قوش كەلدىڭ، تورلەت ناۋرىزىم!
قوش كەلدىڭ، تورلەت ناۋرىزىم! (لەكسيا كونسەرت)
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى تۋرالى جانە دۇنيەجۇزىلىك حالىقتارىنىڭ ناۋرىز مەرەكەسىن تويلاۋ تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ، حالقىمىزدىڭ سالت - ءداستۇرىن، ادەت - عۇرپىن ۇيرەتە وتىرىپ «ناۋرىز» قازاقتىڭ دا ۇلتتىق مەيرامى ەكەنىن اشىپ كورسەتۋ.
دامىتۋشىلىعى: ولەڭ، ماقال ماتەلدەر ارقىلى تىلدىك قورلارىن دامىتۋ. ءوز ۇلتىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك: اتا - انا، وقۋشى، ۇستاز جۇرتشىلىق وكىلدەرىن بىرىكتىرۋ. قازاق حالقىنىڭ سالت ءداستۇرىن، ءتىلىن، ادەت - عۇرپىن ساقتاۋعا، قاستەرلەۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ساحنانىڭ مەرەكەگە ساي بەزەندىرىلۋى، ۇلتتىق كيىمدەر، سلايدتار. ت. ب
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: پسيحولوگيالىق دايىندىق.
1 - جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار، اتا - انالار! سىزدەردى ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى - ناۋرىز مەرەكەسىمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىز! بۇگىنگى بولعالى وتىرعان 6 – سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ «قوش كەلدىڭ، تورلەت ءاز ناۋرىزىم!» اتتى لەكسيا - كونسەرت ساباعىنا قوش كەلدىڭىزدەر!
2 - جۇرگىزۋشى: ناۋرىز تويى تاماشا
ناۋرىز تويى جاڭاشا
تابيعاتتا تاماشا
تامىلجىپ تۇر جاراسا
ناۋرىز تويى سالتانات
ناۋرىز تويى مارحابات
ءار جۇرەكتەن ءان تاراپ
شاتتانادى شارتاراپ.
1 - جۇرگىزۋشى: ناۋرىز تويىن جۇپ جازباي
قوشەمەتپەن قارسى الايىق!
دوسقا قۇشاق اشايىق
ولەڭ جىرعا باسايىق،
قازاقتىڭ ءبىر سالتى دەپ،
تويعا شاشۋ شاشايىق،
ناۋرىز كەلسە،
قۇت كەلگەنى حالايىق!
ەسىك اشىپ، شاشۋ شاشىپ،
ەل بوپ قارسى الايىق.
2 - جۇرگىزۋشى: ۋا، حالايىق، حالايىق،
اق ساندىقتى اشايىق.
بۇل مەرەكە بۇل تويدىڭ،
جىر شاشۋىن شاشايىق.
ءان: «كوكتەم كەلدى» ورىندايتىن كيرەيەۆا اياگۋل قارسى الىڭىزدار.
1 - جۇرگىزۋشى: تاۋەلسىز بيىك حالقىمنىڭ
جەلبىرەپ تۋى شالقىسىن
ءاز ناۋرىز كەلىپ ەلىمە
جەر – انا بويى بالقىسىن.
جاڭعىرار ءداستۇر - سالتىمنىڭ
كوزدەلسىن بۇلاق جىلعاسى
قاستەرلى مەنىڭ حالقىمنىڭ،
مەرەكە ناۋرىز – جىل باسى! – دەي كەلە ەندىگى كەزەكتە ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ شىعۋ تاريحىنا توقتالساق.
2 - جۇرگىزۋشى: ناۋرىز – وتە كونەدەن كەلە جاتقان مەيرام. ناۋرىز پارسى تىلىندە «جاڭا كۇن» دەگەندى بىلدىرەدى. بۇل كۇنى دالانى قىدىر بابا ارالايدى ەكەن. سوندىقتان سول ءتۇندى «قىدىر ءتۇنى» دەپ اتاعان. بۇل كۇنى بارلىق ىدىس اتاۋلىنى تولتىرىپ قويادى. ويتكەنى ىرىس مول بولسىن دەپ تىلەگەن.
