سەرۋەن ادىستەمەلىك جيناق
سەرۋەن ادىستەمەلىك جيناق
كوكتەم
1. اۋا رايىنا باقىلاۋ جاساۋ
باقىلاۋ
كوكتەمگى اۋا رايى وتە قۇبىلمالى، ءبىراق كۇننەن - كۇنگە كۇن جىلىنا باستايدى. اۋا قىسىمى كوتارىلەدى. اشىق كۇندەر كوپ بولىپ، كۇن ساۋلەسىن مول شاشادى. اسپان سۇرعىلت ءتۇسىن اشىق كوك تۇسكە الماستىرادى. كوكتەمنىڭ العاشقى ايى مەن سوڭعى ايىن سالىستىرا بىلۋگە ۇيرەتۋ. اۋا رايىنىڭ وزگەرىسىن انىقتاپ ونى اجىراتا ءبىلۋدى جالعاستىرۋ. بالالاردىڭ بايقامپازدىعىن، تابيعات پەن قارىم - قاتىناسىن دامىتۋ.
كوركەم ءسوز
جۇمباق
كۇن ۇزارىپ
قار ەرىپ،
سۋ سايلارعا تولادى
ايتىڭدارشى بوبەكتەرىم
بۇل قاي كەزدە بولادى؟ (كوكتەمدە)
ماقال - ماتەل
تاۋدان سۋ اقسا، كوكتەم كەلەدى.
بولجام
جەردەن ءالى قار كەتكەن جوق، ال جانعا كوكتەم سەكىلدى.
تاقپاق
وي، بالالار، بالالار!
جىلى - جىلى جەل سوقتى
جىلعالاردان سۋ اقتى
قاڭقىل - قاڭقىل قاز كەپتى.
قيمىلدى ويىن
«قاسقىر مەن لاقتار»
بەلگى بويىنشا ۇزىندىققا سەكىرۋدى جالعاستىرۋ(لاقتار الاڭدا جۇگىرەدى)؛ جۇرگىزۋشى قاسقىردىڭ كوزىنە تۇسپەي، الاڭدا جۇرەدى. ويىن شارتىن بۇزباۋ، ۇستالعاندارى شەتكە شىعادى. شاپشاڭدىق پەن بەيىمدىلىكتى دامىتۋ.
ەڭبەك ءىس - ارەكەتى
توپىراقتى تۇقىم سالۋعا دايىنداۋ.
ەڭبەكتەنۋگە دەگەن قابىلەتىن دامىتۋ، باستاعان ءىسىن اياقتاۋ، ۇلكەندەرگە كومەكتەسۋ.
ديداكتيكالىق ويىندار. تاجىريبە مەن ساراپتاما
«اۋا رايىن سيپاتتا!»
بالالاردىڭ اۋا رايىنا بايلانىستى ءسوزدى تاڭداپ الۋدى ۇيرەتۋ. (جىلى، اشىق، سۋىق، قۇرعاق، جەلدى، جاڭبىرلى، تۇماندى)
وزىندىك ءىس - ارەكەت
ويىن بارىسىندا بالالاردىڭ ءبىر - بىرىمەن قارىم - قاتىناس جاساۋىن قاداعالاۋ، ولاردىڭ ءىس - ارەكەتى مەن قىلىقتارىن ءبىلدىرۋ، ءوز ويىن ىسكە اسىرۋ.
2. كۇنگە باقىلاۋ جاساۋ
باقىلاۋ
كۇننىڭ اڭىزدىلىعى ادام ومىرىندە وسىمدىك پەن جانۋارلار الەمىندەگى الاتىن ورنى جايىندا تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ. كۇن كوزىنىڭ كوكتەم كەزىندەگى بەلسەندى وزگەرىسىن كورۋگە ۇيرەتۋ(جوعارى كوتەرىلەدى، شۋاقتارى جىلۋ شاشقاندا، قاراي المايسىن). تاقىرىپ بويىنشا بەلسەندى سوزدىكتى دامىتۋ.
كوركەم ءسوز
جۇمباق ماقال
تۋعان جەردىڭ كۇنى دە ىستىق، جۇرتتىڭ ءبارى ونى سۇيەدى، ءتۇنى دە ىستىق
ءبىراق قاراي المايدى (كۇن)
بولجام
ەگەر كۇن كوزى قىستا تۇمانعا باتسا - بورانعا،
ال كۇن استىنان قاباتتالعان بۇلت كورىنسە - اۋا رايىنىڭ بۇزىلۋىنا.
