رەفلەكسيالىق قىزمەتتىڭ ساباق بارىسىندا ۇيىمداستىرۋ
تاقىرىبى.
رەفلەكسيالىق قىزمەتتىڭ ساباق بارىسىندا ۇيىمداستىرۋ
ءقازىر دامىتا وقىتۋ يدەياسىنىڭ وقىتۋ ۇردىسىنە ەنۋىنە، جاڭاشىلدىقتىڭ ارتۋىنا بايلانىستى رەفلەكسيانىڭ پەداگوگيكاداعى الاتىن ورنىنىڭ ءمانى ارتا ءتۇسىپ، ادامدى، ءبىلىمدى دامىتۋدىڭ شارتتارىنىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. سوڭدىقتان بۇل قازىرگى كەزدەگى ءبىلىم سالاسىنداعى كوكەيتەستى ماسەلەلەر قاتارىنا جاتادى. رەفلەكسيانىڭ ءمانى – ادامنىڭ ءوزىنىڭ ءبىلىمىن، ءبىلىمىنىڭ نەگىزىن، ولاردى مەڭگەرۋدىڭ جولدارىن انىقتاۋ.
رەفلەكسيا ءسوزى لاتىن تىلىنەن كىرگەن reflexio - كەيىنگە اينالىم ماعىناسىن بىلدىرەدى. بۇل تەرميندى دجون لوكي 17 عاسىردا بەرگەن. «رەفلەكسيا – ادامنىڭ ءوز ىستەرىنىڭ ءمانىن ءتۇسىنۋ، ولار تۋرالى ويلانۋ بارىسىندا وزىنە ءوزىنىڭ نەنى، قالاي جاساعانى تۋرالى تولىق جانە انىق ەسەپ بەرۋى نەمەسە ءوزى ارەكەت بارىسىندا باسشىلىققا العان ەرەجەلەر مەن كەستەلەردى مويىنداۋى نە جوققا شىعارۋى». ءوزىن - ءوزى دامىتۋمەن قاتار ءينديۆيدتىڭ جان مەن ءتان ۇيلەسىمىنە سايكەس ءوز ويىن جيناقتاۋ قابىلەتىن بەينەلەيتىن رەفلەكسيا ۇعىمى پايدا بولدى. جاڭا ءداۋىر فيلوسوفيالىق يدەيالارى "وزىندىك" جانە "مەن" ۇعىمدارىنا باعىتتالادى. جاڭا قۇندىلىق - ادامنىڭ وزىندىك "مەن" قۇندىلىعى پايدا بولدى. بۇدان باسقا دا رەفلەكسيا جايىندا ايتىلعان فيلوسوفيالىق ويلار نەگىزىنەن «ادامنىڭ وزىنە باعىتتالعان زەرتتەۋ جۇمىسى»، «ءوزىڭنىڭ اقىلىن مەن رۋحىڭدى ءوزىڭنىڭ باقىلاۋىڭ» دەگەنگە كەلىپ سايادى. ن. ۆ. كۋزمينا ادام ءوزىن - ءوزى ىسكە قوسۋ بارىسىندا دامۋعا مۇمكىندىك الادى دەي كەلە، ول ءۇشىن ءار ءتۇرلى دەرەككوزدەردەن الىنعان ءبىلىمدى جيناقتاۋ، ولاردى تاجىريبەدە قولدانۋ ءۇشىن جۇيەگە كەلتىرۋ، «كەرى بايلانىستى» جۇزەگە اسىرۋ سياقتى ارەكەتتەر جاسايتىنىنا توقتالادى. ن. ب. كوۆاليەۆا جانە ي. ن. سەمەنوۆ كاسىبي شىعارماشىلىقتاعى رەفلەكسيانىڭ رولىنە بايلانىستى ونى ءار ءتۇرلى كاسىبي پوزيسيالارعا وتۋدەگى يكەمدىلىك دەپ ەسەپتەيدى.
رەفلەكسيانى ويلاۋ، ەس، سانا سياقتى تانىمدىق ۇردىستەر ادام تابيعاتىنا ءتان بولعاندىقتان ولاردان ءبولىپ قاراۋعا بولمايدى.
وقىتۋ بارىسىندا ءبىلىم الۋشىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي رەفلەكسيانىڭ دا ءار ءتۇرلى فورمالارىن ءجيى قولدانۋدى ماقسات ەتىپ، ول ساباق سونىڭدا اسىعىس اتقارىلا سالماي، بالاعا بايىپپەن ويلانۋعا مۇمكىندىك بەرەتىندەي ەتىپ ءۇيىمداستىرىلۋى شارت.
رەفلەكسيانى ادامنىڭ رۋحاني الەۋەتىن اشۋ مەن انىقتاۋدىڭ يننوۆاسيالىق جولدارىنىڭ ءبىرى دەپ تاني وتىرىپ، ب. ز. ۆۋلفوۆ پەن ۆ. ي. حاركين «رەفلەسيانى ەشكىم جانە ەش نارسە الماستىرا المايدى» دەگەن پىكىر بىلدىرەدى.
