شوقان ءۋاليحانوۆ جانە فرانسۋز ءتىلى
سىنىپ: 9
تاقىرىپ: شوقان ءۋاليحانوۆ جانە فرانسۋز ءتىلى (پرەزەنتاسياسىمەن)
ماقساتى: بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ شىعارماشىلىعىمەن تانىستىرا وتىرىپ، بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، قوسىمشا مالىمەتتەر ىزدەنۋگە نىعايتۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردى اۋىزەكى سويلەۋگە داعدىلاندىرۋ، ءوز ويىن، پىكىرىن ايتۋعا
قالىپتاستىرۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ.
تاربيەلىك: عالىم ەڭبەگىن باعالاي بىلۋگە، قۇرمەتتەۋگە، ماقتاپ ەتۋگە، وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەي وتىرىپ، بىلىمگە، ونەرگە، ىزدەنىمپازدىققا، وزدىك شىعارماشىلىققا باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: اڭگىمەلەۋ، ءتۇسىندىرۋ، ويلاندىرۋ، بايانداۋ، ىزدەندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ.
ساباق كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، بەينەماتەريال، وقۋلىقتار، كەسكىن كارتا،
ساباقتىڭ ءتۇرى: ينتەگرالدى ساباق.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، مۋزىكا
ساباقتىڭ بارىسى.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ، دايىندىقتى تەكسەرۋ، ساباققا بەيىمدەلۋ
2 ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ. وقۋشىلار سەمانتيكالىق كارتا تولتىرادى
شوقان ءۋاليحانوۆ - قازاق حالقىنىڭ 19 عاسىردىڭ ەكىنشى بولىگىندەگى تالانتتى عالىم ۇلدارىنىڭ ءبىرى. شوقان – عالىم، ادەبيەت زەرتتەۋشىسى، ساياحاتشى، ەتنوگراف، تاريحشى
(سلايد كورسەتۋ)
جاڭا ساباق.
كىرىسپە ءسوز:
بۇگىن ءبىز ساباقتا شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ قانداي شەتەل تىلدەرىن بىلگەن ەكەنىن بىلەمىز. شوقان اراب، نەمىس، پارسى تىلدەرىن جاقسى مەڭگەرگەن وسى ساياحاتشىلىق جۇمىسىندا ۇلكەن كومەك بولعان. ءقازىر ءبىز توپپەن جۇمىس جاساپ وتىرىپ، ءماتىندى وقىپ، اۋدارامىز.
ءماتىندى وقۋ الدىندا سوزدىكپەن جۇمىس جاسايمىز.
سوزدىك جۇمىس
شوقانتانۋ - شوكانوۆەدەنيە
پىكىر – منەنيە، سووبراجەنيە
مەڭگەرۋ – ۋسۆويت، ناۋچيت
دەرەكتەر – ينفورماسيا، سۆەدەنيا
ىقپال – ۆليانيە
دالەل – ارگۋمەنت، دوكازاتەلستۆو
ماتىنمەن جۇمىس
ءبىرىنشى توپ. شوقانتانۋ عىلىمىندا شوقاننىڭ ءتىل بىلىمىنە بايلانىستى زەرتتەۋلەر، پىكىرلەر كوپ. قازاق، ورىس تىلدەرىنەن باسقا بىرنەشە ەۋروپا تىلدەرىن مەڭگەرگەندىگى تۋرالى دەرەكتەر بار. بەلگىلى فولكلورشى، پۋبليسيست گ. ن. پوتانين شوقان تۋرالى جازعان ەستەلىگىندە شوقاننىڭ فرانسۋز ءتىلىن جاقسى مەڭگەرگەنىن جانە سول تىلدە جازىلعان ەڭبەكتەردى ەركىن ءتۇسىنىپ، وقىعانىن ءسوز ەتەدى.
ەكىنشى توپ. ورىس عالىمى پ. پ. سەمەنوۆ - تيان-شانسكيي شوقان تۋرالى بىلاي دەپ جازادى: “پەتەربۋرگتە جۇرگەندە مەنىڭ ىقپالىممەن ۋنيۆەرسيتەتتە لەكسيا تىڭداپ، فرانسۋز جانە شەت تىلدەرىن مەڭگەرىپ كەتكەنى سونشا، شىعىس تاريحىنىڭ، اسىرەسە قازاق حالىقتار تاريحىنىڭ تەرەڭ بىلگىرى بولىپ شىققانى دالەلدەندى.
وقۋشىلار ءماتىندى مازمۇندايدى ديالوگ قۇراستىرادى.
