قوزى كورپەش - بايان سۇلۋ سپەكتاكلى
قوزى كورپەش - بايان سۇلۋ سپەكتاكلى
ماقساتى: عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ «قوزى - كورپەش – بايان سۇلۋ» پەساسىنا نەگىزدەلىپ جاسالعان درامانى ساحنالىق قويىلىم ەتىپ كورسەتۋ ارقىلى وقۋشىلارعا شىعارمانىڭ مازمۇنىمەن تانىستىرۋ؛ وقۋشىلاردىڭ ادەبيەت، ونەر سالاسىنا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ؛ وقۋشىلاردىڭ بويىنداعى ارتىستىك قابىلەتتەرىن شىڭداۋ.
كورنەكىلىكتەرى: ساحنادا كيىز ءۇي ءىشى، دالا كورىنىستەرى. دىبىستىق ارلەۋ: كۇيلەر، تابيعات دىبىستارى.
وتىلەتىن ورنى: اكت زالى
رولدەردى سومداۋشىلار:
قاراباي –
كۇنىكەي ( باياننىڭ شەشەسى) –
ماقپال (قوزىنىڭ شەشەسى) –
قوزى - كورپەش –
بايان سۇلۋ –
قودار –
جانتىق -
تاڭسىق –
ايدار -
تاڭقى –
جارقىن اقىن –
وقيعا قارابايدىڭ ۇيىندە، ءۇيدىڭ قاسىندا ءجۇرىپ جاتادى. شىمىلدىق اشىلعاندا قاراباي جۇكتىڭ ءار جەرىنە بىردەمەلەردى تىعىپ جۇرەدى.
قاراباي: قارابايدىكى دەگەندە بۇل جۇرتتىڭ قىزىقپايتىنى بولسايشى! تەك تالاپ الايىن دەپ وتىر... ءتۇس كورسە دە مەنىڭ جىلقىمنان باسقانى كورمەيدى. ەل دەيدى مۇنى! ەل مەكەن وسى؟ جاۋ ەمەس پە تورلاپ تۇرعان، ادىرا قالسىن ءبۇيتىپ ەل بولعانى!.. جانتىق، اي جانتىق، بەرى كەل.
جانتىق: اۋ،(كەلە جاتادى)
قاراباي: جانتىقتان باسقا دەنى ءتۇزۋ ادام قالدى ما، بۇل ەلدە؟
جانتىق: جايما، ايتەۋىر، قارەكە؟
قاراباي: بار بولعىر، جاي بولۋشى ما ەدى؟ ءاي، بەرى قاراشى، مەن اۋەلى وزىمە، سوسىن ساعان عانا سەنەمىن، بىلەسىڭ عوي؟
جانتىق: ارينە، قارەكە، و جاعىن بىلەمىن.
قاراباي: بىلسەڭ، وتىر، مىنا ءبىر ءتۇسىمدى جورىپ كورشى!
جانتىق: ە، جوريىن، قارەكە، ايتا بەرىڭىز.(وتىرىسادى)
قاراباي: تۇسىڭدە قالىڭ قول كورگەن قالاي بولادى ەكەن؟
جانتىق: قول كورگەندە، قالاي، اشەيىن جۇرت پا، بولماسا جاۋ ما؟
قاراباي: وي، ءتاڭىرى! اشەيىن جۇرت بار ما وسى كۇن جاۋ بولاد تا!..
جانتىق: وندا جاقسىلىققا جوري المايمىن قارەكە...
قاراباي: ويلاعان جەردەن شىقتىڭ... جاۋ كورگەننىڭ نەسى جاقسى بولۋشى ەدى، قاپ، اي، قاپ، ەندى ءقايتتىم.
جانتىق: تۇسىڭدە عوي، ايتەۋىر.