قىزمەت ناتيجەسىنە قاراي رەفلەكسيا ۇسىنادى كەلەسى جىكتەۋلەردى:
1. ەموسيالىق كونىل كۇيىنىڭ رەفلەكسياسى
2. ارەكەتتتىك رەفلەكسيا.
3. وقۋ مالىمەتتىنىڭ ماعىناسىنىڭ رەفلەكسياسى.
ەموسيالىق كونىل كۇيىنىڭ رەفلەكسياسى.
1. كوڭىل - كۇيدىڭ رەفلەكسياسى ساباقتىڭ باسىندا نەمەسە اياعىندا توپپەن ەموسيالدىق بايلانىس ورناتۋ ءۇشىن قولدانۋ ءتيىمدى. ادامنىڭ كوڭىل - كۇيى بەينەلەنگەن كارتوچكالار، كوڭىل - كۇيدىڭ ءتۇستىن بەينەلەرى، ەموسيالدىق سۋرەت راسىمدەرىن قولدانۋعا بولادى.
ارەكەتتىك رەفلەكسيا.
2. ارەكەتتىك رەفلەكسيا وقۋ مالىمەتتەرىنىڭ ءادىس - تاسىلدەرىن ۇعىنۋ ىقتيمالدارىڭ بەرەدى. ونى ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ كەزىندە قولدانۋ ءتيىمدى. ساباقتىڭ اياقتالعان كەزىڭدە ارەكەتتىك رەفلەكسيا ءتاسىلى ارقىلى بارلىق ساباقتىڭ بارىسىندا ءار وقۋشىنىڭ بەلسەندىلىگىن باعالاۋ مۇمكىنشىلىگىن بەرەدى. شىعارماشىلىق ءىس - ارەكەتكە، ىزدەمپازدىق جۇمىستارعا تالداۋ جاساي ءبىلۋ ۇيرەتەدى. جەكە ءىس - ارەكەتىن ۇيىمداستىرىپ ءوز بەتىمەن ساراپتاۋ، جوعارى تانىمدىق قىزىعۋشىلىق نەگىزىندە شىعارماشىلىق باعىتتىلىعىنىڭ تۇراقتالۋى ءىس - ارەكەتتەردى وبەكتيۆتى باعالاپ، كەمشىلىكتەردى جويۋعا، جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا بەيىمدەيدى.
وقۋ مالىمەتىنىڭ ماعىناسىنىڭ رەفلەكسياسى.
3. وقۋ مالىمەتىنىڭ ماعىناسىنىڭ رەفلەكسياسى وقىتۋ سۋبەكتىنىڭ ءوز ءىس - ارەكەتىن سانالى تۇردە وي ەلەگىنەن وتكىزىپ، ولاردى جانە بىلۋگە، وزىندىك دۇرىس سەزىنۋگە كومەكتەسەدى.
ءىس - ارەكەت كومپونەنتتەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ، سانادان وتكىزۋ، ونىڭ ءمانىن، ءتۇرىن، وزەكتى ماسەلەلەرىن بەلگىلەۋ، شەشۋ جولدارىن اڭىقتاۋ.
ءوزىنىڭ وقۋ تاسىلدەرىن، تانىم مەن ويلاۋ مەحانيزىمدەرىن تۇسىنبەيىنشە وقۋشىلاردىڭ قول جەتكىزگەن ءبىلىم ناتيجەسىن تولىق ۇعىنۋى مۇمكىن ەمەس.
ادامنىڭ ءوزىنىڭ وزىنە بەرەتىن باعاسى ارەكەتكە ىنتالاندىرادى جانە ونىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرادى. وزىندىك باعانىڭ موتيۆاسيالىق - پسيحولوگيالىق تۇجىرىمداماسى جەتىستىكتەرگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتى وزىندىك باعالاۋدىڭ جۇيەسى رەتىندە قاراستىرادى. وزىندىك باعالاۋ ادامنىڭ كوڭىل - كۇيىنە، ونىڭ سەكەمشىلدىكتەن باستاپ جۇمىستا ءوزىن - ءوزى ۇمىتۋىنا بايلانىستى. سونداي - اق وزىندىك باعا ادامنىڭ پسيحولوگيالىق - فيزيولوگيالىق، پسيحيكالىق كۇيزەلىستەرى، ونىڭ ومىرلىك تاجىريبەسى، ول ءومىر سۇرەتىن ورتاداعى جانە ومىرگە كەلگەن قارىم - قاتىناس جۇيەسىندە دەتەرمينالدانعاندىعىمەن ەرەكشەلەنەدى.