- شوقاننىڭ دوستارىڭ بىلەسىڭ بە؟
- ول ورىس گەوگرافيالىق قوعامىنىڭ مۇشەسى بولعانى تۋرالى بىلەسىڭ بە؟
- قاي جىلى مۇشەلىككە سايلاندى؟
- شوقان ءۋاليحانوۆ 1857 جىلى ورىس گەوگرافيالىق قوعامىنىڭ مۇشەسى بولدى.
- ول قانداي جەرلەردى ارالادى؟
- ول قانداي تىلدەردى بىلگەن؟
- ونىڭ اجەسىنىڭ اتى كىم؟
كوردىڭدەر مە، بالالار، شوقان ءارتۇرلى شەتەل تىلدەرىن مەڭگەرگەن ەكەن. قازاق ءتىلى، ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىمىز دەگەنمەن، تەك ورىس ءتىلىن عانا مەڭگەرىپ قويماي، قازاق جانە اعىلشىن تىلدە قاتار الىپ جۇرسەك، دۇرىس بولار ەدى
ءبىزدىڭ ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ تۇعىرلى ءۇش ءتىل تۋرالى ايتقان (سلايد كورسەتۋ)
بەرىلگەن سوزدەر مەن ءسوز تىركەستەرىن ءسوز قۇرامىنا تالدايدى.
شوقانتانۋ عىلىمىندا، ورىس تىلدەرىنەن، ەركىن ءتۇسىنىپ، جازىلعان ەڭبەكتەرى.
ءمۇعالىم ساباقتاس قۇرمالاس سويلەمنىڭ ەرەجەسىن سۇرايدى، ولاردىڭ تۇرلەرىن اجىراتادى، ءسويتىپ وقۋشىلارعا تالداۋ جاساتادى.
بەرىلگەن سويلەمدەرگە سينتاكسيستىك تالداۋ جاساۋ.
1 توپ. شوقانتانۋ عىلىمىندا شوقاننىڭ ءتىل بىلىمىنە بايلانىستى زەرتتەۋلەر، پىكىرلەر كوپ بولعاندىقتان، ەۋروپا تىلدەرىن مەڭگەرگەندىگى تۋرالى دەرەكتەر بار.
باسىڭقى سويلەم قايسىسى، باعىنىڭقى سويلەم قايسىسى؟ سەبەپ باعىنىڭقى ساباقتاس قۇرمالاس.
2 توپ. قازاق، ورىس، فرانسۋز تىلدەرىن ۇيرەنۋ ءۇشىن، شوقان كوپ ەڭبەك جاساعان.
قانداي ساباقتاس قۇرمالاس سويلەم؟ ماقسات باعىنىڭقى ساباقتاس قۇرمالاس سويلەم.
1 توپ. فونەتيكالىق تالداۋ جاسايدى: شوقان
2 توپ. فونەتيكالىق تالداۋ جاسايدى: ەڭبەك
شوقان قازاق اۋىز ادەبيەتىن، تاريحىن، ادەپ - عۇرپىن زەرتتەگەن. اۋىز ادەبيەتىنىڭ كەڭ تاراعان ءتۇرى – ماقالدار. ءقازىر ءبىلىم، ونەر تۋرالى ماقالداردى قۇراستىرامىز
عىلىم – تەڭىز، وقۋ - كەمە. وقۋ - ءبىلىم ازىعى، ءبىلىم - ىرىس قازىعى. تىلىممەن - جۇگىرمە، بىلىممەن جۇگىر جەتى جۇرتتىڭ ءتىلىڭ ءبىل، جەتى ءتۇرلى ءبىلىم ءبىل. كىتاپ - عىلىم، ءتىلسىز ءمۇعالىم. بىلەگىڭە - سەنبە، بىلىمىڭە – سەن
قورىتىندىلاۋ. شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ ءومىرى مەن قىزمەتى – ەگەمەن ەلىمىزدىڭ جاستارى ءۇشىن ۇلگى - ونەگە. شوقان بابامىزعا ارناپ جازعان ولەڭىن ۇسىنامىز.
قازاقتىڭ ءبىر عالىمى بار شوقان دەگەن
تۋىپتى قوستانايدىڭ قۇسمۇرىن بەكەتىندە
ارعى اتاسى اڭىزعا اينالعان ابىلاي ەكەن
ول جاستايىنان زەرەك بولعان اقىن ەكەن
ءوز ۇرپاعىن ءارى قاراي اسقاقتاتا،
سەنىمدى بوپ ءبىلىم جولىن قۋعان ەكەن
قازاعىنىڭ تابيعاتىنا قىزىعىپ،
زەرتتەۋشى، ءارى ساياحاتشى بولعان ەكەن
باعالاۋ.
