قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمى. قارۋلى كۇشتەردىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدەگى ءرولى.
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. وقۋشىلارعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمىن جانە قارۋلى كۇشتەردىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدەگى ءرولىن ۇعىندىرۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ ساياسي كوزقاراسىن، وي - ءورىسىن دامىتۋ.
3. ءوز حالقىنا بەرىلگەندىك، وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك پەن پاتريوتتىق رۋح قالىپتاستىرۋ جانە ءار قاشان بىرىنە - ءبىرى كومەك قولىن سوزا الاتىن، دوستىقتى، ادالدىقتى قۇرمەتتەي الاتىن جاس ۇرپاق تاربيەلەۋ.
ۋاقىتى: 45 مينۋت.
وتكىزىلەتىن ورنى: ءااد بولمەسى.
وتكىزىلەتىن كۇنى:
كورنەكىلىك قۇرالدار: ءااد وقۋلىعى.
7. ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى – 5 مينۋت
. ۆزۆود كومانديرى وقۋشىلاردى ساپقا تۇرعىزادى، وقىتۋشىعا راپورت بەرەدى، امانداسۋ، تۇگەندەۋ، وقۋشىلاردىڭ سىرت كورىنىسىن تەكسەرۋ.
ءا) وتىلگەن تاقىرىپتى سۇراۋ كەزەڭى – 10 مينۋت.
- «العاشقى اسكەري دايىندىق ساباعىنىڭ ماقساتى قانداي؟
- «العاشقى اسكەري دايىندىق ساباعى قانداي زاڭدار مەن قاۋلىلارعا سايكەس جۇرگىزىلەدى؟
- «العاشقى اسكەري دايىندىق» وقۋلىعى قانداي بولىمدەردەن تۇرادى؟
ب) نەگىزگى ءبولىم – 25 مينۋت.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمى. قارۋلى كۇشتەردىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدەگى ءرولى.
ق ر - نىڭ ەگەمەندىگى مەن تاۋەلسىزدىگىنىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى، مەملەكەتتىك قۇرىلىمى. قك - ءدىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدەگى ءرولى جانە اسكەري ساياساتتىڭ جالپى پرينسيپتەرى. قك - ءدىڭ دامۋ كەزەڭدەرى جانە ولاردىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى.
قازاق حالقىنىڭ ەجەلگى ارمانى جۇزەگە اسىپ، ق ر تاۋەلسىزدىككە يە بولدى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىنا (قرك) سايكەس، بارلىق ازاماتتارعا تەڭ قۇقىقتىق بەرىلگەن، ءتۇرلى ۇلت وكىلدەرىنىڭ بىرگە بەيبىت ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن زاڭدىق نەگىز جاسالعان. سوندىقتان ق ر – وندا تۇراتىن بارلىق قازاقستاندىقتاردىڭ مەملەكەتى. قرك بويىنشا مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ بىردەن – ءبىر باستاۋى – حالىق بولىپ تابىلادى. حالىققا مەملەكەتتىڭ ىشكى ساياساتىن انىقتاۋعا بىردەن - ءبىر قۇقىق بەرىلگەن. كونستيتۋسيادا ق ر پرەزيدەنتتىك باسقارۋ نىسانداعى ءبىرتۇتاس مەملەكەت ەكەندىگى جازىلعان. مەملەكەتتىڭ ءبىر تۇتاستىعىنىڭ ءمانى قازاقستان اكىمشىلىك - اۋماقتىق بىرلىكتەردەن تۇرادى جانە قۇرىلىسى جاعىنان اۆتونوميالارعا بولىنبەيدى. قازاقستان حالقى داۋىس بەرۋ (رەفەرەندۋم)، تالقىلاۋ، پارلامەنت دەپۋتاتتارىن توتە جانە جاناما سايلاۋ ارقىلى مەملەكەتتىك ءومىردىڭ ماڭىزدى ماسەلەلەرىن شەشۋگە قاتىسادى.
ق ر ءوزىن دەموكراتيالىق، زايىرلى، قۇقىقتىق جانە الەۋمەتتىك مەملەكەت رەتىندە ورنىقتىردى. ونىڭ ەڭ قىمبات قازىناسى – ادام جانە ادامنىڭ ءومىرى، ونىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارى.
