سازدان تۋعان سازسىرناي
مۋزىكا ءپانى ءمۇعالىمى: سارداربەكوۆا كۋرالاي
1 - سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سازدان تۋعان ساز سىرناي
وقۋ ماقساتتارى: توسىننان قوسىلا وتىرىپ، قاراپايىم مۋزىكالىق شۋلى اسپاپتاردا ويناپ ءان ايتۋ.
دىبىستار، اۋەندەر جانە ىرعاقتارمەن تانىسۋ ءۇشىن ءوز داۋىسى مەن شۋلى اسپاپتاردى پايدالانۋ.
ۇيرەنگەن ءاننىڭ مازمۇنىن ايتۋ، تالداۋ.
تىلدىك ماقساتقا: دىبىستاردى سيپاتتاۋ ءۇشىن سىن ەسىم سۇراقتارىن قولدانۋ جانە ولاردىڭ ءمانىن تۇسىنەتىندىگىن مۋزىكا ارقىلى ءتۇسىنىپ كورسەتۋ.
قاتتى، اقىرىن، اقىرىنىراق، ۇرلەۋ، ۇرۋ، شەرتۋ ارقىلى.
- بۇل دىبىس نەگە ۇقسايدى؟
- وسى دىبىس نەنى ەسكە تۇسىرەدى؟
- وسى دىبىستى قالاي وزگەرتە الامىز؟
ءپان ارالىق بايلانىس: ادەبيەت، شەت ءتىلى، سۋرەت
وقىتۋ رەسۋرستارى: اۋديو نەمەسە بەينە ساندىق جازبا قۇرالدارى، شۋلى اسپاپتار، ۇرمەلى
كارتوچكالار، سلايد ماتەريالدارى.
ساباقتىڭ بارىسى
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
سىنىپقا كىرىپ بالالارمەن امانداسۋ
كوڭىل – كۇيلەرىن سۇراپ وتىرعىزۋ. نازارىن ساباققا اۋدارۋ
قانداي عاجايىپ سىرلى اسپاپتاردى بىلەسىڭدەر؟
سىبىزعى - ءۇنى قانداي؟ قانداي ارىپتەن باستالىپ تۇر؟
شاڭقوبىز - قانداي ارىپتەن باستالىپ تۇر؟
دومبىرا - قانداي ارىپتەن باستالىپ تۇر؟ قانداي ءان بىلەمىز؟
توپقا ءبولىپ الۋ: س توبى، ش توبى، د توبى
دومبىراسىز ءسان قايدا؟ ءبارى بىرگە ورىنداۋ
ميميكامەن ورىنداۋ 1 - شۋماق قايىرماسىمەن
جۇمباق شەشۋ:
سازىمنان جاسالعان،
ورنەكتەپ قاشالعان.
سىرنايدىڭ ۇنىندەي،
بۇلبۇلدىڭ بىرىندەي.
سفففاففزففسففىففرففنففافففي
سازسىرناي اسپابىمەن تانىستىرۋ
اڭىز اڭگىمە
ەرتە، ەرتە، ەرتەدە باياعى ءبىر زاماندا اسان دەگەن بالا بولىپتى. ول كۇندە ءوزىنىڭ اۋىلىنىڭ قويلارىن باعادى ەكەن. ءسويتىپ ءجۇرىپ كۇن كورىپتى. ءبىر كۇنى قويدى وزەن جاعاسىنا جايادى. سول كۇنى كۇن ىستىق بولادى. اسان قاتتى شولدەپ، تورسىعىنا قۇيىپ الىپ شىققان سۋىن ىشەدى. ءبىر كەزدە قولىنان تورسىعى ءتۇسىپ كەتەدى دە سۋى جەرگە توگىلەدى. ول جەردىڭ توپىراعى سازدى ەكەن. اسان جەرگە وتىرا قالىپ سۋ ارالاسقان سازدى قولمەن ۇستاپ ۋقالاپ ۇزاق ۋاقىت وتىرادى. قولى تالعان سوڭ ونى تاستىڭ ۇستىنە قويىپ، كەپتىرەدى دە قالتاسىنا سالادى. ءسويتىپ وتىرعاندا قويدى اۋىلعا اپاراتىن ۋاقىت بولادى. قويدى اۋىلعا ايداپ كەلەدى دە تاماعىن ىشەدى.. كەشكىسىن دوستارىمەن وزەن جاعالاۋىندا وتىرعاندا قالتاسىنان بىردەمە قولىنا باتقانداي بولادى. قاراسا ماناعى سازبالشىق ەكەن. ونى دوسى اسقار كورىپ، قىزىعىپ كەتەدى.