ءوزىنىڭ ىشكى قۇرىلىمىنا قاراي وزىندىك باعا تۇلعانىڭ ءوزى سياقتى كوپ استارلى. ونىڭ مازمۇنى مورالدىك - ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتار، قارىم - قاتىناستار مەن مۇمكىندىكتەردەن تۇرادى. تۇلعانىڭ تۇتاس وزىندىك ساناسى ونىڭ پسيحيكالىق الەمىنىڭ جەكە قىرلارى نەگىزىندە قالىپتاسادى. وزىندىك باعا بەرۋ ءوزىن - ءوزى تانۋ مەن تابۋ الەۋمەتتىك، كاسىبي، وتباسىلىق ءتىپتى جاي قارىم - قاتىناستار مەن بايلانىستار جۇيەسىندە ءوز ورىنىن انىقتاۋعا كومەكتەسەدى. وبەكتيۆتى، دۇرىس بەرىلگەن وزىندىك باعا ادامعا ونىڭ شەشۋگە ءتيىستى كاسىبي ماسەلەلەرىنىڭ اياسىن انىقتاۋعا، ورىندالمايتىن يلليۋزيالىق ماقساتتاردان دەر كەزىندە باس تارتا الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وزىندىك باعانىڭ ادامنىڭ ناقتى مۇمكىندىكتەرىنە سايكەس بولۋى ونىڭ وزىمەن ءوزىنىڭ ىشكى ۇيلەسىمدىكتەرىنە، ءوزىن - ءوزى قۇرمەتتەۋگە قول جەتكىزۋگە ىقپال ەتەدى دە، ال كەرىسىنشە جاعدايدا ىشكى قاقتىعىستارعا كەيدە نيەۆروتيكالىق جاعدايلارعا اكەلەدى. قانداي دا تۇلعانىڭ ءبىر وزىندىك باعانى بەرۋ ءمانىن ارتتىرادى.
قازىرگى پسيحولوگيادا تۇلعانىڭ وزىندىك «مەنىڭ» پايداسىنا قاراي باعالاۋ فاكتىلەرىنىڭ ءجيى كەزدەسەتىنى انىقتالىپ وتىر. مۇنداي بەلگىلى ءبىر دارەجەدەگى ارتىق وزىندىك باعا كەيبىر ارەكەت تۇرلەرىنە تاكتيكالىق جاعىنان دۇرىس بولىپ تا جاتادى. ونىڭ وپتيميستىك بيىك ماقساتتار قويىپ، تالپىنىستار جاساۋدا تيىمدىلىگى دە بار.
تۇلعانىڭ وزىندىك باعاسى ونىڭ ارەكەت ەتەتىن ورتاسىندا قانداي قۇندىلىقتاردىڭ جەتەكشى قۇندىلىقتار بولىپ ەسەپتەلۋىنە دە بايلانىستى. قورشاعان ادامداردىڭ، ۇجىمنىڭ پىكىرىنىڭ مۇنداي جاعدايدا شەشۋشى ءرول اتقارىپ جاتاتىندىعى بەلگىلى. مىسالى: ۇجىمدا ادامنىڭ كوممۋنيكاتيۆتىك قابىلەتتەرى قۇندى بولسا، بويلارىندا سول ساپاسى بار ادامدار وزدەرىن ارتىق باعالاۋى مۇمكىن. ال ينتەللەكتۋالدىق ساپالاردىڭ ۇستەمدىگى جاعدايىندا وسى قابىلەتتەرى جوعارى ادامدارعا بەرىلگەن باعا جوعارى بولاتىندىعى تۇسىنىكتى.
رەفلەكسيفتى ورتالىق تۇلعانىڭ شىعارماشىلىق ەركىندىگى، ول - دامىتۋشىلىق قارىم - قاتىناس جۇيەسى. مۇنداي ورتانىڭ بارلىق قاتىسۋشىلارى اشىق بىرلەسكەن ارەكەتتى بىرلەسە تالداۋ ارقىلى وزدەرىنىڭ ىشكى «قورلارىن» اشۋعا مۇمكىندىك الادى. بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ جۇيەسىندەگى رەفلەكسيالىق ورتا دامىتۋشىلىق، دامۋشىلىق قارىم - قاتىناستار جۇيەسى بولىپ تابىلادى. ول سۋبەكتىنىڭ ىشكى الەمىنە قاتىستى كوپ دەڭگەيلى جانە كۇردەلى ءۇردىس. مۇندا سۋبەكتىلەردىڭ اشىقتىعىن، پسيحولوگيالىق تەڭدىگىن ساقتاۋ باستى شارتتاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. مۇنداي جاعداي ۇيىمداستىرۋشىلاردى دا، قاتىسۋشىلاردى دا ءبىرىن - ءبىرى تولىقتىرا وتىرىپ، بىرلەسە دامۋعا جەتەلەيدى.