ق ر - نىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمىنىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى: تۇتاستىعى جاريالانعان ءوز اۋماعىنىڭ قول سۇعىلماۋى مەن بولىنبەۋى؛ جەرگىلىكتى جانە جوعارى مەملەكەتتىك ورگاندارىنىڭ بولۋى؛ حالىق، پارلامەنت، پرەزيدەنت، ۇكىمەت قابىلدايتىن كونستيتۋسياسى؛ ءوز زاڭدارى؛ ءوزىنىڭ ازاماتتىعى؛ ق ر - نىڭ دۇنيە ءجۇزى مەملەكەتتەرى جۇيەسىندەگى تەڭ قۇقىلىق ورنى.
مەملەكەت باسشىسى – پرەزيدەنتتى ق ر - نىڭ ازاماتتارى سايلايدى. پرەزيدەنت مەملەكەتتىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىن انىقتايدى، ەلدىڭ ىشىندە جانە حالىقارالىق قاتىناستاردا قازاقستان اتىنان وكىلدىك ەتەدى.
زاڭدىق قىزمەتتەردى جۇزەگە اسىراتىن جوعارى ۇكىمەت ورگانى پارلامەنت بولىپ تابىلادى. پارلامەنت ەكى پالاتادان – ءماجىلىس پەن سەناتتان تۇرادى. ءماجىلىس دەپۋتاتتارىن ازاماتتار تىكەلەي سايلاسا، سەنات دەپۋتاتتارىن ءماسليحات دەپۋتاتتارى سايلايدى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتى (ءقرۇ) ەل كولەمىندەگى اتقارۋ بيلىگىن جۇزەگە اسىرادى. ول اتقارۋشى ورگاندار جۇيەسىن باسقارادى. وعان مينيسترلىكتەر، مەملەكەتتىك كوميتەتتەر، كوميسسيالار، باس باسقارمالار ەنەتىن ورتالىق ورگان، سونداي - اق وبلىستىق، قالالىق اۋداندىق، اۋىلدىق اكىمشىلىكتەر كىرەتىن جەرگىلىكتى اتقارۋ ورگاندارى ەنەدى. اتقارۋشى ورگانداردىڭ وكىلەتتىلىگى زاڭدا، سونداي - اق ءتيىستى قۇجاتتاردا ايقىندالادى.
قازاقستان ەلىنىڭ تاريحي قالىپتاسقان اۋماعى رەسەي، جۇڭگو، وزبەكستان، قىرعىزستان، تۇرىكمەنستان - مەن شەكتەسەدى. مەملەكەت اۋماعى بولىنبەيدى جانە وعان قول سۇعىلمايدى. مەملەكەت اۋماعىنا باسقا مەملەكەتتىڭ باسىپ كىرۋى اگرەسسيا بولىپ سانالادى، ول حالىقارالىق قۇقىق بويىنشا ايىپتالادى.
«ق ر - نىڭ مەملەكەتتىك شەكاراسى تۋرالى» زاڭى بويىنشا، ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىز ءوز اۋماعىن قۇرلىقتا، سۋدا جانە اۋە كەڭىستىگىندە قك ارقىلى قورعايدى. قازاقستان شەكاراسىن شەكارا اسكەرى قورعايدى.
ەگەمەن مەملەكەت رەتىندە ق ر - نىڭ رامىزدەرى - ەلتاڭبا، تۋ، گيمن.
ءار ادام مەملەكەتتىك رامىزدەردى قۇرمەتتەۋگە ءتيىس.
قازاقستاننىڭ اسكەري ساياساتىنىڭ جالپى پرينسيپتەرى مىناداي:
جانجالدى جاعدايلاردى رەتتەۋدە ونى تەك قانا بەيبىت جولمەن، حالىقارالىق قۇقىق شەڭبەرىندەگى كەلىسسوزدەر شەڭبەرىندە شەشۋ؛
جەر بەتىندەگى قارۋلانۋعا جانتالاسا ۇمتىلۋدى تەجەۋگە جانە ونى عارىشقا جىبەرمەۋ؛
الەمدىك قاۋىمداستىقتاعى بارلىق مەملەكەتتەردىڭ قارۋلى كۇشتەرىن تەك قورعانىسقا جەتەرلىكتەي دارەجەدە كەزەڭمەن قىسقارتۋ؛
جاپپاي قىرىپ جوياتىن قارۋدىڭ بارلىق ءتۇرىن ءوندىرۋ مەن سىناۋدى قىسقارتۋ، ءبىرىنشى كەزەكتە يادرولىق قارۋدى تولىق جويۋ؛ جاپپاي قىرىپ جوياتىن قارۋ - جاراقتى وندىرۋگە قولدانىلىپ جۇرگەن جاڭا تەحنولوگيانى وندىرۋگە تيىم سالۋ؛
جاپپاي قىرىپ جوياتىن قارۋ - جاراقتى جاساۋعا جانە تاراتۋعا قاجەتتى ماتەريالدار مەن تەحنولوگيانى شەتكە شىعارۋعا جانە باسقالارعا بەرۋگە تيىم سالۋ؛
حيميالىق قارۋدى جويۋ؛
اسكەري ارەكەتتەر مەن سەنىمدىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋعا باعىتتالعان شارالاردى جۇزەگە اسىرۋداعى ءوزارا بۇكپەسىزدىك؛
اسكەري - ساياسي وداقتاردى حالىقارالىق قاۋىپسىزدىكتىڭ ءبىرتۇتاس جۇيەسى مەن جاڭا ۇجىمدىق قۇرىلىمىنا جەتكىزۋ.
ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى - اسكەري قاۋىپسىزدىك بولىپ سانالادى، ال ونى قارۋلى كۇشتەرسىز قۇرۋ دا، ۇيىمداستىرۋ دا مۇمكىن ەمەس.
اسكەري قاۋىپسىزدىك – ەلدىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعى مەن تاۋەلسىزدىگىنە سوعىس سيپاتىنداعى ناقتى جانە مۇمكىن بولاتىن قول سۇعۋ مەن ءقاۋىپ - قاتەردەن ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق مۇددەسىنىڭ قورعانۋ جايى. سوندىقتان ەل پرەزيدەنتى ق ر قك - ءىن قۇرۋعا اسا ۇلكەن كوڭىل ءبولدى. پرەزيدەنتتىڭ 1992جىلعى 7مامىرداعى «ق ر قك - ءىن قۇرۋ تۋرالى» جارلىعىنا سايكەس، ونىڭ قۇرامىنا اسكەري بىرلەستىكتەر، قۇرامالار، بولىمدەر، مەكەمەلەر، ۇيىمدار مەن پوليگوندار، سونداي - اق ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان دوستاستىق ەلدەرىنىڭ بىرىككەن قك - ءنىڭ اسكەري مۇلىكتەرى دە ەنگىزىلدى.
1993 جىلدىڭ 9 ساۋىرىندە قابىلدانعان «ق ر قك مەن قورعانىسى» تۋرالى 2005 جىلعى 8 شىلدەدە قابىلدانعان «اسكەري مىندەتتىلىك جانە اسكەري قىزمەت تۋرالى»، 1993 جىلدىڭ 20 قاڭتارىندا قابىلدانعان «اسكەري قىزمەتكەرلەر مەن ولاردىڭ وتباسى مۇشەلەرىنىڭ مارتەبەسى مەن الەۋمەتتىك قورعالۋى تۋرالى» زاڭدار پاكەتىنە سايكەس، ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدە اسكەري قۇرىلىستىڭ ءنورماتيۆتى - قۇقىقتىق بازاسى قۇرىلدى.
ق ر - نىڭ 1993جىلى اقپاندا قابىلدانعان العاشقى اسكەري دوكتريناسى قك - ءدى قۇرۋ ءۇشىن ناقتى قۋاتتى سەرپىن بولدى.
ق ر - ىڭ جاڭا اسكەري دوكتريناسى ق ر پرەزيدەنتىنىڭ قاتىسۋىمەن 2000 جىلعى 10 اقپاندا بەكىتىلدى.
اسكەري دوكترينا اسكەري قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ جۇيەسىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان. وندا:
مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق مۇمكىندىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، قك ءارى قاراي كەزەڭمەن قۇرۋ مەن رەفورمالاۋدىڭ نەگىزگى باعىتتارى؛
اسكەري قاۋىپسىزدىكتى اسكەري - ەكونوميكالىق قامتاماسىز ەتۋدىڭ ماقساتى، نەگىزگى پرينسيپتەرى، مىندەتتەرى مەن باعىتتارى ايقىن كورسەتىلگەن.
ق ر قك - ءنىڭ قۇرىلىسى اسكەري قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ ماقساتتارى مەن مىندەتتەرىنە سايكەس كەزەڭ - كەزەڭمەن جۇزەگە اسىرىلاتىن بولادى.
