سارىمساقتىڭ پايداسى
تاقىرىبى: سارىمساقتىڭ پايداسى (پرەزەنتاسياسىمەن)
ماقساتى: پياز تۇقىمداسىنا جاتاتىن تۇينەك – پيازشىقتى، تامىر ساباقتى، كوپجىلدىق وسىمدىك سارىمساقتىڭ الۋان تۋرلەرى مەن پايداسى تۋرالى تۇسىنىك بەرىپ، ناسيحاتتاۋ.
جوبا جۇمىسىنىڭ جوسپارى
ءى. كىرىسپە
ا) پياز تۇقىمداسى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ
II. نەگىزگى ءبولىم.
ا) سارىمساقتىڭ شىعۋ تاريحى
ءا) سارىمساقتىڭ بيولوگيالىق، حيميالىق قۇرامى
ب) سارىمساقتىڭ ەمدىك قاسيەتى
ۆ) سارىمساقتىڭ پايداسى
گ) سارىمساق تۋرالى قىزىقتى مالىمەتتەر
ع) پايدالى كەڭەستەر
د) سارىمساقتىڭ ءوسۋ جولى ( ەكسپەريمەنت جۇمىستار)
ءىىى. قورىتىندى
ءۇ. ۇسىنىستار
ماقساتىما جەتۋ ءۇشىن قولدانعان ءادىس – تاسىلدەرىم:
• سۇراق – جاۋاپ
• پىكىرلەسۋ
• تالداۋ – جيناقتاۋ
• تاجىريبە جاساۋ
كىرىسپە:
نەگىزگى ءبولىمى:
دۇنيەسى وسىمدىكتەر
ءبولىمى جابىق تۇقىمدىلار
كلاسس دارا جارناقتىلار
تۇقىمداس لالاگۇلدىلەر
تۋىسى پياز
ءتۇرى سارىمساق
2. 1 سارىمساق (چەسنوك) — پياز تۇقىمداستارىنا جاتاتىن ءشوپ تارىزدەس وسىمدىك. وتانى — وڭتۇستىك شىعىس ازيا. جابايى سارىمساق ەكى جىلدىق، ال شارۋاشىلىق ماقساتىندا وسىرىلەتىن سارىمساق ءبىر جىلدىق. سارىمساقتىڭ ءدامى اششى، ءيىسى وتكىر.
ونىڭ سەبەبى قۇرامىنداعى ەفير مايىندا جاتىر. اۋىزدى ساسىتىپ جاعىمسىز ءيىس شىعاراتىن دا قاسيەتى بار. سارىمساق كونە زاماننان بەرى مادەني وسىمدىك رەتىندە وسىرىلەدى. كونە ەگيپەتتەگى پاپيرۋستارداعى جازۋلاردا سارىمساقتار جايلى مالىمەتتەر بولعان. مىسالى، ايگىلى پيراميدانى سالۋشار سارىمساقتى تاماق رەتىندە پايدالانعان. سارىمساق جەتىسپەي قالعان كەزدە ولار شۋ كوتەرگەن. ال ەرتەدەگى ريمدىك يمپەراتور نەرون ساربازداردىڭ باتىلدىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن ولارعا سارىمساق جەۋدى بۇيىرعان.
سارىمساق وسىمدىگى تۋرالى
سارىمساقتىڭ ءونىمى جەر استىندا وسەدى. جەر قۇنارلى ءارى جۇمساق بولسا، سارىمساقتىڭ كولەمى دە ۇلكەن بولادى. سارىمساقتىڭ ءونىمى بىرنەشە كىشكەنە بولىكشەلەردەن (تىلشەلەردەن) تۇرادى. ولاردىڭ سارىمساقتىڭ ۇرىعى رەتىندە ەگەدى.
ءوسىپ تۇرعان كەزىندە جاپىراعىنان جەبە ءتارىزدى ۇرىقتانعان بولىگى شىعادى. ونى مايعا قۋىرۋعا، تاماققا قوسۋعا بولادى. سول ۇرىقتانعان گۇلىن دەر كەزىندە سۋىرىپ الىپ تاستاۋ قاجەت. ەگەر الىنباسا، سارىمساق وسىمدىگىنىڭ بارلىق كۇشى ۇرىقتانۋعا كەتەدى دە، جەر استىنداعى ءونىمى
دامىماي، كىشكەنتاي بولىپ قالادى.
2. 2 سارىمساقتىڭ حيميالىق قۇرامى
سارىمساق ءيىسى جاعىمسىز بولعانىمەن وتە پايدالى. ول جايلى جوعارىدا از دا بولسا جازدىق. ەندى قۇرامىنا توقتالايىق.