قاراباي: ال، وڭىمدە بولسا، قايتەم؟ نەم قالادى مەنىڭ؟ باياندى سىلتاۋ قىلىپ، ەل مەنى توناپ الار. بايان دەگەن جاي تىرناق ىلىكتىرۋدىڭ قامى. باياندى بەرىپ كورشى بىرەۋىنە – كۇنى ەرتەڭ كورىڭدى قازىپ، بار مالىڭا يە بوپ شىعا كەلەدى!.. (ءارى - بەرى ويلانىپ جۇرەدى)
سەن بىلاي ىستە، ويلاستىر وسى ماسەلەنى. باياندى ءبىر جاقتى قىلايىق.
جانتىق: جارايدى، قارەكە، ويلاپ كورەيىن.(كەتەدى)
قاراباي: و، قۇداي، قىز بەرمەدىڭ، پالە بەرگەنسىڭ. جەتپىس جىل بويى جەتى جاپىراعىنا ءتىسىم تيمەگەن قايران مال جاتقا بۇيىراتىن بولعانى دا... (شىعا بەرىپ، كەلە جاتقان، كۇنىكەي مەن ماقپالدى كورىپ) مىنا پالەسى ءالى ءجۇر مە ەدى سوڭىمدا! (جاتا قالادى)
كۇنىكەي: ۋا، كوتەر باسىڭدى، اش كوزىڭدى... ماقپال كەلىپتى ادەيى ىزدەپ.
قاراباي: ماقپال؟ وسى توڭىرەكتىكى مە؟ ەسەنسىز بە؟ (تانىماعان بولادى)
كۇنىكەي: ناعىپ تانىماي قالدىڭ؟
ماقپال: ە، ءبىزدى كىمنىڭ تانىعىسى كەلەدى دەيسىڭ...
قاراباي: كورمەگەن ادامىم سياقتى...
كۇنىكەي: قوزىنىڭ شەشەسى ماقپال ەمەس پە كادىمگى.
قاراباي: قوزى؟ ەستىمەگەن ەسىمىم.
كۇنىكەي: باياننىڭ اتىن ۇمىتپاساڭ، قوزىنىڭ اتىن دا ۇمىتپاۋىڭ كەرەك ەدى عوي، قوزى كورپەش دەسەم، ەسىڭە تۇسەر مە ەكەن؟
ماقپال: قوزى مەن بايان ءبىر كۇندە تۋمادى ما؟ بىرگە وتىرمادىق پا ول كەزدە؟
قاراباي: ەسىمدە جوق... ودان بەرى قايدا كوشىپ، قايدا قونبادىق؟
ماقپال: جالعىز باياننىڭ قوزىدان باسقا بالامەن وينامايتىنىن ۇمىتقان ەكەنسىڭ.
قاراباي: ويىن بالاسىن كىم بايقاعان سول...
كۇنىكەي: بايقاماساڭ، سول ەكى بالانى ايىرام دەپ، قاسىڭنان قۋىپ جىبەرمەدىڭ بە، جەسىر ماقپال مەن جەتىم قوزىنى.
قاراباي: نە دەپ جاعالاتىپ كەلەسىڭدەر، ءا؟(باسىن كوتەرىپ الادى).
كۇنىكەي: ون جەتىگە تولعانشا ءتىرى بولسا، قوزى مەن باياندى قوسپاي قالمايمىز دەگەن ماقپال ەكەۋىمىزدىڭ انتىمىز بار - دى: قان قۇيىسقانبىز: (ەكى ايەل قانعا بىلعانعان ورامالدارىن كورسەتەدى) مىنە... سول كۇن بۇگىن جەتتى، سول انت بۇگىن تولدى.
قاراباي: ءا، قارابايدى وسىلاي الماق بولدىڭدار ما! (ايەلدەردىڭ ورامالدارىن جۇلىپ الىپ، لاقتىرىپ تاستايدى).
ماقپال: ۋا، مىڭ جاسا! قۇلدىق، قۇلدىق. بالام مالشىڭ، ءوزىم ساۋىنشىڭ بولايىن...