ءۇي تاپسىرماسى. قانىش ساتبايەۆ تۋرالى مالىمەتتەر ىزدەۋ، ءماتىندى مازمۇنداۋ
تاقىرىپ: شوقان ءۋاليحانوۆ جانە فرانسۋز ءتىلى (پرەزەنتاسياسىمەن)
ماقساتى: بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ شىعارماشىلىعىمەن تانىستىرا وتىرىپ، بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، قوسىمشا مالىمەتتەر ىزدەنۋگە نىعايتۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردى اۋىزەكى سويلەۋگە داعدىلاندىرۋ، ءوز ويىن، پىكىرىن ايتۋعا
قالىپتاستىرۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ.
تاربيەلىك: عالىم ەڭبەگىن باعالاي بىلۋگە، قۇرمەتتەۋگە، ماقتاپ ەتۋگە، وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەي وتىرىپ، بىلىمگە، ونەرگە، ىزدەنىمپازدىققا، وزدىك شىعارماشىلىققا باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءادىس - تاسىلدەرى: اڭگىمەلەۋ، ءتۇسىندىرۋ، ويلاندىرۋ، بايانداۋ، ىزدەندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ.
ساباق كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، بەينەماتەريال، وقۋلىقتار، كەسكىن كارتا،
ساباقتىڭ ءتۇرى: ينتەگرالدى ساباق.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، مۋزىكا
ساباقتىڭ بارىسى.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ، دايىندىقتى تەكسەرۋ، ساباققا بەيىمدەلۋ
2 ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ. وقۋشىلار سەمانتيكالىق كارتا تولتىرادى
شوقان ءۋاليحانوۆ - قازاق حالقىنىڭ 19 عاسىردىڭ ەكىنشى بولىگىندەگى تالانتتى عالىم ۇلدارىنىڭ ءبىرى. شوقان – عالىم، ادەبيەت زەرتتەۋشىسى، ساياحاتشى، ەتنوگراف، تاريحشى
(سلايد كورسەتۋ)
جاڭا ساباق.
كىرىسپە ءسوز:
بۇگىن ءبىز ساباقتا شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ قانداي شەتەل تىلدەرىن بىلگەن ەكەنىن بىلەمىز. شوقان اراب، نەمىس، پارسى تىلدەرىن جاقسى مەڭگەرگەن وسى ساياحاتشىلىق جۇمىسىندا ۇلكەن كومەك بولعان. ءقازىر ءبىز توپپەن جۇمىس جاساپ وتىرىپ، ءماتىندى وقىپ، اۋدارامىز.
ءماتىندى وقۋ الدىندا سوزدىكپەن جۇمىس جاسايمىز.
سوزدىك جۇمىس
شوقانتانۋ - شوكانوۆەدەنيە
پىكىر – منەنيە، سووبراجەنيە
مەڭگەرۋ – ۋسۆويت، ناۋچيت
دەرەكتەر – ينفورماسيا، سۆەدەنيا
ىقپال – ۆليانيە
دالەل – ارگۋمەنت، دوكازاتەلستۆو
ماتىنمەن جۇمىس
ءبىرىنشى توپ. شوقانتانۋ عىلىمىندا شوقاننىڭ ءتىل بىلىمىنە بايلانىستى زەرتتەۋلەر، پىكىرلەر كوپ. قازاق، ورىس تىلدەرىنەن باسقا بىرنەشە ەۋروپا تىلدەرىن مەڭگەرگەندىگى تۋرالى دەرەكتەر بار. بەلگىلى فولكلورشى، پۋبليسيست گ. ن. پوتانين شوقان تۋرالى جازعان ەستەلىگىندە شوقاننىڭ فرانسۋز ءتىلىن جاقسى مەڭگەرگەنىن جانە سول تىلدە جازىلعان ەڭبەكتەردى ەركىن ءتۇسىنىپ، وقىعانىن ءسوز ەتەدى.
ەكىنشى توپ. ورىس عالىمى پ. پ. سەمەنوۆ - تيان-شانسكيي شوقان تۋرالى بىلاي دەپ جازادى: “پەتەربۋرگتە جۇرگەندە مەنىڭ ىقپالىممەن ۋنيۆەرسيتەتتە لەكسيا تىڭداپ، فرانسۋز جانە شەت تىلدەرىن مەڭگەرىپ كەتكەنى سونشا، شىعىس تاريحىنىڭ، اسىرەسە قازاق حالىقتار تاريحىنىڭ تەرەڭ بىلگىرى بولىپ شىققانى دالەلدەندى.
وقۋشىلار ءماتىندى مازمۇندايدى ديالوگ قۇراستىرادى.