سارىمساقتىڭ قۇرامىندا B جانە C توبىنا جاتاتىن دارۋمەندەر، ماگنيي، فوسفور، يود، كالسيي، حلور، تەمىر، مارگانەس، مىس، كومىرسۋلار، ا، ۆ1، س، رر جانە تاعى دا باسقا ميكروەلەمەنتتەر بار حيميالىق زات. باسىم بولىگى سۋدان، كومىرسۋلاردان، ودان كەيىن، اقۋىزداردان تۇرادى. ازداعان مولشەردە مايلار بولادى. سولاردىڭ ءبىرى — ەفير مايى. سارىمساقتىڭ قۇرامىندا تابيعي ەكى انتيبيوتيك 15 ءتۇرلى زياندى باكتەريالاردى قۇرتادى ەكەن. سارىمساقتىڭ وزىنە ءتان ءيىسى ونى كەسكەن نەمەسە ەزگەن كەزدە پايدا بولاتىن كۇكىرتتىڭ ەنزيماتيالىق قوسىلىستارىنىڭ ىدىراۋىنان تۋىندايدى. سارىمساق باكتەرياعا قارسى قوسىلىستارعا، ەفيرلى مايلارعا سونىمەن قاتار بوس راديكالداردىڭ ارەكەتتەرىنەن قورعايتىن توتىقتىرعىشتارعا باي.
2. 2 سارىمساقتىڭ بيولوگيالىق قۇرامى
سارىمساقتىڭ ءونىمى جەر استىندا وسەدى. جەر قۇنارلى ءارى جۇمساق بولسا، سارىمساقتىڭ كولەمى دە ۇلكەن بولادى. سارىمساقتىڭ ءونىمى بىرنەشە كىشكەنە بولشەكتەردەن(تىلشەلەردەن) تۇرادى. ولاردىڭ سارىمساقتىڭ ۇرىعى رەتىندە ەگەدى.
ءوسىپ تۇرعان كەزىندە جاپىراعىنان جەبە ءتارىزدى ۇرىقتانعان بولىگى شىعادى. ونى مايعا قۋىرۋعا، تاماققا قوسۋعا بولادى. سول ۇرىقتانعان گۇلىن دەر كەزىندە سۋىرىپ الىپ تاستاۋ قاجەت. ەگەر الىنباسا، سارىمساق وسىمدىگىنىڭ بارلىق كۇشى ۇرىقتانۋعا كەتەدى دە، جەر استىنداعى ءونىمى دامىماي كىشكەنتاي بولىپ قالادى.
سارىمساق ەرتەدەن - اق سۋىق ءتيىپ اۋىرعا ادامدارعا ەم - دوم جاساۋ ءۇشىن پايدالانىلدى. الايدا، ول كەزدە سارىمساقتىڭ اۋرۋعا قارسى قالاي كۇرەسەتىندىگى بەلگىسىز بولاتىن. سارىمساقتىڭ سىرىن يزرايلدىك داۆيد ميرەلمان ەسىمدى دارىگەر اشتى.
سونداعىسى، سارىمساق ءوزىنىڭ قۇرامىنداعى الليسين حيميالىق قوسىلىسىنىڭ ارقاسىندا ادام بويىنداعى اۋرۋ تۋعىزاتىن زياندى ميكروبتاردى ءوز بويىنا جۇتىپ الۋعا بەيىم ەكەن.
كۇن سايىنعى تاماقتا 10 - 15 گر. سارىمساق جەپ تۇرۋ دەنساۋلىققا پايدالى. سارىمساق پياز (جۋا) سەكىلدى اۋىزقۋىسىمەن اسقازان جاراسىنا زيانىن تيگىزبەيدى. وسى قاسيەتى دە ونى پيازدان ماڭىزدىراق قىلادى.
سارىمساق ادام اعزاسىنداعى زياندى مايلاردى ەرىتەدى، قان قىسىمىن تومەندەتەدى.
اسقازان – ىشەك جولدارىنا، جۇرەك، تالما اۋرۋلارىنا ەم. ميكروبتى بولدىرمايدى، جارانى تەز جازادى، اۋرۋدى باسادى، ىشەكقۇرتتاردى جويادى، قاقىرىقتى تۇسىرەدى.
سارىمساق قاندى تازالايدى، ول تابيعي انتيبيوتيك بولىپ تابىلادى.
سارىمساق ەرتەدەن - اق سۋىق ءتيىپ اۋىرعا ادامدارعا ەم - دوم جاساۋ ءۇشىن پايدالانىلدى. الايدا، ول كەزدە سارىمساقتىڭ اۋرۋعا قارسى قالاي كۇرەسەتىندىگى بەلگىسىز بولاتىن. سارىمساقتىڭ سىرىن يزرايلدىك داۆيد ميرەلمان ەسىمدى دارىگەر اشتى.