كۇنىكەي: قالما وبالىنا ەكى بىردەي بالدىرعاننىڭ... نالىما ماقپال! سەن قايتىپ قوزىعا ەستىرت، مەن بارىپ بايانعا ەستىرتەيىن... مەن تاس بەكىندىم! ايىرتپاسپىن قوزىدان.
قاراباي: نە دەيدى مىنالار، قايداعىنى ايتىپ (شىعىپ كەتەدى).
ماقپال: اتاي كورمە، كۇنىكەي. سونگەن ءورتتى قايتا تۇتات دەگەنىڭ بە... ايتا المايمىن مەن! تىم بولماسا، كورىپ قايتارمىن دەپ كەلىپ ەم باياندى. ەەدى ول دا مۇمكىن ەمەس باتىرايىن قارامدى. (سىرتتاعى دابىردى ەستىپ، بۇلار كەتەدى. توپ - توپ جىگىتتەر كەلە جاتادى).
ايدار: ەكپىندەمە، قودار مىرزا!
قودار: سەن دە كوكي بەرمە بوسقا!
تاڭقى: وزگە جۇرت اتقوسشى - اۋ سەندەرگە!
قودار: اعالىقتارىڭ وسىندايدا ەسكە تۇسەتىن بولسا، قويا قويىڭدار. جول مەنىكى، قىز دا مەنىكى.
ايدار: بۇرىن كەلگەن مەن قايدا قالامىن سوندا؟ (جانتىق كەلە جاتىپ).
جانتىق: اۋ، بەتكە ۇستار جايساڭدارىم ءبىر قىز ءۇشىن قايتەسىڭدەر بەت جىرتىسىپ. ءقازىر جارقىن كەلسىن. كورەمىز باياننىڭ نە دەگەنىن. ال نەگىزى جىگىتتىڭ نامىسى، قىزدىڭ شەشىمىنەن دە ماڭىزدى ەمەس پە؟
ماقساتى: عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ «قوزى - كورپەش – بايان سۇلۋ» پەساسىنا نەگىزدەلىپ جاسالعان درامانى ساحنالىق قويىلىم ەتىپ كورسەتۋ ارقىلى وقۋشىلارعا شىعارمانىڭ مازمۇنىمەن تانىستىرۋ؛ وقۋشىلاردىڭ ادەبيەت، ونەر سالاسىنا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ؛ وقۋشىلاردىڭ بويىنداعى ارتىستىك قابىلەتتەرىن شىڭداۋ.
كورنەكىلىكتەرى: ساحنادا كيىز ءۇي ءىشى، دالا كورىنىستەرى. دىبىستىق ارلەۋ: كۇيلەر، تابيعات دىبىستارى.
وتىلەتىن ورنى: اكت زالى
رولدەردى سومداۋشىلار:
قاراباي –
كۇنىكەي ( باياننىڭ شەشەسى) –
ماقپال (قوزىنىڭ شەشەسى) –
قوزى - كورپەش –
بايان سۇلۋ –
قودار –
جانتىق -
تاڭسىق –
ايدار -
تاڭقى –
جارقىن اقىن –
وقيعا قارابايدىڭ ۇيىندە، ءۇيدىڭ قاسىندا ءجۇرىپ جاتادى. شىمىلدىق اشىلعاندا قاراباي جۇكتىڭ ءار جەرىنە بىردەمەلەردى تىعىپ جۇرەدى.
قاراباي: قارابايدىكى دەگەندە بۇل جۇرتتىڭ قىزىقپايتىنى بولسايشى! تەك تالاپ الايىن دەپ وتىر... ءتۇس كورسە دە مەنىڭ جىلقىمنان باسقانى كورمەيدى. ەل دەيدى مۇنى! ەل مەكەن وسى؟ جاۋ ەمەس پە تورلاپ تۇرعان، ادىرا قالسىن ءبۇيتىپ ەل بولعانى!.. جانتىق، اي جانتىق، بەرى كەل.
