جۇرەگى جومارت جان
جۇرەگى جومارت جان.
كاسىپكەر يۋسۋپوۆ تىلەك باۋدۋن ۇلى جايلى ءبىر ۇزىك سىر.
ادام ءومىرى حالقىنا سىڭىرگەن ەڭبەگى، قوعامعا قوسقان ونەگەلى ىستەرىمەن ولشەنبەك. بۇگىنگى تاڭدا ەلى ءۇشىن ەت جۇرەگى ەلجىرەپ، حالقى ءۇشىن كۇڭىرەنەر ەرلەر قاتارى سيرەپ بارادى. كوپشىلىگى قارا باسىنىڭ كۇيىن كۇيتتەپ، قۇلقىننىڭ قىزىعى ءۇشىن جۇرگەندەر. دەسەك تە، ءار وڭىردە ەڭبەگىمەن اۋىل - ايماعىنىڭ ارداقتىسىنا، حالقىنىڭ قالاۋلىسىنا اينالعان جاندار دا تابىلادى.
وسى ورايدا جۇرەگىنەن جىلىلىعى سەزىلىپ، كوزىنەن شۋاق، جۇزىنەن مەيىرىم توگىلىپ تۇراتىن كاسىپكەر يۋسۋپوۆ تىلەك باۋدۋن ۇلى جايلى ايتىپ وتپەۋ مۇمكىن ەمەس.
دانا حالقىمىز «جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن ايت، نۇرى تاسىسىن، جاماننىڭ جاماندىعىن ايت، قۇتى قاشسىن»،- دەيدى. جاقسىلىق جاساۋ - كەز - كەلگەن ادامنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيتىن يگى ءىس. سانانى تۇرمىس بيلەيتىن مىنا زاماندا باقۋاتتى تۇرعانىڭىز ايىپ ەمەس. ول قايىرىمدىلىقتى كوپ جاسايدى، قارا باسىنىڭ قامى ءۇشىن جۇرگەن جانعا جاتپايدى. جان - جاعىنداعى ادامداردىڭ بارلىعىنا ۇنەمى كومەكتەسىپ جۇرەدى. بارشانى كۇلىپ قارسى الىپ، جاعدايىن سۇراپ، اڭگىمەگە تارتاتىن تىلەك اعامىزدىڭ ادامگەرشىلىگىنە، ەڭبەكقورلىعىنا، جومارتتىعىنا اۋىلداستارى ءدان ريزا. ول مۇقتاج جاندارعا كومەك قولىن سوزىپ، شاماسى جەتكەنشە جاردەمدەسۋدى ادەتكە اينالدىرعان. سەبەبى، اۋىرتپاشىلىقتىڭ اششى ءدامىن تاتقان ول اينالاسىنداعىلاردىڭ ارماندارىنان قول ۇزبەي، جادىراپ، جايناپ جۇرگەنىن قالايدى. جاقىندا عانا «ايتۋعا وڭاي»باعدارلاماسىنىڭ كەيىپكەرى بولعان، ارباعا تاڭىلعان اسىلى ەسىمدى ازاماتقا مۇگەدەكتىك ارباسىن سىيلاپ، كوڭىلىن جادىراتقانىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەيتىنى انىق.
