شاكارىم قۇدايبەردى ۇلىنىڭ ءومىرى، شىعارماشىلىعى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: شاكارىم قۇدايبەردى ۇلىنىڭ ءومىرى، شىعارماشىلىعى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
1) بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا شاكارىم شىعارماشىلىعىنىڭ تابيعاتىن تانىتۋ، شاكارىم تۇلعاسىن تولىققاندى قاراستىرۋعا كۇش سالۋ.
2) تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ۇلتجاندىلىق رۋحقا، ىزگىلىك پەن ىزدەنىمپازدىققا ۇندەۋ.
3) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلار دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ، وي ۇشقىرلىعىنا باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس سيپاتتا
ادىستەمەلىك شەشىم: اڭگىمە سۇحبات، تۇسىندىرمەلىك، وزىندىك جۇمىس.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كومپيۋتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار.
جابدىقتالۋى:
1. شاكارىمتانۋ ماسەلەلەرى. 2 توم. الماتى. 2007 جىل.
2. «ش. قۇدايبەردييەۆ» (مەتوديكالىق نۇسقاۋ). الماتى. 1989 جىل.
3. ج. احمەتوۆا. « شاكارىم جانە فولكلور»
«قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى» جۋرنالى. № 5 - 6. 1998جىل. 87 – 93 بەت.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ، تانىسۋ.
شاكارىم قاجىنىڭ ءومىرى بويىنشا وتكەن ماتەريالدارعا پىسىقتاۋ جۇرگىزۋ.
- بالالار، قازاق حالقىنىڭ رۋحاني، مادەني، ادەبي ومىرىندە وزىندىك ءىز قالدىرعان اسىل تۇلعا، ءسوز ونەرىنىڭ ورەن جۇيرىگى، دانالىق ويدىڭ دارا زەرگەرى، امبەباپ تالانت يەسى شاكارىم قۇدايبەردى ۇلىنىڭ ءومىرى، شىعارماشىلىعى تۋرالى قانداي ماعلۇماتتار بىلەسىڭدەر؟( وقۋشىلاردىڭ جاۋابىن تىڭداۋ).
2. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
1. كومپيۋتەردەن شاكارىم قاجىنىڭ ومىرىنە بايلانىستى گيپەرماتىندى تىڭداۋ.
2. ومىرىنە بايلانىستى سۋرەتتەردى سلايدتاردان كورۋ.( 5 سلايد)
3. وقۋشىلاردى «ءسىز بىلەسىز بە؟» اقپاراتتىق ماعلۇماتتارمەن تانىستىرۋ.(سلايدتار ارقىلى)
1 - سلايد. شاكارىم - مەككەگە بارىپ، قاجى اتانعان ادام.
2 - سلايد. شاكارىم ءوز زامانىندا ويشىل ازاماتتاردىڭ ءبىرى اتانعان. مەككە ساپارى شاكارىم ءۇشىن ءدىني ساپار عانا ەمەس، ءىلىم ىزدەۋ جولى بولدى. ول اسا باي ستامبۋل كىتاپحاناسىندا بولادى. ەگيپەتتەگى الەكساندريا كىتاپحاناسىنا قىزمەت ەتكەن عالىمداردان سۇراپ، كەرەكتى كىتاپتاردى جازدىرىپ الادى.
3 - سلايد. شاكارىم تاريحپەن دە اينالىسادى. « مەككەنىڭ دە، مەدينەنىڭ دە تاريحتارىن اقتاردىم»، - دەيدى ءوزى. بۇل سالاداعى باستى ەڭبەگى – «شەجىرە»
4 - سلايد. شاكارىم تۇيەقارىن وسىمدىگىن قايناتىپ، قويىلتىپ، وعان اشۋداس قوسىپ، قولدان سيا جاساي بىلگەن، ءوزى سول سيامەن جازعان.
5 - سلايد. شاكارىم ءتورت تىلگە جەتىك بولعان: ورىس، اراب، تۇرىك، پارسى.
6 - سلايد. شاكارىم ءوز تۇسىنداعى قۇسبەگى، مەرگەن، اڭشى بولعان.
7 - سلايد. شاكارىم گەومەتريا زاڭدارىن ۇيرەنگەن، تىك ءۇشبۇرىشتىڭ ەسەبىن بىلگەن.
8 - سلايد. شاكارىم ل. تولستويدى وزىنە ۇستاز تۇتقان، ونىمەن حات الىسىپ تۇرعان.
4. شاكارىمنىڭ جۇمباقتارىن شەشتىرۋ.