جانتىق: اۋ،(كەلە جاتادى)
قاراباي: جانتىقتان باسقا دەنى ءتۇزۋ ادام قالدى ما، بۇل ەلدە؟
جانتىق: جايما، ايتەۋىر، قارەكە؟
قاراباي: بار بولعىر، جاي بولۋشى ما ەدى؟ ءاي، بەرى قاراشى، مەن اۋەلى وزىمە، سوسىن ساعان عانا سەنەمىن، بىلەسىڭ عوي؟
جانتىق: ارينە، قارەكە، و جاعىن بىلەمىن.
قاراباي: بىلسەڭ، وتىر، مىنا ءبىر ءتۇسىمدى جورىپ كورشى!
جانتىق: ە، جوريىن، قارەكە، ايتا بەرىڭىز.(وتىرىسادى)
قاراباي: تۇسىڭدە قالىڭ قول كورگەن قالاي بولادى ەكەن؟
جانتىق: قول كورگەندە، قالاي، اشەيىن جۇرت پا، بولماسا جاۋ ما؟
قاراباي: وي، ءتاڭىرى! اشەيىن جۇرت بار ما وسى كۇن جاۋ بولاد تا!..
جانتىق: وندا جاقسىلىققا جوري المايمىن قارەكە...
قاراباي: ويلاعان جەردەن شىقتىڭ... جاۋ كورگەننىڭ نەسى جاقسى بولۋشى ەدى، قاپ، اي، قاپ، ەندى ءقايتتىم.
جانتىق: تۇسىڭدە عوي، ايتەۋىر.
قاراباي: ال، وڭىمدە بولسا، قايتەم؟ نەم قالادى مەنىڭ؟ باياندى سىلتاۋ قىلىپ، ەل مەنى توناپ الار. بايان دەگەن جاي تىرناق ىلىكتىرۋدىڭ قامى. باياندى بەرىپ كورشى بىرەۋىنە – كۇنى ەرتەڭ كورىڭدى قازىپ، بار مالىڭا يە بوپ شىعا كەلەدى!.. (ءارى - بەرى ويلانىپ جۇرەدى)
سەن بىلاي ىستە، ويلاستىر وسى ماسەلەنى. باياندى ءبىر جاقتى قىلايىق.
جانتىق: جارايدى، قارەكە، ويلاپ كورەيىن.(كەتەدى)
قاراباي: و، قۇداي، قىز بەرمەدىڭ، پالە بەرگەنسىڭ. جەتپىس جىل بويى جەتى جاپىراعىنا ءتىسىم تيمەگەن قايران مال جاتقا بۇيىراتىن بولعانى دا... (شىعا بەرىپ، كەلە جاتقان، كۇنىكەي مەن ماقپالدى كورىپ) مىنا پالەسى ءالى ءجۇر مە ەدى سوڭىمدا! (جاتا قالادى)
كۇنىكەي: ۋا، كوتەر باسىڭدى، اش كوزىڭدى... ماقپال كەلىپتى ادەيى ىزدەپ.
قاراباي: ماقپال؟ وسى توڭىرەكتىكى مە؟ ەسەنسىز بە؟ (تانىماعان بولادى)
كۇنىكەي: ناعىپ تانىماي قالدىڭ؟
ماقپال: ە، ءبىزدى كىمنىڭ تانىعىسى كەلەدى دەيسىڭ...
قاراباي: كورمەگەن ادامىم سياقتى...
كۇنىكەي: قوزىنىڭ شەشەسى ماقپال ەمەس پە كادىمگى.
قاراباي: قوزى؟ ەستىمەگەن ەسىمىم.
كۇنىكەي: باياننىڭ اتىن ۇمىتپاساڭ، قوزىنىڭ اتىن دا ۇمىتپاۋىڭ كەرەك ەدى عوي، قوزى كورپەش دەسەم، ەسىڭە تۇسەر مە ەكەن؟
ماقپال: قوزى مەن بايان ءبىر كۇندە تۋمادى ما؟ بىرگە وتىرمادىق پا ول كەزدە؟
قاراباي: ەسىمدە جوق... ودان بەرى قايدا كوشىپ، قايدا قونبادىق؟
ماقپال: جالعىز باياننىڭ قوزىدان باسقا بالامەن وينامايتىنىن ۇمىتقان ەكەنسىڭ.