سونداعىسى، سارىمساق ءوزىنىڭ قۇرامىنداعى الليسين حيميالىق قوسىلىسىنىڭ ارقاسىندا ادام بويىنداعى اۋرۋ تۋعىزاتىن زياندى ميكروبتاردى ءوز بويىنا جۇتىپ الۋعا بەيىم ەكەن.
كۇن سايىنعى تاماقتا 10 - 15 گر. سارىمساق جەپ تۇرۋ دەنساۋلىققا پايدالى. سارىمساق پياز (جۋا) سەكىلدى اۋىزقۋىسىمەن اسقازان جاراسىنا زيانىن تيگىزبەيدى. وسى قاسيەتى دە ونى پيازدان ماڭىزدىراق قىلادى.
سارىمساق ادام اعزاسىنداعى زياندى مايلاردى ەرىتەدى، قان قىسىمىن تومەندەتەدى.
اسقازان – ىشەك جولدارىنا، جۇرەك، تالما اۋرۋلارىنا ەم. ميكروپتى بولدىرمايدى، جارانى تەز جازادى، اۋرۋدى باسادى، ىشەكقۇرتتاردى جويادى، قاقىرىقتى تۇسىرەدى.
سارىمساق قاندى تازالايدى، ول تابيعي انتيبيوتيك بولىپ تابىلادى.
2. 4 سارىمساقتىڭ پايداسى
سارىمساقتى الەمنىڭ كەز - كەلگەن ەلىنەن كەزدەستىرە الاسىز. تاماق جاساۋ كەزىندە استىڭ ءدامىن كەلتىرۋ ءۇشىن پايدالانادى.
مەديسينادا تابيعي انتيبيوتيك بولىپ سانالادى. ويتكەنى، سارىمساق ۆيرۋستارعا قارسى جاقسى قورعانىس بولادى. كوپتەگەن حالىقتىڭ حالىق مەديسيناسىندا ماڭىزدى رولگە يە وسىمدىكتىڭ
ءبىرى وسى سارىمساق.
ەرتەدەگى گرەكتەر مەن ريمدىكتەر: “سارىمساق ساربازدارعا باتىلدىق، وجەتتىك بەرەدى” دەپ سەنگەن. قىتايداعى حالىق مەديسيناسىندا اس قورىتۋ جولدارى مەن تىنىس الۋ جولدارىنا قاتىستى اۋرۋلاردى ەمدەۋگە جانە وبا مەن تىرىسقاق ىندەتتەرىنەن قورعانۋ ءۇشىن سارىمساق پايدالانىلدى. ورىس حالقى
سارىمساقتى ۋدى كەتىرۋ ءۇشىن، جىلان شاققاندا شيپا بولۋ ءۇشىن، جۇقپالى ىندەتتەردەن ساقتانۋ ءۇشىن پايدالانعان. ءتىپتى، قىتايدا تەرى اۋرۋلارىن ەمدەۋ كەزىندە، ريەۆماتيزم اۋرۋىنا قارسى جانە
اۆيتامينوزعا قارسى پايدالانعان ەكەن.
بۇگىنگە دەيىن زەرتتەگەن عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، سارىمساقتىڭ قۇرامىندا ءتورت جۇزدەن اسا پايدالى كومپونەنتتەر بار. ءبىرقاتار پايدالارى مىنالار:
قۇرامىنداعى انتيوكسيدانتتاردىڭ جاعىمدى ەمدىك قاسيەتتەرى مول. قان قىسىمىن تومەندەتەدى. قابىنۋعا قارسى. پەريفەريالىق قان تامىرلاردىڭ بىتەلۋى مەن لاستانۋىنىڭ، سونداي - اق مي ىسىگىنىڭ الدىن الادى.
يممۋنيتەتتى نىعايتادى، ورگانيزمدى قورشاعان ورتانىڭ زياندى اسەرىنەن قورعايدى.
اعزاداعى باكتەريالاردى ولتىرەدى.
اسقازان - ىشەك جولدارىنا، جۇرەك - تالما اۋرۋلارىنا ەم. ميكروبتى بولدىرمايدى، جارانى تەز جازادى، اۋرۋدى باسادى، ىشەك قۇرتتاردى جويادى، قاقىرىقتى تۇسىرەدى.
اۆيتامينوزعا وتە پايدالى. ونىڭ قۇرامىنداعى سەلەن انتيوكسيدانتتى قۇرامىمەن ەرەكشەلەنەدى.
سارىمساق قاندى تازالايدى، ول تابيعي انتيبيوتيك بولىپ تابىلادى. ەرتەدە وبا اۋرۋىنا ۇشىراعانداردى ەمدەۋگە باراتىن دارىگەرلەردىڭ سارىمساق سالىنعان سۋعا باتىرىلعان داكەمەن جۇزدەرىن وراپ الۋى وسى سەبەپتى دەپ بىلىنۋدە.