1 - جۇرگىۋشى: بىزگە قازاق حالقىنىڭ ناۋرىز مەيرامىن تويلاۋ ءداستۇرى ءمالىم، ال وزگە ەلدەردىكى شە؟ ولاردا ءبىز سياقتى بۇل مەيرامعا اسا نازار اۋدارىپ، ەرەكشە كوڭىل بولە مە ەكەن؟ قانە، ءبىر ءسات زەر سالايىق.
تۇرىك ەلى: ەجەلگى تۇرىكتەر ۇلىس كۇندەرى جاڭا كيىمدەرىن كيىپ، ساقال مۇرتتارىن تۇزەپ، شاشتارىن الادى. التى كۇن ساداق تارتىپ ماشىقتانعان سوڭ جەتىنشى كۇنى التىن تەڭگە – «جامبى» اتىپ جارىسادى. ەگەر كىمدە – كىم جامبىنى ءبىرىنشى بوپ اتىپ تۇسىرسە، سول ادامعا «ءبىر كۇن» پاتشا بولۋعا، ەل بيلەۋگە ەرىك بەرىلەدى.
يران ەلى: يران پاتشاسى ناۋرىز كۇنى قول استىنداعى ادامداردىڭ بىرىنە پاتشا شاپانىن سىيعا تارتادى ەكەن. تىلىمىزدەگى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ايتىلاتىن «قۇلعا ءبىر كۇن ازاتتىق» دەگەن ءسوز وسى ءبىر كونە راسىمگە قاتىستى بولسا كەرەك.
2 - جۇرگىزۋشى: پارسى تىلدەس حالىقتار ناۋرىزدى بىرنەشە كۇن تويلاعان. ولار بۇل كۇنى ءار جەرگە ۇلكەن وت جاعىپ وتقا ماي قۇيادى، جاڭا ونگەن جەتى دانگە قاراپ، كەلەشەك ەگىن جايلى بولجام جاسايدى. جەتى اق كەسەمەن ءداستۇرلى ۇلتتىق كوجە «سۋمالاق» ۇسىنادى. سوقامەن جەر جىرتادى، ات شاپتىرىپ، جامبى اتىسىپ جارىسادى. ەسكى كيىمدەرىن تاستاپ، ۇستالعان شىنى اياقتى سىندىرادى. ءبىر – بىرىنە گۇل ۇسىنىپ، ۇيلەرىنىڭ قابىرعاسىنا دوڭگەلەك ويۋ –«كۇن» بەلگىسىن سالادى، ءۇيدىڭ تىرەۋ اعاشىنا گۇل ىلەدى.
اۋعان ەلى: اۋعان ەلىندە «العاشقى تۇرەن» - «كۋلكاباشي» دەپ اتالاتىن عۇرىپ بار. ول بويىنشا شارۋالار ەگىس القابىنا بارىپ العاشقى تۇرەن تۇسىرەدى، ال سوقانىڭ سوڭىنان سىي - قۇرمەتى مول شارۋالار ەرىپ جۇرەدى. جەتى كۇن بويىنا جەتى ءتۇرلى جەمىستەردەن اسا ءدامدى سۋسىندار جاسالادى، مىندەتتى تۇردە جاڭادان كيىم-كەشەكتەر تىگىلەدى، وسىعان وراي بۇكىل ەلدە جاڭا جىل «جاڭا كيىم كۇنى» دەپ اتالادى.
1 - جۇرگىزۋشى: ارابتار مەيرام سالتىن وزگەرتىپ، باس ءارىپ «اي» ءسوزىنىڭ باسقى ءارپى – سيننەن باستالاتىن مۇلدە بولەك وزگە جەتى زاتپەن الماستىرادى: سارىمساق، بيداي، جيدە، سىركە سۋى، رۋت ءشوبى، ت. ب.
ءۇندى ەلى: ءۇندىستاندا جاڭا جىل ءبىر جىلدا ون رەت تويلاپ وتكىزىلەدى. وڭتۇستىك ءۇندىستاندا بۇل توي ءتۇرى ناۋرىز ايىندا باستالادى، ۇيلەر ورىلگەن گۇلدەرمەن ايشىقتالادى.
كەلەسى ساحنامىزدا قازانعاپتىڭ كۇيى «شىنى اياق» ورىندايتىن بيليالوۆ اليشەر، قارسى الىڭىزدار.
