ساياتشى وراز اڭگىمەلەرى
ساباق تاقىرىبى: «ساياتشى وراز» اڭگىمەلەرى
جالپى ماقسات: ءسابيت مۇقانوۆتىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى جان - جاقتى ءبىلىم بەرۋ، تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ.
سىلتەمە: مۇعالىمدەرگە ارنالعان نۇسقاۋلىق
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى وقىتۋ ادىستەمەسى
7 - سىنىپقا ارنالعان ادەبيەت وقۋلىعى
ۇلەستىرمە ماتەريالدارى
وقۋ ناتيجەسى: ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ، شاپشاڭدىققا باۋلۋ.
ساباقتا قولدانىلاتىن ماتەريالدار: ينتەراكتيۆتى تاقتا، جازۋشىنىڭ پورترەتى، ەسىل وزەنىنىڭ، ساياتشىنىڭ سۋرەتتەرى، التى قىرلى كۋبيك.
وقىتۋ ادىستەرى: وقىتۋ مەن وقۋداعى جاڭا ءادىس - تاسىلدەر، وقىتۋدا اكت - نى پاي - دالانۋ، سىني تۇرعىدان ويلاۋعا ۇيرەتۋ، وقىتۋ ءۇشىن باعالاۋ جانە وقۋدى باعالاۋ. جاس ەرەكشەلىكتەرىنە ساي وقۋ مەن وقۋ، باسقارۋ مەن كوشباسشىلىق
ءى. وقۋشىلارعا پسيحولوگيالىق احۋال تۋعىزۋ
ءمۇعالىمنىڭ ءىس - ارەكەتى
وقۋشىلار نازارىنا «نۇرلى كۇن» ۆيدەوروليگىن ۇسىنادى. تۇستەر ارقىلى توپتاستىرادى.
ءىى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
•ءسابيت مۇقانوۆ كىم؟ ول تۋرالى بىزدەر نە بىلەمىز؟
•«ەسىل بويىندا» اڭگىمەسىنىڭ تاقىرىبى نە؟
• اڭگىمەنىڭ كەيىپكەرلەرى كىمدەر؟
• «ەسىل تاسىپ بارادى» ءانىنىڭ تاريحىن بىلەمىز بە؟
ءىىى. جاڭا تاقىرىپ
كۋبيزم ءادىسى.
سۋرەتتەڭىز: ەسىل ولكەسىنىڭ كورىنىسىن جازۋشى تىلىمەن بەرىلگەن پەيزاج ارقىلى سۋرەتتە.
سالىستىرىڭىز: «ەسىل بويىندا» اڭگىمەسىن ج. ايماۋىتوۆتىڭ «ءانشى» اڭگىمەسىمەن سالىستىر.
قولدانىڭىز: «ەسىل تاسىپ بارادى» ءانىنىڭ تاريحىنان اڭگىمە قۇراستىرىپ ايت.
دالەلدەڭىز: مىرزاتاي ورىنداعان اندەردىڭ اسەرىن اڭگىمەگە سۇيەنە وتىرىپ اڭگىمەلە.
قارسى شىعىڭىز: اڭگىمە كەيىپكەرلەرىنىڭ «حالىق اندەرىنىڭ سوزدەرى ءار پىكىردەن قۇرالعان قويىرتپاق» دەگەن پىكىرىنە مەن...
زەرتتەڭىز: «ەسىل» وزەنىنىڭ گەوگرافيالىق ورنىن زەرتتەڭىز.
قازاق ساحناسىنىڭ ساڭلاقتارىنا اينالعان «مۋزارت» تريوسىنىڭ «ەسىل اعادى» ءانىن تىڭدايىق.
ءسابيت مۇقانوۆ «ساياتشى وراز» («ءومىر مەكتەبى» ءومىرباياندىق تريلوگياسىنان ءۇزىندى)
جاڭا ساباقتىڭ جوسپارى:
جازۋشىنىڭ ەسىندە قالعان جالعىز ادام – ساياتشى وراز.
ورازدىڭ مۇقاننىڭ ءۇي – ىشىنە كومەك كورسەتۋى
ورازدىڭ اڭشىلىعى ادامگەرشىلىگى
شىعارماداعى كوركەمدەگىش قۇرالدار.
سوزدىك جۇمىس
ساياتشى – قۇسبەگى، قۇس باپتاۋشى.
ساۋعا بەرۋ – اقىسىز بەرۋ، ساداقا بەرۋ.
پوسەلكە – شاعىن اۋىل.