- اسان مىناۋ نە؟ ءوزى قازدىڭ جۇمىرتقاسىنا ۇقسايدى ەكەن دەدى تاڭىرقاپ.
- وزىمدە بىلمەيمىن. مانا قوي باعىپ ءجۇرىپ سازدى ۋقالاپ كورىپ ەدىم وسىنداي سوپاقشا كولەمدى بولىپ شىقتى. اسقار قانە ماعان كومەكتەسشى. مەن بۇدان ءبىر ەرەكشە اسپاپ شىعارعىم كەلىپ وتىر.
- اسان ايتتى:
- ولاي بولسا بۇنى وتقا قىزدىرايىق. اكەمنەن كورگەندەرىم بار. ول كەيبىر اسپاپتاردى وتقا قىزدىرىپ جاسايدى. سوندا ول اسپاپ مىقتى بولادى دەيدى.
- ءسويتىپ اسان مەن اسقار سازدى وتقا قىزدىرادى. قىزدىرىپ بولعان سوڭ ءار جەرىنەن تەسىكتەر جاسايدى، ول ادەمىرەك بولۋ ءۇشىن جيەكتەرىنە ويۋ سالادى. ەكەۋى ءتۇنى بويى ەڭبەكتەنىپ تاڭ اتا ۇيىقتاپ قالادى. تاڭەرتەڭ اسقار ۇيقىدان تۇرىپ قاراسا اسان بالشىقتان جاسالعان ادەمى اسپاپتى ۇرلەپ تارتىپ وتىر ەكەن. ءار ۇرلەگەن سايىن اسەم اۋەندەر شىعادى. ءسويتىپ ونى بارلىق اۋىل ادامدارى كورىپ تاڭدانادى. ءوز جاساعان تۋىندىسىنا اسان «سازدان تۋعان سازسىرناي» دەگەن اتاۋ بەرەدى. سەبەبى ول سازدان جاسالعاندىقتان. وسىلايشا سازسىرناي دۇنيەگە كەلگەن ەكەن.
سازسىرناي - سوپاقشا كەلگەن، ۇلكەندىگى قازدىڭ جۇمىرتقاسىنداي، ساپالى ساز - بالشىقتان جاسالعان اسپاپ. سازسىرنايدا ويناي وتىرىپ، بالالار اڭ - قۇستار مەن تابيعات دىبىستارىن شىعارعان. شەڭبەر اۋماعى 15 - 18 سم، جالپى ۇزىندىعى 10 - 12 سم بولادى. ەرتەدە 3 - 4 ويىعى بولسا، قازىرگى تاڭدا 5 - 6 ويىقتارى سالىنادى. ويىقتارى ساۋساقپەن باسىپ، ەرىنگە قيىستاۋ تاقاپ، ۇرلەپ وينايدى. سازسىرناي ءۇنى جاعىمدى، قوڭىر ءارى جۇمساق بولادى. سونىمەن بىرگە، اسپاپ دىبىس تەمبرى، كۇشى، اۋەزدىلىگى تولقىنىنىڭ دۇرىس جەتۋىنە بايلانىستى.
- ءۇنىن ەستىگەن وقۋشى بار ما؟ ءۇنىن تىڭداعىلارىڭ كەلە مە؟
قازاقتىڭ مۋزىكالىق اسپابى - كاز. مۋزىكالنىي ينسترۋمەنت – mysukl unctryment caz cyrnai
- ەندەشە ءۇنىن تىڭداپ كورەيىك. ءۇنتاسپا قوسىلادى.
