شىعىس شامشىراعى ۇرپاقتارعا ۇلاعات
ساباقتىڭ تاقىرىبى: شىعىس شامشىراعى - ۇرپاقتارعا ۇلاعات
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) وقۋشىلارعا شىعىستىڭ جارىق جۇلدىزى اتانعان. ۇلتىمىزدىڭ ۇلى تۇلعاسى عاني مۇراتبايەۆ ومىرىنەن جانە ەلگە سىڭىرگەن ەڭبەگى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ.
ا) وقۋشىلاردى اعامىزدىڭ حالقىنا سىڭىرگەن ەڭبەگىن، ەرلىگىن، جۇرگىزگەن ساياساتىن ۇلگى ەتۋ، پاتريوتتىق قۇندىلىقتاردى ءسىڭىرىپ تاربيەلەۋ.
ب) وقۋشىلاردىڭ ءوز بەتىنشە ىزدەنۋ، وقۋ ارقىلى سوزدىك قورلارىن مولايتۋ، ءتىل مادەنيەتىن، دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
گيمن ورىنداۋ.
2. كىرىسپە.
ءمۇعالىم ءسوزى: قۇرمەتتى ۇستازدار، ءقادىرلى قوناقتار جانە وقۋشىلار!
ءبىز بۇگىن سىر بويىندا، قاسيەتتى قازالىنىڭ توپىراعىندا دۇنيەگە كەلگەن عاني اعامىزدىڭ 110
جىلدىعىنا ارنالعان «عاني ءومىرى – ۇرپاقتارعا ۇلگى» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر.
شىعىس جاستارىنىڭ جالىندى جەتەكشىسى عاني مۇراتبايەۆ قازالىنىڭ قاسيەتتى توپىراعىندا، قازىرگى ءوزىنىڭ اتىمەن اتالاتىن اۋىلدا مۇراتباي بولىس شاڭىراعىندا 1902 جىلى 3 ماۋسىمدا دۇنيەگە كەلدى. اكەسى مۇراتباي ۇزاق جىلدار بولىس بولىپ، ەل بيلەگەن پاراساتتى ادام بولعان. عاني 4 جاسقا كەلگەندە اكەسى قايتىس بولادى. اناسى ءباتيما بالاسىنىڭ زەرەكتىگىن بايقاپ، ونى 9 جاسىندا قازالى قالاسىنداعى ورىس - قازاق مەكتەبىنە بەرەدى. 1914 - 1917 جىلدارى ول قازالىداعى باستاۋىش ۋچيليششەسىندە وقيدى. عاني 14 جاسقا كەلگەندە اناسى قايتىس بولادى. باستاۋىش ۋچيليششەنى بىتىرگەن سوڭ، ول 1917 - 1918 جىلدارى قازالىدا تۇڭعىش رەت كەڭەس ۇكىمەتى قۇرىلعان ريەۆوليۋسيالىق كوميتەتتىڭ مۇشەسى بولىپ قىزمەت ىستەيدى.
جازيرا: 1918 ج. 16 جاستاعى عاني تاشكەنت قالاسىنداعى پەداگوگيكالىق ۋچيليششەدە وقىدى جانە فينكەلشتەين اتىنداعى مەملەكەتتىك مەكتەپتى بىتىرەدى. العىر دا پىسىق جىگىت 1919 جىلى تاشكەنتتە جاستار ۇيىمىنا مۇشەلىككە قابىلدانادى.
وڭتالاپ: 1916 جىلعى جانە ودان كەيىنگى وقيعالار سالدارىنان اشتىققا، جالاڭاشتىققا ۇشىراعان، قاڭعىرىپ جۇرگەن جەتىم بالالاردى مەملەكەتتىك ينتەرناتتارعا، بالالار ۇيلەرىنە، مەكتەپتەرگە تاراتۋ ىسىنە بەلسەنە ارالاستى.
پەريزات: ول قيىن - قىستاۋ كەزەڭدەردە حالىقتىڭ جاعدايىن تۇزەتۋ ءۇشىن، سول كەزەڭدەگى ەل باسىنا تۇسكەن اۋىرتپالىقتىڭ جويىلاتىنىنا جاستاردى سەندىرىپ، بولاشاق ءۇشىن دەنساۋلىعىنا قاراماستان بار كۇش - جىگەرىن جۇمسادى.
يسلام: ول تۇركىستان كومسومولى ورتالىق كوميتەتى اپپاراتىندا قىزمەت ىستەپ، قازاق - قىرعىز جاستارى اراسىندا جۇمىس جۇرگىزەتىن بيۋرونىڭ ءتوراعاسى بولدى. 1921 ج. عاني تۇركىستان كومسومولىنىڭ وكىلى رەتىندە قازاقستان استاناسى ورىنبور قالاسىندا وتكەن قازاقستان كومسومولىنىڭ I سەزىنە قاتىستى.
