ادامزات قوعامىمەن بىرگە تۋىپ، ەجەلدەن كەلە جاتىر. جەر - سۋ اتتارى نەمەسە گەوگرافيالىق اتاۋلار ارناۋلى عىلىمي ادەبيەتكە توپونيمدەر دەپ اتالاتىنى بەلگىلى. ال گەوگرافيالىق اتاۋلاردىڭ شىعۋ تەگىن، قالىپتاسۋ زاڭدىلىعىن، ماعىناسىن، گرامماتيكالىق قۇرىلىمىن گەوگرافيا مەن ءتىل بىلىمىنە ورتاق عىلىم سالاسى - توپونيميكا زەرتتەيدى. توپونوميكا گرەكتىڭ «topos» - جەر، ورىن، «ونوما»- اتاۋ، ەسىم، ات دەگەن سوزدەرىنەن الىنعان. ول وزەن، سۋ، قۇدىق، بۇلاق، كول، تەڭىز اتتارىن (گيدرونيمدەر)؛ تاۋ، ساي - سالا، قارات، جوتالار، اسۋلار، ورمان، توعاي، جايلاۋ (ورونيمدەردى)؛ ەلدى - مەكەندەردىڭ اتتارىن (ويكونيمدەردى) جان - جاقتى زەرتتەيدى.
قازاقستان جەر كولەمى جونىنەن دۇنيە ءجۇزى مەملەكەتتەرىنىڭ ىشىندە 9 - شى ورىن الادى، ياعني ۇلان - بايتاق قازاقستان جەرىندە ميلليونداعان جەر - سۋ اتتارى بار. سول جەر - سۋ اتتارى قاشان جانە قالاي پايدا بولعان؟
مىڭداعان وزەندەرگە، كولدەرگە، تاۋ - توبەلەرگە، قالالارعا، اۋىلدارعا كىمدەر ات قويعان؟ گەوگرافيالىق اتاۋلاردا قانداي سىر جاتىر؟
مىنە، وسىنداي سۇراقتار عالىمداردى عانا ەمەس، ءوز حالقىنىڭ وتكەن تاريحىن بىلۋگە قۇشتار ىنتىزار ءاربىر سانالى ازاماتتى تولعاندىرماي قويمايدى.
گەوگرافيالىق اتاۋلاردىڭ شىعۋ توركىنى، ولاردىڭ اتالۋ سەبەبى ادامداردى ەرتە زاماننان - اق قىزىقتىرىپ كەلەدى. كەيبىر گەوگرافيالىق اتاۋلاردىڭ اتالۋ تاريحى تىم ارعى داۋىرگە بارىپ تىرىلەدى.
كونە داۋىردە ادام ءوزىنىڭ ءسوز قورىنىڭ ازدىعىنا بايلانىستى گەوگرافيالىق وبەكتىلەردىڭ ءتۇر – تۇسىنە، ەرەكشەلىگىنە وراي سيپاتتاما بەرە الماعان، سول سەبەپتەن وراي ول وزەندى دە، كولدى دە، تەڭىزدى دە جالپى تۇردە «سۋ» دەپ، ال شوقى، قىرات، سىلەمدەردى ءبىر سوزبەن «تاۋ» دەپ اتاعان دەگەن پىكىر ايتادى عالىم ە. م. مۋرزايەۆ. بەلگىلى عالىم ا. گۋمبولدت «ورتالىق ازيا» دەگەن كىتابىندا تاۋلاردىڭ جانە وزەندەردىڭ «سۋ» دەگەن ماعىنا بىلدىرەدى - دەپ جازادى.