تاقپاق
كۇلىمدە، كۇن كۇلىمدە
جەر جاسارىپ كوگەرسىن
كەشەگىندەي بۇگىن دە،
قانات قاقسىن كوگەرشىن
قيمىلدى ويىن
«كۇن مەن بۇلت»
شەڭبەر بويىندا جۇپپەن تۇرۋدى جالعاستىرۋ، ويىن ەرەجەسىن ساقتاۋ. «كۇن» دەگەن ءسوزدى ەستىگەندە قىدىرىپ جۇرەدى، وينايدى، «ءتۇن» سوزىندە تىعىلادى.
ەڭبەك ارەكەتى
گۇل تۇقىمىن توپىراققا ەگۋ.
بالالارعا جۇمىستىڭ قاراپايىم، وڭاي ءتۇرىن ۇيرەتۋ. قۇرال - سايمانداردى ۇقىپتى ۇستاۋعا تاربيەلەۋ.
ديداكتيكالىق ويىندار. تاجىريبە مەن ساراپتاما
تاپسىرما 1. اۋلادان كۇنگە قىزعان زاتتى تابۋ. ونىڭ نەدەن جاسالعانىن ايتۋ.
قورىتىندى. الدىمەن تەمىر زاتتار قىزادى.
تاپسىرما 2. قاي زات تەز ىسيدى؟
قورىتىندى. اقشىلعا قاراعاندا قارا زاتتار تەز ىسيدى.
تاپسىرما 3. اعاشتىڭ كولەڭكە جاعىمەن كۇن تۇسەتىن تۇسىن ۇستاپ كورۋ.
قورىتىندى. كۇن تۇسكەن جاق جىلى، ال كولەڭكە جاعى سۋىق.
وزىندىك ءىس - ارەكەت
ءار بالاعا ءوزىن قىزىقتىراتىن ىسپەن اينالىسۋعا جاعداي تۋعىزۋ.
3. جەلگە باقىلاۋ جاساۋ.
باقىلاۋ
كوكتەمگى جەل قۇبىلمالى. ەگەر سولتۇستىكتەن سوقسا وتكىر جانە سۋىق بولادى. مۇنداي جەلدى كوكتەمگى داۋىل اكەلەدى، اعاشتاردى سىقىرلاتىپ شايقالتادى، تەرەزەگە قار سوقتىرادى. وڭتۇستىك جەل جىلى لەپپەن جانە اۋا رايىن وزگەرتىپ، جاڭبىر جاۋدىرادى. بالالاردىڭ كوكتەم مەزگىلىندەگى قۇبىلىستار جايىندا بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، جەلدىڭ اسپانداعى بۇلتتارعا ولاردىڭ قوزعالىسىنا اسەرىن تيگىزەتىنىن ايتۋ.
كوركەم ءسوز
جۇمباق ماقال - ماتەل
كەلسە دە ءانى قۇلاققا، كوشەرىمدى جەل ءبىلسىن
ءوزىن ەشكىم كورمەيدى قونارىمدى ساي ءبىلسىن
جۋسان، قامىس، قۇراققا
تىپتەن مازا بەرمەيدى.
بولجام
ناۋرىز ايىنىڭ جىلى جەلى - جازدىڭ جىلى، جاڭبىرلى بولۋىنا اكەلەدى.
تاقپاق
جەلدەت، جەلدەت!
جەتى قارا داۋىلدات!
ءورىسىن قۇلات، بالاسىن جىلات
تايتەرىسىن قالتىرات
ناۋا - استاۋىن جالتىرات!
قيمىلدى ويىن
«قاقپاق پەن تاياق».
ەڭبەك ءىس - ارەكەتى
قاجەتتىلىك بويىنشا جۇمىس
بالالارعا توپىراققا سۋ قۇيۋ بارىسىندا مۇقيات بولۋدى، ءوز ەڭبەگىنىڭ قاجەتتىلىگىن تۇسىنە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
وسىمدىكتى كۇتۋ بارىسىندا تىڭعىلىقتى جۇمىس اتقارا بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ديداكتيكالىق ويىن. تاجىريبە مەن ساراپتاما
«جاقسى، جامان»
تابيعاتتا بولىپ جاتقان قۇبىلىستاردىڭ جاقسى جانە قاراما - قايشى تۇستارىن كورە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ءولى تابيعات پەن ءتىرى تابيعاتتىڭ ءبىر - بىرىمەن بايلانىسىن؛ ويلاۋ قابىلەتىن، سوزدىك قورىن دامىتۋ.(بالالارعا جەلدىڭ اسەرىنەن بولعان جاعىمدى - جاعىمسىز جاعدايدى ايتا ءبىلۋدى ۇسىنۋ).
تاپسىرما. «بۇلتتاردىڭ قوزعالىسىنا بايلانىستى جەل كۇشىن انىقتاۋ».