1 - جۇرگىزۋشى: قازاعىمنىڭ سالتى – ءداستۇرى جاڭعىرعان،
ءتالىمدى وي سىناعى، تاربيە كوزى قالدىرعان
سالت – ءداستۇردى ارداقتايىق، اعايىن،
قازاق اتتى ۇلكەن – كىشى بالدىرعان.
جينالىپپىز ءساتتى كۇنى ءبارىمىز دە
ۇلكەن، كىشى، جاسىمىز، كارىمىز دە
تورلەتىڭىز، قادىرمەندى قوناقتار،
گۇل - گۇل جايناپ مىنا ءبىزدىڭ تورىمىزگە، - دەپ ەندىگى كەزەكتى ناۋرىزداعى سالت – داستۇرلەرگە بەرسەك...
ناۋرىزشەشەك – ناۋرىز ايىندا وسەتىن جاپىراقتى، ءتۇرلى ءتۇستى گۇلدى، قاۋاشاقتى اسەم ءشوپ. مايىنىڭ دارىلىك قاسيەتى بار. قازاقستاننىڭ تاۋلى ايماقتارىندا ونىڭ بىرنەشە ءتۇرى وسەدى. «ناۋرىزشەشەك» «قىزىل كىتاپقا» ەنگەن، سيرەك كەزدەسەتىن باعالى وسىمدىك.
ناۋرىزەك – ناۋرىز ايىندا ۇشىپ كەلەتىن كوكتەم قۇسى. قاراسى شاعىن عانا، وسى قۇستى شىعىس ەلى كۇتىپ جۇرەدى. ونى العاش كورگەندەر «ناۋرىزەگىم كەلدىڭ بە؟» دەپ شاقىرىپ جەم شاشادى. ناۋرىزەكتى ەشكىم قۋمايدى، ۇركىتپەيدى.
ناۋرىزناما – شات - شادىمان، ويىن – ساۋىق. تويدا ات جارىس، پالۋان كۇرەس، باسقا دا سپورت سايىسى، ايتىس، ءتۇرلى ويىندار وتكىزىلەدى، كوڭىلدى جۇمباقتار، ءان، ولەڭدەر، ناۋرىز جىرلارى ايتىلادى. ناۋرىزنامادا قىزدار جينالىپ باس قوسىپ، ۇيقى اشار ازىرلەيدى. ول ەت، ۋىز سياقتى ءدامدى تاعامداردان جاسالادى. جىگىتتەر قىز – كەلىنشەكتەرگە ساقينا، سىرعا، اينا، تاراق سياقتى سىيلىقتار بەرەدى. ونى «سەلت ەتكىزەر» دەپ اتايدى. بۇل ءداستۇرلى سىيلىقتاعى اينا پاكتىكپەن جاستىقتىڭ، تاراق ادەمىلىك پەن سۇلۋلىقتىڭ، ءيىسسۋ بۇرشىگىن جاڭا جارعان جاۋقازىنداي قۇلپىرۋدىڭ، جايناي ءتۇسۋدىڭ بەلگىسى.
بۇل كۇنى قارتتارعا ارنالىپ جىلى – جۇمساق تاعامداردان «بەل كوتەرەر»
دەپ اتالاتىن ءدام دايىندالىپ تاراتىلادى.
ناۋرىزشا. ناۋرىز ايىندا جۇپ – جۇقا، قيىقشا قىربىق قار تۇسەدى. ونى حالىق «ناۋرىزشا» دەپ اتايدى.
ناۋرىز كوجە – ناۋرىز تويىنا ءتان كوپشىلىككە ارنالعان مەرەكەلىك تاعام. ونى ءار ءۇي جەتى ءتۇرلى دامنەن( ءسۇت، ەت، سۋ، تۇز، تارى، قۇرت، جەمىس، ت. س. س.) جاساپ، وعان قازى، شۇجىق سياقتى سىيلى مۇشەلەر قوسىپ مەرەكەمەن قۇتتىقتاۋعا كەلگەندەرگە ىقىلاسپەن ۇسىنادى. ناۋرىز كوجەنىڭ داستۇرلىك، مەرەكەلىك، ۇلتتىق تاعىلىمى وتە زور.
ءان: «داستارحان ۇشتىكتىڭ ورىنداۋىندا قابىل الىڭىزدار.