قازاقستان تەرريتورياسىنا قاتىستى جەر - سۋ اتتارى گەرادوت، سترابون، پتولومەي، پلينيي ەڭبەكتەرىندە، ەجەلگى ساياحاتشى، جيھانكەزدەر مەن ەلشىلەردىڭ ماركو پولو، زەماروس كاليكييدىڭ جازبالارىندا كەزدەسەدى. كونە جەر - سۋ اتتارى ورىس جىلنامالارىندا، اراب گەوگرافتارىنىڭ ەڭبەكتەرىندە، قازاقستان جەرىن باسىپ وتكەن باتىس ەۋروپا
ورىنداعان: تويشىبەك بەيبارىس
ءپان ءمۇعالىمى: نيازبەكوۆا اينۋر بولاتبەكوۆنا
گەوگرافيا ءپانى ءمۇعالىمى
قازاقستان گەوگرافيالىق اتاۋلارىن زەرتتەۋ. جۇكتەۋ
مازمۇنى
1. كىرىسپە 2
2. قازاقستاننىڭ جەر - سۋ اتتارىنىڭ زەرتتەلۋ تاريحى 4
3. گەوگرافيالىق اتاۋلاردى توپتاۋ (كلاسسيفيكاسيالاۋ) 9
4. قازاقستان توپونيمدەرىنىڭ قالىپتاسۋ كەزەڭدەرى 14
5. اتاۋلاردىڭ شىعۋ تاريحىنا قىزعىلىقتى اڭگىمەلەر كەلتىرۋ 19
6. قورىتىندى 22
7. پايدالانعان ادەبيەتتەر 23
كىرىسپە
مەكتەپتە گەوگرافيا، بيولوگيا، تاريح ت. ب. ساباقتاردا گەوگرافيالىق اتاۋلار بارلىق تاقىرىپتارىندا كۇنبە - كۇن كەزدەسىپ وتىراتىنى بەلگىلى. گەوگرافيالىق اتاۋلاردى ءبىلۋ - كارتانى وقىپ ءبىلۋدىڭ نەگىزى.
وكىنىشكە وراي، قازىرگى تاڭدا بۇل ماسەلە دۇرىس جولعا قويىلدى دەپ ايتۋ قيىن. كوپشىلىك جاعدايدا گەوگرافيالىق اتاۋلاردى قۇرعاق جاتتاۋمەن شەكتەلەدى. بۇل جاتتاتۋ ءبىلىم بولا المايدى. وسى جاتتاعان اتاۋلاردى تەز ۇمىتىپ نەمەسە شاتاستىرىپ الامىز.
ال، قازاقستان توپونوميكاسى جونىندە ءبىزدى عىلىمي زەرتتەۋ جۇمىسىنا باۋلۋ، ولاردىڭ ءارقايسىسىن ءوزى تۋعان اۋىلى مەن اۋداننىڭ گەوگرافيالىق جەر اتاۋلارىنىڭ تاريحىمەن، ياعني و باستاعى بايىرعى ەلدى مەكەن اتاۋلارىنىڭ ءارتۇرلى كەزەڭدەردە ورىن العان ساياسي - الەۋمەتتىك جاعدايلارعا بايلانىستى باسقا اتاۋلارمەن اۋىستىرۋدىڭ ناقتىلى سەبەپتەرىن تانىپ بىلە الاتىنداي، ولاردى وزىنشە تالداپ، پىكىر جۇرگىزە الاتىن دارەجەگە كوتەرۋ كەرەك. اۋەل باستان قالىپتاسقان تاريحي ەلدى مەكەن اتاۋلارىنىڭ وزگەرۋ، بوگدە اتپەن وزگەرۋ، مۇلدە جويىلىپ ءوشىپ كەتۋ نەمەسە سىرتتان زورلىقپەنەندىرىلگەن بوتەن تىلدەگى اتاۋلارمەن الماستىرۋ پروسەستەرىندەگى باستى سەبەپتەر، نەگىزىنەن ءار كەزەڭدە جۇرگىزىلگەن وتارشىلدىق ساياساتپەن تىكەلەي بايلانىستا جاتاتىن الەۋمەتتىك قۇبىلىس ەكەنىن وقۋشىعا شىنشىلدىقپەن، ناقتىلى دەرەكتى ايعاقتارمەن اشىپ كورسەتۋدىڭ تانىمدىق ءمانى ەرەكشە.
گەوگرافيالىق اتاۋلاردا حالىقتىڭ تاريحى جانە تاريحي گەوگرافيا جونىندە قىرۋار باي ماتەريال، قۇندى دەرەكتەر ساقتالعان. ولار جەر استىندا تۇنىپ جاتقان قازبا بايلىق نەمەسە ارحەولوگتارعا سيرەك كەزدەسەتىن قۇندى كونە زاتتار ىسپەتتەس. دەمەك، ونىڭ قويناۋىندا زاماندار بويى ساقتالعان، تالاي عاسىردىڭ كۋاسى بولعان سول - تاريحي اتاۋلار بار. سوندىقتان دا حالىقپەن بىرگە ءومىر ءسۇرىپ كەلە جاتقان اتاۋلار ءتىل ارقىلى وتكەن تاريحىمىز جايلى كوپ مالىمەت الارىمىز ءسوزسىز.