وزىندىك ءىس - ارەكەت
كوڭىلدى تىنىش ءساتتى قولداۋدى قاراستىرىپ، وزىندىك جۇمىستى ماداقتاۋ
4. اسپانعا باقىلاۋ جاساۋ.
باقىلاۋ
بالالاردىڭ كوكتەمگى اسپانعا نازار اۋدارۋلارىن تالاپ ەتۋ. اسپاننىڭ قىستا قانداي بولاتىنىن، قازىرگى كەزى قانداي ەكەنىن ناقتىلاۋ. (قىستا اسپان - سۇر، ال ءقازىر - كوكشىل) باقىلاۋ بارىسىندا كوركەم ءسوزدى قولدانۋدى ۇيرەتۋ.
كوركەم ءسوز
جۇمباق
ءبىر تۇكتى كىلەم
ءبىر تۇكسىز كىلەم (اسپان مەن جەر)
بولجام
ەگەر كوكتەمدە اۋا رايىنىڭ قالىپتىلىعىندا تاڭەرتەڭ دوڭگەلەنگەن قاباتتى بۇلتتار كورىنسە، ال كەشكە جوعالىپ كەتسە - وندا اۋا رايى جاقسى، تۇراقتى بولادى.
تاقپاق
ق. امانجولوۆ «كوكتەم»
سانسىز كوكەك سۇڭقىلداپ
كوكتەم كەلدى ەرتەرەك
نازىك ۇنمەن سىڭقىلداپ
بۇيرا بۇلاق ەركەلەپ
قيمىلدى ويىن
«قازىم، قازىم قاڭقىلدا!»
ويىن شارتىنا ساي ءتۇرلى قيمىلدار جاساۋعا ۇيرەتۋ. بالالاردىڭ ويىندا قىراعىلىق، شاپشاڭدىق تانىتا بىلدىرۋىنە نازار اۋدارۋ.
ەڭبەك ءىس - ارەكەتى
تۇقىمدى قاراشىرىككە وتىرعىزۋ.
توپىراقتى جاشىكتەرگە ءوز بەتتەرىمەن سالۋدى ۇيرەتۋ، وعان تۇقىم سەبۋ. قۇرالدارعا دەگەن ۇقىپتىلىقتى تاربيەلەۋ.
ديداكتيكالىق ويىندار. تاجىريبە مەن ساراپتاما
«كوكتەمگە ارناپ بوياۋ تابايىق»
بالالاردىڭ جىل مەزگىلى تۋرالى ءبىلىمىن تياناقتاۋ - كوكتەم تابيعاتتاعى وزگەرىس. وسىمدىكتەر مەن جانۋارلاردىڭ كوكتەمدە بوياۋى قانىق بولاتىنىن ءتۇسىندىرۋ. بايلانىستىرا سويلەۋدى دامىتۋ.
وزىندىك ءىس - ارەكەت
دالىزدە ويىنعا، وقۋ ءىس - ارەكەتىنە قولايلى جاعداي تۋعىزۋ. اۋا رايىنىڭ جاعىمدى ءتارتىپ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
5. شوعىرلانعان بۇلتقا باقىلاۋ جاساۋ.
باقىلاۋ
ناۋرىز ايىنىڭ ەكىنشى جارتىسىندا العاشقى شوعىرلانعان بۇلتتار پايدا بولا باستايدى. اۋا رايىنىڭ جىلۋىنا بايلانىستى ولاردىڭ پايدا بولاتىنىن ءتۇسىندىرۋ. قاردىڭ ەرۋى قالاي تەز بولسا، بۇلتتار دا سونشا كوبەيە تۇسەدى. ولار قىستى كۇندەگىدەي اسپاندى تولىق باسپايدى. تەك شوعىرلانىپ جۇرەدى. وسى بۇلتتار ۇلپا ماقتاداي ءتۇرلى پىشىندە تەگىس نەگىزدە بولادى. شوعىرلانعان بۇلتتى اسپاننان كورىپ، قايتالانباس سۇلۋلىعىن بايقاي بىلۋگە ۇيرەتۋ. شىعارماشىلىق قابىلداۋىن دامىتۋ.