2 - جۇرگىزۋشى: قىس ءوتىپ، قار كەتىپ،
شىرايلى جاز جەتىپ،
شارۋانىڭ كەنەلگەن
مەيرامى ەجەلدەن
قۇتتى بولسىن، ناۋرىز!
قازاق ءبيى: ساحنادا بيشىلەر توبى.
1 - جۇرگىزۋشى: جىلدىڭ باسى – ناۋرىز،
جىردىڭ باسى – ناۋرىز.
ناۋرىزعا ارنالسىن
بۇگىنگى جىر ءانىمىز.
كوركەم ءسوز وقيتىن: مەدەت ۇلى مۇحامەدالي.
امانبىسىڭ، ارداقتى حالقىم مەنىڭ.
ارداقتى ناۋرىز تويىن، سالتىڭدى، ەلىم.
مەرەكە باسى بولسىن بەرەكەنىڭ،
يگى ەڭبەك جەمىسىن ءبارىن جەگىن!
ناۋرىز تويعا جينالعان حالقىم مەنىڭ.
ءبارىڭنىڭ ويعا العانىڭ – جارقىن سەنىم.
بۇگىنگى توي – ەرتەڭگى ارداقتى ءىسىڭ،
عاجاپ بولسىن تاپپايتىن تەپە – تەڭىن.
ناۋرىز مەيرام جۇرەكتەرگە نۇر سەپكەن،
ماڭدايىمنان ءسۇيىپ جاتىر كۇن – كوكتەم.
جارىعىمەن، شۋاعىمەن كۇن – انا
الىپ كەلدى جەر بەتىنە گۇل كوكتەم
قوش كەلدىڭ، ناۋرىزىم ارداقتى،
حالقىم ساعان بار ءۇمىتتى ارناپتى.
جىلدا وسىلاي كەلە بەرسىن جاسارىپ،،
گۇلگە بولەپ، جىرعا بولەپ ايماقتى
2 - جۇرگىزۋشى:
ءان. «ناۋرىز – دۋمان» ورىندايتىن نۇرعالييەۆا ەميليا.
قول سوعىپ قوشەمەتتەپ وتىرىڭىزدار.
1 - جۇرگىزۋشى: كوكتەم تويى ءانىمىز،
كوركەم ونەر ءسانىمىز.
ولەڭ، ءان مەن توي ءسانىن،
ورنەكتەيمىز ءبارىمىز.
ءان: «گۇلدەر» ورىندايتىن تاۋبايەۆا اسەم قارسى الىڭىزدار.
2 - جۇرگىزۋشى:«وزبەك ءبيى» ورىندايتىندار بيشىلەر توبى.
1 - جۇرگىزۋشى: كەل تورلەت، ەسىك اشىق، ناۋرىزىم،
مول بولىپ، بەرەكەلى اق ۋىزىڭ.
شالقىعان شاتتىق اكەل ءار وشاققا،
سىيلاشى ەل – جۇرتىڭا جان قىزۋىن.
«ناۋرىزىم» انىمەن ساحنادا يشانعالييەۆا ۇلجان قول سوعىپ قوشەمەتتەپ قويالىق.
2 - جۇرگىزۋشى: قازاقتىڭ ءتۇرلى – ءتۇرلى ءداستۇرى بار،
ونىڭ سىرىن اشقانعا جۇرت قىزىعار.
جاۋاپتارىن تابا ما ەكەن اتا – انالار،
سول سەبەپتەن قوياتىن سۇراقتار بار - دەي كەلە كورەرمەندەرگە قويار سۇراقتارىمىز بار. دۇرىس جاۋاپقا تاتتىلەرىمىز بار.
1. ەرتەدە جەتى جىگىت جەتى شىراق جاعىپ اۋىلدى ارالايدى ەكەن. نەلىكتەن؟
2. ناۋرىز كۇنى داستارحان ۇستىندە قانداي تاعامدار بولۋى كەرەك؟
3. ناۋرىز تىلەك دەگەن نە؟
4. قىدىر اتا قاي كۇنى ادامدار اراسىنا كەلەتىن بولعان؟
6. بەس قارۋدى اتا؟
7. ناۋرىز باتا دەگەنىمىز نە؟
1 - جۇرگىزۋشى: ەندىگى كەزەكتە ونەر كورسەتكەن وقۋشىلارعا اۋىلىمىزدىڭ يمامىنان ناۋرىز باتا سۇرايمىز.