بۇل كۇندە ءاربىر ءتىلدىڭ سوزدىك قورىنداعى گەوگرافيالىق اتاۋلاردى عىلىمي جۇيەدە زەرتتەۋگە ۇلكەن ءمان بەرىلىپ وتىر. كەزىندە قازاقتىڭ جەر - سۋ اتاۋى جونىندە حالقىمىزدىڭ زاڭعار جازۋشىسى م. و. اۋەزوۆ: «ءبىزدىڭ قازاق - جەر اتى، تاۋ اتىن ءاماندا سول ورتانىڭ سىر - سيپاتىنا قاراي قويا بىلگەن جۇرت. قايدا قانداي ءبىر ولكەگە بارساڭدا جەر - سۋ جاپان تۇزدە كەزدەسكەن كىشكەنە بۇلاق اتىنىڭ وزىندە حانشاما ءمان - ماعىنا، شەشىلمەگەن قۇپيا سىر جاتادى»- دەپ وتە ورىندى ايتقان.
ءاربىر مەكەن - جاي، حالىق، قالا اتاۋلارى بەلگىلى - ءبىر حالىقتىڭ تاريحىنا قاتىستى بولعانىن ونداعى جەر - سۋ اتاۋلارى مۇرا بولىپ تانىلادى. وسى جەر - سۋ اتاۋلارى ارقىلى سول جەردە ءومىر سۇرگەن حالىق، تايپا، رۋ تۋرالى ماعلۇمات الامىز. قازاق دالاسىنداعى ەلدى - مەكەن اتاۋلارىنىڭ ۇزىنا - بويعى تۇرقىنا نازار اۋدارساق، ءبىزدىڭ اتا جۇرتىمىزدىڭ وتكەندەگى قاندى تاريحىندا، باسقىنشىلىق، وتارشىلدىق جورىقتاردىڭ، ساياسي - يدەولوگيالىق ماقساتتاعى ساياساتتاردىڭ ءتۇرلى قاتپارلى ىزدەرى جاتىر. حالقىمىزدا «جەردىڭ اتى - تاريحتىڭ حاتى» دەگەن اتالى ءسوز بار. اتامەكەن اتاۋلارى اتادان بالاعا، ۇرپاقتان – ۇرپاققا اۋىسىپ وتىراتىن اسىل قازىنا، تاريحي جادىگەر.
عىلىمي جۇمىستى جازۋ بارىسىندا ا. ءابدىراحمانوۆ، ە. قويشىبايەۆ، ءا. مۋرزايەۆ، ءا. بىرماعامبەتوۆ، ت. جانۇزاقوۆ، ە. كەرىمبايەۆ، ت. ب. ەڭبەكتەرى باسشىلىققا الىندى.
العا قويعان ماقساتقا بايلانىستى تومەندەگىدەي مىندەتتەردى شەشۋ:
ا) قازاقستان جەرىندەگى توپونيمدەردىڭ شىعۋ، پايدا بولۋ، دامۋ جولدارىن تالداۋ؛
ءا) توپونيمدەردى توپتارعا جىكتەۋ؛
ب) قازاقستان جەر - سۋ اتتارىن شولۋ؛
ۆ) قازاقستاننىڭ جەر - سۋ اتاۋلارىنا قاتىستى قىزعىلىقتى اڭگىمەلەر قاراستىرۋ؛
عىلىمي جۇمىس كىرىسپە مەن نەگىزگى بولىمنەن، قورىتىندى جانە پايدالانىلعان ادەبيەتتەر تىزىمنەن تۇرادى.
عىلىمي جۇمىستى جازۋ ءۇشىن مونوگرافيالىق ەڭبەكتەر، عىلىمي ماقالالار، مەرزىمدى باسپا ءسوز بەتىندە جاريالانعان ماقالالارمەن قاتار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق اكادەمياسىنا جينالعان «حابارلارمەن» قاتار، قازاقستاننىڭ ماسشتابى 1: 2 500 000 بولاتىن فيزيكالىق كارتاسى، ساياسي - اكىمشىلىك كارتالارى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2 تومدىق اتلاسى پايدالانىلدى.