رەفلەكسيالىق مادەنيەتتى دامىتۋدىڭ قازىرگى كەزدەگى ءمانىنىڭ ارتۋى ءار ءتۇرلى يننوۆاسيالىق - گۋمانيستىك ادىستەردىڭ پايدا بولۋىنا اكەلدى. دەگەنمەن ولاردىڭ ىشىندەگى ەكى نەگىزگى ءتۇرىن ءبولىپ قاراۋدى ءجون كوردىم. ولار: ويىن جانە ترەنينگ ادىستەرى. ويىن ادىستەرىنە يننوۆاسيالىق ويىندار، ۇيىمداستىرۋ - ارەكەتتىك ويىندار، ۇيىمداستىرۋشىلىق - بىلىمدىك ويىندار جاتادى.
قازىرگى بىلىمدىك ماقساتتارعا ساي ءبىلىم الۋشىنى رەفلەكسيا جاساۋعا داعدىلاندىرۋ ءمۇعالىمنىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى بولعاندىقتان، ول - ساباقتىڭ دا نەگىزگى كومپونەنتتەرىنىڭ ءبىرى بولۋى ءتيىس. رەفلەكسيۆتىك ءىس - ارەكەت وقۋشىعا وزىندىك تالداۋ كەزىندە عانا بايقالاتىن وزىندىك جەكە دارا ەرەكشەلىكتەرىن تانۋىنا مۇمكىندىك تۋعىزادى. ءبىلىمدى سانالى تۇردە وزىندىك قورىتۋ، ياعني رەفلەكسيا ناتيجەسىندە عانا جۇزەگە اسادى. رەفلەكسيا ناتيجەسى دەگەنىمىز - مىندەتتەردى شەشۋ تاسىلدەرىن ءتۇسىنۋ.
پەداگوگيكالىق پراكتيكادا قولدانۋعا بولاتىن مىسالدار كەلتىرە كەتسەك: باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارى ءوزى جاساعان ارەكەتتەرىنە اۋىزشا باعا بەرۋ، سۋرەتتەر سالۋ تۇرىندە، ال ورتا جانە جوعارعى سىنىپ وقۋشىلارى ساباقتاردا كەستەلەر، دياگراممالار، ساۋالنامالار تولتىرۋ، ەسسە جازۋ سياقتى رەفلەكسيفتى جۇمىس تۇرلەرىمەن اينالىسا الادى.
وقۋشىلاردى رەفلەكسيا جاساۋعا ۇيرەتۋدە ماسەلەنىڭ پسيحولوگيالىق جاعىنا ءمان بەرۋ ءتيىمدى. ءمۇعالىمنىڭ باستى مىندەتى:
– وقۋشىنىڭ وتكىزگەن كۇنى نەمەسە ىستەگەن جۇمىسى جايلى ايتقىسى، ويىمەن بولىسكىسى كەلەتىندەي پسيحولوگيالىق احۋال جاساۋ. اسىرەسە بالانىڭ ءوزى جاساعان ارەكەتتەرىنە بايلانىستى باسىنان وتكەن سەزىمدەرىن قايتا ورالتا الۋى، ول جايلى قاعازعا ءتۇسىرۋى نەمەسە باسقاشا سۋرەتتەۋى ەرەكشە جاعدايدى تالاپ ەتەدى.
سونىمەن رەفلەكسيا – كوپ قىرلى، كىرىككەن ارەكەت.
ءمۇعالىمنىڭ شىعارماشىلىق الەۋەتىنىڭ دامۋى ءۇشىن ونىڭ ءادىسنامالىق رەفلەكسيا جاساي الۋىنىڭ ءمانى زور. بۇل – ماقساتكەرلىكتى تالداي الۋدان باستالادى. ءوزىنىڭ ناقتى جاعدايى مەن بولاشاعىنىڭ باعىتىن سارالاي، ارالىق ماقساتتاردى انىقتاي الۋمەن سيپاتتالادى.
ساباق بارىسىندا رەفلەكسيانىڭ پايدالانۋ تاسىلدەرىنە، تۇرلەرىنە جەكە توقتالىپ كەتەيىك.
سانانى وزىنە نازارىن اۋدارىپ، ءوزىنىڭ پسيحيكالىق كۇيىنە وي جۇگىرتۋى ول ەموسيالىق كوڭىل - كۇيىنىڭ رەفلەكسيا بولىپ تابىلادى.
ەموسيالىق كوڭىل-كۇيىنىڭ رەفلەكسياسى.
وسى ەموسيالىق كوڭىل - كۇيى رەفلەكسيا تاسىلدەرى ەڭ جەڭىل، قاراپايىم اقىل - ويى كەم بالالارعا لايىقتى دەپ سانايمىن.
1. وقۋشىلارعا ءۇش ادامنىڭ كەلبەتىن كارتوچكا ارقىلى كورسەتۋ: كوڭىلدى، بەيتاراپتى، كونىلسىز. بالالارعا كوڭىل - كۇيىنە قاراي ءۇش سۋرەتتەن بىرەۋىن تاڭداۋعا ۇسىنىس بەرىلەدى.