سارىمساق سۋىق تيگەن اۋرۋلارعا دا تاپتىرمايتىن ەم. ول جۇيكە جۇيەسى بۇزىلعاندا، ءزار جولدارىن ەمدەۋگە، سونداي - اق ورگانيزمدى تازالاۋعا پايدالانىلادى.
تەرىگە سۇيەل، تەمىرەتكى، سىزداۋىق، قىشىما تاعى باسقا جارالار شىققاندا دا ەمگە جاراتادى ت. ب.
2. 5 قىزىقتى مالىمەتتەر.
الەم بويىنشا سارىمساقتى ەڭ كوپ ەكسپورتتايتىن ەل — جۇڭگو. جىلىنا 12 ميلليوننان استام توننا سارىمساقتى شەت ەلدەرگە ساتادى. ودان كەيىن ءۇندىستان مەن وڭتۇستىك كورەيا ەلدەرى. 2009 جىلى شوشقا تۇماۋى ءورشىپ تۇرعان كەزدە قىتايلىقتار اراسىندا “سارىمساق شوشقا تۇماۋىنا قارسى
قورعان بولادى” دەگەن ءسوز تاراپ، ەلدەگى سارىمساقتىڭ باعاسى 40 ەسەگە دەيىن قىمباتتاعان.
ادامدار ءۇشىن پايدالى بولعان سارىمساق يتتەر مەن مىسىقتار ءۇشىن ۋلى بولىپ سانالادى.
ماسا شاققان جەرگە سارىمساقتىڭ شىرىنىن جاقسا، ول جەردە زياندى زاتتار قالمايدى.
پايدالى كەڭەستەر:
• قاتتى سۋىقتاپ قالعان كەزدە سارىمساقتى ۇساقتاپ تۋراپ، ۇستىنە ىستىق سۋ قۇيىپ، سوسىن سونىڭ بۋىمەن دەم الۋ كەرەك.
• ءتىس اۋىرعان كەزدە سارىمساقتى قابىعىنان ارشىپ الىپ، سونىمەن ءتىستىڭ قىزىل ەتىن سۇرەدى.
• سۇيەل شىققان جاعدايدا، ۇساقتالعان سارىمساقتى ازعانتاي بالمەن ارالاستىرىپ الىپ، الگى جەرگە قالىڭداپ جاعىپ، تاڭىپ تاستاعان ءجون.
• راديكۋليت اسقىنىپ كەتكەن كەزدە سارىمساق پەن قارا شاڭبىردى ۇككىشتەن وتكىزىپ الىپ، ءبىر - بىرىمەن جاقسىلاپ ارالاستىرىپ، بەلگە تارتادى. تاعى ءبىر ءادىسى: ۇساقتالعان سارىمساقتى جۇقا داكەگە سالىپ، قاشان قىزدىرعانشا، بەلگە تارتىپ بايلاپ قويادى. سوسىن ونىڭ ورنىنا ماي جاعىپ، ءجۇن ماتامەن وراپ تاستايدى.
• گيپەرتونيالىق اۋرۋلار كەزىندە قاتارىنان ەكى كۇن، 2 - 3 ءتۇيىر سارىمساقتى ۇساقتاپ تۋراپ الىپ، تۇنگە قاراي جەيدى. سوسىن ەكى اپتا ءۇزىلىس جاساپ بارىپ، وسى پروسەدۋرانى تاعى بىرنەشە رەت قايتالايدى.
• تۇماۋدىڭ الدىن الۋ نەمەسە اۋىرا قالعان جاعدايدا ەمدەۋ ءۇشىن دە كۇنىنە 2 - 3 رەت مۇرىنعا سارىمساقتىڭ سۋىن تامىزعان جاقسى.
قورىتىندى:
قورىتا كەلگەندە، ءوزى بارماقتاي بولعانىمەن سارىمساقتىڭ ەمدىك قاسيەتى مول. ناقتى قانداي اۋرۋلارعا ەم ەكەندىگى بۇگىنگى كۇنى تولىق اشىلدى. بۇنداي جايتتاردى ارداقتى پايعامبارىمىز مۇحاممەد (س. ا. س.) ەشقانداي لابوراتوريادا زەرتتەۋ جۇرگىزبەي - اق، ۋاقيعا سۇيەنە وتىرىپ جەتكىزگەن.«سارىمساقتى ەمگە جاراتىڭىزدار، وندا جەتپىس ءتۇرلى ەم بار» دەۋى ءارى ونىڭ بۇگىنگى كۇنى تولىقتاي دالەلدەنۋى – ءاز ەلشىنىڭ تەك اقيقاتتى عانا ايتقانىن ۇقتىرۋدا.