نازەركە: 1921 ج. 22 ناۋرىزدا عاني مۇراتبايەۆتىڭ باستاماسىمەن تۇركىستان رەسپۋبليكاسى جاستار وداعىنىڭ ءۇنى «جاس الاش» گازەتىنىڭ تۇڭعىش ءنومىرى جارىققا شىقتى. ياعني عاني «جاس الاشتىڭ» العاشقى رەداكتورى.
دامير: 1921 ج. تۇركىستان كومسومولىنىڭ III سەزىندە 19 جاستاعى عاني تۇركىستان كومسومولى ورتالىق كوميتەتىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى بولىپ سايلاندى. 1922 ج. پارتيا قاتارىنا قابىلدانعان عاني رەسەي جاستار وداعى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ورتا ازيا بيۋروسى قۇرىلعاندا ورتالىق كوميتەتىنىڭ مۇشەسى جانە حاتشىسى بولىپ سايلاندى.
ايمان: وسى جىلى ورتا ازيا ەڭبەكشى جاستارى اراسىنداعى قوزعالىستى دامىتۋداعى زور ۇلەسى ءۇشىن عاني حورەزم رەسپۋبليكاسىنىڭ «قىزىل ەڭبەك»وردەنىمەن ماراپاتتالادى. 1924 ج. عاني رەسەي جاستار وداعىنىڭ VI سەزىنە دەلەگات بولىپ قاتىستى.
ايدوس: 1924 ج. كوممۋنيستىك جاستار ينتەرناسيونالىنىڭ اتقارۋ كوميتەتىنىڭ پرەزيديۋم مۇشەسى جانە شىعىس ەلدەرى جاستارى ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ قىزمەت ىستەدى.
ءمۇعالىم ءسوزى:
سول جىلى ءوزىنىڭ جارى باقىتجان تاناۋوۆامەن باس قوستى. عاني 1925 ج. 15 ساۋىردە اسقىنعان كوكىرەك اۋرۋىنان قايتىس بولدى. 23 جىل ومىرىندە ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيتىن قاربالاس جۇمىستاردى اتقارعان عاني حالقىنىڭ داڭقىن شىعارىپ كەتتى.
قازاقتىڭ جارىق جۇلدىزى اتانعان وسىنداي اسىل پەرزەنتىن تۋعان حالقى ەشقاشان ۇمىتقان ەمەس. 1968 ج. قازالى قالاسىندا تاريحي - مەمۋاريالدىق مۇراجاي اشىلىپ، عانيدىڭ ومىرىمەن قىزمەتىن جاس ۇرپاققا ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا بۇگىنگە دەيىن تىنىمسىز جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. مۇراجايدىڭ ەكسپوزيسياسىندا عانيدىڭ بالالىق شاعىنان باستاپ، قىزمەت ىستەگەن جىلدارداعى تاريحي قۇجاتتار مەن فوتوسۋرەتتەر بار. سەرىكتەستەرى مەن ءىزباسارلارى تۋرالى دا مالىمەتتەر مول. عانيدىڭ تۋعان كۇنى جىل سايىن كەڭ كولەمدە اتالىپ ءجۇر.
جايناگۇل: قازالىدا عاني كەلدى ومىرگە،
ماڭگى تۇرار ەسىمى ونىڭ كوڭىلدە.
ۇرپاعىنا ۇران بولىپ ءار ءىسى،
جارقىرايدى قازاعىمنىڭ كوگىندە.
امانتاي: و، كيەلى قاسيەتتى قازالىم،
ءتىل جەتەر مە ايتۋعا بار عاجابىڭ.
ۇلى تۇلعا - عاني بابا تويىندا،
جىر - ونەردىڭ قايناتايىق قازانىن.
ءسانىم: عاني اعا! مەن ءسىزدى كورگەنىم جوق،
ايتا الارمىن، ءبىراقتا كورگەنمىن دەپ.
سەبەپ سول مەكتەپتەن، مۇراجايدىڭ،
اتىڭدى ەستىپ وسكەنمىن كىشكەنتايدان.
ايان: مەن عانيمىن -
جالىنمىن لاپىلداعان،
قالدى ارتىمدا تاڭدارىم اتىرماعان.
حالقىم ءۇشىن قاڭتاردا مۇز جامىلدىم،
ماسەلە جوق باسىمدى قاتىرماعان
دينارا: عاني دەپ باستالادى اڭگىمەمىز،
عاني دەپ وتىرامىز ماڭگىگە ءبىز.