رەفلەكسيالىق قىزمەتتىڭ ساباق بارىسىندا ۇيىمداستىرۋ
ءقازىر دامىتا وقىتۋ يدەياسىنىڭ وقىتۋ ۇردىسىنە ەنۋىنە، جاڭاشىلدىقتىڭ ارتۋىنا بايلانىستى رەفلەكسيانىڭ پەداگوگيكاداعى الاتىن ورنىنىڭ ءمانى ارتا ءتۇسىپ، ادامدى، ءبىلىمدى دامىتۋدىڭ شارتتارىنىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. سوڭدىقتان بۇل قازىرگى كەزدەگى ءبىلىم سالاسىنداعى كوكەيتەستى ماسەلەلەر قاتارىنا جاتادى. رەفلەكسيانىڭ ءمانى – ادامنىڭ ءوزىنىڭ ءبىلىمىن، ءبىلىمىنىڭ نەگىزىن، ولاردى مەڭگەرۋدىڭ جولدارىن انىقتاۋ.
رەفلەكسيا ءسوزى لاتىن تىلىنەن كىرگەن reflexio - كەيىنگە اينالىم ماعىناسىن بىلدىرەدى. بۇل تەرميندى دجون لوكي 17 عاسىردا بەرگەن. «رەفلەكسيا – ادامنىڭ ءوز ىستەرىنىڭ ءمانىن ءتۇسىنۋ، ولار تۋرالى ويلانۋ بارىسىندا وزىنە ءوزىنىڭ نەنى، قالاي جاساعانى تۋرالى تولىق جانە انىق ەسەپ بەرۋى نەمەسە ءوزى ارەكەت بارىسىندا باسشىلىققا العان ەرەجەلەر مەن كەستەلەردى مويىنداۋى نە جوققا شىعارۋى». ءوزىن - ءوزى دامىتۋمەن قاتار ءينديۆيدتىڭ جان مەن ءتان ۇيلەسىمىنە سايكەس ءوز ويىن جيناقتاۋ قابىلەتىن بەينەلەيتىن رەفلەكسيا ۇعىمى پايدا بولدى. جاڭا ءداۋىر فيلوسوفيالىق يدەيالارى "وزىندىك" جانە "مەن" ۇعىمدارىنا باعىتتالادى. جاڭا قۇندىلىق - ادامنىڭ وزىندىك "مەن" قۇندىلىعى پايدا بولدى. بۇدان باسقا دا رەفلەكسيا جايىندا ايتىلعان فيلوسوفيالىق ويلار نەگىزىنەن «ادامنىڭ وزىنە باعىتتالعان زەرتتەۋ جۇمىسى»، «ءوزىڭنىڭ اقىلىن مەن رۋحىڭدى ءوزىڭنىڭ باقىلاۋىڭ» دەگەنگە كەلىپ سايادى. ن. ۆ. كۋزمينا ادام ءوزىن - ءوزى ىسكە قوسۋ بارىسىندا دامۋعا مۇمكىندىك الادى دەي كەلە، ول ءۇشىن ءار ءتۇرلى دەرەككوزدەردەن الىنعان ءبىلىمدى جيناقتاۋ، ولاردى تاجىريبەدە قولدانۋ ءۇشىن جۇيەگە كەلتىرۋ، «كەرى بايلانىستى» جۇزەگە اسىرۋ سياقتى ارەكەتتەر جاسايتىنىنا توقتالادى. ن. ب. كوۆاليەۆا جانە ي. ن. سەمەنوۆ كاسىبي شىعارماشىلىقتاعى رەفلەكسيانىڭ رولىنە بايلانىستى ونى ءار ءتۇرلى كاسىبي پوزيسيالارعا وتۋدەگى يكەمدىلىك دەپ ەسەپتەيدى.
رەفلەكسيانى ويلاۋ، ەس، سانا سياقتى تانىمدىق ۇردىستەر ادام تابيعاتىنا ءتان بولعاندىقتان ولاردان ءبولىپ قاراۋعا بولمايدى.
وقىتۋ بارىسىندا ءبىلىم الۋشىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي رەفلەكسيانىڭ دا ءار ءتۇرلى فورمالارىن ءجيى قولدانۋدى ماقسات ەتىپ، ول ساباق سونىڭدا اسىعىس اتقارىلا سالماي، بالاعا بايىپپەن ويلانۋعا مۇمكىندىك بەرەتىندەي ەتىپ ءۇيىمداستىرىلۋى شارت.
رەفلەكسيانى ادامنىڭ رۋحاني الەۋەتىن اشۋ مەن انىقتاۋدىڭ يننوۆاسيالىق جولدارىنىڭ ءبىرى دەپ تاني وتىرىپ، ب. ز. ۆۋلفوۆ پەن ۆ. ي. حاركين «رەفلەسيانى ەشكىم جانە ەش نارسە الماستىرا المايدى» دەگەن پىكىر بىلدىرەدى.