سەرگىتۋ ءساتى
«سال كۇرەڭ» كۇيىنە قوسىلىپ اسپاپتارمەن ىرعاقتى كورسەتۋ
توپپەن جۇمىس
ءار توپقا كارتوچكا تاراتىپ بەرىلەدى
پاراقشادا نە بەينەلەنگەن؟ اسپاپتىڭ سۋرەتى.
اشىق ءتۇستى بوياۋمەن بويايمىز.
سەندەر قانداي ادەمى بوياعانسىڭدار. اسپاپتىڭ دىبىس بوياۋى دا نازىك ادەمى ەكەن.
مىنە بالالار سۋرەت ساباعى بىزگە كومەككە كەلدى.
ولاي بولسا ك. قۋاتبايەۆتىڭ «سۋرەت ساباعى» ءانىن ۇيرەنەيىك.
«ۋروك ريسوۆانيە» - «Droyn leccon»
ۇرمالى شۋلى اسپاپتار كومەگىمەن ورىنداۋ
قورىتىندىلاۋ:
سايكەستەندىرۋ تەست: س توبىنا
دومبىرا تىلشىكتى
سازسىرناي ىشەكتى
شاڭقوبىز ۇرمەلى
سىبىزعى
قايسىسى ارتىق؟ د توبىنا
دومبىرا
بالتا
سازسىرناي
سىبىزعى
كومپوزيتورعا راحمەتىمىزدى بىلدىرەمىز.
جارايسىڭدار بالالار!
- بۇگىن قانداي اسپاپپەن تانىستىق؟
- سازسىرناي
- سازسىرناي نەدەن جاسالادى ەكەن؟
- سازدان.
سازسىرنايدىڭ ءپىشىنى نەگە ۇقساس؟
جۇمىرتقاعا
- جارايسىڭدار!
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ. ءاندى جاتتاۋ، اسپاپتاردى ەستە ساقتاۋ.
1 - سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سازدان تۋعان ساز سىرناي
وقۋ ماقساتتارى: توسىننان قوسىلا وتىرىپ، قاراپايىم مۋزىكالىق شۋلى اسپاپتاردا ويناپ ءان ايتۋ.
دىبىستار، اۋەندەر جانە ىرعاقتارمەن تانىسۋ ءۇشىن ءوز داۋىسى مەن شۋلى اسپاپتاردى پايدالانۋ.
ۇيرەنگەن ءاننىڭ مازمۇنىن ايتۋ، تالداۋ.
تىلدىك ماقساتقا: دىبىستاردى سيپاتتاۋ ءۇشىن سىن ەسىم سۇراقتارىن قولدانۋ جانە ولاردىڭ ءمانىن تۇسىنەتىندىگىن مۋزىكا ارقىلى ءتۇسىنىپ كورسەتۋ.
قاتتى، اقىرىن، اقىرىنىراق، ۇرلەۋ، ۇرۋ، شەرتۋ ارقىلى.
- بۇل دىبىس نەگە ۇقسايدى؟
- وسى دىبىس نەنى ەسكە تۇسىرەدى؟
- وسى دىبىستى قالاي وزگەرتە الامىز؟
ءپان ارالىق بايلانىس: ادەبيەت، شەت ءتىلى، سۋرەت
وقىتۋ رەسۋرستارى: اۋديو نەمەسە بەينە ساندىق جازبا قۇرالدارى، شۋلى اسپاپتار، ۇرمەلى
كارتوچكالار، سلايد ماتەريالدارى.