ءبىرىنشى كەزەڭدە (2000 - 2002) مىنا مىندەتتەر شەشىلدى:
ۇتقىر اسكەرلەردى باسىم جاساقتاۋ، ماتەريالدىق - تەحنيكالىق قامتاماسىز ەتۋ جانە دايارلاۋ؛
اسكەري باسقارۋ ورگاندارىنىڭ قۇرىلىمىن قايتا ۇيىمداستىرۋ؛
اسكەري قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ مىندەتتەرىن ورىنداۋ؛ اسكەري - اكىمشىلىك باسقارۋ ورگاندارىن قايتا قۇرۋ مەن اسكەري - اۋماقتىق قۇرىلىمعا كوشۋ؛
كەيبىر اسكەري لاۋازىمداردى ازاماتتىق قىزمەتكەرلەردىڭ اتقارۋى جونىندەگى شارالاردى جۇزەگە اسىرۋ؛
اسكەري بولىمدەردى، قارۋ - جاراق پەن تەحنيكانى ەلدىڭ اۋماعىندا وڭتايلى ورنالاستىرۋ.
ەكىنشى كەزەڭدە (2003 - 2005) مىنا ماسەلەلەر قاراستىرىلدى:
بايلانىس، بارلاۋ، راديو ەلەكتروندىق كۇرەس، اۋە شابۋىلىنان قورعانۋ، كولىك اۆياسياسى اسكەرلەرىن باسىم دامىتۋ جانە تەحنيكالىق قايتا جاراقتاندىرۋ.
قك - ءدى جاساقتاۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ، كەلىسىمشارت نەگىزىندەگى اسكەري قىزمەتشىلەردىڭ سانىن ارتتىرۋ؛
رەزەرۆتەردى جۇمىلدىرا دايارلاۋ جۇيەسىن قالپىنا كەلتىرۋ؛
اسكەري ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ؛
ۇزاق مەرزىمدى مەملەكەتتىك باعدارلاما نەگىزىندە قك ءۇشىن ماماندار ازىرلەۋ جۇيەسىنە كوشۋ؛
ءۇشىنشى كەزەڭدەگى (2005 جىلدان كەيىن) مىندەتتەر:
تولىق جاساقتالعان قۇرامالار مەن بولىمدەردىڭ ۇلەس سالماعىن ۇلعايتۋ جولىمەن اسكەرلەردىڭ ساپالىق پارامەترلەرىن ارتتىرۋ؛
كەلىسىمشارت نەگىزىندە قك - ءدى جاساقتاۋدى شاقىرۋ بويىنشا اسكەري قىزمەت ەتۋ مەرزىمىن قىسقارتۋ؛
اسكەرلەردى جاڭا ۇلگىدەگى قارۋ - جاراقپەن جانە اسكەري تەحنيكامەن كەزەڭ - كەزەڭىمەن قايتا جاراقتاندىرۋ؛
اسكەرلەردى جەدەل، جاۋىنگەرلىك جانە جۇمىلدىرۋ، دايارلاۋ ءىسىن تولىققاندى رەسۋرستارمەن قامتاماسىز ەتۋ.
حالىقارالىق جاعداي كۇن سايىن شيەلەنىسىپ جاتقان بۇگىنگى كەزەڭ ق ر قك - ءنىڭ جوعارى جاۋىنگەرلىك ازىرلىگى مەن قىراعىلىعىن تالاپ ەتىپ وتىر.
ق ر قك - ءنىڭ تۇراقتى جاۋىنگەرلىك دايىندىعى، ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعى مەن ەگەمەندىگىن سەنىمدى قورعاۋ قابىلەتى ق ر - نىڭ تاۋەلسىزدىگىن نىعايتۋعا قوسىلعان ناقتى ۇلەس بولىپ سانالادى.
ۆ) قورىتىندى ءبولىم – 5 مينۋت
سۇراقتار مەن تاپسىرمالار.
ق ر - نىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمى تۋرالى ايتىڭدار.
ق ر ەگەمەندىگى قانداي بەلگىلەرمەن سيپاتتالادى؟
قازاقستاننىڭ اسكەري ساياساتتاعى جالپى پرينسيپتەرىن اتاڭدار.
قك - ءىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدەگى ءرولى قانداي؟
ق ر قك قۇرىلىسىنىڭ دامۋ جانە رەفورمالاۋ كەزەڭدەرىن اتاپ شىعىڭدار.
ق ر قك قۇرىلىمىن دامىتۋ جانە رەفورمالاۋدىڭ ءبىرىنشى جانە ەكىنشى كەزەڭىندە قانداي مىندەتتەر شەشىلدى.
- ق ر قك قۇرىلىمىن دامىتۋ جانە رەفورمالاۋدىڭ ءۇشىنشى كەزەڭىندە اتقارىلاتىن مىندەتتەر مەن ماقساتتار تۋرالى ايتىڭدار.