قىزمەت ناتيجەسىنە قاراي رەفلەكسيا ۇسىنادى كەلەسى جىكتەۋلەردى:
1. ەموسيالىق كونىل كۇيىنىڭ رەفلەكسياسى
2. ارەكەتتتىك رەفلەكسيا.
3. وقۋ مالىمەتتىنىڭ ماعىناسىنىڭ رەفلەكسياسى.
ەموسيالىق كونىل كۇيىنىڭ رەفلەكسياسى.
1. كوڭىل - كۇيدىڭ رەفلەكسياسى ساباقتىڭ باسىندا نەمەسە اياعىندا توپپەن ەموسيالدىق بايلانىس ورناتۋ ءۇشىن قولدانۋ ءتيىمدى. ادامنىڭ كوڭىل - كۇيى بەينەلەنگەن كارتوچكالار، كوڭىل - كۇيدىڭ ءتۇستىن بەينەلەرى، ەموسيالدىق سۋرەت راسىمدەرىن قولدانۋعا بولادى.
ارەكەتتىك رەفلەكسيا.
2. ارەكەتتىك رەفلەكسيا وقۋ مالىمەتتەرىنىڭ ءادىس - تاسىلدەرىن ۇعىنۋ ىقتيمالدارىڭ بەرەدى. ونى ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ كەزىندە قولدانۋ ءتيىمدى. ساباقتىڭ اياقتالعان كەزىڭدە ارەكەتتىك رەفلەكسيا ءتاسىلى ارقىلى بارلىق ساباقتىڭ بارىسىندا ءار وقۋشىنىڭ بەلسەندىلىگىن باعالاۋ مۇمكىنشىلىگىن بەرەدى. شىعارماشىلىق ءىس - ارەكەتكە، ىزدەمپازدىق جۇمىستارعا تالداۋ جاساي ءبىلۋ ۇيرەتەدى. جەكە ءىس - ارەكەتىن ۇيىمداستىرىپ ءوز بەتىمەن ساراپتاۋ، جوعارى تانىمدىق قىزىعۋشىلىق نەگىزىندە شىعارماشىلىق باعىتتىلىعىنىڭ تۇراقتالۋى ءىس - ارەكەتتەردى وبەكتيۆتى باعالاپ، كەمشىلىكتەردى جويۋعا، جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا بەيىمدەيدى.
وقۋ مالىمەتىنىڭ ماعىناسىنىڭ رەفلەكسياسى.
3. وقۋ مالىمەتىنىڭ ماعىناسىنىڭ رەفلەكسياسى وقىتۋ سۋبەكتىنىڭ ءوز ءىس - ارەكەتىن سانالى تۇردە وي ەلەگىنەن وتكىزىپ، ولاردى جانە بىلۋگە، وزىندىك دۇرىس سەزىنۋگە كومەكتەسەدى.
ءىس - ارەكەت كومپونەنتتەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ، سانادان وتكىزۋ، ونىڭ ءمانىن، ءتۇرىن، وزەكتى ماسەلەلەرىن بەلگىلەۋ، شەشۋ جولدارىن اڭىقتاۋ.
ءوزىنىڭ وقۋ تاسىلدەرىن، تانىم مەن ويلاۋ مەحانيزىمدەرىن تۇسىنبەيىنشە وقۋشىلاردىڭ قول جەتكىزگەن ءبىلىم ناتيجەسىن تولىق ۇعىنۋى مۇمكىن ەمەس.
ادامنىڭ ءوزىنىڭ وزىنە بەرەتىن باعاسى ارەكەتكە ىنتالاندىرادى جانە ونىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرادى. وزىندىك باعانىڭ موتيۆاسيالىق - پسيحولوگيالىق تۇجىرىمداماسى جەتىستىكتەرگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتى وزىندىك باعالاۋدىڭ جۇيەسى رەتىندە قاراستىرادى. وزىندىك باعالاۋ ادامنىڭ كوڭىل - كۇيىنە، ونىڭ سەكەمشىلدىكتەن باستاپ جۇمىستا ءوزىن - ءوزى ۇمىتۋىنا بايلانىستى. سونداي - اق وزىندىك باعا ادامنىڭ پسيحولوگيالىق - فيزيولوگيالىق، پسيحيكالىق كۇيزەلىستەرى، ونىڭ ومىرلىك تاجىريبەسى، ول ءومىر سۇرەتىن ورتاداعى جانە ومىرگە كەلگەن قارىم - قاتىناس جۇيەسىندە دەتەرمينالدانعاندىعىمەن ەرەكشەلەنەدى.