شىلىك – ءتورت تۇلىك مال ءسۇيسىنىپ جايىلاتىن جايىلىم وسىمدىگى.
يتەلگى – قازاقستاننىڭ بارلىق وڭىرىندە كەزدەسەتىن بيىك اعاشتار مەن قۇزداردا ءومىر سۇرەتىن بۇركىتتىڭ ءبىر ءتۇرى.
قارشىعا – وتە العىر قۇس، قارعادان كولەمدىرەك. قازاقستاندا التاي، الاتاۋ تاۋلارىنىڭ بوكتەرلەرىندە مەكەن ەتەدى
تۇيعىن – قاناتى قىسقا، قۇيرىعى ۇزىنىراق قارشىعانىڭ ءبىر ءتۇرى. ۇساق اڭدار مەن قۇس اۋلاۋعا وتە ىڭعايلى.
ماتىنمەن جۇمىس
قانە، بالالار، ەندى ماتىننەن كوركەمدەگىش قۇرالداردى تابايىق.
1) پورترەت – شىعارما كەيىپكەرلەرىنىڭ سىرتقى ءتۇر - تۇلعاسىن سۋرەتتەۋ.
ورتا بويلى، كەڭ جاۋىرىندى، توستىك كەۋدەلى، مۇرنىنىڭ ەكى جاق سايىنان باسقا بەتىن تۇگەل جاپقان، ۇزىندىعى كىندىگىنە تۇسەتىن قالىڭ اق ساقالدى، كىشىرەك كەلگەن دوڭەستەۋ مۇرىندى، ويناقىلاۋ كەلگەن دوڭگەلەك قارا كوزدى، جەلكىلدەگەن ۇزىن اق قاستى، كەڭ ماڭدايلى، ءاجىمسىز قىزىل - كۇرەڭ كەسكىندى، ىقشام سىرتقى كيىمدەرىن شالبارلانىپ الاتىن، كەڭ شالبارىنىڭ بالاعىنىشىنە سالا قونىشىن تىزەدەن ىسىرا ەتىك كيەتىن، بەلىنە قازاقشا كىسە بۋىناتىن، كىسەسىنىڭ توڭىرەگىندە: مىلتىقتىڭ وعىن، ءدارىسىن، تازالايتىن سايماندارىن سالاتىن سالپىنشاقتارى كوپ، كىشىگىرىم تەبىنگىدەي وقشانتايلى، سول جاق بۇيىرىندە قىندى ۇزىن كەزدىگى سالبىراپ جۇرەتىن، ارقاسىنان اسىنعان ءشيتى مىلتىعى تۇسپەيتىن ادام...
2) پەيزاج – جازۋشى شىعارمادا تابيعاتتى بارىنشا كوركەم سۋرەتتەۋ.
ءبىز كوشىپ بارعان اۋىل قىستاۋىنىڭ ۇزىن تۇرقى باتىستان شىعىسقا قاراي سوزىلعان بيىك ءدوڭنىڭ قىرقا جوتاسىندا. جوتانىڭ ۇزىندىعى ءتورت - بەس شاقىرىمداي، قاپتالىنىڭ كەڭدىگى ەكى - ءۇش شاقىرىمداي. وسى جوتانىڭ باتىس پەن شىعىس جاعىن جانە ەكى جاق قاپتالدىعىن جابا وسكەن قالىڭ نۋ اعاش. اعاشتارى ءتۇپ - تۇگەل قايىڭ مەن تەرەك. اۋىل قالىڭ اعاشتى قىرقا جوننىڭ اراسىندا تۇرادى. توبەدەن جاۋعان قار بولماسا، قىستى كۇنى قالىڭ اعاشتان بۇل اۋىلعا بوران بەتتەي المايدى. قىرقا جوننىڭ ناق بيىگىندە ساي بار، كوكتەم كەزىندە بۇل سايدا اتتىڭ باۋىرلىعىنان كەلەرلىك سۋ جاتادى، دا، توڭىرەكتەي قالىڭ اعاش وسكەن اۋىل وسى سايدا دوڭگەلەنە ورنالاسقان.
3) كەيىپكەرلەرگە مىنەزدەمە
سۇلەيمەن – ورتا داۋلەتتى، ساراڭ ادام.
وراز – جالعىز وقتى شيتىمەن اتقان مەرگەن، قىس بۇركىت، جاز قارشىعا مەن تۇيعىن سالۋمەن اينالىسقان قۇسبەگى، ءوزىنىڭ ولجاسىن ەلمەن بولىسە بىلەتىن قايىرىمدى جان.