عاني دەپ كۇيىن تارتساق قۇرمانعازى،
عاني دەپ شىرقاتامىز ءاندى دە ءبىز.
نۇرجان: ماقساتىڭ بيىك ۇمتىلدىڭ اسۋ اسقارعا،
قامقورشى بولدىڭ، جالىنداپ جۇرگەن جاستارعا.
عاني اعا – ءوزىڭ سالعان جولىڭمەن،
ۇرپاقتارىڭ قايراتتانىپ باستى العا.
البينا: ويىڭا تولقۋ كىرمەگەن،
سىرىمنىڭ بويى ءدۇر ەتتى.
جارق ەتتى سوندا مىنبەدەن،
جاس عاني – جالىن جۇرەكتى.
بەيبارىس: باقىتتىڭ بۇلا قۇسىنداي،
قيالى كەزگەن الەمدى.
ماقتانىش ەتەم قىسىلماي،
عانيداي ۇلى بار ەلدى.
ءان: «كومسومولدار جىرى» ورىندايتىندار: عاريفۋللا، ايان.
قورىتىندى ءبولىم: مىنە سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ «عاني ولگەن جوق!»، «عاني ماڭگى ءتىرى!»، «ءبىز عانيمەن بىرگەمىز!» دەگەن سوزدەرى كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىنە پاتريوتتىق سەزىم شۋاعىن سەبەلەپ، عانيدىڭ جالىندى ءومىرىن كوپتىڭ كوزىنە ەلەستەتكەندەي. عاني ءوز زامانىنا ساي، ۋاقىت تولقىنىنا ىلەسە بىلگەن اسقاق ويلى، ءور كەۋدەلى ورەن ەدى. ەلدىڭ جوعىن جوقتادى، حالقىمەن بىرگە مۇڭايدى، ءبىراق بولاشاققا سەندى. عاني تاعىلىمى ءارقاشان ۇرپاققا ۇلگى. يا، عانيدىڭ ءومىرى، ونىڭ ءىزباسارلارى ارقىلى وسىلايشا جالعاسا بەرەتىنى ءسوزسىز.
قىزىلوردا وبلىسى، قازالى اۋدانى،
قازالى اۋىلى، №100 ورتا مەكتەبى
ساۋلەبايەۆا ءلاززات شاكي قىزى
سلايدتى جۇكتەۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) وقۋشىلارعا شىعىستىڭ جارىق جۇلدىزى اتانعان. ۇلتىمىزدىڭ ۇلى تۇلعاسى عاني مۇراتبايەۆ ومىرىنەن جانە ەلگە سىڭىرگەن ەڭبەگى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ.
ا) وقۋشىلاردى اعامىزدىڭ حالقىنا سىڭىرگەن ەڭبەگىن، ەرلىگىن، جۇرگىزگەن ساياساتىن ۇلگى ەتۋ، پاتريوتتىق قۇندىلىقتاردى ءسىڭىرىپ تاربيەلەۋ.
ب) وقۋشىلاردىڭ ءوز بەتىنشە ىزدەنۋ، وقۋ ارقىلى سوزدىك قورلارىن مولايتۋ، ءتىل مادەنيەتىن، دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
گيمن ورىنداۋ.
2. كىرىسپە.
ءمۇعالىم ءسوزى: قۇرمەتتى ۇستازدار، ءقادىرلى قوناقتار جانە وقۋشىلار!
ءبىز بۇگىن سىر بويىندا، قاسيەتتى قازالىنىڭ توپىراعىندا دۇنيەگە كەلگەن عاني اعامىزدىڭ 110
جىلدىعىنا ارنالعان «عاني ءومىرى – ۇرپاقتارعا ۇلگى» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر.
شىعىس جاستارىنىڭ جالىندى جەتەكشىسى عاني مۇراتبايەۆ قازالىنىڭ قاسيەتتى توپىراعىندا، قازىرگى ءوزىنىڭ اتىمەن اتالاتىن اۋىلدا مۇراتباي بولىس شاڭىراعىندا 1902 جىلى 3 ماۋسىمدا دۇنيەگە كەلدى. اكەسى مۇراتباي ۇزاق جىلدار بولىس بولىپ، ەل بيلەگەن پاراساتتى ادام بولعان. عاني 4 جاسقا كەلگەندە اكەسى قايتىس بولادى. اناسى ءباتيما بالاسىنىڭ زەرەكتىگىن بايقاپ، ونى 9 جاسىندا قازالى قالاسىنداعى ورىس - قازاق مەكتەبىنە بەرەدى. 1914 - 1917 جىلدارى ول قازالىداعى باستاۋىش ۋچيليششەسىندە وقيدى. عاني 14 جاسقا كەلگەندە اناسى قايتىس بولادى. باستاۋىش ۋچيليششەنى بىتىرگەن سوڭ، ول 1917 - 1918 جىلدارى قازالىدا تۇڭعىش رەت كەڭەس ۇكىمەتى قۇرىلعان ريەۆوليۋسيالىق كوميتەتتىڭ مۇشەسى بولىپ قىزمەت ىستەيدى.