ماقساتى: پياز تۇقىمداسىنا جاتاتىن تۇينەك – پيازشىقتى، تامىر ساباقتى، كوپجىلدىق وسىمدىك سارىمساقتىڭ الۋان تۋرلەرى مەن پايداسى تۋرالى تۇسىنىك بەرىپ، ناسيحاتتاۋ.
جوبا جۇمىسىنىڭ جوسپارى
ءى. كىرىسپە
ا) پياز تۇقىمداسى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ
II. نەگىزگى ءبولىم.
ا) سارىمساقتىڭ شىعۋ تاريحى
ءا) سارىمساقتىڭ بيولوگيالىق، حيميالىق قۇرامى
ب) سارىمساقتىڭ ەمدىك قاسيەتى
ۆ) سارىمساقتىڭ پايداسى
گ) سارىمساق تۋرالى قىزىقتى مالىمەتتەر
ع) پايدالى كەڭەستەر
د) سارىمساقتىڭ ءوسۋ جولى ( ەكسپەريمەنت جۇمىستار)
ءىىى. قورىتىندى
ءۇ. ۇسىنىستار
ماقساتىما جەتۋ ءۇشىن قولدانعان ءادىس – تاسىلدەرىم:
• سۇراق – جاۋاپ
• پىكىرلەسۋ
• تالداۋ – جيناقتاۋ
• تاجىريبە جاساۋ
كىرىسپە:
نەگىزگى ءبولىمى:
دۇنيەسى وسىمدىكتەر
ءبولىمى جابىق تۇقىمدىلار
كلاسس دارا جارناقتىلار
تۇقىمداس لالاگۇلدىلەر
تۋىسى پياز
ءتۇرى سارىمساق
2. 1 سارىمساق (چەسنوك) — پياز تۇقىمداستارىنا جاتاتىن ءشوپ تارىزدەس وسىمدىك. وتانى — وڭتۇستىك شىعىس ازيا. جابايى سارىمساق ەكى جىلدىق، ال شارۋاشىلىق ماقساتىندا وسىرىلەتىن سارىمساق ءبىر جىلدىق. سارىمساقتىڭ ءدامى اششى، ءيىسى وتكىر.
ونىڭ سەبەبى قۇرامىنداعى ەفير مايىندا جاتىر. اۋىزدى ساسىتىپ جاعىمسىز ءيىس شىعاراتىن دا قاسيەتى بار. سارىمساق كونە زاماننان بەرى مادەني وسىمدىك رەتىندە وسىرىلەدى. كونە ەگيپەتتەگى پاپيرۋستارداعى جازۋلاردا سارىمساقتار جايلى مالىمەتتەر بولعان. مىسالى، ايگىلى پيراميدانى سالۋشار سارىمساقتى تاماق رەتىندە پايدالانعان. سارىمساق جەتىسپەي قالعان كەزدە ولار شۋ كوتەرگەن. ال ەرتەدەگى ريمدىك يمپەراتور نەرون ساربازداردىڭ باتىلدىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن ولارعا سارىمساق جەۋدى بۇيىرعان.
سارىمساق وسىمدىگى تۋرالى
سارىمساقتىڭ ءونىمى جەر استىندا وسەدى. جەر قۇنارلى ءارى جۇمساق بولسا، سارىمساقتىڭ كولەمى دە ۇلكەن بولادى. سارىمساقتىڭ ءونىمى بىرنەشە كىشكەنە بولىكشەلەردەن (تىلشەلەردەن) تۇرادى. ولاردىڭ سارىمساقتىڭ ۇرىعى رەتىندە ەگەدى.
ءوسىپ تۇرعان كەزىندە جاپىراعىنان جەبە ءتارىزدى ۇرىقتانعان بولىگى شىعادى. ونى مايعا قۋىرۋعا، تاماققا قوسۋعا بولادى. سول ۇرىقتانعان گۇلىن دەر كەزىندە سۋىرىپ الىپ تاستاۋ قاجەت. ەگەر الىنباسا، سارىمساق وسىمدىگىنىڭ بارلىق كۇشى ۇرىقتانۋعا كەتەدى دە، جەر استىنداعى ءونىمى
دامىماي، كىشكەنتاي بولىپ قالادى.
2. 2 سارىمساقتىڭ حيميالىق قۇرامى
سارىمساق ءيىسى جاعىمسىز بولعانىمەن وتە پايدالى. ول جايلى جوعارىدا از دا بولسا جازدىق. ەندى قۇرامىنا توقتالايىق.
