قازاقتىڭ سالت - داستۇرلەرىن قۇرمەتتەۋ - بورىشىم
كاتەگورياسى: شىعارمالار
قازاقتىڭ سالت - داستۇرلەرىن قۇرمەتتەۋ - بورىشىم
قازاق حالقى – سالت - داستۇرگە وتە باي حالىق. ال سالت - داستۇرگە باي بولۋ ەلدىڭ مادەنيەتتى ءارى تاربيەلى ەكەنىن ايعاقتايدى. جالپى سالت - ءداستۇر دەگەن نە، سوعان توقتالىپ وتەيىك. سالت - ءداستۇر – ەل ومىرىمەن بىتە قايناسىپ كەتكەن رۋحاني جانە مادەني ازىق. ءبىزدىڭ حالقىمىز ءوز ۇرپاقتارىن قاسيەتتى سالت - داستۇرمەن، ونەگەلى ادەت - عۇرىپپەن، ىرىم - تىيىممەن تاربيەلەپ، ۇلاعاتتى ۇل مەن يناباتتى قىزدى تەرىس جولعا تۇسىرمەي تاربيەلەي بىلگەن. ب. مومىش ۇلى «مەن ءوزىمنىڭ ۇرىستاعى تاجىريبەمنەن جاۋىنگەرلىك قاسيەتتى تاربيلەۋدە ۇلتتىق ءداستۇردىڭ ماڭىزى زور ەكەنىنە كوزىم جەتتى» دەپ جازادى. بۇدان وتانشىلدىق، ەرلىك، مارتتىك، جومارتتىق، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردىڭ ءبارى سالت - ءداستۇر ارقىلى داريتىنىن تۇسىنۋگە بولادى. ياعني، سالت - ءداستۇر ادامدى اداستىرماس تۋرا جولمەن جۇرۋگە، ءجون - جوسىقتى ءبىلىپ، ۇيرەنۋگە جانە ومىردە قولدانۋعا ۇگىتتەيتىن مىزعىماس زاڭ ىسپەتتى دەسەك تە بولادى.
قازىرگى تاڭدا سالت - داستۇرلەرىمىزدىڭ ۇمىتىلىپ بارا جاتقانى جانە ونى تەك ناۋرىز مەرەكەسىندە ەسىمىزگە تۇسىرەتىنىمىز ماعان ۇنامايدى. بۇلاي جالعاسا بەرسە ءتۇبى ءبىر قۇرتىلمايتىنىنا كىم كەپىل، كىم كۋا؟ جەتپىس جىل بويى جەتەسىز ءارى قانقۇيلى ءتارتىپتىڭ قىرسىعىنان ۇلت داستۇرلەرىنىڭ ەرەجەسى بۇزىلادى. بىرەۋلەرى ۇمىتىلدى، بىرەۋلەرىنە تىيىم سالىندى. سالت - ءداستۇر مەن ادەت - عۇرىپسىز ەل ادەپسىزدىك پەن بەرەكەتسىزدىككە سالىنۋى مۇمكىن. وسىنداي زياندى جاقتاردى بىلە وتىرىپ مەن جۇدىرىقتاي جۇرەگىممەن قولىما قالام الىپ، سالت - ءداستۇر ارقىلى قالاي ءوزىم سەكىلدى جەتكىنشەكتەردىڭ وتانعا دەگەن پاتريوتتىق سەزىمدەرىن ارتتىرا الامىن دەگەن وي قوزعاماقپىن. ەل بولامىن دەسەڭ بەسىگىڭدى تۇزە دەمەكشى ەڭ الدىمەن وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى سالت - ءداستۇردى تۇزەۋدەن باستاۋ كەرەك. بۇل ارقىلى بالا سالت - ءداستۇرىن بىلسە تاريحىن تانيدى، ال تاريحىن ءبىلۋ وتاندى تانۋ. بالا تۇگىل ۇلكەن ادامداردا بىلە بەرمەيتىن سالت - ءداستۇر تۇرلەرى وتە كوپ. سولاردىڭ ءبىر ءتۇرى بەلكوتەرەر سالتى. «توقسان كوتەرەمىن دەگەن جاسىم بار ەدى، بىلامىق ىشەمىن دەگەن اسىم بار ەدى» دەپ بۇرىنعى قاريالار ايتپاقشى، جاسى كەلگەن ادامداردىڭ ءتىسى بولعان سوڭ تاماق ىشە المايدى. مۇنداي جاعدايدا ولارعا ارناپ «بەلكوتەرەر» تاعامى دايىندالادى. بۇل ءارى جۇمساق، ءارى ءدامدى، ءنارى مول تاماقتاردان دايىندالادى. مۇنى بالالارى، كورشى - كولەمدەر، سىيلاس كىسىلەر ادەيى دايىنداپ اكەلەدى. بۇعان ريزا بولعان قارت باتاسىن بەرەدى. ءبىز بۇدان حالقىمىزدىڭ جاسى ۇلكەن ادامدارى سىيلاۋدىڭ، باعىپ - قاعۋدىڭ ۇلگىسىن كورەمىز. «بەلكوتەرەر» اۋرۋدان جاڭا تۇرعان ادامدارعا، سول سياقتى «ناۋرىز»، «ايت» كۇندەرى دە ۇلكەندەرگە ادەيى تارتىلادى. ناۋرىز مەرەكەسى جاقىنداپ كەلە جاتىر. وسىندايدا جاسى ۇلكەن قاريالارعا بەلكوتەرەر دايىنداپ بەرسەك العىسىن الامىز. تەك ناۋرىزدا عانا ەمەس اركەز دايىنداپ بەرىپ تۇرساق سالت - داستۇرىمىزگە دەگەن قۇرمەت بولار ەدى.