قاراباي: ويىن بالاسىن كىم بايقاعان سول...
كۇنىكەي: بايقاماساڭ، سول ەكى بالانى ايىرام دەپ، قاسىڭنان قۋىپ جىبەرمەدىڭ بە، جەسىر ماقپال مەن جەتىم قوزىنى.
قاراباي: نە دەپ جاعالاتىپ كەلەسىڭدەر، ءا؟(باسىن كوتەرىپ الادى).
كۇنىكەي: ون جەتىگە تولعانشا ءتىرى بولسا، قوزى مەن باياندى قوسپاي قالمايمىز دەگەن ماقپال ەكەۋىمىزدىڭ انتىمىز بار - دى: قان قۇيىسقانبىز: (ەكى ايەل قانعا بىلعانعان ورامالدارىن كورسەتەدى) مىنە... سول كۇن بۇگىن جەتتى، سول انت بۇگىن تولدى.
قاراباي: ءا، قارابايدى وسىلاي الماق بولدىڭدار ما! (ايەلدەردىڭ ورامالدارىن جۇلىپ الىپ، لاقتىرىپ تاستايدى).
ماقپال: ۋا، مىڭ جاسا! قۇلدىق، قۇلدىق. بالام مالشىڭ، ءوزىم ساۋىنشىڭ بولايىن...
كۇنىكەي: قالما وبالىنا ەكى بىردەي بالدىرعاننىڭ... نالىما ماقپال! سەن قايتىپ قوزىعا ەستىرت، مەن بارىپ بايانعا ەستىرتەيىن... مەن تاس بەكىندىم! ايىرتپاسپىن قوزىدان.
قاراباي: نە دەيدى مىنالار، قايداعىنى ايتىپ (شىعىپ كەتەدى).
ماقپال: اتاي كورمە، كۇنىكەي. سونگەن ءورتتى قايتا تۇتات دەگەنىڭ بە... ايتا المايمىن مەن! تىم بولماسا، كورىپ قايتارمىن دەپ كەلىپ ەم باياندى. ەەدى ول دا مۇمكىن ەمەس باتىرايىن قارامدى. (سىرتتاعى دابىردى ەستىپ، بۇلار كەتەدى. توپ - توپ جىگىتتەر كەلە جاتادى).
ايدار: ەكپىندەمە، قودار مىرزا!
قودار: سەن دە كوكي بەرمە بوسقا!
تاڭقى: وزگە جۇرت اتقوسشى - اۋ سەندەرگە!
قودار: اعالىقتارىڭ وسىندايدا ەسكە تۇسەتىن بولسا، قويا قويىڭدار. جول مەنىكى، قىز دا مەنىكى.
ايدار: بۇرىن كەلگەن مەن قايدا قالامىن سوندا؟ (جانتىق كەلە جاتىپ).
جانتىق: اۋ، بەتكە ۇستار جايساڭدارىم ءبىر قىز ءۇشىن قايتەسىڭدەر بەت جىرتىسىپ. ءقازىر جارقىن كەلسىن. كورەمىز باياننىڭ نە دەگەنىن. ال نەگىزى جىگىتتىڭ نامىسى، قىزدىڭ شەشىمىنەن دە ماڭىزدى ەمەس پە؟
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ا) وقۋشىلارعا شەشەندىك سوزدەر تۋرالى جالپى ماعلۇمات بەرۋ، شەشەندىك سوزدەردىڭ قازىرگى كەزدەگى تۇرلەرىمەن، بي، شەشەن بابالارىمىزدىڭ وسيەت، اقىل، ناقىل سوزدەرىمەن تانىستىرۋ؛
-
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ ەرتەگىنى قانشالىقتى مەڭگەرگەنىن انىقتاۋ، باس كەيىپكەردىڭ بويىنداعى قاسيەتتەردى ناقتىلاپ كورسەتۋ؛