كوركەم ءسوز
جۇمباق تاقپاق
ءبىر حالىق اسپاندا ۇشقان اياعى جوق سۋىردى كوكتە قىلىشىن
ۇستاعان قولدارىندا تاياعى جوق نوسەرلى قارا بۇلت ءتوندى
كۇنىنە تالاي جەرگە كەتەر كەزىپ تارىلتىپ جەردىڭ تىنىسىن
نارسەنىڭ بۇل سەكىلدى ساياعى جوق (بۇلت) تاپا - تال ءتۇس بولدى ىمىرت
قيمىلدى ويىن
«كىلتتەر»
كەڭىستىكتى باعدارلاپ جىلدام ارەكەت جاساۋعا ۇيرەتۋ. باستاۋشى شەڭبەر بويىمەن ءجۇرىپ، كىلت كىمدە دەپ سۇرايدى. بالالار جاۋاپ بەرىپ ورىندارىن اۋىستىرادى. باستاۋشى بوس شەڭبەردى جىلدام الىپ قويۋ كەرەك. شەڭبەرسىز بوس قالعان بالا باستاۋشى ورنىنا بولادى. بالالاردىڭ ويىنعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
ەڭبەك ءىس - ارەكەتى
اۋلاداعى قاردى تازالاۋ.
كۇرەكپەن جۇمىس ىستەي ءبىلۋ، قاردى ءۇيۋ. ونى انىقتالعان ورىنعا اپارۋ. ەڭبەكتى ىنتامەن جاساۋلارىن قالىپتاستىرۋ.
ديداكتيكالىق ويىن. تاجىريبە مەن ساراپتاما
«بۇلت نەگە ۇقسايدى؟»
ءتۇرلى زاتتار مەن جانۋارلاردىڭ كەلبەتىن تابا بىلۋگە ۇيرەتۋ. قيالىن، شىعارماشىلىق قابىلداۋىن دامىتۋ.
وزىندىك ءىس - ارەكەت
بالالاردىڭ بىرلەسكەن مىقتى ناتيجەلى ەڭبەگىنە باعا بەرىپ، قۇپتاۋ.
6. قاردىڭ العاشقى ەرۋىن باقىلاۋ
باقىلاۋ
بالالاردىڭ نازارىن قاردىڭ العاشقى ەرىگەن تۇستارىنا اۋدارۋ، نەلىكتەن بارلىق جەردە بىردەي قار كەتپەيدى.(ەڭ الدىمەن جازىق جەرلەر مەن توبەلەردىڭ قارى ەريدى، سەبەبى ول جەرگە كۇن كوزى مول تۇسەدى.) كۇن ساۋلەسى مەن جارىق جەردىڭ تۇستارى تەز ەريتىندىگى تۋرالى بالالاردىڭ تۇيسىگىنە ءتۇيۋ. بايقامپازدىقتى دامىتۋ.
كوركەم ءسوز
بولجام
ەگەر قار كۇرت ەرىگەن تۇستاردا كوكتەمنىڭ العاشقى گۇلدەرى جانە وگەيشوپ وسسە - وندا ناۋرىز ايى مەن كوكەك ايىنىڭ باسى جىلى بولادى.
تاقپاق
كوكتەم
كوككە بوياپ ءوڭىردى،
كوكتەم كەلدى كوڭىلدى.
باۋ - باقشادا، ورماندا
قۇستار ءانى توگىلدى.
قيمىلدى ويىن
«جۇگىر - وتىر - جۇگىر!»
بەلگى بويىنشا ارەكەت جاساۋدى دامىتۋدى جالعاستىرۋ.(«جۇگىر!»- بالالار الاڭدا جۇگىرەدى، «وتىر!»- وتىرادى)؛ جىلدامدىقتى(بۇيرىقتى تەز ورىنداۋ). كۇندەلىكتى بەلسەندى قيمىل ارەكەتتى قالىپتاستىرۋ.
ەڭبەك ءىس - ارەكەتى
تەرەزە الدىنداعى باقشا (سۋارۋ)
ءوز بەتىمەن سۋارۋ ەرەجەسىن ورىنداۋدى ۇيرەتۋ، توپىراقتى قوپسىتۋ، سۋ بۇركۋ. ۇقىپتىلىق پەن ەڭبەكسۇيگىشتىكتى تاربيەلەۋ.
ديداكتيكالىق ويىن. تاجىريبە مەن ساراپتاما.
«كوكتەم ەرەكشەلىكتەرىن كىم كوپ اتايدى؟»
ەرتە تۇسكەن كوكتەمنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن اتاي بىلۋگە ۇيرەتۋ. سوزدىك قورىن مولايتۋ.
تاجىريبە. «قاي جەردىڭ قارى تەز ەريدى؟»
تابيعات قۇبىلىسىنىڭ سەبەپ - سالدارىن ءتۇسىندىرۋ.
وزىندىك ءىس - ارەكەت
ويىن بارىسىندا بىرىگىپ 2 - 3 رولدەن تۇراتىن ويىنداردى قۇرداستارىمەن بىرىگىپ ويناۋ. ويىن ارەكەتىن ورىنداۋ.