قازاقستاننىڭ جەر - سۋ اتتارىنىڭ زەرتتەلۋ تاريحى
جەر بەتىنىڭ بەدەرىنە ات قويۋ ادامزات قوعامىمەن بىرگە تۋىپ، ەجەلدەن كەلە جاتىر. جەر - سۋ اتتارى نەمەسە گەوگرافيالىق اتاۋلار ارناۋلى عىلىمي ادەبيەتكە توپونيمدەر دەپ اتالاتىنى بەلگىلى. ال گەوگرافيالىق اتاۋلاردىڭ شىعۋ تەگىن، قالىپتاسۋ زاڭدىلىعىن، ماعىناسىن، گرامماتيكالىق قۇرىلىمىن گەوگرافيا مەن ءتىل بىلىمىنە ورتاق عىلىم سالاسى - توپونيميكا زەرتتەيدى. توپونوميكا گرەكتىڭ «topos» - جەر، ورىن، «ونوما»- اتاۋ، ەسىم، ات دەگەن سوزدەرىنەن الىنعان. ول وزەن، سۋ، قۇدىق، بۇلاق، كول، تەڭىز اتتارىن (گيدرونيمدەر)؛ تاۋ، ساي - سالا، قارات، جوتالار، اسۋلار، ورمان، توعاي، جايلاۋ (ورونيمدەردى)؛ ەلدى - مەكەندەردىڭ اتتارىن (ويكونيمدەردى) جان - جاقتى زەرتتەيدى.
قازاقستان جەر كولەمى جونىنەن دۇنيە ءجۇزى مەملەكەتتەرىنىڭ ىشىندە 9 - شى ورىن الادى، ياعني ۇلان - بايتاق قازاقستان جەرىندە ميلليونداعان جەر - سۋ اتتارى بار. سول جەر - سۋ اتتارى قاشان جانە قالاي پايدا بولعان؟
مىڭداعان وزەندەرگە، كولدەرگە، تاۋ - توبەلەرگە، قالالارعا، اۋىلدارعا كىمدەر ات قويعان؟ گەوگرافيالىق اتاۋلاردا قانداي سىر جاتىر؟
مىنە، وسىنداي سۇراقتار عالىمداردى عانا ەمەس، ءوز حالقىنىڭ وتكەن تاريحىن بىلۋگە قۇشتار ىنتىزار ءاربىر سانالى ازاماتتى تولعاندىرماي قويمايدى.
گەوگرافيالىق اتاۋلاردىڭ شىعۋ توركىنى، ولاردىڭ اتالۋ سەبەبى ادامداردى ەرتە زاماننان - اق قىزىقتىرىپ كەلەدى. كەيبىر گەوگرافيالىق اتاۋلاردىڭ اتالۋ تاريحى تىم ارعى داۋىرگە بارىپ تىرىلەدى.
كونە داۋىردە ادام ءوزىنىڭ ءسوز قورىنىڭ ازدىعىنا بايلانىستى گەوگرافيالىق وبەكتىلەردىڭ ءتۇر – تۇسىنە، ەرەكشەلىگىنە وراي سيپاتتاما بەرە الماعان، سول سەبەپتەن وراي ول وزەندى دە، كولدى دە، تەڭىزدى دە جالپى تۇردە «سۋ» دەپ، ال شوقى، قىرات، سىلەمدەردى ءبىر سوزبەن «تاۋ» دەپ اتاعان دەگەن پىكىر ايتادى عالىم ە. م. مۋرزايەۆ. بەلگىلى عالىم ا. گۋمبولدت «ورتالىق ازيا» دەگەن كىتابىندا تاۋلاردىڭ جانە وزەندەردىڭ «سۋ» دەگەن ماعىنا بىلدىرەدى - دەپ جازادى.
قازاقستان تەرريتورياسىنا قاتىستى جەر - سۋ اتتارى گەرادوت، سترابون، پتولومەي، پلينيي ەڭبەكتەرىندە، ەجەلگى ساياحاتشى، جيھانكەزدەر مەن ەلشىلەردىڭ ماركو پولو، زەماروس كاليكييدىڭ جازبالارىندا كەزدەسەدى. كونە جەر - سۋ اتتارى ورىس جىلنامالارىندا، اراب گەوگرافتارىنىڭ ەڭبەكتەرىندە، قازاقستان جەرىن باسىپ وتكەن باتىس ەۋروپا
ورىنداعان: تويشىبەك بەيبارىس
ءپان ءمۇعالىمى: نيازبەكوۆا اينۋر بولاتبەكوۆنا
گەوگرافيا ءپانى ءمۇعالىمى
قازاقستان گەوگرافيالىق اتاۋلارىن زەرتتەۋ. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
انا ءتىلى. كىم؟ كىمدەر؟ نە؟ نەلەر؟ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەتىن سوزدەر.