ءبىز بالالاردى قالاي پاتريوتتىققا تاربيەلەي الامىز دەيمىز. قاي بالا پاتريوت بولسىن ءاز ناۋرىزدى ءوز جاڭا جىلىن اسىعا كۇتپەسە. ورىستاردىڭ جاڭا جىلىندا اسپانعا ءتۇرلى - ءتۇرلى وت شاشۋلار شاشىپ ات شاپانىن سۇيرەتىپ الىستان اياز اتا كەلەدى. ال ءاز ناۋرىزدا دا قىدىر اتامىز كەلەدى. قىدىر اتا جاقسىلىق جاساۋشى ىرىس، قۇت، نەسىبە جاساۋ، باقىت سىيلاۋشى قارت. ءار بالاعا قىدىر اتا كەلىپ ارمان - تىلەكتەرىڭدى ورىندايدى دەسەك بالا ارمانىن ايتىپ قىدىر اتانى ساعىنىپ كۇتەدى جانە ناۋرىزدى دا اسىعا كۇتىپ وتىرادى. وتباسىندا اتا - انا، مەكتەپتە ۇستاز، كوپشىلىك ورتادا اقساقالدار جاستارعا سالت - داستۇرلەرىن ۇيرەتىپ، ايتىپ وتىرسا، ۇتارىمىز كوپ بولار ەدى. قۇرداستارىمنىڭ، سىنىپتاستارىمنىڭ بويىنا قازاقتىڭ سالت - داستۇرىنە دەگەن قىزىعۋشىلىقتى قالىپتاستىرىپ، قازاق حالقىنىڭ سالت - ءداستۇرى مەن ادەت - عۇرپىنىڭ تاربيەلىك ءمانىن ۇعىندىرىپ، ولاردىڭ بويىنا ادامگەرشىلىك، يماندىلىق قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرا الدىم دەپ ويلايمىن. بالالار، ۇلكەنگە – سالەم، قۋانتقانعا – ءسۇيىنشى، سوعىمنان – سىباعا، ەگىننەن – كەۋسەن، مالدان – كوگەندىك، بالاعا – بازارلىق، كىشىگە – بايعازى، سابيگە – كورىمدىك، كورشى قونعانعا – ەرۋلىك، جەتىم - جەسىرگە – قولقايىر، مۇساپىرگە – ساداقا، العاشقى قىمىزدان – قىمىزمۇرىندىق، سوڭعى قىمىزدان – سىرگەجيار، ساعىنعانعا – سالەمدەمە، قۋانىشقا – شاشۋ شاشىپ ەشقاشان سالت - ءداستۇرىمىزدى ۇمىتپاي، قازاق دەگەن حالىقتىڭ پاتريوت ۇرپاعى بولىپ اتىن شىعارا بەرىڭىزدەر دەمەكپىن. بۇل جازىلعان شىعارمام بىرەۋگە جاي ءسوز بولىپ قالار، بىرەۋلەرگە قامشى بولىپ تيەتىنىنە كوزىم جەتەدى.