سەرۋەن ادىستەمەلىك جيناق. جۇكتەۋ
كوكتەم
1. اۋا رايىنا باقىلاۋ جاساۋ
باقىلاۋ
كوكتەمگى اۋا رايى وتە قۇبىلمالى، ءبىراق كۇننەن - كۇنگە كۇن جىلىنا باستايدى. اۋا قىسىمى كوتارىلەدى. اشىق كۇندەر كوپ بولىپ، كۇن ساۋلەسىن مول شاشادى. اسپان سۇرعىلت ءتۇسىن اشىق كوك تۇسكە الماستىرادى. كوكتەمنىڭ العاشقى ايى مەن سوڭعى ايىن سالىستىرا بىلۋگە ۇيرەتۋ. اۋا رايىنىڭ وزگەرىسىن انىقتاپ ونى اجىراتا ءبىلۋدى جالعاستىرۋ. بالالاردىڭ بايقامپازدىعىن، تابيعات پەن قارىم - قاتىناسىن دامىتۋ.
كوركەم ءسوز
جۇمباق
كۇن ۇزارىپ
قار ەرىپ،
سۋ سايلارعا تولادى
ايتىڭدارشى بوبەكتەرىم
بۇل قاي كەزدە بولادى؟ (كوكتەمدە)
ماقال - ماتەل
تاۋدان سۋ اقسا، كوكتەم كەلەدى.
بولجام
جەردەن ءالى قار كەتكەن جوق، ال جانعا كوكتەم سەكىلدى.
تاقپاق
وي، بالالار، بالالار!
جىلى - جىلى جەل سوقتى
جىلعالاردان سۋ اقتى
قاڭقىل - قاڭقىل قاز كەپتى.
قيمىلدى ويىن
«قاسقىر مەن لاقتار»
بەلگى بويىنشا ۇزىندىققا سەكىرۋدى جالعاستىرۋ(لاقتار الاڭدا جۇگىرەدى)؛ جۇرگىزۋشى قاسقىردىڭ كوزىنە تۇسپەي، الاڭدا جۇرەدى. ويىن شارتىن بۇزباۋ، ۇستالعاندارى شەتكە شىعادى. شاپشاڭدىق پەن بەيىمدىلىكتى دامىتۋ.
ەڭبەك ءىس - ارەكەتى
توپىراقتى تۇقىم سالۋعا دايىنداۋ.
ەڭبەكتەنۋگە دەگەن قابىلەتىن دامىتۋ، باستاعان ءىسىن اياقتاۋ، ۇلكەندەرگە كومەكتەسۋ.
ديداكتيكالىق ويىندار. تاجىريبە مەن ساراپتاما
«اۋا رايىن سيپاتتا!»
بالالاردىڭ اۋا رايىنا بايلانىستى ءسوزدى تاڭداپ الۋدى ۇيرەتۋ. (جىلى، اشىق، سۋىق، قۇرعاق، جەلدى، جاڭبىرلى، تۇماندى)
وزىندىك ءىس - ارەكەت
ويىن بارىسىندا بالالاردىڭ ءبىر - بىرىمەن قارىم - قاتىناس جاساۋىن قاداعالاۋ، ولاردىڭ ءىس - ارەكەتى مەن قىلىقتارىن ءبىلدىرۋ، ءوز ويىن ىسكە اسىرۋ.
2. كۇنگە باقىلاۋ جاساۋ
باقىلاۋ
كۇننىڭ اڭىزدىلىعى ادام ومىرىندە وسىمدىك پەن جانۋارلار الەمىندەگى الاتىن ورنى جايىندا تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ. كۇن كوزىنىڭ كوكتەم كەزىندەگى بەلسەندى وزگەرىسىن كورۋگە ۇيرەتۋ(جوعارى كوتەرىلەدى، شۋاقتارى جىلۋ شاشقاندا، قاراي المايسىن). تاقىرىپ بويىنشا بەلسەندى سوزدىكتى دامىتۋ.
كوركەم ءسوز
جۇمباق ماقال
تۋعان جەردىڭ كۇنى دە ىستىق، جۇرتتىڭ ءبارى ونى سۇيەدى، ءتۇنى دە ىستىق
ءبىراق قاراي المايدى (كۇن)
بولجام
ەگەر كۇن كوزى قىستا تۇمانعا باتسا - بورانعا،
ال كۇن استىنان قاباتتالعان بۇلت كورىنسە - اۋا رايىنىڭ بۇزىلۋىنا.
