ساكەن سەيفۋلليننىڭ ءومىربايانى
ساكەن سەيفۋلليننىڭ ءومىربايانى
ساكەن سەيفۋللين 1894 جىلى بۇرىنعى اقمولا وبلىسى اقمولا ۋەزى، ءنىلدى بولىسىنىڭ ءبىرىنشى اۋىلىندا (قازىرگى قاراعاندى وبلىسى، اقادىر اۋدانى) تۋعان.
ساكەن سەيفۋللين قازاق ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، اقىن جانە جازۋشى، قوعام، مەملەكەت قايراتكەرى. قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى. ساكەن جاستايىنان ءان سالىپ، ولەڭ شىعارىپ، ونەرگە اۋەستەنۋمەن بىرگە، ساياسي تارتىسقا ەرتە ارالاستى. ساكەن ءوز شىعارمالارىندا ەرلىكتى، سۇلۋلىقتى، ادالدىقتى، اسقاقتاتا جىرلادى.
اكەسى سەيفوللا دومبىراشى، شەشەن ءارى ساياتشى بولعان.
اناسى جامال ەرتەلى – كەش ساكەنگە اڭىز - اڭگىمە، ەرتەگىلەر ايتىپ بەرگەن.
تابيعاتتان دارىندى جاراتىلعان ءمولدىر قارا كوز، تولقىندى شاشتى، قىرمۇرىن، قايراتتى ۇلدارىن سەيفوللا مەن جامال ازان ايتىپ قويعان سادۋاقاس دەگەن ەسىمنىڭ ورنىنا، ەركەلەتىپ ساكەن اتاپ كەتكەن.
اۋىل مولداسىنان ءتىلىن سىندىرىپ، ارابشا حات تانىپ، قيسسا – حيكايانى ءوزى وقي الاتىن دەڭگەيگە جەتكەن ساكەندى «ورىسشا ءتىل ۇيرەن، ورىسشا وقۋ ۇيرەن»، — دەپ، توعىز جاسىندا ءنىلدى زاۆودىنا جىبەردى. ساكەننىڭ جان – جاقتى ءبىلىم الۋى، ازاماتتىق — الەۋمەتتىك كوزقاراستارىنىڭ قالىپتاسۋى، شىعارماشىلىق قادامىنىڭ باستالۋى ونىڭ 1908 – 1913 جىلدارى اقمولاداعى پريحودسكايا شكولادا، قالالىق ۋچيليششەدە، 1913 – 1916 جىلدارى ومبى مۇعالىمدەر سەمينارياسىندا وقىعان جىلدارىمەن تىعىز بايلانىستى.
1914 جىلى قازان قالاسىندا س. سەيفۋلليننىڭ «وتكەن كۇندەر» اتتى العاشقى ولەڭدەر جيناعى حالىق ءومىرى مەن تۇرمىسىن كەڭ كولەمدە جىرلادى.
1916 جىل وقيعاسى، ريەۆوليۋسيا شىندىقتارى، ءومىر — تۇرمىس سىرلارى «تار جول، تايعاق كەشۋ» رومانىندا سۋرەتتەلگەن. ونىڭ «اساۋ تۇلپار»، «دومبىرا»، «ەكسپرەسس» اتتى ولەڭدەر جيناعى جانە ت. ب. شىعارمالارى حالىق جۇرەگىنەن ۇلكەن ورىن الدى.
سازگەر رەتىندە ساكەن سەيفۋللين قازاقتىڭ جاڭا مۋزىكاسىنىڭ دامۋىنا ءوزىنىڭ تاماشا اندەرىمەن ۇلەس قوستى. 1936 جىلى قازاق ادەبيەتىنىڭ كوزى ءتىرى كلاسسيگى س. سەيفۋلليننىڭ ادەبي قىزمەتىنىڭ 20 جىلدىعى تويلانىپ، الەۋمەتتىك ەرەكشە قىزمەتى ەسكەرىلىپ، وعان ەڭبەك قىزىل تۋ وردەنى بەرىلدى. ءستاليننىڭ جەكە باسىنا تابىنۋ كەسەلىنەن جازىقسىز جالاعا – رەپرەسسياعا ۇشىراعان ساكەن سەيفۋللين 1938 جىلى 25 اقپاندا مەرت بولدى. اكەسى سەيفوللا دا رەپرەسسياعا ۇشىرادى.
شىعارماشىلىعى
س. سەيفۋللين ومىردە دە، ادەبيەتتە دە بەلسەندى كۇرەسكەر بولدى.
«كوكشەتاۋ» (1934)، «قىزىل ات» (1934)، داستاندارىندا زامانالىق ماسەلەلەر كورسەتىلگەن. «قىزىل اتتا» 30 - جىلداردىڭ باس كەزىندە قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىندا ورىن العان اسىرا سىلتەۋ وقيعالارى سىنالادى. «اقساق كيىك» (1924)، «اققۋدىڭ ايرىلۋى» (1925) شىعارمالارىندا تۋعان دالانىڭ تابيعاتىن، ادامنىڭ ىشكى سەزىم كۇيلەرىن سۋرەتتەيدى.