قازاقتىڭ سالت - داستۇرلەرىن قۇرمەتتەۋ - بورىشىم
قازاق حالقى – سالت - داستۇرگە وتە باي حالىق. ال سالت - داستۇرگە باي بولۋ ەلدىڭ مادەنيەتتى ءارى تاربيەلى ەكەنىن ايعاقتايدى. جالپى سالت - ءداستۇر دەگەن نە، سوعان توقتالىپ وتەيىك. سالت - ءداستۇر – ەل ومىرىمەن بىتە قايناسىپ كەتكەن رۋحاني جانە مادەني ازىق. ءبىزدىڭ حالقىمىز ءوز ۇرپاقتارىن قاسيەتتى سالت - داستۇرمەن، ونەگەلى ادەت - عۇرىپپەن، ىرىم - تىيىممەن تاربيەلەپ، ۇلاعاتتى ۇل مەن يناباتتى قىزدى تەرىس جولعا تۇسىرمەي تاربيەلەي بىلگەن. ب. مومىش ۇلى «مەن ءوزىمنىڭ ۇرىستاعى تاجىريبەمنەن جاۋىنگەرلىك قاسيەتتى تاربيلەۋدە ۇلتتىق ءداستۇردىڭ ماڭىزى زور ەكەنىنە كوزىم جەتتى» دەپ جازادى. بۇدان وتانشىلدىق، ەرلىك، مارتتىك، جومارتتىق، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردىڭ ءبارى سالت - ءداستۇر ارقىلى داريتىنىن تۇسىنۋگە بولادى. ياعني، سالت - ءداستۇر ادامدى اداستىرماس تۋرا جولمەن جۇرۋگە، ءجون - جوسىقتى ءبىلىپ، ۇيرەنۋگە جانە ومىردە قولدانۋعا ۇگىتتەيتىن مىزعىماس زاڭ ىسپەتتى دەسەك تە بولادى.
قازىرگى تاڭدا سالت - داستۇرلەرىمىزدىڭ ۇمىتىلىپ بارا جاتقانى جانە ونى تەك ناۋرىز مەرەكەسىندە ەسىمىزگە تۇسىرەتىنىمىز ماعان ۇنامايدى. بۇلاي جالعاسا بەرسە ءتۇبى ءبىر قۇرتىلمايتىنىنا كىم كەپىل، كىم كۋا؟ جەتپىس جىل بويى جەتەسىز ءارى قانقۇيلى ءتارتىپتىڭ قىرسىعىنان ۇلت داستۇرلەرىنىڭ ەرەجەسى بۇزىلادى. بىرەۋلەرى ۇمىتىلدى، بىرەۋلەرىنە تىيىم سالىندى. سالت - ءداستۇر مەن ادەت - عۇرىپسىز ەل ادەپسىزدىك پەن بەرەكەتسىزدىككە سالىنۋى مۇمكىن. وسىنداي زياندى جاقتاردى بىلە وتىرىپ مەن جۇدىرىقتاي جۇرەگىممەن قولىما قالام الىپ، سالت - ءداستۇر ارقىلى قالاي ءوزىم سەكىلدى جەتكىنشەكتەردىڭ وتانعا دەگەن پاتريوتتىق سەزىمدەرىن ارتتىرا الامىن دەگەن وي قوزعاماقپىن. ەل بولامىن دەسەڭ بەسىگىڭدى تۇزە دەمەكشى ەڭ الدىمەن وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى سالت - ءداستۇردى تۇزەۋدەن باستاۋ كەرەك. بۇل ارقىلى بالا سالت - ءداستۇرىن بىلسە تاريحىن تانيدى، ال تاريحىن ءبىلۋ وتاندى تانۋ. بالا تۇگىل ۇلكەن ادامداردا بىلە بەرمەيتىن سالت - ءداستۇر تۇرلەرى وتە كوپ. سولاردىڭ ءبىر ءتۇرى بەلكوتەرەر سالتى. «توقسان كوتەرەمىن دەگەن جاسىم بار ەدى، بىلامىق ىشەمىن دەگەن اسىم بار ەدى» دەپ بۇرىنعى قاريالار ايتپاقشى، جاسى كەلگەن ادامداردىڭ ءتىسى بولعان سوڭ تاماق ىشە المايدى. مۇنداي جاعدايدا ولارعا ارناپ «بەلكوتەرەر» تاعامى دايىندالادى. بۇل ءارى جۇمساق، ءارى ءدامدى، ءنارى مول تاماقتاردان دايىندالادى. مۇنى بالالارى، كورشى - كولەمدەر، سىيلاس كىسىلەر ادەيى دايىنداپ اكەلەدى. بۇعان ريزا بولعان قارت باتاسىن بەرەدى. ءبىز بۇدان حالقىمىزدىڭ جاسى ۇلكەن ادامدارى سىيلاۋدىڭ، باعىپ - قاعۋدىڭ ۇلگىسىن كورەمىز. «بەلكوتەرەر» اۋرۋدان جاڭا تۇرعان ادامدارعا، سول سياقتى «ناۋرىز»، «ايت» كۇندەرى دە ۇلكەندەرگە ادەيى تارتىلادى. ناۋرىز مەرەكەسى جاقىنداپ كەلە جاتىر. وسىندايدا جاسى ۇلكەن قاريالارعا بەلكوتەرەر دايىنداپ بەرسەك العىسىن الامىز. تەك ناۋرىزدا عانا ەمەس اركەز دايىنداپ بەرىپ تۇرساق سالت - داستۇرىمىزگە دەگەن قۇرمەت بولار ەدى.