تاقپاق
كۇلىمدە، كۇن كۇلىمدە
جەر جاسارىپ كوگەرسىن
كەشەگىندەي بۇگىن دە،
قانات قاقسىن كوگەرشىن
قيمىلدى ويىن
«كۇن مەن بۇلت»
شەڭبەر بويىندا جۇپپەن تۇرۋدى جالعاستىرۋ، ويىن ەرەجەسىن ساقتاۋ. «كۇن» دەگەن ءسوزدى ەستىگەندە قىدىرىپ جۇرەدى، وينايدى، «ءتۇن» سوزىندە تىعىلادى.
ەڭبەك ارەكەتى
گۇل تۇقىمىن توپىراققا ەگۋ.
بالالارعا جۇمىستىڭ قاراپايىم، وڭاي ءتۇرىن ۇيرەتۋ. قۇرال - سايمانداردى ۇقىپتى ۇستاۋعا تاربيەلەۋ.
ديداكتيكالىق ويىندار. تاجىريبە مەن ساراپتاما
تاپسىرما 1. اۋلادان كۇنگە قىزعان زاتتى تابۋ. ونىڭ نەدەن جاسالعانىن ايتۋ.
قورىتىندى. الدىمەن تەمىر زاتتار قىزادى.
تاپسىرما 2. قاي زات تەز ىسيدى؟
قورىتىندى. اقشىلعا قاراعاندا قارا زاتتار تەز ىسيدى.
تاپسىرما 3. اعاشتىڭ كولەڭكە جاعىمەن كۇن تۇسەتىن تۇسىن ۇستاپ كورۋ.
قورىتىندى. كۇن تۇسكەن جاق جىلى، ال كولەڭكە جاعى سۋىق.
وزىندىك ءىس - ارەكەت
ءار بالاعا ءوزىن قىزىقتىراتىن ىسپەن اينالىسۋعا جاعداي تۋعىزۋ.
3. جەلگە باقىلاۋ جاساۋ.
باقىلاۋ
كوكتەمگى جەل قۇبىلمالى. ەگەر سولتۇستىكتەن سوقسا وتكىر جانە سۋىق بولادى. مۇنداي جەلدى كوكتەمگى داۋىل اكەلەدى، اعاشتاردى سىقىرلاتىپ شايقالتادى، تەرەزەگە قار سوقتىرادى. وڭتۇستىك جەل جىلى لەپپەن جانە اۋا رايىن وزگەرتىپ، جاڭبىر جاۋدىرادى. بالالاردىڭ كوكتەم مەزگىلىندەگى قۇبىلىستار جايىندا بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، جەلدىڭ اسپانداعى بۇلتتارعا ولاردىڭ قوزعالىسىنا اسەرىن تيگىزەتىنىن ايتۋ.
كوركەم ءسوز
جۇمباق ماقال - ماتەل
كەلسە دە ءانى قۇلاققا، كوشەرىمدى جەل ءبىلسىن
ءوزىن ەشكىم كورمەيدى قونارىمدى ساي ءبىلسىن
جۋسان، قامىس، قۇراققا
تىپتەن مازا بەرمەيدى.
بولجام
ناۋرىز ايىنىڭ جىلى جەلى - جازدىڭ جىلى، جاڭبىرلى بولۋىنا اكەلەدى.
تاقپاق
جەلدەت، جەلدەت!
جەتى قارا داۋىلدات!
ءورىسىن قۇلات، بالاسىن جىلات
تايتەرىسىن قالتىرات
ناۋا - استاۋىن جالتىرات!
قيمىلدى ويىن
«قاقپاق پەن تاياق».
ەڭبەك ءىس - ارەكەتى
قاجەتتىلىك بويىنشا جۇمىس
بالالارعا توپىراققا سۋ قۇيۋ بارىسىندا مۇقيات بولۋدى، ءوز ەڭبەگىنىڭ قاجەتتىلىگىن تۇسىنە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
وسىمدىكتى كۇتۋ بارىسىندا تىڭعىلىقتى جۇمىس اتقارا بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ديداكتيكالىق ويىن. تاجىريبە مەن ساراپتاما
«جاقسى، جامان»
تابيعاتتا بولىپ جاتقان قۇبىلىستاردىڭ جاقسى جانە قاراما - قايشى تۇستارىن كورە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ءولى تابيعات پەن ءتىرى تابيعاتتىڭ ءبىر - بىرىمەن بايلانىسىن؛ ويلاۋ قابىلەتىن، سوزدىك قورىن دامىتۋ.(بالالارعا جەلدىڭ اسەرىنەن بولعان جاعىمدى - جاعىمسىز جاعدايدى ايتا ءبىلۋدى ۇسىنۋ).
تاپسىرما. «بۇلتتاردىڭ قوزعالىسىنا بايلانىستى جەل كۇشىن انىقتاۋ».