«كىمدە - كىم باسقالاردىڭ باقىتىن ويلاپ، ءوز عۇمىرىن سارپ ەتسە، ونىڭ جانى اسەمدىككە بولەنىپ، جۇلدىزى جانادى»،- دەپ جازىپتى ۋكراين پەداگوگى ۆ. ا. سۋحوملينسكيي. تالعار اۋدانىنا قاراستى گۇلدالا اۋىلىنداعى №21 ورتا مەكتەبىنىڭ ءماجىلىس زالىن كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزىپ، بارشا بالاعا قۋانىش سىيلاۋى دا جۇرەگىنىڭ كەڭدىگىن، ومىرلىك ۇستانىمىنىڭ بەرىكتىگىن كورسەتەدى. بارلىق بالانىڭ باقىتى ءۇشىن جاساعان ەسەلى ەڭبەگىن ەل كوردى. اشىلۋ سالتاناتىندا مەكتەپ وقۋشىلارى مارە - سارە بولىپ، قۋانىشقا كەنەلدى. اسەم ءان ايتىلىپ، كۇمبىلەگەن كۇي توگىلدى. بي بايقاۋلارىنىڭ جەڭىمپازدارى دوڭگەلەنە بيلەپ، شات - شادىمان كۇيگە بولەندى. تىلەك باۋدۋن ۇلى اق ساقالدى اتالار مەن اق جاۋلىقتى انالاردىڭ اق باتاسىن الىپ، كوپشىلىك ورتاسىنان تابىلدى.
ءبىر اللانىڭ رازىلىعى ءۇشىن قايىرىمدىلىق جاساعان ول ەشقاشان «بولدىم، تولدىم» دەگەندى بىلمەيتىن جۇرەگى جومارت، جانى ىزگى جان. تۋعان - تۋىس، دوسپەن ارالاسۋعا، ولارعا كەز - كەلگەن جاعدايدا قامقورلىق تانىتۋعا مۇمكىندىگى مول. ءبىراق قايىرىمدىلىق جاساعانىن ەشقاشان ايتقان ەمەس. وبلىس كولەمىندە ءبىرقاتار جەتىمدەر ۇيىنە، قارتتار ۇيىنە قولداۋ كورسەتىپ، ءبىراز مۇقتاج ادامدى قامتىپ وتىرعانى جانە بار.
تۇرمىس تاۋقىمەتى ونى ەرتە ەسەيتىپ، ەڭبەك ەتۋگە يتەرمەلەگەن. الۋان اۋىرتپاشىلىقتى باستان كەشىرگەن جومارت جان سىيلاستىق پەن جىلىلىق ۇيالاعان شاڭىراقتا كاسىبىنىڭ ءناسىبىن كورىپ وتىر. ءاربىر انا ءۇشىن ءوزى تاربيەلەپ وسىرگەن بالالارىنىڭ قىزىعىن كورىپ، ۇرپاقتارىنىڭ ورتاسىندا شالقىپ وتىرعاننان اسقان باقىت بار ما؟! تىلەكتەي ۇلدى ومىرگە اكەلگەن، التىن قۇرساقتى راحيما انا بۇگىندە سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە شىعىپ، نەمەرە - شوبەرەلەرىنىڭ اقىلشىسىنا اينالعان. تىلەك اعامىز وتباسىنىڭ قول جەتپەس اسقار تاۋى عانا ەمەس، بالالارىنا اقىلمەن جول كورسەتىپ، ارمانعا قانات بىتىرەتىن جاقىن جاناشىرى. ال وتباسىنىڭ ۇيىتقىسى، وت اناسى مايگۇل جەكە كاسىپتەرىنىڭ ەسەپشىسى ەكەن. وسىنداي شاتتىعى شالقىعان شاڭىراقتىڭ ۇلدارى باباحان مەن ءازىمباي اكە جولىن قۋىپ، ىشكى ىستەر باسقارماسىندا قىزمەتتەرىن ابىرويمەن اتقارىپ ءجۇر. قاسيەتتى حالقىمىز «جاقسىدان - شاراپات» دەپ بەكەرگە ايتپاعان. جان - جاعىنا شاراپاتىن شاشىپ، قۋانىش سىيلايتىن جومارت جۇرەكتى جاندار كومەككە ءزارۋ جاندارعا قايىرىمدىلىق جاساپ جۇرسە، نۇر ۇستىنە نۇر بولاتىنى ءسوزسىز.
تالعار اۋدانى، گۇلدالا اۋىلى،
№21 مەكتەپتىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
سەمبايەۆا التىنكۇل ساتىمباي قىزى
كاسىپكەر يۋسۋپوۆ تىلەك باۋدۋن ۇلى جايلى ءبىر ۇزىك سىر.