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى تۋرالى جانە دۇنيەجۇزىلىك حالىقتارىنىڭ ناۋرىز مەرەكەسىن تويلاۋ تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ، حالقىمىزدىڭ سالت - ءداستۇرىن، ادەت - عۇرپىن ۇيرەتە وتىرىپ «ناۋرىز» قازاقتىڭ دا ۇلتتىق مەيرامى ەكەنىن اشىپ كورسەتۋ.
دامىتۋشىلىعى: ولەڭ، ماقال ماتەلدەر ارقىلى تىلدىك قورلارىن دامىتۋ. ءوز ۇلتىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك: اتا - انا، وقۋشى، ۇستاز جۇرتشىلىق وكىلدەرىن بىرىكتىرۋ. قازاق حالقىنىڭ سالت ءداستۇرىن، ءتىلىن، ادەت - عۇرپىن ساقتاۋعا، قاستەرلەۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ساحنانىڭ مەرەكەگە ساي بەزەندىرىلۋى، ۇلتتىق كيىمدەر، سلايدتار. ت. ب
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: پسيحولوگيالىق دايىندىق.
1 - جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار، اتا - انالار! سىزدەردى ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى - ناۋرىز مەرەكەسىمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىز! بۇگىنگى بولعالى وتىرعان 6 – سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ «قوش كەلدىڭ، تورلەت ءاز ناۋرىزىم!» اتتى لەكسيا - كونسەرت ساباعىنا قوش كەلدىڭىزدەر!
2 - جۇرگىزۋشى: ناۋرىز تويى تاماشا
ناۋرىز تويى جاڭاشا
تابيعاتتا تاماشا
تامىلجىپ تۇر جاراسا
ناۋرىز تويى سالتانات
ناۋرىز تويى مارحابات
ءار جۇرەكتەن ءان تاراپ
شاتتانادى شارتاراپ.
1 - جۇرگىزۋشى: ناۋرىز تويىن جۇپ جازباي
قوشەمەتپەن قارسى الايىق!
دوسقا قۇشاق اشايىق
ولەڭ جىرعا باسايىق،
قازاقتىڭ ءبىر سالتى دەپ،
تويعا شاشۋ شاشايىق،
ناۋرىز كەلسە،
قۇت كەلگەنى حالايىق!
ەسىك اشىپ، شاشۋ شاشىپ،
ەل بوپ قارسى الايىق.
2 - جۇرگىزۋشى: ۋا، حالايىق، حالايىق،
اق ساندىقتى اشايىق.
بۇل مەرەكە بۇل تويدىڭ،
جىر شاشۋىن شاشايىق.
ءان: «كوكتەم كەلدى» ورىندايتىن كيرەيەۆا اياگۋل قارسى الىڭىزدار.
1 - جۇرگىزۋشى: تاۋەلسىز بيىك حالقىمنىڭ
جەلبىرەپ تۋى شالقىسىن
ءاز ناۋرىز كەلىپ ەلىمە
جەر – انا بويى بالقىسىن.
جاڭعىرار ءداستۇر - سالتىمنىڭ
كوزدەلسىن بۇلاق جىلعاسى
قاستەرلى مەنىڭ حالقىمنىڭ،
مەرەكە ناۋرىز – جىل باسى! – دەي كەلە ەندىگى كەزەكتە ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ شىعۋ تاريحىنا توقتالساق.
2 - جۇرگىزۋشى: ناۋرىز – وتە كونەدەن كەلە جاتقان مەيرام. ناۋرىز پارسى تىلىندە «جاڭا كۇن» دەگەندى بىلدىرەدى. بۇل كۇنى دالانى قىدىر بابا ارالايدى ەكەن. سوندىقتان سول ءتۇندى «قىدىر ءتۇنى» دەپ اتاعان. بۇل كۇنى بارلىق ىدىس اتاۋلىنى تولتىرىپ قويادى. ويتكەنى ىرىس مول بولسىن دەپ تىلەگەن.
1 - جۇرگىۋشى: بىزگە قازاق حالقىنىڭ ناۋرىز مەيرامىن تويلاۋ ءداستۇرى ءمالىم، ال وزگە ەلدەردىكى شە؟ ولاردا ءبىز سياقتى بۇل مەيرامعا اسا نازار اۋدارىپ، ەرەكشە كوڭىل بولە مە ەكەن؟ قانە، ءبىر ءسات زەر سالايىق.