وزىندىك ءىس - ارەكەت
كوڭىلدى تىنىش ءساتتى قولداۋدى قاراستىرىپ، وزىندىك جۇمىستى ماداقتاۋ
4. اسپانعا باقىلاۋ جاساۋ.
باقىلاۋ
بالالاردىڭ كوكتەمگى اسپانعا نازار اۋدارۋلارىن تالاپ ەتۋ. اسپاننىڭ قىستا قانداي بولاتىنىن، قازىرگى كەزى قانداي ەكەنىن ناقتىلاۋ. (قىستا اسپان - سۇر، ال ءقازىر - كوكشىل) باقىلاۋ بارىسىندا كوركەم ءسوزدى قولدانۋدى ۇيرەتۋ.
كوركەم ءسوز
جۇمباق
ءبىر تۇكتى كىلەم
ءبىر تۇكسىز كىلەم (اسپان مەن جەر)
بولجام
ەگەر كوكتەمدە اۋا رايىنىڭ قالىپتىلىعىندا تاڭەرتەڭ دوڭگەلەنگەن قاباتتى بۇلتتار كورىنسە، ال كەشكە جوعالىپ كەتسە - وندا اۋا رايى جاقسى، تۇراقتى بولادى.
تاقپاق
ق. امانجولوۆ «كوكتەم»
سانسىز كوكەك سۇڭقىلداپ
كوكتەم كەلدى ەرتەرەك
نازىك ۇنمەن سىڭقىلداپ
بۇيرا بۇلاق ەركەلەپ
قيمىلدى ويىن
«قازىم، قازىم قاڭقىلدا!»
ويىن شارتىنا ساي ءتۇرلى قيمىلدار جاساۋعا ۇيرەتۋ. بالالاردىڭ ويىندا قىراعىلىق، شاپشاڭدىق تانىتا بىلدىرۋىنە نازار اۋدارۋ.
ەڭبەك ءىس - ارەكەتى
تۇقىمدى قاراشىرىككە وتىرعىزۋ.
توپىراقتى جاشىكتەرگە ءوز بەتتەرىمەن سالۋدى ۇيرەتۋ، وعان تۇقىم سەبۋ. قۇرالدارعا دەگەن ۇقىپتىلىقتى تاربيەلەۋ.
ديداكتيكالىق ويىندار. تاجىريبە مەن ساراپتاما
«كوكتەمگە ارناپ بوياۋ تابايىق»
بالالاردىڭ جىل مەزگىلى تۋرالى ءبىلىمىن تياناقتاۋ - كوكتەم تابيعاتتاعى وزگەرىس. وسىمدىكتەر مەن جانۋارلاردىڭ كوكتەمدە بوياۋى قانىق بولاتىنىن ءتۇسىندىرۋ. بايلانىستىرا سويلەۋدى دامىتۋ.
وزىندىك ءىس - ارەكەت
دالىزدە ويىنعا، وقۋ ءىس - ارەكەتىنە قولايلى جاعداي تۋعىزۋ. اۋا رايىنىڭ جاعىمدى ءتارتىپ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
5. شوعىرلانعان بۇلتقا باقىلاۋ جاساۋ.
باقىلاۋ
ناۋرىز ايىنىڭ ەكىنشى جارتىسىندا العاشقى شوعىرلانعان بۇلتتار پايدا بولا باستايدى. اۋا رايىنىڭ جىلۋىنا بايلانىستى ولاردىڭ پايدا بولاتىنىن ءتۇسىندىرۋ. قاردىڭ ەرۋى قالاي تەز بولسا، بۇلتتار دا سونشا كوبەيە تۇسەدى. ولار قىستى كۇندەگىدەي اسپاندى تولىق باسپايدى. تەك شوعىرلانىپ جۇرەدى. وسى بۇلتتار ۇلپا ماقتاداي ءتۇرلى پىشىندە تەگىس نەگىزدە بولادى. شوعىرلانعان بۇلتتى اسپاننان كورىپ، قايتالانباس سۇلۋلىعىن بايقاي بىلۋگە ۇيرەتۋ. شىعارماشىلىق قابىلداۋىن دامىتۋ.