سارىمساقتىڭ قۇرامىندا B جانە C توبىنا جاتاتىن دارۋمەندەر، ماگنيي، فوسفور، يود، كالسيي، حلور، تەمىر، مارگانەس، مىس، كومىرسۋلار، ا، ۆ1، س، رر جانە تاعى دا باسقا ميكروەلەمەنتتەر بار حيميالىق زات. باسىم بولىگى سۋدان، كومىرسۋلاردان، ودان كەيىن، اقۋىزداردان تۇرادى. ازداعان مولشەردە مايلار بولادى. سولاردىڭ ءبىرى — ەفير مايى. سارىمساقتىڭ قۇرامىندا تابيعي ەكى انتيبيوتيك 15 ءتۇرلى زياندى باكتەريالاردى قۇرتادى ەكەن. سارىمساقتىڭ وزىنە ءتان ءيىسى ونى كەسكەن نەمەسە ەزگەن كەزدە پايدا بولاتىن كۇكىرتتىڭ ەنزيماتيالىق قوسىلىستارىنىڭ ىدىراۋىنان تۋىندايدى. سارىمساق باكتەرياعا قارسى قوسىلىستارعا، ەفيرلى مايلارعا سونىمەن قاتار بوس راديكالداردىڭ ارەكەتتەرىنەن قورعايتىن توتىقتىرعىشتارعا باي.
2. 2 سارىمساقتىڭ بيولوگيالىق قۇرامى
سارىمساقتىڭ ءونىمى جەر استىندا وسەدى. جەر قۇنارلى ءارى جۇمساق بولسا، سارىمساقتىڭ كولەمى دە ۇلكەن بولادى. سارىمساقتىڭ ءونىمى بىرنەشە كىشكەنە بولشەكتەردەن(تىلشەلەردەن) تۇرادى. ولاردىڭ سارىمساقتىڭ ۇرىعى رەتىندە ەگەدى.
ءوسىپ تۇرعان كەزىندە جاپىراعىنان جەبە ءتارىزدى ۇرىقتانعان بولىگى شىعادى. ونى مايعا قۋىرۋعا، تاماققا قوسۋعا بولادى. سول ۇرىقتانعان گۇلىن دەر كەزىندە سۋىرىپ الىپ تاستاۋ قاجەت. ەگەر الىنباسا، سارىمساق وسىمدىگىنىڭ بارلىق كۇشى ۇرىقتانۋعا كەتەدى دە، جەر استىنداعى ءونىمى دامىماي كىشكەنتاي بولىپ قالادى.
سارىمساق ەرتەدەن - اق سۋىق ءتيىپ اۋىرعا ادامدارعا ەم - دوم جاساۋ ءۇشىن پايدالانىلدى. الايدا، ول كەزدە سارىمساقتىڭ اۋرۋعا قارسى قالاي كۇرەسەتىندىگى بەلگىسىز بولاتىن. سارىمساقتىڭ سىرىن يزرايلدىك داۆيد ميرەلمان ەسىمدى دارىگەر اشتى.
سونداعىسى، سارىمساق ءوزىنىڭ قۇرامىنداعى الليسين حيميالىق قوسىلىسىنىڭ ارقاسىندا ادام بويىنداعى اۋرۋ تۋعىزاتىن زياندى ميكروبتاردى ءوز بويىنا جۇتىپ الۋعا بەيىم ەكەن.
كۇن سايىنعى تاماقتا 10 - 15 گر. سارىمساق جەپ تۇرۋ دەنساۋلىققا پايدالى. سارىمساق پياز (جۋا) سەكىلدى اۋىزقۋىسىمەن اسقازان جاراسىنا زيانىن تيگىزبەيدى. وسى قاسيەتى دە ونى پيازدان ماڭىزدىراق قىلادى.
سارىمساق ادام اعزاسىنداعى زياندى مايلاردى ەرىتەدى، قان قىسىمىن تومەندەتەدى.
اسقازان – ىشەك جولدارىنا، جۇرەك، تالما اۋرۋلارىنا ەم. ميكروبتى بولدىرمايدى، جارانى تەز جازادى، اۋرۋدى باسادى، ىشەكقۇرتتاردى جويادى، قاقىرىقتى تۇسىرەدى.
سارىمساق قاندى تازالايدى، ول تابيعي انتيبيوتيك بولىپ تابىلادى.
سارىمساق ەرتەدەن - اق سۋىق ءتيىپ اۋىرعا ادامدارعا ەم - دوم جاساۋ ءۇشىن پايدالانىلدى. الايدا، ول كەزدە سارىمساقتىڭ اۋرۋعا قارسى قالاي كۇرەسەتىندىگى بەلگىسىز بولاتىن. سارىمساقتىڭ سىرىن يزرايلدىك داۆيد ميرەلمان ەسىمدى دارىگەر اشتى.
سونداعىسى، سارىمساق ءوزىنىڭ قۇرامىنداعى الليسين حيميالىق قوسىلىسىنىڭ ارقاسىندا ادام بويىنداعى اۋرۋ تۋعىزاتىن زياندى ميكروبتاردى ءوز بويىنا جۇتىپ الۋعا بەيىم ەكەن.