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. وقۋشىلارعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمىن جانە قارۋلى كۇشتەردىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدەگى ءرولىن ۇعىندىرۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ ساياسي كوزقاراسىن، وي - ءورىسىن دامىتۋ.
3. ءوز حالقىنا بەرىلگەندىك، وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك پەن پاتريوتتىق رۋح قالىپتاستىرۋ جانە ءار قاشان بىرىنە - ءبىرى كومەك قولىن سوزا الاتىن، دوستىقتى، ادالدىقتى قۇرمەتتەي الاتىن جاس ۇرپاق تاربيەلەۋ.
ۋاقىتى: 45 مينۋت.
وتكىزىلەتىن ورنى: ءااد بولمەسى.
وتكىزىلەتىن كۇنى:
كورنەكىلىك قۇرالدار: ءااد وقۋلىعى.
7. ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى – 5 مينۋت
. ۆزۆود كومانديرى وقۋشىلاردى ساپقا تۇرعىزادى، وقىتۋشىعا راپورت بەرەدى، امانداسۋ، تۇگەندەۋ، وقۋشىلاردىڭ سىرت كورىنىسىن تەكسەرۋ.
ءا) وتىلگەن تاقىرىپتى سۇراۋ كەزەڭى – 10 مينۋت.
- «العاشقى اسكەري دايىندىق ساباعىنىڭ ماقساتى قانداي؟
- «العاشقى اسكەري دايىندىق ساباعى قانداي زاڭدار مەن قاۋلىلارعا سايكەس جۇرگىزىلەدى؟
- «العاشقى اسكەري دايىندىق» وقۋلىعى قانداي بولىمدەردەن تۇرادى؟
ب) نەگىزگى ءبولىم – 25 مينۋت.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمى. قارۋلى كۇشتەردىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدەگى ءرولى.
ق ر - نىڭ ەگەمەندىگى مەن تاۋەلسىزدىگىنىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى، مەملەكەتتىك قۇرىلىمى. قك - ءدىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدەگى ءرولى جانە اسكەري ساياساتتىڭ جالپى پرينسيپتەرى. قك - ءدىڭ دامۋ كەزەڭدەرى جانە ولاردىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى.
قازاق حالقىنىڭ ەجەلگى ارمانى جۇزەگە اسىپ، ق ر تاۋەلسىزدىككە يە بولدى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىنا (قرك) سايكەس، بارلىق ازاماتتارعا تەڭ قۇقىقتىق بەرىلگەن، ءتۇرلى ۇلت وكىلدەرىنىڭ بىرگە بەيبىت ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن زاڭدىق نەگىز جاسالعان. سوندىقتان ق ر – وندا تۇراتىن بارلىق قازاقستاندىقتاردىڭ مەملەكەتى. قرك بويىنشا مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ بىردەن – ءبىر باستاۋى – حالىق بولىپ تابىلادى. حالىققا مەملەكەتتىڭ ىشكى ساياساتىن انىقتاۋعا بىردەن - ءبىر قۇقىق بەرىلگەن. كونستيتۋسيادا ق ر پرەزيدەنتتىك باسقارۋ نىسانداعى ءبىرتۇتاس مەملەكەت ەكەندىگى جازىلعان. مەملەكەتتىڭ ءبىر تۇتاستىعىنىڭ ءمانى قازاقستان اكىمشىلىك - اۋماقتىق بىرلىكتەردەن تۇرادى جانە قۇرىلىسى جاعىنان اۆتونوميالارعا بولىنبەيدى. قازاقستان حالقى داۋىس بەرۋ (رەفەرەندۋم)، تالقىلاۋ، پارلامەنت دەپۋتاتتارىن توتە جانە جاناما سايلاۋ ارقىلى مەملەكەتتىك ءومىردىڭ ماڭىزدى ماسەلەلەرىن شەشۋگە قاتىسادى.
ق ر ءوزىن دەموكراتيالىق، زايىرلى، قۇقىقتىق جانە الەۋمەتتىك مەملەكەت رەتىندە ورنىقتىردى. ونىڭ ەڭ قىمبات قازىناسى – ادام جانە ادامنىڭ ءومىرى، ونىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارى.