كوركەم ءسوز
جۇمباق تاقپاق
ءبىر حالىق اسپاندا ۇشقان اياعى جوق سۋىردى كوكتە قىلىشىن
ۇستاعان قولدارىندا تاياعى جوق نوسەرلى قارا بۇلت ءتوندى
كۇنىنە تالاي جەرگە كەتەر كەزىپ تارىلتىپ جەردىڭ تىنىسىن
نارسەنىڭ بۇل سەكىلدى ساياعى جوق (بۇلت) تاپا - تال ءتۇس بولدى ىمىرت
قيمىلدى ويىن
«كىلتتەر»
كەڭىستىكتى باعدارلاپ جىلدام ارەكەت جاساۋعا ۇيرەتۋ. باستاۋشى شەڭبەر بويىمەن ءجۇرىپ، كىلت كىمدە دەپ سۇرايدى. بالالار جاۋاپ بەرىپ ورىندارىن اۋىستىرادى. باستاۋشى بوس شەڭبەردى جىلدام الىپ قويۋ كەرەك. شەڭبەرسىز بوس قالعان بالا باستاۋشى ورنىنا بولادى. بالالاردىڭ ويىنعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
ەڭبەك ءىس - ارەكەتى
اۋلاداعى قاردى تازالاۋ.
كۇرەكپەن جۇمىس ىستەي ءبىلۋ، قاردى ءۇيۋ. ونى انىقتالعان ورىنعا اپارۋ. ەڭبەكتى ىنتامەن جاساۋلارىن قالىپتاستىرۋ.
ديداكتيكالىق ويىن. تاجىريبە مەن ساراپتاما
«بۇلت نەگە ۇقسايدى؟»
ءتۇرلى زاتتار مەن جانۋارلاردىڭ كەلبەتىن تابا بىلۋگە ۇيرەتۋ. قيالىن، شىعارماشىلىق قابىلداۋىن دامىتۋ.
وزىندىك ءىس - ارەكەت
بالالاردىڭ بىرلەسكەن مىقتى ناتيجەلى ەڭبەگىنە باعا بەرىپ، قۇپتاۋ.
6. قاردىڭ العاشقى ەرۋىن باقىلاۋ
باقىلاۋ
بالالاردىڭ نازارىن قاردىڭ العاشقى ەرىگەن تۇستارىنا اۋدارۋ، نەلىكتەن بارلىق جەردە بىردەي قار كەتپەيدى.(ەڭ الدىمەن جازىق جەرلەر مەن توبەلەردىڭ قارى ەريدى، سەبەبى ول جەرگە كۇن كوزى مول تۇسەدى.) كۇن ساۋلەسى مەن جارىق جەردىڭ تۇستارى تەز ەريتىندىگى تۋرالى بالالاردىڭ تۇيسىگىنە ءتۇيۋ. بايقامپازدىقتى دامىتۋ.
كوركەم ءسوز
بولجام
ەگەر قار كۇرت ەرىگەن تۇستاردا كوكتەمنىڭ العاشقى گۇلدەرى جانە وگەيشوپ وسسە - وندا ناۋرىز ايى مەن كوكەك ايىنىڭ باسى جىلى بولادى.
تاقپاق
كوكتەم
كوككە بوياپ ءوڭىردى،
كوكتەم كەلدى كوڭىلدى.
باۋ - باقشادا، ورماندا
قۇستار ءانى توگىلدى.
قيمىلدى ويىن
«جۇگىر - وتىر - جۇگىر!»
بەلگى بويىنشا ارەكەت جاساۋدى دامىتۋدى جالعاستىرۋ.(«جۇگىر!»- بالالار الاڭدا جۇگىرەدى، «وتىر!»- وتىرادى)؛ جىلدامدىقتى(بۇيرىقتى تەز ورىنداۋ). كۇندەلىكتى بەلسەندى قيمىل ارەكەتتى قالىپتاستىرۋ.
ەڭبەك ءىس - ارەكەتى
تەرەزە الدىنداعى باقشا (سۋارۋ)
ءوز بەتىمەن سۋارۋ ەرەجەسىن ورىنداۋدى ۇيرەتۋ، توپىراقتى قوپسىتۋ، سۋ بۇركۋ. ۇقىپتىلىق پەن ەڭبەكسۇيگىشتىكتى تاربيەلەۋ.
ديداكتيكالىق ويىن. تاجىريبە مەن ساراپتاما.
«كوكتەم ەرەكشەلىكتەرىن كىم كوپ اتايدى؟»
ەرتە تۇسكەن كوكتەمنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن اتاي بىلۋگە ۇيرەتۋ. سوزدىك قورىن مولايتۋ.
تاجىريبە. «قاي جەردىڭ قارى تەز ەريدى؟»
تابيعات قۇبىلىسىنىڭ سەبەپ - سالدارىن ءتۇسىندىرۋ.
وزىندىك ءىس - ارەكەت
ويىن بارىسىندا بىرىگىپ 2 - 3 رولدەن تۇراتىن ويىنداردى قۇرداستارىمەن بىرىگىپ ويناۋ. ويىن ارەكەتىن ورىنداۋ.
سەرۋەن ادىستەمەلىك جيناق. جۇكتەۋ
You Might Also Like