تۇرىك ەلى: ەجەلگى تۇرىكتەر ۇلىس كۇندەرى جاڭا كيىمدەرىن كيىپ، ساقال مۇرتتارىن تۇزەپ، شاشتارىن الادى. التى كۇن ساداق تارتىپ ماشىقتانعان سوڭ جەتىنشى كۇنى التىن تەڭگە – «جامبى» اتىپ جارىسادى. ەگەر كىمدە – كىم جامبىنى ءبىرىنشى بوپ اتىپ تۇسىرسە، سول ادامعا «ءبىر كۇن» پاتشا بولۋعا، ەل بيلەۋگە ەرىك بەرىلەدى.
يران ەلى: يران پاتشاسى ناۋرىز كۇنى قول استىنداعى ادامداردىڭ بىرىنە پاتشا شاپانىن سىيعا تارتادى ەكەن. تىلىمىزدەگى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ايتىلاتىن «قۇلعا ءبىر كۇن ازاتتىق» دەگەن ءسوز وسى ءبىر كونە راسىمگە قاتىستى بولسا كەرەك.
2 - جۇرگىزۋشى: پارسى تىلدەس حالىقتار ناۋرىزدى بىرنەشە كۇن تويلاعان. ولار بۇل كۇنى ءار جەرگە ۇلكەن وت جاعىپ وتقا ماي قۇيادى، جاڭا ونگەن جەتى دانگە قاراپ، كەلەشەك ەگىن جايلى بولجام جاسايدى. جەتى اق كەسەمەن ءداستۇرلى ۇلتتىق كوجە «سۋمالاق» ۇسىنادى. سوقامەن جەر جىرتادى، ات شاپتىرىپ، جامبى اتىسىپ جارىسادى. ەسكى كيىمدەرىن تاستاپ، ۇستالعان شىنى اياقتى سىندىرادى. ءبىر – بىرىنە گۇل ۇسىنىپ، ۇيلەرىنىڭ قابىرعاسىنا دوڭگەلەك ويۋ –«كۇن» بەلگىسىن سالادى، ءۇيدىڭ تىرەۋ اعاشىنا گۇل ىلەدى.
اۋعان ەلى: اۋعان ەلىندە «العاشقى تۇرەن» - «كۋلكاباشي» دەپ اتالاتىن عۇرىپ بار. ول بويىنشا شارۋالار ەگىس القابىنا بارىپ العاشقى تۇرەن تۇسىرەدى، ال سوقانىڭ سوڭىنان سىي - قۇرمەتى مول شارۋالار ەرىپ جۇرەدى. جەتى كۇن بويىنا جەتى ءتۇرلى جەمىستەردەن اسا ءدامدى سۋسىندار جاسالادى، مىندەتتى تۇردە جاڭادان كيىم-كەشەكتەر تىگىلەدى، وسىعان وراي بۇكىل ەلدە جاڭا جىل «جاڭا كيىم كۇنى» دەپ اتالادى.
1 - جۇرگىزۋشى: ارابتار مەيرام سالتىن وزگەرتىپ، باس ءارىپ «اي» ءسوزىنىڭ باسقى ءارپى – سيننەن باستالاتىن مۇلدە بولەك وزگە جەتى زاتپەن الماستىرادى: سارىمساق، بيداي، جيدە، سىركە سۋى، رۋت ءشوبى، ت. ب.
ءۇندى ەلى: ءۇندىستاندا جاڭا جىل ءبىر جىلدا ون رەت تويلاپ وتكىزىلەدى. وڭتۇستىك ءۇندىستاندا بۇل توي ءتۇرى ناۋرىز ايىندا باستالادى، ۇيلەر ورىلگەن گۇلدەرمەن ايشىقتالادى.
كەلەسى ساحنامىزدا قازانعاپتىڭ كۇيى «شىنى اياق» ورىندايتىن بيليالوۆ اليشەر، قارسى الىڭىزدار.
1 - جۇرگىزۋشى: قازاعىمنىڭ سالتى – ءداستۇرى جاڭعىرعان،
ءتالىمدى وي سىناعى، تاربيە كوزى قالدىرعان
سالت – ءداستۇردى ارداقتايىق، اعايىن،
قازاق اتتى ۇلكەن – كىشى بالدىرعان.