ساياتشى وراز اڭگىمەلەرى جۇكتەۋ
جالپى ماقسات: ءسابيت مۇقانوۆتىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى جان - جاقتى ءبىلىم بەرۋ، تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ.
سىلتەمە: مۇعالىمدەرگە ارنالعان نۇسقاۋلىق
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى وقىتۋ ادىستەمەسى
7 - سىنىپقا ارنالعان ادەبيەت وقۋلىعى
ۇلەستىرمە ماتەريالدارى
وقۋ ناتيجەسى: ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ، شاپشاڭدىققا باۋلۋ.
ساباقتا قولدانىلاتىن ماتەريالدار: ينتەراكتيۆتى تاقتا، جازۋشىنىڭ پورترەتى، ەسىل وزەنىنىڭ، ساياتشىنىڭ سۋرەتتەرى، التى قىرلى كۋبيك.
وقىتۋ ادىستەرى: وقىتۋ مەن وقۋداعى جاڭا ءادىس - تاسىلدەر، وقىتۋدا اكت - نى پاي - دالانۋ، سىني تۇرعىدان ويلاۋعا ۇيرەتۋ، وقىتۋ ءۇشىن باعالاۋ جانە وقۋدى باعالاۋ. جاس ەرەكشەلىكتەرىنە ساي وقۋ مەن وقۋ، باسقارۋ مەن كوشباسشىلىق
ءى. وقۋشىلارعا پسيحولوگيالىق احۋال تۋعىزۋ
ءمۇعالىمنىڭ ءىس - ارەكەتى
وقۋشىلار نازارىنا «نۇرلى كۇن» ۆيدەوروليگىن ۇسىنادى. تۇستەر ارقىلى توپتاستىرادى.
ءىى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
•ءسابيت مۇقانوۆ كىم؟ ول تۋرالى بىزدەر نە بىلەمىز؟
•«ەسىل بويىندا» اڭگىمەسىنىڭ تاقىرىبى نە؟
• اڭگىمەنىڭ كەيىپكەرلەرى كىمدەر؟
• «ەسىل تاسىپ بارادى» ءانىنىڭ تاريحىن بىلەمىز بە؟
ءىىى. جاڭا تاقىرىپ
كۋبيزم ءادىسى.
سۋرەتتەڭىز: ەسىل ولكەسىنىڭ كورىنىسىن جازۋشى تىلىمەن بەرىلگەن پەيزاج ارقىلى سۋرەتتە.
سالىستىرىڭىز: «ەسىل بويىندا» اڭگىمەسىن ج. ايماۋىتوۆتىڭ «ءانشى» اڭگىمەسىمەن سالىستىر.
قولدانىڭىز: «ەسىل تاسىپ بارادى» ءانىنىڭ تاريحىنان اڭگىمە قۇراستىرىپ ايت.
دالەلدەڭىز: مىرزاتاي ورىنداعان اندەردىڭ اسەرىن اڭگىمەگە سۇيەنە وتىرىپ اڭگىمەلە.
قارسى شىعىڭىز: اڭگىمە كەيىپكەرلەرىنىڭ «حالىق اندەرىنىڭ سوزدەرى ءار پىكىردەن قۇرالعان قويىرتپاق» دەگەن پىكىرىنە مەن...
زەرتتەڭىز: «ەسىل» وزەنىنىڭ گەوگرافيالىق ورنىن زەرتتەڭىز.
قازاق ساحناسىنىڭ ساڭلاقتارىنا اينالعان «مۋزارت» تريوسىنىڭ «ەسىل اعادى» ءانىن تىڭدايىق.
ءسابيت مۇقانوۆ «ساياتشى وراز» («ءومىر مەكتەبى» ءومىرباياندىق تريلوگياسىنان ءۇزىندى)
جاڭا ساباقتىڭ جوسپارى:
جازۋشىنىڭ ەسىندە قالعان جالعىز ادام – ساياتشى وراز.
ورازدىڭ مۇقاننىڭ ءۇي – ىشىنە كومەك كورسەتۋى
ورازدىڭ اڭشىلىعى ادامگەرشىلىگى
شىعارماداعى كوركەمدەگىش قۇرالدار.
سوزدىك جۇمىس
ساياتشى – قۇسبەگى، قۇس باپتاۋشى.
ساۋعا بەرۋ – اقىسىز بەرۋ، ساداقا بەرۋ.
پوسەلكە – شاعىن اۋىل.
شىلىك – ءتورت تۇلىك مال ءسۇيسىنىپ جايىلاتىن جايىلىم وسىمدىگى.