ءبىز بالالاردى قالاي پاتريوتتىققا تاربيەلەي الامىز دەيمىز. قاي بالا پاتريوت بولسىن ءاز ناۋرىزدى ءوز جاڭا جىلىن اسىعا كۇتپەسە. ورىستاردىڭ جاڭا جىلىندا اسپانعا ءتۇرلى - ءتۇرلى وت شاشۋلار شاشىپ ات شاپانىن سۇيرەتىپ الىستان اياز اتا كەلەدى. ال ءاز ناۋرىزدا دا قىدىر اتامىز كەلەدى. قىدىر اتا جاقسىلىق جاساۋشى ىرىس، قۇت، نەسىبە جاساۋ، باقىت سىيلاۋشى قارت. ءار بالاعا قىدىر اتا كەلىپ ارمان - تىلەكتەرىڭدى ورىندايدى دەسەك بالا ارمانىن ايتىپ قىدىر اتانى ساعىنىپ كۇتەدى جانە ناۋرىزدى دا اسىعا كۇتىپ وتىرادى. وتباسىندا اتا - انا، مەكتەپتە ۇستاز، كوپشىلىك ورتادا اقساقالدار جاستارعا سالت - داستۇرلەرىن ۇيرەتىپ، ايتىپ وتىرسا، ۇتارىمىز كوپ بولار ەدى. قۇرداستارىمنىڭ، سىنىپتاستارىمنىڭ بويىنا قازاقتىڭ سالت - داستۇرىنە دەگەن قىزىعۋشىلىقتى قالىپتاستىرىپ، قازاق حالقىنىڭ سالت - ءداستۇرى مەن ادەت - عۇرپىنىڭ تاربيەلىك ءمانىن ۇعىندىرىپ، ولاردىڭ بويىنا ادامگەرشىلىك، يماندىلىق قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرا الدىم دەپ ويلايمىن. بالالار، ۇلكەنگە – سالەم، قۋانتقانعا – ءسۇيىنشى، سوعىمنان – سىباعا، ەگىننەن – كەۋسەن، مالدان – كوگەندىك، بالاعا – بازارلىق، كىشىگە – بايعازى، سابيگە – كورىمدىك، كورشى قونعانعا – ەرۋلىك، جەتىم - جەسىرگە – قولقايىر، مۇساپىرگە – ساداقا، العاشقى قىمىزدان – قىمىزمۇرىندىق، سوڭعى قىمىزدان – سىرگەجيار، ساعىنعانعا – سالەمدەمە، قۋانىشقا – شاشۋ شاشىپ ەشقاشان سالت - ءداستۇرىمىزدى ۇمىتپاي، قازاق دەگەن حالىقتىڭ پاتريوت ۇرپاعى بولىپ اتىن شىعارا بەرىڭىزدەر دەمەكپىن. بۇل جازىلعان شىعارمام بىرەۋگە جاي ءسوز بولىپ قالار، بىرەۋلەرگە قامشى بولىپ تيەتىنىنە كوزىم جەتەدى.
You Might Also Like
-
ورىس تىلىنەن ساباق جوسپارىنىڭ ءتىزىمى:1. رازنوسكلونياەمىە يمەنا سۋششەستۆيتەلنىە (10 كلاسس)2. ۋپوترەبلەنيە مەستويمەنيي ۆ رەچي. (10 كلاسس)3. تۆوريتەلنىي پادەج ءيمون سۋششەستۆيتەلنىح (5 كلاسس)
-
تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: «كەلەشەگى كەمەل قازاقستان» (سلايدىمەن)