جينالىپپىز ءساتتى كۇنى ءبارىمىز دە
ۇلكەن، كىشى، جاسىمىز، كارىمىز دە
تورلەتىڭىز، قادىرمەندى قوناقتار،
گۇل - گۇل جايناپ مىنا ءبىزدىڭ تورىمىزگە، - دەپ ەندىگى كەزەكتى ناۋرىزداعى سالت – داستۇرلەرگە بەرسەك...
ناۋرىزشەشەك – ناۋرىز ايىندا وسەتىن جاپىراقتى، ءتۇرلى ءتۇستى گۇلدى، قاۋاشاقتى اسەم ءشوپ. مايىنىڭ دارىلىك قاسيەتى بار. قازاقستاننىڭ تاۋلى ايماقتارىندا ونىڭ بىرنەشە ءتۇرى وسەدى. «ناۋرىزشەشەك» «قىزىل كىتاپقا» ەنگەن، سيرەك كەزدەسەتىن باعالى وسىمدىك.
ناۋرىزەك – ناۋرىز ايىندا ۇشىپ كەلەتىن كوكتەم قۇسى. قاراسى شاعىن عانا، وسى قۇستى شىعىس ەلى كۇتىپ جۇرەدى. ونى العاش كورگەندەر «ناۋرىزەگىم كەلدىڭ بە؟» دەپ شاقىرىپ جەم شاشادى. ناۋرىزەكتى ەشكىم قۋمايدى، ۇركىتپەيدى.
ناۋرىزناما – شات - شادىمان، ويىن – ساۋىق. تويدا ات جارىس، پالۋان كۇرەس، باسقا دا سپورت سايىسى، ايتىس، ءتۇرلى ويىندار وتكىزىلەدى، كوڭىلدى جۇمباقتار، ءان، ولەڭدەر، ناۋرىز جىرلارى ايتىلادى. ناۋرىزنامادا قىزدار جينالىپ باس قوسىپ، ۇيقى اشار ازىرلەيدى. ول ەت، ۋىز سياقتى ءدامدى تاعامداردان جاسالادى. جىگىتتەر قىز – كەلىنشەكتەرگە ساقينا، سىرعا، اينا، تاراق سياقتى سىيلىقتار بەرەدى. ونى «سەلت ەتكىزەر» دەپ اتايدى. بۇل ءداستۇرلى سىيلىقتاعى اينا پاكتىكپەن جاستىقتىڭ، تاراق ادەمىلىك پەن سۇلۋلىقتىڭ، ءيىسسۋ بۇرشىگىن جاڭا جارعان جاۋقازىنداي قۇلپىرۋدىڭ، جايناي ءتۇسۋدىڭ بەلگىسى.
بۇل كۇنى قارتتارعا ارنالىپ جىلى – جۇمساق تاعامداردان «بەل كوتەرەر»
دەپ اتالاتىن ءدام دايىندالىپ تاراتىلادى.
ناۋرىزشا. ناۋرىز ايىندا جۇپ – جۇقا، قيىقشا قىربىق قار تۇسەدى. ونى حالىق «ناۋرىزشا» دەپ اتايدى.
ناۋرىز كوجە – ناۋرىز تويىنا ءتان كوپشىلىككە ارنالعان مەرەكەلىك تاعام. ونى ءار ءۇي جەتى ءتۇرلى دامنەن( ءسۇت، ەت، سۋ، تۇز، تارى، قۇرت، جەمىس، ت. س. س.) جاساپ، وعان قازى، شۇجىق سياقتى سىيلى مۇشەلەر قوسىپ مەرەكەمەن قۇتتىقتاۋعا كەلگەندەرگە ىقىلاسپەن ۇسىنادى. ناۋرىز كوجەنىڭ داستۇرلىك، مەرەكەلىك، ۇلتتىق تاعىلىمى وتە زور.
ءان: «داستارحان ۇشتىكتىڭ ورىنداۋىندا قابىل الىڭىزدار.
2 - جۇرگىزۋشى: قىس ءوتىپ، قار كەتىپ،
شىرايلى جاز جەتىپ،
شارۋانىڭ كەنەلگەن
مەيرامى ەجەلدەن
قۇتتى بولسىن، ناۋرىز!