س. سەيفۋللين پروزا، دراماتۋرگيا، ادەبي سىن، ادەبيەتتانۋ سالالارىندا كورنەكتى ەڭبەك ەتتى.
«جۇباتۋ» (1917) اڭگىمسى – ساكەننىڭ قازاق ايەلىنە ارنالعان العاشقى پروزالىق، شىعارماسى. «جەمىستەر» (1935)، «ءبىزدىڭ تۇرمىس»، «سول جىلداردا» تۋىندىلارىندا زامانداستار ءومىرى بەينەلەنگەن. س. سەيفۋللين قازاق حالقىنىڭ پاتشالىق ەزگىگە قارسى كۇرەسىن «تار جول، تايعاق، كەشۋ»، اتتى تاريحي - مەمۋارلىق رومانىندا كورسەتەدى پۋبليسيستيكا سالاسىنىڭ دامۋىنا قوسقان ەڭبەگى باعا جەتپەس. قازاقتىڭ ەسكى ادەبيەت نۇسقاۋلارىن جيناۋ، زەرتتەۋ، باستىرۋ ىسىمەن دە شۇعىلداندى. «جەر قازعاندار»، «قىر بالالارى» اتتى حيكاياتتار جازدى.
ءورشىل رۋحتى، اسەم سازدى اندەر شىعاردى.
ءۇش بايتەرەك - ساكەن، بەيىمبەت، ءىلياس! ۇشەۋىنىڭ دە جورگەگى – ۇلانعايىر ءبىر دالانىڭ توپىراعى. بىرەۋى – سونىڭ كىندىك ورتاسىندا، بىرەۋى تەرىسكەي، بىرەۋى – كۇنگەي شالعايىندا ءبىر جىل تۋىپتى. ۇشەۋى دە ءبىر جازدىڭ مايساسىنان العاش ءنار تاتىپ، ءبىر قىستىڭ ىزعارىنان العاش قار باسىپتى.
س. سەيفۋللين اتامەكەن بولاشاعىنىڭ نۇرلى، جارقىن بولۋىن تىلەدى، بارلىق سانالى عۇمىرىن، كۇش جىگەرىن وسى ىزگىلىكتى ىسكە ارنادى. ساكەن اينالاسى جيىرما جىلدىڭ ىشىندە قازاق داۋلەتى شالقىعان، ونەر - ءبىلىمى گۇلدەنگەن حالىقتاردىڭ قاتارىنا قوسۋدى ارماندادى.
ساكەن سەيفۋلليننىڭ ءومىربايانى جۇكتەۋ
ساكەن سەيفۋللين 1894 جىلى بۇرىنعى اقمولا وبلىسى اقمولا ۋەزى، ءنىلدى بولىسىنىڭ ءبىرىنشى اۋىلىندا (قازىرگى قاراعاندى وبلىسى، اقادىر اۋدانى) تۋعان.
ساكەن سەيفۋللين قازاق ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، اقىن جانە جازۋشى، قوعام، مەملەكەت قايراتكەرى. قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى. ساكەن جاستايىنان ءان سالىپ، ولەڭ شىعارىپ، ونەرگە اۋەستەنۋمەن بىرگە، ساياسي تارتىسقا ەرتە ارالاستى. ساكەن ءوز شىعارمالارىندا ەرلىكتى، سۇلۋلىقتى، ادالدىقتى، اسقاقتاتا جىرلادى.
اكەسى سەيفوللا دومبىراشى، شەشەن ءارى ساياتشى بولعان.
اناسى جامال ەرتەلى – كەش ساكەنگە اڭىز - اڭگىمە، ەرتەگىلەر ايتىپ بەرگەن.
تابيعاتتان دارىندى جاراتىلعان ءمولدىر قارا كوز، تولقىندى شاشتى، قىرمۇرىن، قايراتتى ۇلدارىن سەيفوللا مەن جامال ازان ايتىپ قويعان سادۋاقاس دەگەن ەسىمنىڭ ورنىنا، ەركەلەتىپ ساكەن اتاپ كەتكەن.
اۋىل مولداسىنان ءتىلىن سىندىرىپ، ارابشا حات تانىپ، قيسسا – حيكايانى ءوزى وقي الاتىن دەڭگەيگە جەتكەن ساكەندى «ورىسشا ءتىل ۇيرەن، ورىسشا وقۋ ۇيرەن»، — دەپ، توعىز جاسىندا ءنىلدى زاۆودىنا جىبەردى. ساكەننىڭ جان – جاقتى ءبىلىم الۋى، ازاماتتىق — الەۋمەتتىك كوزقاراستارىنىڭ قالىپتاسۋى، شىعارماشىلىق قادامىنىڭ باستالۋى ونىڭ 1908 – 1913 جىلدارى اقمولاداعى پريحودسكايا شكولادا، قالالىق ۋچيليششەدە، 1913 – 1916 جىلدارى ومبى مۇعالىمدەر سەمينارياسىندا وقىعان جىلدارىمەن تىعىز بايلانىستى.
1914 جىلى قازان قالاسىندا س. سەيفۋلليننىڭ «وتكەن كۇندەر» اتتى العاشقى ولەڭدەر جيناعى حالىق ءومىرى مەن تۇرمىسىن كەڭ كولەمدە جىرلادى.