كۇن سايىنعى تاماقتا 10 - 15 گر. سارىمساق جەپ تۇرۋ دەنساۋلىققا پايدالى. سارىمساق پياز (جۋا) سەكىلدى اۋىزقۋىسىمەن اسقازان جاراسىنا زيانىن تيگىزبەيدى. وسى قاسيەتى دە ونى پيازدان ماڭىزدىراق قىلادى.
سارىمساق ادام اعزاسىنداعى زياندى مايلاردى ەرىتەدى، قان قىسىمىن تومەندەتەدى.
اسقازان – ىشەك جولدارىنا، جۇرەك، تالما اۋرۋلارىنا ەم. ميكروپتى بولدىرمايدى، جارانى تەز جازادى، اۋرۋدى باسادى، ىشەكقۇرتتاردى جويادى، قاقىرىقتى تۇسىرەدى.
سارىمساق قاندى تازالايدى، ول تابيعي انتيبيوتيك بولىپ تابىلادى.
2. 4 سارىمساقتىڭ پايداسى
سارىمساقتى الەمنىڭ كەز - كەلگەن ەلىنەن كەزدەستىرە الاسىز. تاماق جاساۋ كەزىندە استىڭ ءدامىن كەلتىرۋ ءۇشىن پايدالانادى.
مەديسينادا تابيعي انتيبيوتيك بولىپ سانالادى. ويتكەنى، سارىمساق ۆيرۋستارعا قارسى جاقسى قورعانىس بولادى. كوپتەگەن حالىقتىڭ حالىق مەديسيناسىندا ماڭىزدى رولگە يە وسىمدىكتىڭ
ءبىرى وسى سارىمساق.
ەرتەدەگى گرەكتەر مەن ريمدىكتەر: “سارىمساق ساربازدارعا باتىلدىق، وجەتتىك بەرەدى” دەپ سەنگەن. قىتايداعى حالىق مەديسيناسىندا اس قورىتۋ جولدارى مەن تىنىس الۋ جولدارىنا قاتىستى اۋرۋلاردى ەمدەۋگە جانە وبا مەن تىرىسقاق ىندەتتەرىنەن قورعانۋ ءۇشىن سارىمساق پايدالانىلدى. ورىس حالقى
سارىمساقتى ۋدى كەتىرۋ ءۇشىن، جىلان شاققاندا شيپا بولۋ ءۇشىن، جۇقپالى ىندەتتەردەن ساقتانۋ ءۇشىن پايدالانعان. ءتىپتى، قىتايدا تەرى اۋرۋلارىن ەمدەۋ كەزىندە، ريەۆماتيزم اۋرۋىنا قارسى جانە
اۆيتامينوزعا قارسى پايدالانعان ەكەن.
بۇگىنگە دەيىن زەرتتەگەن عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، سارىمساقتىڭ قۇرامىندا ءتورت جۇزدەن اسا پايدالى كومپونەنتتەر بار. ءبىرقاتار پايدالارى مىنالار:
قۇرامىنداعى انتيوكسيدانتتاردىڭ جاعىمدى ەمدىك قاسيەتتەرى مول. قان قىسىمىن تومەندەتەدى. قابىنۋعا قارسى. پەريفەريالىق قان تامىرلاردىڭ بىتەلۋى مەن لاستانۋىنىڭ، سونداي - اق مي ىسىگىنىڭ الدىن الادى.
يممۋنيتەتتى نىعايتادى، ورگانيزمدى قورشاعان ورتانىڭ زياندى اسەرىنەن قورعايدى.
اعزاداعى باكتەريالاردى ولتىرەدى.
اسقازان - ىشەك جولدارىنا، جۇرەك - تالما اۋرۋلارىنا ەم. ميكروبتى بولدىرمايدى، جارانى تەز جازادى، اۋرۋدى باسادى، ىشەك قۇرتتاردى جويادى، قاقىرىقتى تۇسىرەدى.
اۆيتامينوزعا وتە پايدالى. ونىڭ قۇرامىنداعى سەلەن انتيوكسيدانتتى قۇرامىمەن ەرەكشەلەنەدى.
سارىمساق قاندى تازالايدى، ول تابيعي انتيبيوتيك بولىپ تابىلادى. ەرتەدە وبا اۋرۋىنا ۇشىراعانداردى ەمدەۋگە باراتىن دارىگەرلەردىڭ سارىمساق سالىنعان سۋعا باتىرىلعان داكەمەن جۇزدەرىن وراپ الۋى وسى سەبەپتى دەپ بىلىنۋدە.
سارىمساق سۋىق تيگەن اۋرۋلارعا دا تاپتىرمايتىن ەم. ول جۇيكە جۇيەسى بۇزىلعاندا، ءزار جولدارىن ەمدەۋگە، سونداي - اق ورگانيزمدى تازالاۋعا پايدالانىلادى.