قازاق ءبيى: ساحنادا بيشىلەر توبى.
1 - جۇرگىزۋشى: جىلدىڭ باسى – ناۋرىز،
جىردىڭ باسى – ناۋرىز.
ناۋرىزعا ارنالسىن
بۇگىنگى جىر ءانىمىز.
كوركەم ءسوز وقيتىن: مەدەت ۇلى مۇحامەدالي.
امانبىسىڭ، ارداقتى حالقىم مەنىڭ.
ارداقتى ناۋرىز تويىن، سالتىڭدى، ەلىم.
مەرەكە باسى بولسىن بەرەكەنىڭ،
يگى ەڭبەك جەمىسىن ءبارىن جەگىن!
ناۋرىز تويعا جينالعان حالقىم مەنىڭ.
ءبارىڭنىڭ ويعا العانىڭ – جارقىن سەنىم.
بۇگىنگى توي – ەرتەڭگى ارداقتى ءىسىڭ،
عاجاپ بولسىن تاپپايتىن تەپە – تەڭىن.
ناۋرىز مەيرام جۇرەكتەرگە نۇر سەپكەن،
ماڭدايىمنان ءسۇيىپ جاتىر كۇن – كوكتەم.
جارىعىمەن، شۋاعىمەن كۇن – انا
الىپ كەلدى جەر بەتىنە گۇل كوكتەم
قوش كەلدىڭ، ناۋرىزىم ارداقتى،
حالقىم ساعان بار ءۇمىتتى ارناپتى.
جىلدا وسىلاي كەلە بەرسىن جاسارىپ،،
گۇلگە بولەپ، جىرعا بولەپ ايماقتى
2 - جۇرگىزۋشى:
ءان. «ناۋرىز – دۋمان» ورىندايتىن نۇرعالييەۆا ەميليا.
قول سوعىپ قوشەمەتتەپ وتىرىڭىزدار.
1 - جۇرگىزۋشى: كوكتەم تويى ءانىمىز،
كوركەم ونەر ءسانىمىز.
ولەڭ، ءان مەن توي ءسانىن،
ورنەكتەيمىز ءبارىمىز.
ءان: «گۇلدەر» ورىندايتىن تاۋبايەۆا اسەم قارسى الىڭىزدار.
2 - جۇرگىزۋشى:«وزبەك ءبيى» ورىندايتىندار بيشىلەر توبى.
1 - جۇرگىزۋشى: كەل تورلەت، ەسىك اشىق، ناۋرىزىم،
مول بولىپ، بەرەكەلى اق ۋىزىڭ.
شالقىعان شاتتىق اكەل ءار وشاققا،
سىيلاشى ەل – جۇرتىڭا جان قىزۋىن.
«ناۋرىزىم» انىمەن ساحنادا يشانعالييەۆا ۇلجان قول سوعىپ قوشەمەتتەپ قويالىق.
2 - جۇرگىزۋشى: قازاقتىڭ ءتۇرلى – ءتۇرلى ءداستۇرى بار،
ونىڭ سىرىن اشقانعا جۇرت قىزىعار.
جاۋاپتارىن تابا ما ەكەن اتا – انالار،
سول سەبەپتەن قوياتىن سۇراقتار بار - دەي كەلە كورەرمەندەرگە قويار سۇراقتارىمىز بار. دۇرىس جاۋاپقا تاتتىلەرىمىز بار.
1. ەرتەدە جەتى جىگىت جەتى شىراق جاعىپ اۋىلدى ارالايدى ەكەن. نەلىكتەن؟
2. ناۋرىز كۇنى داستارحان ۇستىندە قانداي تاعامدار بولۋى كەرەك؟
3. ناۋرىز تىلەك دەگەن نە؟
4. قىدىر اتا قاي كۇنى ادامدار اراسىنا كەلەتىن بولعان؟
6. بەس قارۋدى اتا؟
7. ناۋرىز باتا دەگەنىمىز نە؟
1 - جۇرگىزۋشى: ەندىگى كەزەكتە ونەر كورسەتكەن وقۋشىلارعا اۋىلىمىزدىڭ يمامىنان ناۋرىز باتا سۇرايمىز.
You Might Also Like
-
1 - اپتا 1 - كۇن 1 - ساباق