جازيرا: 1918 ج. 16 جاستاعى عاني تاشكەنت قالاسىنداعى پەداگوگيكالىق ۋچيليششەدە وقىدى جانە فينكەلشتەين اتىنداعى مەملەكەتتىك مەكتەپتى بىتىرەدى. العىر دا پىسىق جىگىت 1919 جىلى تاشكەنتتە جاستار ۇيىمىنا مۇشەلىككە قابىلدانادى.
وڭتالاپ: 1916 جىلعى جانە ودان كەيىنگى وقيعالار سالدارىنان اشتىققا، جالاڭاشتىققا ۇشىراعان، قاڭعىرىپ جۇرگەن جەتىم بالالاردى مەملەكەتتىك ينتەرناتتارعا، بالالار ۇيلەرىنە، مەكتەپتەرگە تاراتۋ ىسىنە بەلسەنە ارالاستى.
پەريزات: ول قيىن - قىستاۋ كەزەڭدەردە حالىقتىڭ جاعدايىن تۇزەتۋ ءۇشىن، سول كەزەڭدەگى ەل باسىنا تۇسكەن اۋىرتپالىقتىڭ جويىلاتىنىنا جاستاردى سەندىرىپ، بولاشاق ءۇشىن دەنساۋلىعىنا قاراماستان بار كۇش - جىگەرىن جۇمسادى.
يسلام: ول تۇركىستان كومسومولى ورتالىق كوميتەتى اپپاراتىندا قىزمەت ىستەپ، قازاق - قىرعىز جاستارى اراسىندا جۇمىس جۇرگىزەتىن بيۋرونىڭ ءتوراعاسى بولدى. 1921 ج. عاني تۇركىستان كومسومولىنىڭ وكىلى رەتىندە قازاقستان استاناسى ورىنبور قالاسىندا وتكەن قازاقستان كومسومولىنىڭ I سەزىنە قاتىستى.
نازەركە: 1921 ج. 22 ناۋرىزدا عاني مۇراتبايەۆتىڭ باستاماسىمەن تۇركىستان رەسپۋبليكاسى جاستار وداعىنىڭ ءۇنى «جاس الاش» گازەتىنىڭ تۇڭعىش ءنومىرى جارىققا شىقتى. ياعني عاني «جاس الاشتىڭ» العاشقى رەداكتورى.
دامير: 1921 ج. تۇركىستان كومسومولىنىڭ III سەزىندە 19 جاستاعى عاني تۇركىستان كومسومولى ورتالىق كوميتەتىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى بولىپ سايلاندى. 1922 ج. پارتيا قاتارىنا قابىلدانعان عاني رەسەي جاستار وداعى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ورتا ازيا بيۋروسى قۇرىلعاندا ورتالىق كوميتەتىنىڭ مۇشەسى جانە حاتشىسى بولىپ سايلاندى.
ايمان: وسى جىلى ورتا ازيا ەڭبەكشى جاستارى اراسىنداعى قوزعالىستى دامىتۋداعى زور ۇلەسى ءۇشىن عاني حورەزم رەسپۋبليكاسىنىڭ «قىزىل ەڭبەك»وردەنىمەن ماراپاتتالادى. 1924 ج. عاني رەسەي جاستار وداعىنىڭ VI سەزىنە دەلەگات بولىپ قاتىستى.
ايدوس: 1924 ج. كوممۋنيستىك جاستار ينتەرناسيونالىنىڭ اتقارۋ كوميتەتىنىڭ پرەزيديۋم مۇشەسى جانە شىعىس ەلدەرى جاستارى ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ قىزمەت ىستەدى.
ءمۇعالىم ءسوزى:
سول جىلى ءوزىنىڭ جارى باقىتجان تاناۋوۆامەن باس قوستى. عاني 1925 ج. 15 ساۋىردە اسقىنعان كوكىرەك اۋرۋىنان قايتىس بولدى. 23 جىل ومىرىندە ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيتىن قاربالاس جۇمىستاردى اتقارعان عاني حالقىنىڭ داڭقىن شىعارىپ كەتتى.