ق ر - نىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمىنىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى: تۇتاستىعى جاريالانعان ءوز اۋماعىنىڭ قول سۇعىلماۋى مەن بولىنبەۋى؛ جەرگىلىكتى جانە جوعارى مەملەكەتتىك ورگاندارىنىڭ بولۋى؛ حالىق، پارلامەنت، پرەزيدەنت، ۇكىمەت قابىلدايتىن كونستيتۋسياسى؛ ءوز زاڭدارى؛ ءوزىنىڭ ازاماتتىعى؛ ق ر - نىڭ دۇنيە ءجۇزى مەملەكەتتەرى جۇيەسىندەگى تەڭ قۇقىلىق ورنى.
مەملەكەت باسشىسى – پرەزيدەنتتى ق ر - نىڭ ازاماتتارى سايلايدى. پرەزيدەنت مەملەكەتتىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىن انىقتايدى، ەلدىڭ ىشىندە جانە حالىقارالىق قاتىناستاردا قازاقستان اتىنان وكىلدىك ەتەدى.
زاڭدىق قىزمەتتەردى جۇزەگە اسىراتىن جوعارى ۇكىمەت ورگانى پارلامەنت بولىپ تابىلادى. پارلامەنت ەكى پالاتادان – ءماجىلىس پەن سەناتتان تۇرادى. ءماجىلىس دەپۋتاتتارىن ازاماتتار تىكەلەي سايلاسا، سەنات دەپۋتاتتارىن ءماسليحات دەپۋتاتتارى سايلايدى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتى (ءقرۇ) ەل كولەمىندەگى اتقارۋ بيلىگىن جۇزەگە اسىرادى. ول اتقارۋشى ورگاندار جۇيەسىن باسقارادى. وعان مينيسترلىكتەر، مەملەكەتتىك كوميتەتتەر، كوميسسيالار، باس باسقارمالار ەنەتىن ورتالىق ورگان، سونداي - اق وبلىستىق، قالالىق اۋداندىق، اۋىلدىق اكىمشىلىكتەر كىرەتىن جەرگىلىكتى اتقارۋ ورگاندارى ەنەدى. اتقارۋشى ورگانداردىڭ وكىلەتتىلىگى زاڭدا، سونداي - اق ءتيىستى قۇجاتتاردا ايقىندالادى.
قازاقستان ەلىنىڭ تاريحي قالىپتاسقان اۋماعى رەسەي، جۇڭگو، وزبەكستان، قىرعىزستان، تۇرىكمەنستان - مەن شەكتەسەدى. مەملەكەت اۋماعى بولىنبەيدى جانە وعان قول سۇعىلمايدى. مەملەكەت اۋماعىنا باسقا مەملەكەتتىڭ باسىپ كىرۋى اگرەسسيا بولىپ سانالادى، ول حالىقارالىق قۇقىق بويىنشا ايىپتالادى.
«ق ر - نىڭ مەملەكەتتىك شەكاراسى تۋرالى» زاڭى بويىنشا، ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىز ءوز اۋماعىن قۇرلىقتا، سۋدا جانە اۋە كەڭىستىگىندە قك ارقىلى قورعايدى. قازاقستان شەكاراسىن شەكارا اسكەرى قورعايدى.
ەگەمەن مەملەكەت رەتىندە ق ر - نىڭ رامىزدەرى - ەلتاڭبا، تۋ، گيمن.
ءار ادام مەملەكەتتىك رامىزدەردى قۇرمەتتەۋگە ءتيىس.
قازاقستاننىڭ اسكەري ساياساتىنىڭ جالپى پرينسيپتەرى مىناداي:
جانجالدى جاعدايلاردى رەتتەۋدە ونى تەك قانا بەيبىت جولمەن، حالىقارالىق قۇقىق شەڭبەرىندەگى كەلىسسوزدەر شەڭبەرىندە شەشۋ؛
جەر بەتىندەگى قارۋلانۋعا جانتالاسا ۇمتىلۋدى تەجەۋگە جانە ونى عارىشقا جىبەرمەۋ؛
الەمدىك قاۋىمداستىقتاعى بارلىق مەملەكەتتەردىڭ قارۋلى كۇشتەرىن تەك قورعانىسقا جەتەرلىكتەي دارەجەدە كەزەڭمەن قىسقارتۋ؛
جاپپاي قىرىپ جوياتىن قارۋدىڭ بارلىق ءتۇرىن ءوندىرۋ مەن سىناۋدى قىسقارتۋ، ءبىرىنشى كەزەكتە يادرولىق قارۋدى تولىق جويۋ؛ جاپپاي قىرىپ جوياتىن قارۋ - جاراقتى وندىرۋگە قولدانىلىپ جۇرگەن جاڭا تەحنولوگيانى وندىرۋگە تيىم سالۋ؛
جاپپاي قىرىپ جوياتىن قارۋ - جاراقتى جاساۋعا جانە تاراتۋعا قاجەتتى ماتەريالدار مەن تەحنولوگيانى شەتكە شىعارۋعا جانە باسقالارعا بەرۋگە تيىم سالۋ؛
حيميالىق قارۋدى جويۋ؛
اسكەري ارەكەتتەر مەن سەنىمدىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋعا باعىتتالعان شارالاردى جۇزەگە اسىرۋداعى ءوزارا بۇكپەسىزدىك؛
اسكەري - ساياسي وداقتاردى حالىقارالىق قاۋىپسىزدىكتىڭ ءبىرتۇتاس جۇيەسى مەن جاڭا ۇجىمدىق قۇرىلىمىنا جەتكىزۋ.
ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى - اسكەري قاۋىپسىزدىك بولىپ سانالادى، ال ونى قارۋلى كۇشتەرسىز قۇرۋ دا، ۇيىمداستىرۋ دا مۇمكىن ەمەس.
اسكەري قاۋىپسىزدىك – ەلدىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعى مەن تاۋەلسىزدىگىنە سوعىس سيپاتىنداعى ناقتى جانە مۇمكىن بولاتىن قول سۇعۋ مەن ءقاۋىپ - قاتەردەن ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق مۇددەسىنىڭ قورعانۋ جايى. سوندىقتان ەل پرەزيدەنتى ق ر قك - ءىن قۇرۋعا اسا ۇلكەن كوڭىل ءبولدى. پرەزيدەنتتىڭ 1992جىلعى 7مامىرداعى «ق ر قك - ءىن قۇرۋ تۋرالى» جارلىعىنا سايكەس، ونىڭ قۇرامىنا اسكەري بىرلەستىكتەر، قۇرامالار، بولىمدەر، مەكەمەلەر، ۇيىمدار مەن پوليگوندار، سونداي - اق ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان دوستاستىق ەلدەرىنىڭ بىرىككەن قك - ءنىڭ اسكەري مۇلىكتەرى دە ەنگىزىلدى.
1993 جىلدىڭ 9 ساۋىرىندە قابىلدانعان «ق ر قك مەن قورعانىسى» تۋرالى 2005 جىلعى 8 شىلدەدە قابىلدانعان «اسكەري مىندەتتىلىك جانە اسكەري قىزمەت تۋرالى»، 1993 جىلدىڭ 20 قاڭتارىندا قابىلدانعان «اسكەري قىزمەتكەرلەر مەن ولاردىڭ وتباسى مۇشەلەرىنىڭ مارتەبەسى مەن الەۋمەتتىك قورعالۋى تۋرالى» زاڭدار پاكەتىنە سايكەس، ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدە اسكەري قۇرىلىستىڭ ءنورماتيۆتى - قۇقىقتىق بازاسى قۇرىلدى.
ق ر - نىڭ 1993جىلى اقپاندا قابىلدانعان العاشقى اسكەري دوكتريناسى قك - ءدى قۇرۋ ءۇشىن ناقتى قۋاتتى سەرپىن بولدى.
ق ر - ىڭ جاڭا اسكەري دوكتريناسى ق ر پرەزيدەنتىنىڭ قاتىسۋىمەن 2000 جىلعى 10 اقپاندا بەكىتىلدى.
اسكەري دوكترينا اسكەري قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ جۇيەسىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان. وندا:
مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق مۇمكىندىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، قك ءارى قاراي كەزەڭمەن قۇرۋ مەن رەفورمالاۋدىڭ نەگىزگى باعىتتارى؛
اسكەري قاۋىپسىزدىكتى اسكەري - ەكونوميكالىق قامتاماسىز ەتۋدىڭ ماقساتى، نەگىزگى پرينسيپتەرى، مىندەتتەرى مەن باعىتتارى ايقىن كورسەتىلگەن.
ق ر قك - ءنىڭ قۇرىلىسى اسكەري قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ ماقساتتارى مەن مىندەتتەرىنە سايكەس كەزەڭ - كەزەڭمەن جۇزەگە اسىرىلاتىن بولادى.