ادام ءومىرى حالقىنا سىڭىرگەن ەڭبەگى، قوعامعا قوسقان ونەگەلى ىستەرىمەن ولشەنبەك. بۇگىنگى تاڭدا ەلى ءۇشىن ەت جۇرەگى ەلجىرەپ، حالقى ءۇشىن كۇڭىرەنەر ەرلەر قاتارى سيرەپ بارادى. كوپشىلىگى قارا باسىنىڭ كۇيىن كۇيتتەپ، قۇلقىننىڭ قىزىعى ءۇشىن جۇرگەندەر. دەسەك تە، ءار وڭىردە ەڭبەگىمەن اۋىل - ايماعىنىڭ ارداقتىسىنا، حالقىنىڭ قالاۋلىسىنا اينالعان جاندار دا تابىلادى.
وسى ورايدا جۇرەگىنەن جىلىلىعى سەزىلىپ، كوزىنەن شۋاق، جۇزىنەن مەيىرىم توگىلىپ تۇراتىن كاسىپكەر يۋسۋپوۆ تىلەك باۋدۋن ۇلى جايلى ايتىپ وتپەۋ مۇمكىن ەمەس.
دانا حالقىمىز «جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن ايت، نۇرى تاسىسىن، جاماننىڭ جاماندىعىن ايت، قۇتى قاشسىن»،- دەيدى. جاقسىلىق جاساۋ - كەز - كەلگەن ادامنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيتىن يگى ءىس. سانانى تۇرمىس بيلەيتىن مىنا زاماندا باقۋاتتى تۇرعانىڭىز ايىپ ەمەس. ول قايىرىمدىلىقتى كوپ جاسايدى، قارا باسىنىڭ قامى ءۇشىن جۇرگەن جانعا جاتپايدى. جان - جاعىنداعى ادامداردىڭ بارلىعىنا ۇنەمى كومەكتەسىپ جۇرەدى. بارشانى كۇلىپ قارسى الىپ، جاعدايىن سۇراپ، اڭگىمەگە تارتاتىن تىلەك اعامىزدىڭ ادامگەرشىلىگىنە، ەڭبەكقورلىعىنا، جومارتتىعىنا اۋىلداستارى ءدان ريزا. ول مۇقتاج جاندارعا كومەك قولىن سوزىپ، شاماسى جەتكەنشە جاردەمدەسۋدى ادەتكە اينالدىرعان. سەبەبى، اۋىرتپاشىلىقتىڭ اششى ءدامىن تاتقان ول اينالاسىنداعىلاردىڭ ارماندارىنان قول ۇزبەي، جادىراپ، جايناپ جۇرگەنىن قالايدى. جاقىندا عانا «ايتۋعا وڭاي»باعدارلاماسىنىڭ كەيىپكەرى بولعان، ارباعا تاڭىلعان اسىلى ەسىمدى ازاماتقا مۇگەدەكتىك ارباسىن سىيلاپ، كوڭىلىن جادىراتقانىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەيتىنى انىق.
«كىمدە - كىم باسقالاردىڭ باقىتىن ويلاپ، ءوز عۇمىرىن سارپ ەتسە، ونىڭ جانى اسەمدىككە بولەنىپ، جۇلدىزى جانادى»،- دەپ جازىپتى ۋكراين پەداگوگى ۆ. ا. سۋحوملينسكيي. تالعار اۋدانىنا قاراستى گۇلدالا اۋىلىنداعى №21 ورتا مەكتەبىنىڭ ءماجىلىس زالىن كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزىپ، بارشا بالاعا قۋانىش سىيلاۋى دا جۇرەگىنىڭ كەڭدىگىن، ومىرلىك ۇستانىمىنىڭ بەرىكتىگىن كورسەتەدى. بارلىق بالانىڭ باقىتى ءۇشىن جاساعان ەسەلى ەڭبەگىن ەل كوردى. اشىلۋ سالتاناتىندا مەكتەپ وقۋشىلارى مارە - سارە بولىپ، قۋانىشقا كەنەلدى. اسەم ءان ايتىلىپ، كۇمبىلەگەن كۇي توگىلدى. بي بايقاۋلارىنىڭ جەڭىمپازدارى دوڭگەلەنە بيلەپ، شات - شادىمان كۇيگە بولەندى. تىلەك باۋدۋن ۇلى اق ساقالدى اتالار مەن اق جاۋلىقتى انالاردىڭ اق باتاسىن الىپ، كوپشىلىك ورتاسىنان تابىلدى.