1. تامام ءسوزدى سويلەيدى، سويلە دەسە،
ەتىنەن ەت كەسەمىن سويلەمەسە
ايت دەسەم، ايتپايتۇعىن جاۋابى جوق،
سۇيگەنىمدى سويلەتتىم الدەنەشە.
2. ءبىر نارسە جۇرتقا ءمالىم، كوزدەن عايىپ،
ۇستاۋعا ەش بولمايدى، قولدان تايىپ.
نە سىناپ، نە تۇستەۋگە ۇقسامايدى،
كەيدە كوپ، كەيدە كەتەر ءتىپتى ازايىپ.
5. دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ورىنداۋ 1، 2، 3، 4 – دەڭگەيدە بەرىلەدى. 1 – دەڭگەيدەگى تاپسىرما مەملەكەتتىك ستاندارتتىق دەڭگەي، بۇنى ورىنداۋعا بارلىعى مىندەتتى. 2 – 3 – دەڭگەي بىرتە – بىرتە كۇردەلەنەدى جانە بۇل تاپسىرمانى ورىنداۋعا وقۋشىلار قۇقىلى، ال 4 – دەڭگەيدى شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەي الاتىن وقۋشىلار ورىندايدى. ارينە، بارلىق وقۋشىلار 4 – دەڭگەيدى تۇگەل ورىنداپ شىعادى دەگەن ارتىق. 1 – 2 دەڭگەيدى تۇگەل جۋىق ورىندايدى دا، وزات وقيتىندار العا كەتەدى.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالار:
ءى. شاكارىمنىڭ ءومىر جولى. ءبىرىنشى دەڭگەي – ءبىلىمنىڭ مينيمالدىق شەگى.
ءىى. الگوريتمدىك ساتى. ولەڭىن تالداۋ. ەكىنشى دەڭگەي – وقۋشىنىڭ شىعارمانى ءتۇسىنۋى، ۇيقاس، تارماق، بۋناق، بۋىن، تروپ تۇرلەرىنە تالداۋ.
ءىىى. ەۆريستيكالىق ساتى. ولەڭدەرىن جاتقا ايتۋ. ءۇشىنشى دەڭگەي – وسى ولەڭ ۇيقاسىنا سالىپ، ولەڭ قۇراۋ.
ءىV. شىعارماشىلىق ساتىسى. « مەن تانىعان شاكارىم» ( شاعىن وي تولعاۋ).
ءتورتىنشى دەڭگەي – دارىندى، ىزدەنىمپاز، قابىلەتتى وقۋشىلارعا ارنالعان. مۇندا وقۋشىلاردىڭ سوزدىك قورى، وي ۇشقىرلىعى باعالانادى.
ساباقتى بەكىتۋ. ۇلى اباي ايگىلى «ەسكەندىر» پوەماسىن «وسى جۇرت ەسكەندىردى بىلە مە ەكەن؟» دەگەن جولمەن باستاعانى بەلگىلى. ءبىز بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ قورىتىندىسىندا وسىناۋ ولەڭ جولىن «ءبىز وسى شاكارىمدى بىلەمىز بە؟» دەپ، ءسال – ءپال وزگەرتە قولدانساق... بىلسەك، كىم دەپ بىلەمىز؟
«توپتاستىرۋ» ستراتەگياسىمەن جۇمىس:
قورىتىندى. ءيا، شاكارىم، ەڭ الدىمەن، اقىن. اقىن بولعاندا دا، XءىX عاسىردىڭ اياعى مەن XX عاسىردىڭ باسىنداعى قازاق ادەبيەتى تاريحىندا ابايدان كەيىنگى تۇلعالى اقىن. ءوز حالقىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن جانىن اۋىرتىپ، تۇيىقتان شىعار جول ىزدەۋمەن بولعان. كەلەشەك جاستارعا ۇلكەن ۇمىتپەن قاراپ، سەنىم بىلدىرگەن. سوندىقتان ساباعىمىزدى شاكارىم اتامىزدىڭ ءوز سوزىمەن قورىتىندىلايمىز.
« ادام ءۇشىن – ەڭبەگىم،
ومىردەن بارلىق تەرگەنىم.
قالاعانىن قالاپ ال،
مۇرام سول، جاستار، بەرگەنىم!»
ۇيگە تاپسىرما. شاكارىمنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى وقۋ. «ەڭلىك - كەبەك» پوەماسىنىڭ مازمۇنى.