ءبىرىنشى كەزەڭدە (2000 - 2002) مىنا مىندەتتەر شەشىلدى:
ۇتقىر اسكەرلەردى باسىم جاساقتاۋ، ماتەريالدىق - تەحنيكالىق قامتاماسىز ەتۋ جانە دايارلاۋ؛
اسكەري باسقارۋ ورگاندارىنىڭ قۇرىلىمىن قايتا ۇيىمداستىرۋ؛
اسكەري قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ مىندەتتەرىن ورىنداۋ؛ اسكەري - اكىمشىلىك باسقارۋ ورگاندارىن قايتا قۇرۋ مەن اسكەري - اۋماقتىق قۇرىلىمعا كوشۋ؛
كەيبىر اسكەري لاۋازىمداردى ازاماتتىق قىزمەتكەرلەردىڭ اتقارۋى جونىندەگى شارالاردى جۇزەگە اسىرۋ؛
اسكەري بولىمدەردى، قارۋ - جاراق پەن تەحنيكانى ەلدىڭ اۋماعىندا وڭتايلى ورنالاستىرۋ.
ەكىنشى كەزەڭدە (2003 - 2005) مىنا ماسەلەلەر قاراستىرىلدى:
بايلانىس، بارلاۋ، راديو ەلەكتروندىق كۇرەس، اۋە شابۋىلىنان قورعانۋ، كولىك اۆياسياسى اسكەرلەرىن باسىم دامىتۋ جانە تەحنيكالىق قايتا جاراقتاندىرۋ.
قك - ءدى جاساقتاۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ، كەلىسىمشارت نەگىزىندەگى اسكەري قىزمەتشىلەردىڭ سانىن ارتتىرۋ؛
رەزەرۆتەردى جۇمىلدىرا دايارلاۋ جۇيەسىن قالپىنا كەلتىرۋ؛
اسكەري ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ؛
ۇزاق مەرزىمدى مەملەكەتتىك باعدارلاما نەگىزىندە قك ءۇشىن ماماندار ازىرلەۋ جۇيەسىنە كوشۋ؛
ءۇشىنشى كەزەڭدەگى (2005 جىلدان كەيىن) مىندەتتەر:
تولىق جاساقتالعان قۇرامالار مەن بولىمدەردىڭ ۇلەس سالماعىن ۇلعايتۋ جولىمەن اسكەرلەردىڭ ساپالىق پارامەترلەرىن ارتتىرۋ؛
كەلىسىمشارت نەگىزىندە قك - ءدى جاساقتاۋدى شاقىرۋ بويىنشا اسكەري قىزمەت ەتۋ مەرزىمىن قىسقارتۋ؛
اسكەرلەردى جاڭا ۇلگىدەگى قارۋ - جاراقپەن جانە اسكەري تەحنيكامەن كەزەڭ - كەزەڭىمەن قايتا جاراقتاندىرۋ؛
اسكەرلەردى جەدەل، جاۋىنگەرلىك جانە جۇمىلدىرۋ، دايارلاۋ ءىسىن تولىققاندى رەسۋرستارمەن قامتاماسىز ەتۋ.
حالىقارالىق جاعداي كۇن سايىن شيەلەنىسىپ جاتقان بۇگىنگى كەزەڭ ق ر قك - ءنىڭ جوعارى جاۋىنگەرلىك ازىرلىگى مەن قىراعىلىعىن تالاپ ەتىپ وتىر.
ق ر قك - ءنىڭ تۇراقتى جاۋىنگەرلىك دايىندىعى، ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعى مەن ەگەمەندىگىن سەنىمدى قورعاۋ قابىلەتى ق ر - نىڭ تاۋەلسىزدىگىن نىعايتۋعا قوسىلعان ناقتى ۇلەس بولىپ سانالادى.
ۆ) قورىتىندى ءبولىم – 5 مينۋت
سۇراقتار مەن تاپسىرمالار.
ق ر - نىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمى تۋرالى ايتىڭدار.
ق ر ەگەمەندىگى قانداي بەلگىلەرمەن سيپاتتالادى؟
قازاقستاننىڭ اسكەري ساياساتتاعى جالپى پرينسيپتەرىن اتاڭدار.
قك - ءىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدەگى ءرولى قانداي؟
ق ر قك قۇرىلىسىنىڭ دامۋ جانە رەفورمالاۋ كەزەڭدەرىن اتاپ شىعىڭدار.
ق ر قك قۇرىلىمىن دامىتۋ جانە رەفورمالاۋدىڭ ءبىرىنشى جانە ەكىنشى كەزەڭىندە قانداي مىندەتتەر شەشىلدى.
- ق ر قك قۇرىلىمىن دامىتۋ جانە رەفورمالاۋدىڭ ءۇشىنشى كەزەڭىندە اتقارىلاتىن مىندەتتەر مەن ماقساتتار تۋرالى ايتىڭدار.
You Might Also Like