ءوزىنىڭ ىشكى قۇرىلىمىنا قاراي وزىندىك باعا تۇلعانىڭ ءوزى سياقتى كوپ استارلى. ونىڭ مازمۇنى مورالدىك - ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتار، قارىم - قاتىناستار مەن مۇمكىندىكتەردەن تۇرادى. تۇلعانىڭ تۇتاس وزىندىك ساناسى ونىڭ پسيحيكالىق الەمىنىڭ جەكە قىرلارى نەگىزىندە قالىپتاسادى. وزىندىك باعا بەرۋ ءوزىن - ءوزى تانۋ مەن تابۋ الەۋمەتتىك، كاسىبي، وتباسىلىق ءتىپتى جاي قارىم - قاتىناستار مەن بايلانىستار جۇيەسىندە ءوز ورىنىن انىقتاۋعا كومەكتەسەدى. وبەكتيۆتى، دۇرىس بەرىلگەن وزىندىك باعا ادامعا ونىڭ شەشۋگە ءتيىستى كاسىبي ماسەلەلەرىنىڭ اياسىن انىقتاۋعا، ورىندالمايتىن يلليۋزيالىق ماقساتتاردان دەر كەزىندە باس تارتا الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وزىندىك باعانىڭ ادامنىڭ ناقتى مۇمكىندىكتەرىنە سايكەس بولۋى ونىڭ وزىمەن ءوزىنىڭ ىشكى ۇيلەسىمدىكتەرىنە، ءوزىن - ءوزى قۇرمەتتەۋگە قول جەتكىزۋگە ىقپال ەتەدى دە، ال كەرىسىنشە جاعدايدا ىشكى قاقتىعىستارعا كەيدە نيەۆروتيكالىق جاعدايلارعا اكەلەدى. قانداي دا تۇلعانىڭ ءبىر وزىندىك باعانى بەرۋ ءمانىن ارتتىرادى.
قازىرگى پسيحولوگيادا تۇلعانىڭ وزىندىك «مەنىڭ» پايداسىنا قاراي باعالاۋ فاكتىلەرىنىڭ ءجيى كەزدەسەتىنى انىقتالىپ وتىر. مۇنداي بەلگىلى ءبىر دارەجەدەگى ارتىق وزىندىك باعا كەيبىر ارەكەت تۇرلەرىنە تاكتيكالىق جاعىنان دۇرىس بولىپ تا جاتادى. ونىڭ وپتيميستىك بيىك ماقساتتار قويىپ، تالپىنىستار جاساۋدا تيىمدىلىگى دە بار.
تۇلعانىڭ وزىندىك باعاسى ونىڭ ارەكەت ەتەتىن ورتاسىندا قانداي قۇندىلىقتاردىڭ جەتەكشى قۇندىلىقتار بولىپ ەسەپتەلۋىنە دە بايلانىستى. قورشاعان ادامداردىڭ، ۇجىمنىڭ پىكىرىنىڭ مۇنداي جاعدايدا شەشۋشى ءرول اتقارىپ جاتاتىندىعى بەلگىلى. مىسالى: ۇجىمدا ادامنىڭ كوممۋنيكاتيۆتىك قابىلەتتەرى قۇندى بولسا، بويلارىندا سول ساپاسى بار ادامدار وزدەرىن ارتىق باعالاۋى مۇمكىن. ال ينتەللەكتۋالدىق ساپالاردىڭ ۇستەمدىگى جاعدايىندا وسى قابىلەتتەرى جوعارى ادامدارعا بەرىلگەن باعا جوعارى بولاتىندىعى تۇسىنىكتى.
رەفلەكسيفتى ورتالىق تۇلعانىڭ شىعارماشىلىق ەركىندىگى، ول - دامىتۋشىلىق قارىم - قاتىناس جۇيەسى. مۇنداي ورتانىڭ بارلىق قاتىسۋشىلارى اشىق بىرلەسكەن ارەكەتتى بىرلەسە تالداۋ ارقىلى وزدەرىنىڭ ىشكى «قورلارىن» اشۋعا مۇمكىندىك الادى. بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ جۇيەسىندەگى رەفلەكسيالىق ورتا دامىتۋشىلىق، دامۋشىلىق قارىم - قاتىناستار جۇيەسى بولىپ تابىلادى. ول سۋبەكتىنىڭ ىشكى الەمىنە قاتىستى كوپ دەڭگەيلى جانە كۇردەلى ءۇردىس. مۇندا سۋبەكتىلەردىڭ اشىقتىعىن، پسيحولوگيالىق تەڭدىگىن ساقتاۋ باستى شارتتاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. مۇنداي جاعداي ۇيىمداستىرۋشىلاردى دا، قاتىسۋشىلاردى دا ءبىرىن - ءبىرى تولىقتىرا وتىرىپ، بىرلەسە دامۋعا جەتەلەيدى.