وقۋشىلاردى باعالاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
1) بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا شاكارىم شىعارماشىلىعىنىڭ تابيعاتىن تانىتۋ، شاكارىم تۇلعاسىن تولىققاندى قاراستىرۋعا كۇش سالۋ.
2) تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ۇلتجاندىلىق رۋحقا، ىزگىلىك پەن ىزدەنىمپازدىققا ۇندەۋ.
3) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلار دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ، وي ۇشقىرلىعىنا باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس سيپاتتا
ادىستەمەلىك شەشىم: اڭگىمە سۇحبات، تۇسىندىرمەلىك، وزىندىك جۇمىس.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كومپيۋتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار.
جابدىقتالۋى:
1. شاكارىمتانۋ ماسەلەلەرى. 2 توم. الماتى. 2007 جىل.
2. «ش. قۇدايبەردييەۆ» (مەتوديكالىق نۇسقاۋ). الماتى. 1989 جىل.
3. ج. احمەتوۆا. « شاكارىم جانە فولكلور»
«قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى» جۋرنالى. № 5 - 6. 1998جىل. 87 – 93 بەت.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ، تانىسۋ.
شاكارىم قاجىنىڭ ءومىرى بويىنشا وتكەن ماتەريالدارعا پىسىقتاۋ جۇرگىزۋ.
- بالالار، قازاق حالقىنىڭ رۋحاني، مادەني، ادەبي ومىرىندە وزىندىك ءىز قالدىرعان اسىل تۇلعا، ءسوز ونەرىنىڭ ورەن جۇيرىگى، دانالىق ويدىڭ دارا زەرگەرى، امبەباپ تالانت يەسى شاكارىم قۇدايبەردى ۇلىنىڭ ءومىرى، شىعارماشىلىعى تۋرالى قانداي ماعلۇماتتار بىلەسىڭدەر؟( وقۋشىلاردىڭ جاۋابىن تىڭداۋ).
2. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
1. كومپيۋتەردەن شاكارىم قاجىنىڭ ومىرىنە بايلانىستى گيپەرماتىندى تىڭداۋ.
2. ومىرىنە بايلانىستى سۋرەتتەردى سلايدتاردان كورۋ.( 5 سلايد)
3. وقۋشىلاردى «ءسىز بىلەسىز بە؟» اقپاراتتىق ماعلۇماتتارمەن تانىستىرۋ.(سلايدتار ارقىلى)
1 - سلايد. شاكارىم - مەككەگە بارىپ، قاجى اتانعان ادام.
2 - سلايد. شاكارىم ءوز زامانىندا ويشىل ازاماتتاردىڭ ءبىرى اتانعان. مەككە ساپارى شاكارىم ءۇشىن ءدىني ساپار عانا ەمەس، ءىلىم ىزدەۋ جولى بولدى. ول اسا باي ستامبۋل كىتاپحاناسىندا بولادى. ەگيپەتتەگى الەكساندريا كىتاپحاناسىنا قىزمەت ەتكەن عالىمداردان سۇراپ، كەرەكتى كىتاپتاردى جازدىرىپ الادى.
3 - سلايد. شاكارىم تاريحپەن دە اينالىسادى. « مەككەنىڭ دە، مەدينەنىڭ دە تاريحتارىن اقتاردىم»، - دەيدى ءوزى. بۇل سالاداعى باستى ەڭبەگى – «شەجىرە»
4 - سلايد. شاكارىم تۇيەقارىن وسىمدىگىن قايناتىپ، قويىلتىپ، وعان اشۋداس قوسىپ، قولدان سيا جاساي بىلگەن، ءوزى سول سيامەن جازعان.
5 - سلايد. شاكارىم ءتورت تىلگە جەتىك بولعان: ورىس، اراب، تۇرىك، پارسى.
6 - سلايد. شاكارىم ءوز تۇسىنداعى قۇسبەگى، مەرگەن، اڭشى بولعان.
7 - سلايد. شاكارىم گەومەتريا زاڭدارىن ۇيرەنگەن، تىك ءۇشبۇرىشتىڭ ەسەبىن بىلگەن.
8 - سلايد. شاكارىم ل. تولستويدى وزىنە ۇستاز تۇتقان، ونىمەن حات الىسىپ تۇرعان.
4. شاكارىمنىڭ جۇمباقتارىن شەشتىرۋ.
1. تامام ءسوزدى سويلەيدى، سويلە دەسە،
ەتىنەن ەت كەسەمىن سويلەمەسە
ايت دەسەم، ايتپايتۇعىن جاۋابى جوق،
سۇيگەنىمدى سويلەتتىم الدەنەشە.