- شوقاننىڭ دوستارىڭ بىلەسىڭ بە؟
- ول ورىس گەوگرافيالىق قوعامىنىڭ مۇشەسى بولعانى تۋرالى بىلەسىڭ بە؟
- قاي جىلى مۇشەلىككە سايلاندى؟
- شوقان ءۋاليحانوۆ 1857 جىلى ورىس گەوگرافيالىق قوعامىنىڭ مۇشەسى بولدى.
- ول قانداي جەرلەردى ارالادى؟
- ول قانداي تىلدەردى بىلگەن؟
- ونىڭ اجەسىنىڭ اتى كىم؟
كوردىڭدەر مە، بالالار، شوقان ءارتۇرلى شەتەل تىلدەرىن مەڭگەرگەن ەكەن. قازاق ءتىلى، ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىمىز دەگەنمەن، تەك ورىس ءتىلىن عانا مەڭگەرىپ قويماي، قازاق جانە اعىلشىن تىلدە قاتار الىپ جۇرسەك، دۇرىس بولار ەدى
ءبىزدىڭ ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ تۇعىرلى ءۇش ءتىل تۋرالى ايتقان (سلايد كورسەتۋ)
بەرىلگەن سوزدەر مەن ءسوز تىركەستەرىن ءسوز قۇرامىنا تالدايدى.
شوقانتانۋ عىلىمىندا، ورىس تىلدەرىنەن، ەركىن ءتۇسىنىپ، جازىلعان ەڭبەكتەرى.
ءمۇعالىم ساباقتاس قۇرمالاس سويلەمنىڭ ەرەجەسىن سۇرايدى، ولاردىڭ تۇرلەرىن اجىراتادى، ءسويتىپ وقۋشىلارعا تالداۋ جاساتادى.
بەرىلگەن سويلەمدەرگە سينتاكسيستىك تالداۋ جاساۋ.
1 توپ. شوقانتانۋ عىلىمىندا شوقاننىڭ ءتىل بىلىمىنە بايلانىستى زەرتتەۋلەر، پىكىرلەر كوپ بولعاندىقتان، ەۋروپا تىلدەرىن مەڭگەرگەندىگى تۋرالى دەرەكتەر بار.
باسىڭقى سويلەم قايسىسى، باعىنىڭقى سويلەم قايسىسى؟ سەبەپ باعىنىڭقى ساباقتاس قۇرمالاس.
2 توپ. قازاق، ورىس، فرانسۋز تىلدەرىن ۇيرەنۋ ءۇشىن، شوقان كوپ ەڭبەك جاساعان.
قانداي ساباقتاس قۇرمالاس سويلەم؟ ماقسات باعىنىڭقى ساباقتاس قۇرمالاس سويلەم.
1 توپ. فونەتيكالىق تالداۋ جاسايدى: شوقان
2 توپ. فونەتيكالىق تالداۋ جاسايدى: ەڭبەك
شوقان قازاق اۋىز ادەبيەتىن، تاريحىن، ادەپ - عۇرپىن زەرتتەگەن. اۋىز ادەبيەتىنىڭ كەڭ تاراعان ءتۇرى – ماقالدار. ءقازىر ءبىلىم، ونەر تۋرالى ماقالداردى قۇراستىرامىز
عىلىم – تەڭىز، وقۋ - كەمە. وقۋ - ءبىلىم ازىعى، ءبىلىم - ىرىس قازىعى. تىلىممەن - جۇگىرمە، بىلىممەن جۇگىر جەتى جۇرتتىڭ ءتىلىڭ ءبىل، جەتى ءتۇرلى ءبىلىم ءبىل. كىتاپ - عىلىم، ءتىلسىز ءمۇعالىم. بىلەگىڭە - سەنبە، بىلىمىڭە – سەن
قورىتىندىلاۋ. شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ ءومىرى مەن قىزمەتى – ەگەمەن ەلىمىزدىڭ جاستارى ءۇشىن ۇلگى - ونەگە. شوقان بابامىزعا ارناپ جازعان ولەڭىن ۇسىنامىز.
قازاقتىڭ ءبىر عالىمى بار شوقان دەگەن
تۋىپتى قوستانايدىڭ قۇسمۇرىن بەكەتىندە
ارعى اتاسى اڭىزعا اينالعان ابىلاي ەكەن
ول جاستايىنان زەرەك بولعان اقىن ەكەن
ءوز ۇرپاعىن ءارى قاراي اسقاقتاتا،
سەنىمدى بوپ ءبىلىم جولىن قۋعان ەكەن
قازاعىنىڭ تابيعاتىنا قىزىعىپ،
زەرتتەۋشى، ءارى ساياحاتشى بولعان ەكەن
باعالاۋ.
ءۇي تاپسىرماسى. قانىش ساتبايەۆ تۋرالى مالىمەتتەر ىزدەۋ، ءماتىندى مازمۇنداۋ
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