رەفلەكسيالىق مادەنيەتتى دامىتۋدىڭ قازىرگى كەزدەگى ءمانىنىڭ ارتۋى ءار ءتۇرلى يننوۆاسيالىق - گۋمانيستىك ادىستەردىڭ پايدا بولۋىنا اكەلدى. دەگەنمەن ولاردىڭ ىشىندەگى ەكى نەگىزگى ءتۇرىن ءبولىپ قاراۋدى ءجون كوردىم. ولار: ويىن جانە ترەنينگ ادىستەرى. ويىن ادىستەرىنە يننوۆاسيالىق ويىندار، ۇيىمداستىرۋ - ارەكەتتىك ويىندار، ۇيىمداستىرۋشىلىق - بىلىمدىك ويىندار جاتادى.
قازىرگى بىلىمدىك ماقساتتارعا ساي ءبىلىم الۋشىنى رەفلەكسيا جاساۋعا داعدىلاندىرۋ ءمۇعالىمنىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى بولعاندىقتان، ول - ساباقتىڭ دا نەگىزگى كومپونەنتتەرىنىڭ ءبىرى بولۋى ءتيىس. رەفلەكسيۆتىك ءىس - ارەكەت وقۋشىعا وزىندىك تالداۋ كەزىندە عانا بايقالاتىن وزىندىك جەكە دارا ەرەكشەلىكتەرىن تانۋىنا مۇمكىندىك تۋعىزادى. ءبىلىمدى سانالى تۇردە وزىندىك قورىتۋ، ياعني رەفلەكسيا ناتيجەسىندە عانا جۇزەگە اسادى. رەفلەكسيا ناتيجەسى دەگەنىمىز - مىندەتتەردى شەشۋ تاسىلدەرىن ءتۇسىنۋ.
پەداگوگيكالىق پراكتيكادا قولدانۋعا بولاتىن مىسالدار كەلتىرە كەتسەك: باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارى ءوزى جاساعان ارەكەتتەرىنە اۋىزشا باعا بەرۋ، سۋرەتتەر سالۋ تۇرىندە، ال ورتا جانە جوعارعى سىنىپ وقۋشىلارى ساباقتاردا كەستەلەر، دياگراممالار، ساۋالنامالار تولتىرۋ، ەسسە جازۋ سياقتى رەفلەكسيفتى جۇمىس تۇرلەرىمەن اينالىسا الادى.
وقۋشىلاردى رەفلەكسيا جاساۋعا ۇيرەتۋدە ماسەلەنىڭ پسيحولوگيالىق جاعىنا ءمان بەرۋ ءتيىمدى. ءمۇعالىمنىڭ باستى مىندەتى:
– وقۋشىنىڭ وتكىزگەن كۇنى نەمەسە ىستەگەن جۇمىسى جايلى ايتقىسى، ويىمەن بولىسكىسى كەلەتىندەي پسيحولوگيالىق احۋال جاساۋ. اسىرەسە بالانىڭ ءوزى جاساعان ارەكەتتەرىنە بايلانىستى باسىنان وتكەن سەزىمدەرىن قايتا ورالتا الۋى، ول جايلى قاعازعا ءتۇسىرۋى نەمەسە باسقاشا سۋرەتتەۋى ەرەكشە جاعدايدى تالاپ ەتەدى.
سونىمەن رەفلەكسيا – كوپ قىرلى، كىرىككەن ارەكەت.
ءمۇعالىمنىڭ شىعارماشىلىق الەۋەتىنىڭ دامۋى ءۇشىن ونىڭ ءادىسنامالىق رەفلەكسيا جاساي الۋىنىڭ ءمانى زور. بۇل – ماقساتكەرلىكتى تالداي الۋدان باستالادى. ءوزىنىڭ ناقتى جاعدايى مەن بولاشاعىنىڭ باعىتىن سارالاي، ارالىق ماقساتتاردى انىقتاي الۋمەن سيپاتتالادى.
ساباق بارىسىندا رەفلەكسيانىڭ پايدالانۋ تاسىلدەرىنە، تۇرلەرىنە جەكە توقتالىپ كەتەيىك.
سانانى وزىنە نازارىن اۋدارىپ، ءوزىنىڭ پسيحيكالىق كۇيىنە وي جۇگىرتۋى ول ەموسيالىق كوڭىل - كۇيىنىڭ رەفلەكسيا بولىپ تابىلادى.
ەموسيالىق كوڭىل-كۇيىنىڭ رەفلەكسياسى.
وسى ەموسيالىق كوڭىل - كۇيى رەفلەكسيا تاسىلدەرى ەڭ جەڭىل، قاراپايىم اقىل - ويى كەم بالالارعا لايىقتى دەپ سانايمىن.
1. وقۋشىلارعا ءۇش ادامنىڭ كەلبەتىن كارتوچكا ارقىلى كورسەتۋ: كوڭىلدى، بەيتاراپتى، كونىلسىز. بالالارعا كوڭىل - كۇيىنە قاراي ءۇش سۋرەتتەن بىرەۋىن تاڭداۋعا ۇسىنىس بەرىلەدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