1916 جىل وقيعاسى، ريەۆوليۋسيا شىندىقتارى، ءومىر — تۇرمىس سىرلارى «تار جول، تايعاق كەشۋ» رومانىندا سۋرەتتەلگەن. ونىڭ «اساۋ تۇلپار»، «دومبىرا»، «ەكسپرەسس» اتتى ولەڭدەر جيناعى جانە ت. ب. شىعارمالارى حالىق جۇرەگىنەن ۇلكەن ورىن الدى.
سازگەر رەتىندە ساكەن سەيفۋللين قازاقتىڭ جاڭا مۋزىكاسىنىڭ دامۋىنا ءوزىنىڭ تاماشا اندەرىمەن ۇلەس قوستى. 1936 جىلى قازاق ادەبيەتىنىڭ كوزى ءتىرى كلاسسيگى س. سەيفۋلليننىڭ ادەبي قىزمەتىنىڭ 20 جىلدىعى تويلانىپ، الەۋمەتتىك ەرەكشە قىزمەتى ەسكەرىلىپ، وعان ەڭبەك قىزىل تۋ وردەنى بەرىلدى. ءستاليننىڭ جەكە باسىنا تابىنۋ كەسەلىنەن جازىقسىز جالاعا – رەپرەسسياعا ۇشىراعان ساكەن سەيفۋللين 1938 جىلى 25 اقپاندا مەرت بولدى. اكەسى سەيفوللا دا رەپرەسسياعا ۇشىرادى.
شىعارماشىلىعى
س. سەيفۋللين ومىردە دە، ادەبيەتتە دە بەلسەندى كۇرەسكەر بولدى.
«كوكشەتاۋ» (1934)، «قىزىل ات» (1934)، داستاندارىندا زامانالىق ماسەلەلەر كورسەتىلگەن. «قىزىل اتتا» 30 - جىلداردىڭ باس كەزىندە قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىندا ورىن العان اسىرا سىلتەۋ وقيعالارى سىنالادى. «اقساق كيىك» (1924)، «اققۋدىڭ ايرىلۋى» (1925) شىعارمالارىندا تۋعان دالانىڭ تابيعاتىن، ادامنىڭ ىشكى سەزىم كۇيلەرىن سۋرەتتەيدى.
س. سەيفۋللين پروزا، دراماتۋرگيا، ادەبي سىن، ادەبيەتتانۋ سالالارىندا كورنەكتى ەڭبەك ەتتى.
«جۇباتۋ» (1917) اڭگىمسى – ساكەننىڭ قازاق ايەلىنە ارنالعان العاشقى پروزالىق، شىعارماسى. «جەمىستەر» (1935)، «ءبىزدىڭ تۇرمىس»، «سول جىلداردا» تۋىندىلارىندا زامانداستار ءومىرى بەينەلەنگەن. س. سەيفۋللين قازاق حالقىنىڭ پاتشالىق ەزگىگە قارسى كۇرەسىن «تار جول، تايعاق، كەشۋ»، اتتى تاريحي - مەمۋارلىق رومانىندا كورسەتەدى پۋبليسيستيكا سالاسىنىڭ دامۋىنا قوسقان ەڭبەگى باعا جەتپەس. قازاقتىڭ ەسكى ادەبيەت نۇسقاۋلارىن جيناۋ، زەرتتەۋ، باستىرۋ ىسىمەن دە شۇعىلداندى. «جەر قازعاندار»، «قىر بالالارى» اتتى حيكاياتتار جازدى.
ءورشىل رۋحتى، اسەم سازدى اندەر شىعاردى.
ءۇش بايتەرەك - ساكەن، بەيىمبەت، ءىلياس! ۇشەۋىنىڭ دە جورگەگى – ۇلانعايىر ءبىر دالانىڭ توپىراعى. بىرەۋى – سونىڭ كىندىك ورتاسىندا، بىرەۋى تەرىسكەي، بىرەۋى – كۇنگەي شالعايىندا ءبىر جىل تۋىپتى. ۇشەۋى دە ءبىر جازدىڭ مايساسىنان العاش ءنار تاتىپ، ءبىر قىستىڭ ىزعارىنان العاش قار باسىپتى.
س. سەيفۋللين اتامەكەن بولاشاعىنىڭ نۇرلى، جارقىن بولۋىن تىلەدى، بارلىق سانالى عۇمىرىن، كۇش جىگەرىن وسى ىزگىلىكتى ىسكە ارنادى. ساكەن اينالاسى جيىرما جىلدىڭ ىشىندە قازاق داۋلەتى شالقىعان، ونەر - ءبىلىمى گۇلدەنگەن حالىقتاردىڭ قاتارىنا قوسۋدى ارماندادى.
ساكەن سەيفۋلليننىڭ ءومىربايانى جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
4 - سىنىپتارعا ارنالعان اعىلشىن تىلىنەن تەست تاپسىرماسى
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءسوز تىركەسى جانە كۇردەلى سوزدەر مەن تۇراقتى تىركەستەر