ساباقتىڭ بارىسى
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
سىنىپقا كىرىپ بالالارمەن امانداسۋ
كوڭىل – كۇيلەرىن سۇراپ وتىرعىزۋ. نازارىن ساباققا اۋدارۋ
قانداي عاجايىپ سىرلى اسپاپتاردى بىلەسىڭدەر؟
سىبىزعى - ءۇنى قانداي؟ قانداي ارىپتەن باستالىپ تۇر؟
شاڭقوبىز - قانداي ارىپتەن باستالىپ تۇر؟
دومبىرا - قانداي ارىپتەن باستالىپ تۇر؟ قانداي ءان بىلەمىز؟
توپقا ءبولىپ الۋ: س توبى، ش توبى، د توبى
دومبىراسىز ءسان قايدا؟ ءبارى بىرگە ورىنداۋ
ميميكامەن ورىنداۋ 1 - شۋماق قايىرماسىمەن
جۇمباق شەشۋ:
سازىمنان جاسالعان،
ورنەكتەپ قاشالعان.
سىرنايدىڭ ۇنىندەي،
بۇلبۇلدىڭ بىرىندەي.
سفففاففزففسففىففرففنففافففي
سازسىرناي اسپابىمەن تانىستىرۋ
اڭىز اڭگىمە
ەرتە، ەرتە، ەرتەدە باياعى ءبىر زاماندا اسان دەگەن بالا بولىپتى. ول كۇندە ءوزىنىڭ اۋىلىنىڭ قويلارىن باعادى ەكەن. ءسويتىپ ءجۇرىپ كۇن كورىپتى. ءبىر كۇنى قويدى وزەن جاعاسىنا جايادى. سول كۇنى كۇن ىستىق بولادى. اسان قاتتى شولدەپ، تورسىعىنا قۇيىپ الىپ شىققان سۋىن ىشەدى. ءبىر كەزدە قولىنان تورسىعى ءتۇسىپ كەتەدى دە سۋى جەرگە توگىلەدى. ول جەردىڭ توپىراعى سازدى ەكەن. اسان جەرگە وتىرا قالىپ سۋ ارالاسقان سازدى قولمەن ۇستاپ ۋقالاپ ۇزاق ۋاقىت وتىرادى. قولى تالعان سوڭ ونى تاستىڭ ۇستىنە قويىپ، كەپتىرەدى دە قالتاسىنا سالادى. ءسويتىپ وتىرعاندا قويدى اۋىلعا اپاراتىن ۋاقىت بولادى. قويدى اۋىلعا ايداپ كەلەدى دە تاماعىن ىشەدى.. كەشكىسىن دوستارىمەن وزەن جاعالاۋىندا وتىرعاندا قالتاسىنان بىردەمە قولىنا باتقانداي بولادى. قاراسا ماناعى سازبالشىق ەكەن. ونى دوسى اسقار كورىپ، قىزىعىپ كەتەدى.
- اسان مىناۋ نە؟ ءوزى قازدىڭ جۇمىرتقاسىنا ۇقسايدى ەكەن دەدى تاڭىرقاپ.
- وزىمدە بىلمەيمىن. مانا قوي باعىپ ءجۇرىپ سازدى ۋقالاپ كورىپ ەدىم وسىنداي سوپاقشا كولەمدى بولىپ شىقتى. اسقار قانە ماعان كومەكتەسشى. مەن بۇدان ءبىر ەرەكشە اسپاپ شىعارعىم كەلىپ وتىر.
- اسان ايتتى:
- ولاي بولسا بۇنى وتقا قىزدىرايىق. اكەمنەن كورگەندەرىم بار. ول كەيبىر اسپاپتاردى وتقا قىزدىرىپ جاسايدى. سوندا ول اسپاپ مىقتى بولادى دەيدى.
- ءسويتىپ اسان مەن اسقار سازدى وتقا قىزدىرادى. قىزدىرىپ بولعان سوڭ ءار جەرىنەن تەسىكتەر جاسايدى، ول ادەمىرەك بولۋ ءۇشىن جيەكتەرىنە ويۋ سالادى. ەكەۋى ءتۇنى بويى ەڭبەكتەنىپ تاڭ اتا ۇيىقتاپ قالادى. تاڭەرتەڭ اسقار ۇيقىدان تۇرىپ قاراسا اسان بالشىقتان جاسالعان ادەمى اسپاپتى ۇرلەپ تارتىپ وتىر ەكەن. ءار ۇرلەگەن سايىن اسەم اۋەندەر شىعادى. ءسويتىپ ونى بارلىق اۋىل ادامدارى كورىپ تاڭدانادى. ءوز جاساعان تۋىندىسىنا اسان «سازدان تۋعان سازسىرناي» دەگەن اتاۋ بەرەدى. سەبەبى ول سازدان جاسالعاندىقتان. وسىلايشا سازسىرناي دۇنيەگە كەلگەن ەكەن.