ءبىر اللانىڭ رازىلىعى ءۇشىن قايىرىمدىلىق جاساعان ول ەشقاشان «بولدىم، تولدىم» دەگەندى بىلمەيتىن جۇرەگى جومارت، جانى ىزگى جان. تۋعان - تۋىس، دوسپەن ارالاسۋعا، ولارعا كەز - كەلگەن جاعدايدا قامقورلىق تانىتۋعا مۇمكىندىگى مول. ءبىراق قايىرىمدىلىق جاساعانىن ەشقاشان ايتقان ەمەس. وبلىس كولەمىندە ءبىرقاتار جەتىمدەر ۇيىنە، قارتتار ۇيىنە قولداۋ كورسەتىپ، ءبىراز مۇقتاج ادامدى قامتىپ وتىرعانى جانە بار.
تۇرمىس تاۋقىمەتى ونى ەرتە ەسەيتىپ، ەڭبەك ەتۋگە يتەرمەلەگەن. الۋان اۋىرتپاشىلىقتى باستان كەشىرگەن جومارت جان سىيلاستىق پەن جىلىلىق ۇيالاعان شاڭىراقتا كاسىبىنىڭ ءناسىبىن كورىپ وتىر. ءاربىر انا ءۇشىن ءوزى تاربيەلەپ وسىرگەن بالالارىنىڭ قىزىعىن كورىپ، ۇرپاقتارىنىڭ ورتاسىندا شالقىپ وتىرعاننان اسقان باقىت بار ما؟! تىلەكتەي ۇلدى ومىرگە اكەلگەن، التىن قۇرساقتى راحيما انا بۇگىندە سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە شىعىپ، نەمەرە - شوبەرەلەرىنىڭ اقىلشىسىنا اينالعان. تىلەك اعامىز وتباسىنىڭ قول جەتپەس اسقار تاۋى عانا ەمەس، بالالارىنا اقىلمەن جول كورسەتىپ، ارمانعا قانات بىتىرەتىن جاقىن جاناشىرى. ال وتباسىنىڭ ۇيىتقىسى، وت اناسى مايگۇل جەكە كاسىپتەرىنىڭ ەسەپشىسى ەكەن. وسىنداي شاتتىعى شالقىعان شاڭىراقتىڭ ۇلدارى باباحان مەن ءازىمباي اكە جولىن قۋىپ، ىشكى ىستەر باسقارماسىندا قىزمەتتەرىن ابىرويمەن اتقارىپ ءجۇر. قاسيەتتى حالقىمىز «جاقسىدان - شاراپات» دەپ بەكەرگە ايتپاعان. جان - جاعىنا شاراپاتىن شاشىپ، قۋانىش سىيلايتىن جومارت جۇرەكتى جاندار كومەككە ءزارۋ جاندارعا قايىرىمدىلىق جاساپ جۇرسە، نۇر ۇستىنە نۇر بولاتىنى ءسوزسىز.
تالعار اۋدانى، گۇلدالا اۋىلى،
№21 مەكتەپتىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
سەمبايەۆا التىنكۇل ساتىمباي قىزى
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمى. قارۋلى كۇشتەردىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدەگى ءرولى.
-
الماتى قالاسى اباي اتىنداعى رممي9 - سىنىپ وقۋشىسى ابدرامانحان مارات