تەرىگە سۇيەل، تەمىرەتكى، سىزداۋىق، قىشىما تاعى باسقا جارالار شىققاندا دا ەمگە جاراتادى ت. ب.
2. 5 قىزىقتى مالىمەتتەر.
الەم بويىنشا سارىمساقتى ەڭ كوپ ەكسپورتتايتىن ەل — جۇڭگو. جىلىنا 12 ميلليوننان استام توننا سارىمساقتى شەت ەلدەرگە ساتادى. ودان كەيىن ءۇندىستان مەن وڭتۇستىك كورەيا ەلدەرى. 2009 جىلى شوشقا تۇماۋى ءورشىپ تۇرعان كەزدە قىتايلىقتار اراسىندا “سارىمساق شوشقا تۇماۋىنا قارسى
قورعان بولادى” دەگەن ءسوز تاراپ، ەلدەگى سارىمساقتىڭ باعاسى 40 ەسەگە دەيىن قىمباتتاعان.
ادامدار ءۇشىن پايدالى بولعان سارىمساق يتتەر مەن مىسىقتار ءۇشىن ۋلى بولىپ سانالادى.
ماسا شاققان جەرگە سارىمساقتىڭ شىرىنىن جاقسا، ول جەردە زياندى زاتتار قالمايدى.
پايدالى كەڭەستەر:
• قاتتى سۋىقتاپ قالعان كەزدە سارىمساقتى ۇساقتاپ تۋراپ، ۇستىنە ىستىق سۋ قۇيىپ، سوسىن سونىڭ بۋىمەن دەم الۋ كەرەك.
• ءتىس اۋىرعان كەزدە سارىمساقتى قابىعىنان ارشىپ الىپ، سونىمەن ءتىستىڭ قىزىل ەتىن سۇرەدى.
• سۇيەل شىققان جاعدايدا، ۇساقتالعان سارىمساقتى ازعانتاي بالمەن ارالاستىرىپ الىپ، الگى جەرگە قالىڭداپ جاعىپ، تاڭىپ تاستاعان ءجون.
• راديكۋليت اسقىنىپ كەتكەن كەزدە سارىمساق پەن قارا شاڭبىردى ۇككىشتەن وتكىزىپ الىپ، ءبىر - بىرىمەن جاقسىلاپ ارالاستىرىپ، بەلگە تارتادى. تاعى ءبىر ءادىسى: ۇساقتالعان سارىمساقتى جۇقا داكەگە سالىپ، قاشان قىزدىرعانشا، بەلگە تارتىپ بايلاپ قويادى. سوسىن ونىڭ ورنىنا ماي جاعىپ، ءجۇن ماتامەن وراپ تاستايدى.
• گيپەرتونيالىق اۋرۋلار كەزىندە قاتارىنان ەكى كۇن، 2 - 3 ءتۇيىر سارىمساقتى ۇساقتاپ تۋراپ الىپ، تۇنگە قاراي جەيدى. سوسىن ەكى اپتا ءۇزىلىس جاساپ بارىپ، وسى پروسەدۋرانى تاعى بىرنەشە رەت قايتالايدى.
• تۇماۋدىڭ الدىن الۋ نەمەسە اۋىرا قالعان جاعدايدا ەمدەۋ ءۇشىن دە كۇنىنە 2 - 3 رەت مۇرىنعا سارىمساقتىڭ سۋىن تامىزعان جاقسى.
قورىتىندى:
قورىتا كەلگەندە، ءوزى بارماقتاي بولعانىمەن سارىمساقتىڭ ەمدىك قاسيەتى مول. ناقتى قانداي اۋرۋلارعا ەم ەكەندىگى بۇگىنگى كۇنى تولىق اشىلدى. بۇنداي جايتتاردى ارداقتى پايعامبارىمىز مۇحاممەد (س. ا. س.) ەشقانداي لابوراتوريادا زەرتتەۋ جۇرگىزبەي - اق، ۋاقيعا سۇيەنە وتىرىپ جەتكىزگەن.«سارىمساقتى ەمگە جاراتىڭىزدار، وندا جەتپىس ءتۇرلى ەم بار» دەۋى ءارى ونىڭ بۇگىنگى كۇنى تولىقتاي دالەلدەنۋى – ءاز ەلشىنىڭ تەك اقيقاتتى عانا ايتقانىن ۇقتىرۋدا.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: «جول ءتارتىبىن بىلەيىك، امان ەسەن جۇرەيىك!»
-
بۇل باعدارلاما «قازاقستان رەسپۋبليكاسى جالپى ءبىلىم بەرۋدىڭ مەملەكەتتىك جالپىعا مىندەتتى» ستاندارتىنا سايكەس جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ادىستەمەلىك نۇسقاۋ حاتىن باسشىلىققا الا وتىرىپ قۇراستىرىلد...