سازسىرناي - سوپاقشا كەلگەن، ۇلكەندىگى قازدىڭ جۇمىرتقاسىنداي، ساپالى ساز - بالشىقتان جاسالعان اسپاپ. سازسىرنايدا ويناي وتىرىپ، بالالار اڭ - قۇستار مەن تابيعات دىبىستارىن شىعارعان. شەڭبەر اۋماعى 15 - 18 سم، جالپى ۇزىندىعى 10 - 12 سم بولادى. ەرتەدە 3 - 4 ويىعى بولسا، قازىرگى تاڭدا 5 - 6 ويىقتارى سالىنادى. ويىقتارى ساۋساقپەن باسىپ، ەرىنگە قيىستاۋ تاقاپ، ۇرلەپ وينايدى. سازسىرناي ءۇنى جاعىمدى، قوڭىر ءارى جۇمساق بولادى. سونىمەن بىرگە، اسپاپ دىبىس تەمبرى، كۇشى، اۋەزدىلىگى تولقىنىنىڭ دۇرىس جەتۋىنە بايلانىستى.
- ءۇنىن ەستىگەن وقۋشى بار ما؟ ءۇنىن تىڭداعىلارىڭ كەلە مە؟
قازاقتىڭ مۋزىكالىق اسپابى - كاز. مۋزىكالنىي ينسترۋمەنت – mysukl unctryment caz cyrnai
- ەندەشە ءۇنىن تىڭداپ كورەيىك. ءۇنتاسپا قوسىلادى.
سەرگىتۋ ءساتى
«سال كۇرەڭ» كۇيىنە قوسىلىپ اسپاپتارمەن ىرعاقتى كورسەتۋ
توپپەن جۇمىس
ءار توپقا كارتوچكا تاراتىپ بەرىلەدى
پاراقشادا نە بەينەلەنگەن؟ اسپاپتىڭ سۋرەتى.
اشىق ءتۇستى بوياۋمەن بويايمىز.
سەندەر قانداي ادەمى بوياعانسىڭدار. اسپاپتىڭ دىبىس بوياۋى دا نازىك ادەمى ەكەن.
مىنە بالالار سۋرەت ساباعى بىزگە كومەككە كەلدى.
ولاي بولسا ك. قۋاتبايەۆتىڭ «سۋرەت ساباعى» ءانىن ۇيرەنەيىك.
«ۋروك ريسوۆانيە» - «Droyn leccon»
ۇرمالى شۋلى اسپاپتار كومەگىمەن ورىنداۋ
قورىتىندىلاۋ:
سايكەستەندىرۋ تەست: س توبىنا
دومبىرا تىلشىكتى
سازسىرناي ىشەكتى
شاڭقوبىز ۇرمەلى
سىبىزعى
قايسىسى ارتىق؟ د توبىنا
دومبىرا
بالتا
سازسىرناي
سىبىزعى
كومپوزيتورعا راحمەتىمىزدى بىلدىرەمىز.
جارايسىڭدار بالالار!
- بۇگىن قانداي اسپاپپەن تانىستىق؟
- سازسىرناي
- سازسىرناي نەدەن جاسالادى ەكەن؟
- سازدان.
سازسىرنايدىڭ ءپىشىنى نەگە ۇقساس؟
جۇمىرتقاعا
- جارايسىڭدار!
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ. ءاندى جاتتاۋ، اسپاپتاردى ەستە ساقتاۋ.
You Might Also Like