يتەلگى – قازاقستاننىڭ بارلىق وڭىرىندە كەزدەسەتىن بيىك اعاشتار مەن قۇزداردا ءومىر سۇرەتىن بۇركىتتىڭ ءبىر ءتۇرى.
قارشىعا – وتە العىر قۇس، قارعادان كولەمدىرەك. قازاقستاندا التاي، الاتاۋ تاۋلارىنىڭ بوكتەرلەرىندە مەكەن ەتەدى
تۇيعىن – قاناتى قىسقا، قۇيرىعى ۇزىنىراق قارشىعانىڭ ءبىر ءتۇرى. ۇساق اڭدار مەن قۇس اۋلاۋعا وتە ىڭعايلى.
ماتىنمەن جۇمىس
قانە، بالالار، ەندى ماتىننەن كوركەمدەگىش قۇرالداردى تابايىق.
1) پورترەت – شىعارما كەيىپكەرلەرىنىڭ سىرتقى ءتۇر - تۇلعاسىن سۋرەتتەۋ.
ورتا بويلى، كەڭ جاۋىرىندى، توستىك كەۋدەلى، مۇرنىنىڭ ەكى جاق سايىنان باسقا بەتىن تۇگەل جاپقان، ۇزىندىعى كىندىگىنە تۇسەتىن قالىڭ اق ساقالدى، كىشىرەك كەلگەن دوڭەستەۋ مۇرىندى، ويناقىلاۋ كەلگەن دوڭگەلەك قارا كوزدى، جەلكىلدەگەن ۇزىن اق قاستى، كەڭ ماڭدايلى، ءاجىمسىز قىزىل - كۇرەڭ كەسكىندى، ىقشام سىرتقى كيىمدەرىن شالبارلانىپ الاتىن، كەڭ شالبارىنىڭ بالاعىنىشىنە سالا قونىشىن تىزەدەن ىسىرا ەتىك كيەتىن، بەلىنە قازاقشا كىسە بۋىناتىن، كىسەسىنىڭ توڭىرەگىندە: مىلتىقتىڭ وعىن، ءدارىسىن، تازالايتىن سايماندارىن سالاتىن سالپىنشاقتارى كوپ، كىشىگىرىم تەبىنگىدەي وقشانتايلى، سول جاق بۇيىرىندە قىندى ۇزىن كەزدىگى سالبىراپ جۇرەتىن، ارقاسىنان اسىنعان ءشيتى مىلتىعى تۇسپەيتىن ادام...
2) پەيزاج – جازۋشى شىعارمادا تابيعاتتى بارىنشا كوركەم سۋرەتتەۋ.
ءبىز كوشىپ بارعان اۋىل قىستاۋىنىڭ ۇزىن تۇرقى باتىستان شىعىسقا قاراي سوزىلعان بيىك ءدوڭنىڭ قىرقا جوتاسىندا. جوتانىڭ ۇزىندىعى ءتورت - بەس شاقىرىمداي، قاپتالىنىڭ كەڭدىگى ەكى - ءۇش شاقىرىمداي. وسى جوتانىڭ باتىس پەن شىعىس جاعىن جانە ەكى جاق قاپتالدىعىن جابا وسكەن قالىڭ نۋ اعاش. اعاشتارى ءتۇپ - تۇگەل قايىڭ مەن تەرەك. اۋىل قالىڭ اعاشتى قىرقا جوننىڭ اراسىندا تۇرادى. توبەدەن جاۋعان قار بولماسا، قىستى كۇنى قالىڭ اعاشتان بۇل اۋىلعا بوران بەتتەي المايدى. قىرقا جوننىڭ ناق بيىگىندە ساي بار، كوكتەم كەزىندە بۇل سايدا اتتىڭ باۋىرلىعىنان كەلەرلىك سۋ جاتادى، دا، توڭىرەكتەي قالىڭ اعاش وسكەن اۋىل وسى سايدا دوڭگەلەنە ورنالاسقان.
3) كەيىپكەرلەرگە مىنەزدەمە
سۇلەيمەن – ورتا داۋلەتتى، ساراڭ ادام.
وراز – جالعىز وقتى شيتىمەن اتقان مەرگەن، قىس بۇركىت، جاز قارشىعا مەن تۇيعىن سالۋمەن اينالىسقان قۇسبەگى، ءوزىنىڭ ولجاسىن ەلمەن بولىسە بىلەتىن قايىرىمدى جان.
ساياتشى وراز اڭگىمەلەرى جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
«جاساي بەر، تاۋەلسىز قازاقستان!» (ادەبي سازدى مونتاجى)
