InfoHub Logo

باتىس قازاقستان وبلىسى،
شىڭعىرلاۋ ورتا مەكتەبىنىڭ بيولوگيا ءپان ءمۇعالىمى
سارەكەنوۆا بيبىگۇل

ساباقتىڭ تاقىرىبى: قوس جىنىستى جانە دارا جىنىستى گۇلدەر. گۇل فورمۋلاسى
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) گۇلدىڭ قۇرىلىسى تۋرالى العان بىلىمدەرىن تەكسەرۋ
ءا) انالىق پەن اتالىقتىڭ قىزمەتى مەن قۇرىلىسىمەن تانىستىرۋ
ب) تابيعاتتا جۇرگەندە گۇلدەرگە قامقور بولۋعا جانە ولاردى قورعاۋعا تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، وزدىك جۇمىس، تەست، سۇراق – جاۋاپ، كورنەكىلىك.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سۋرەتتەر، كەستەلەر

ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى (ساباققا ازىرلىك)
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ
(ءۇي تاپسىرماسى تەست ءادىسى بويىنشا تەكسەرىلەدى.)
1. جىنىس مۇشەلەرى بار، بۇتاقتانبايتىن، ءتۇرى وزگەرگەن، قىسقارعان وركەن (گۇل)
2. جىپشە مەن توزاڭقاپتان تۇرادى (اتالىق)
3. گۇل بولىمدەرىنىڭ سىرتىن قاپتاپ تۇرادى. (توستاعانشا)
4. انالىقتىڭ توزاڭدى قابىلدايتىن ءبولىمى (اۋزى)
5. ۇرىقتانۋ توزاڭدانۋدان بۇرىن با، الدە كەيىن بە؟ (كەيىن)
6. بەلگىلى رەتپەن ورنالاسقان ۇساق گۇلدەر توبى. (گۇلشوعىر)
7. اتالىق جانە انالىق جىنىس جاسۋشالارىنىڭ قوسىلۋى. (زيگوتا)

ءىىى. جاڭا ساباق
ساباق سۇراق قويۋدان باستالادى
- گۇل دەگەن نە؟ (گۇل وسىمدىكتىڭ گەنەراتيۆتى مۇشەسى)
- وزدىك جۇمىس (كەستەنى تولتىرۋ)
- گۇل بولىمدەرىنىڭ اتقاراتىن قىزمەتى.

گۇل ساعاق گۇل تابانى توستاعانشا كۇلتە
اتالىق انالىق
(كەستە تولتىرىلعاننان كەيى تالدانادى)

گۇل - گەنەراتيۆتى مۇشە بولعاندىقتان ونىڭ اتالىعى جانە انالىعى بولادى. ەگەر ءبىر گۇلدە اتالىق پەن انالىق بولسا، قوس جىنىستى، ال اتالىق پەن انالىق جەكە دارا گۇلدە بولسا، دارا جىنىستا دەپ اتالادى.
مىسالى: الدارىڭىزداعى ءىلۋلى تۇرعان پلاكاتقا قارايىق. بۇندا قىزاناق پەن تالدىڭ سىرعا گۇلدەرى بەينەلەنگەن. وسىنىڭ گۇلدەرىنىڭ قۇرىلىسىن قاراي وتىرىپ نەشە جىنىستى ەكەنىن اجىراتامىز.
1. قىزاناق – قوس جىنىستى، سەبەبى اتالىق پەن انالىق ءبىر گۇلدە ورنالاسقان
2. تال – دارا جىنىستى گۇلدەر سەبەبى اتالىق پەن انالىق ەكى گۇلدە ورنالاسقان.
- بالالار ەندى وسى وسىمدىكتەردەگى گۇلدەردىڭ جىنىس مۇشەلەرىنە قاراي ولاردى ءبىر ءۇيلى نەمەسە ەكى ءۇيلى
دەپ اتايمىز.
مىسالى: جۇگەرىنىڭ اتالىق جانە انالىق گۇلدەرى ءبىر وسىمدىكتە ورنالاسقان، سوندىقتان بۇل وسىمدىكتەردى
ءبىر ءۇيلى دەپ اتايمىز، ال جاڭاعى تالدىڭ انالىق گ ۇلى ءبىر وسىمدىكتە دە، ال اتالىعى ەكىنشى
وسىمدىكتە ورنالاسقان. ەندەشە بۇل وسىمدىكتى ەكى ءۇيلى دەپ ايتامىز.

IV. ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جۇمىس
تاقتادا بەرىلگەن كەستەنى تولتىرۋ

گۇلدىڭ فورمۋلاسىن جاز
وسىمدىك اتاۋى فورمۋلاسىن جاز
الما -
ماقتا -
كوكنار -

V. بيولوگيالىق ديكتانت. جازۋ بارىسىندا ءمۇعالىم وقۋشىلارعا گۇلدى تالداۋدى اۋىزشا ايتىپ تۇرادى، ال وقۋشىلار فورمۋلاسىن جازادى.
يتمۇرىن گ ۇلى.
تالداۋى: دۇرىس گۇل، قوس جىنىستى، قوس گۇلسەرىكتى، توستاعانشاسى 5، كۇلتەسى5، اتالىق پەن انالىعى كوپ.
اسبۇرشاق گ ۇلى.
تالداۋى: بۇرىس گۇل، قوس جىنىستى، قوس گۇلسەرىكتى توستاعانشاسى بىرىككەن 5، كۇلتەسى بىرەۋ جەلكەن، ەكەۋى ەسكەك، ەكەۋى بىرىككەن قايىقشا. سوندىقتان 1+2+(2) دەپ جازىلادى. كەيدە ك3+(2) دا بولادى. 10 اتالىعىنىڭ توعىزى جىپشەسىنەن بىرىككەن، جاقشاعا الىنادى، ءبىر اتالىعى بوس ا(9)+1 انالىعى بىرەۋ.

Vءى. قورىتىندى ەسەبىندە « سۇراق – بىزدەن، جاۋاپ – سىزدەن» اۋىزشا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
1. قوس جىنىستى دەپ قانداي گۇلدەردى ايتادى؟
2. ءبىر ءۇيلى، ەكى ءۇيلى وسىمدىكتەردىڭ ءبىر – بىرىنەن ايىرماشىلىعى قانداي؟
3. دارا جىنىستى گۇلدەردىڭ ەرەكشەلىگى نەدە؟ نەلىكتەن ولاردى اتالىق، انالىق گۇلدەر دەيدى؟
4. قوس جىنىستى گۇلدەردىڭ دارا جىنىستى گۇلدەردەن ايىرماشىلىعىن ۆەنن ديوگرامماسىنا سالىڭىز

Vءىى. وقۋشىلاردى باعالاۋ
Vءىىى. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
قوسىمشا ماتەريالداردان گۇلدىڭ سۋرەتىن جانە بولمە وسىمدىكتەرىنىڭ اتتارىن جانە تالداۋى مەن فورمۋلاسىن جازىپ كەلۋ، ءسوزجۇمباق قۇراستىرۋ. پاراگرافتى وقىپ كەلۋ جانە سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.