2. ءبىر نارسە جۇرتقا ءمالىم، كوزدەن عايىپ،
ۇستاۋعا ەش بولمايدى، قولدان تايىپ.
نە سىناپ، نە تۇستەۋگە ۇقسامايدى،
كەيدە كوپ، كەيدە كەتەر ءتىپتى ازايىپ.
5. دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ورىنداۋ 1، 2، 3، 4 – دەڭگەيدە بەرىلەدى. 1 – دەڭگەيدەگى تاپسىرما مەملەكەتتىك ستاندارتتىق دەڭگەي، بۇنى ورىنداۋعا بارلىعى مىندەتتى. 2 – 3 – دەڭگەي بىرتە – بىرتە كۇردەلەنەدى جانە بۇل تاپسىرمانى ورىنداۋعا وقۋشىلار قۇقىلى، ال 4 – دەڭگەيدى شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەي الاتىن وقۋشىلار ورىندايدى. ارينە، بارلىق وقۋشىلار 4 – دەڭگەيدى تۇگەل ورىنداپ شىعادى دەگەن ارتىق. 1 – 2 دەڭگەيدى تۇگەل جۋىق ورىندايدى دا، وزات وقيتىندار العا كەتەدى.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالار:
ءى. شاكارىمنىڭ ءومىر جولى. ءبىرىنشى دەڭگەي – ءبىلىمنىڭ مينيمالدىق شەگى.
ءىى. الگوريتمدىك ساتى. ولەڭىن تالداۋ. ەكىنشى دەڭگەي – وقۋشىنىڭ شىعارمانى ءتۇسىنۋى، ۇيقاس، تارماق، بۋناق، بۋىن، تروپ تۇرلەرىنە تالداۋ.
ءىىى. ەۆريستيكالىق ساتى. ولەڭدەرىن جاتقا ايتۋ. ءۇشىنشى دەڭگەي – وسى ولەڭ ۇيقاسىنا سالىپ، ولەڭ قۇراۋ.
ءىV. شىعارماشىلىق ساتىسى. « مەن تانىعان شاكارىم» ( شاعىن وي تولعاۋ).
ءتورتىنشى دەڭگەي – دارىندى، ىزدەنىمپاز، قابىلەتتى وقۋشىلارعا ارنالعان. مۇندا وقۋشىلاردىڭ سوزدىك قورى، وي ۇشقىرلىعى باعالانادى.
ساباقتى بەكىتۋ. ۇلى اباي ايگىلى «ەسكەندىر» پوەماسىن «وسى جۇرت ەسكەندىردى بىلە مە ەكەن؟» دەگەن جولمەن باستاعانى بەلگىلى. ءبىز بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ قورىتىندىسىندا وسىناۋ ولەڭ جولىن «ءبىز وسى شاكارىمدى بىلەمىز بە؟» دەپ، ءسال – ءپال وزگەرتە قولدانساق... بىلسەك، كىم دەپ بىلەمىز؟
«توپتاستىرۋ» ستراتەگياسىمەن جۇمىس:
قورىتىندى. ءيا، شاكارىم، ەڭ الدىمەن، اقىن. اقىن بولعاندا دا، XءىX عاسىردىڭ اياعى مەن XX عاسىردىڭ باسىنداعى قازاق ادەبيەتى تاريحىندا ابايدان كەيىنگى تۇلعالى اقىن. ءوز حالقىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن جانىن اۋىرتىپ، تۇيىقتان شىعار جول ىزدەۋمەن بولعان. كەلەشەك جاستارعا ۇلكەن ۇمىتپەن قاراپ، سەنىم بىلدىرگەن. سوندىقتان ساباعىمىزدى شاكارىم اتامىزدىڭ ءوز سوزىمەن قورىتىندىلايمىز.
« ادام ءۇشىن – ەڭبەگىم،
ومىردەن بارلىق تەرگەنىم.
قالاعانىن قالاپ ال،
مۇرام سول، جاستار، بەرگەنىم!»
ۇيگە تاپسىرما. شاكارىمنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى وقۋ. «ەڭلىك - كەبەك» پوەماسىنىڭ مازمۇنى.
وقۋشىلاردى باعالاۋ.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: ورنەكتەردى تۇرلەندىرۋدە نەگىزگى تريگونومەتريالىق تەپە - تەڭدىكتەردى قولدانۋ (پرەزەنتاسياسىمەن)