قازاقتىڭ جارىق جۇلدىزى اتانعان وسىنداي اسىل پەرزەنتىن تۋعان حالقى ەشقاشان ۇمىتقان ەمەس. 1968 ج. قازالى قالاسىندا تاريحي - مەمۋاريالدىق مۇراجاي اشىلىپ، عانيدىڭ ومىرىمەن قىزمەتىن جاس ۇرپاققا ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا بۇگىنگە دەيىن تىنىمسىز جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. مۇراجايدىڭ ەكسپوزيسياسىندا عانيدىڭ بالالىق شاعىنان باستاپ، قىزمەت ىستەگەن جىلدارداعى تاريحي قۇجاتتار مەن فوتوسۋرەتتەر بار. سەرىكتەستەرى مەن ءىزباسارلارى تۋرالى دا مالىمەتتەر مول. عانيدىڭ تۋعان كۇنى جىل سايىن كەڭ كولەمدە اتالىپ ءجۇر.
جايناگۇل: قازالىدا عاني كەلدى ومىرگە،
ماڭگى تۇرار ەسىمى ونىڭ كوڭىلدە.
ۇرپاعىنا ۇران بولىپ ءار ءىسى،
جارقىرايدى قازاعىمنىڭ كوگىندە.
امانتاي: و، كيەلى قاسيەتتى قازالىم،
ءتىل جەتەر مە ايتۋعا بار عاجابىڭ.
ۇلى تۇلعا - عاني بابا تويىندا،
جىر - ونەردىڭ قايناتايىق قازانىن.
ءسانىم: عاني اعا! مەن ءسىزدى كورگەنىم جوق،
ايتا الارمىن، ءبىراقتا كورگەنمىن دەپ.
سەبەپ سول مەكتەپتەن، مۇراجايدىڭ،
اتىڭدى ەستىپ وسكەنمىن كىشكەنتايدان.
ايان: مەن عانيمىن -
جالىنمىن لاپىلداعان،
قالدى ارتىمدا تاڭدارىم اتىرماعان.
حالقىم ءۇشىن قاڭتاردا مۇز جامىلدىم،
ماسەلە جوق باسىمدى قاتىرماعان
دينارا: عاني دەپ باستالادى اڭگىمەمىز،
عاني دەپ وتىرامىز ماڭگىگە ءبىز.
عاني دەپ كۇيىن تارتساق قۇرمانعازى،
عاني دەپ شىرقاتامىز ءاندى دە ءبىز.
نۇرجان: ماقساتىڭ بيىك ۇمتىلدىڭ اسۋ اسقارعا،
قامقورشى بولدىڭ، جالىنداپ جۇرگەن جاستارعا.
عاني اعا – ءوزىڭ سالعان جولىڭمەن،
ۇرپاقتارىڭ قايراتتانىپ باستى العا.
البينا: ويىڭا تولقۋ كىرمەگەن،
سىرىمنىڭ بويى ءدۇر ەتتى.
جارق ەتتى سوندا مىنبەدەن،
جاس عاني – جالىن جۇرەكتى.
بەيبارىس: باقىتتىڭ بۇلا قۇسىنداي،
قيالى كەزگەن الەمدى.
ماقتانىش ەتەم قىسىلماي،
عانيداي ۇلى بار ەلدى.
ءان: «كومسومولدار جىرى» ورىندايتىندار: عاريفۋللا، ايان.
قورىتىندى ءبولىم: مىنە سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ «عاني ولگەن جوق!»، «عاني ماڭگى ءتىرى!»، «ءبىز عانيمەن بىرگەمىز!» دەگەن سوزدەرى كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىنە پاتريوتتىق سەزىم شۋاعىن سەبەلەپ، عانيدىڭ جالىندى ءومىرىن كوپتىڭ كوزىنە ەلەستەتكەندەي. عاني ءوز زامانىنا ساي، ۋاقىت تولقىنىنا ىلەسە بىلگەن اسقاق ويلى، ءور كەۋدەلى ورەن ەدى. ەلدىڭ جوعىن جوقتادى، حالقىمەن بىرگە مۇڭايدى، ءبىراق بولاشاققا سەندى. عاني تاعىلىمى ءارقاشان ۇرپاققا ۇلگى. يا، عانيدىڭ ءومىرى، ونىڭ ءىزباسارلارى ارقىلى وسىلايشا جالعاسا بەرەتىنى ءسوزسىز.
قىزىلوردا وبلىسى، قازالى اۋدانى،
قازالى اۋىلى، №100 ورتا مەكتەبى
ساۋلەبايەۆا ءلاززات شاكي قىزى
سلايدتى جۇكتەۋ
You Might Also Like
