سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ تەحنولوگياسى
قىزىلوردا وبلىسى، قازالى اۋدانى،
بەكارىستان بي اۋىلى، № 24 ورتا مەكتەبىنىڭ
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى: ىسقاق شامسيا
سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ تەحنولوگياسى ارقىلى جەكە تۇلعانى الەۋمەتتەندىرۋ جانە زەرتتەۋ
قازىرگى مەكتەپتىڭ وقىتۋ ۇردىسىندە ءبىلىم بەرۋدىڭ تەندەنسيالارى مەن دامۋ باعىتتارىن قامتاماسىز ەتەتىن 50 - دەن اسا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالار قولدانىس تابۋدا.
وسى جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردىڭ ىشىندە سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ ورنى ەرەكشە. بۇل تەحنولوگيانى جارىققا شىعارعان امەريكاندىق پەداگوگتار
دج. ستيل، ك. مەرەديت، چ. تەمپل، س. ۋولتەر. ولاردىڭ پىكىرىنشە وقۋ مىندەتتى تۇردە بەلسەندى بولۋى كەرەك. وقۋشىنىڭ ءار نارسەدەن ءبىر ءمان تابۋعا مۇددەلى جانە بىلۋگە قۇمارلىعى بولسا عانا بەلسەندىلىك پايدا بولادى.
وتكەن عاسىردىڭ 90 جىلدارىندا بۇكىل الەمدەگى فيلوسوفتار، پسيحولوگتار جانە پەداگوگتار وزىق تاجىريبەلەرگە سۇيەنە وتىرىپ وقىتۋ تەحنولوگياسىن جاسادى. ءبىزدىڭ ەلىمىز ءۇشىن بۇل تەحنولوگيا جاڭا تەحنولوگيا دەپ ەسەپتەلىنەدى. دەگەنمەن، كەيبىر ۇستازداردىڭ ءىس - تاجىريبەلەرىندە وسى تەحنولوگيا قولدانىلۋدا. وسىعان وراي ءبىز سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسىن ەگجەي - تەگجەيلى قاراستىرىپ، ونى باستاۋشى سىنىپ پاندەرىن وقىتۋداعى مۇمكىندىكتەردى كورسەتۋدى ماقسات ەتتىم.
سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ دەگەن ۇعىمدى كەز - كەلگەن جاڭا يدەيانى سول كۇيىندە قابىلداۋ نەمەسە وعان تۇبەگەيلى سەنىم ارتۋ ەمەس، ول يدەيالاردىڭ نەگىزگى سەبەپتەرىن، جۇزەگە اسىرۋ جولدارىن جانە ناتيجەسىن ءبىلۋ، ولاردى ءوز ورتاڭا، ءوز مۇمكىندىگىڭە، ءوز كەرەگىڭە، ءوز ءىس - ارەكەتىڭە لايىقتى كىرىكتىرۋ، تالداۋ، وي ەلەگىنەن وتكىزۋ، ياعني پروبلەماعا سىني تۇرعىدان قاراپ، ءوز ماقساتىنا پايدالانا ءبىلۋ.
زەرتتەۋدەگى ماقساتىم – باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىن كەز - كەلگەن مازمۇنعا سىن تۇرعىسىنان قاراۋدى ساباقتا جانە ساباقتان تىس ۋاقىتتا ۇيرەتۋ.
زەرتتەۋ نىسانىم: ساباق ءوتۋ بارىسىندا سىنىپپەن جەكە، جۇپتىق، توپتىق، ۇجىمدىق.
جۇمىس جاساي وتىرىپ جەكە تۇلعانىڭ الەۋمەتتەندىرۋ جانە دامۋ باعىتىن زەرتتەۋ.
زەرتتەۋ بارىسىندا سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسىن مەڭگەرتۋ باعىتىندا وقۋشىلارعا ۇيرەتە ءجۇرىپ، پەداگوگيكالىق ءادىس – تاسىلدەردى، جانە جەكە تۇلعا بويىندا بولاتىن مىناداي قاسيەتتەردى زەرتتەۋ ارقىلى سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسىن ءتيىمدى قولدانۋ قاجەتتىگىن ءتۇسىندىم.
جەكە تۇلعانى سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى مەڭگەرۋ ءۇشىن مىناداي قاسيەتتەرى بولۋى شارت:
- جوسپارلاۋعا دايىن بولۋى؛
- بەيىمدەلگىشتىگى (باسقالاردىڭ يدەيالارىن قابىلداي الۋى)؛
- قايسارلىعى (قيىن تاپسىرمالاردى كەيىنگە قالدىرماۋى)؛
- جەتە ءتۇسىنۋى (ءوزىنىڭ جانە باسقا ادامداردىڭ پىكىرىن قاداعالاۋ)؛
- ىمىرالى كەلىسىمدى ىزدەۋى؛
- كوممۋنيكاتيۆتىلىگى.
جەكە تۇلعانى سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ شارتتارى:
- سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدا تاجىريبە جيناۋ ءۇشىن ۋاقىت جانە مۇمكىندىك بەرۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ ويلاۋىنا جاعداي تۋعىزۋ؛
- ءارتۇرلى يدەيالار مەن پىكىرلەردىڭ تۋۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ؛
- وقىتۋ ۇردىسىندە وقۋشىنىڭ بەلسەندىلىگىن قولداۋ؛
- ءاربىر وقۋشى سىن تۇرعىسىنان ويلاۋعا قابىلەتتى؛
- وقۋشىنىڭ ءوز پىكىرىن بىلدىرۋگە جەتەلەۋ جانە ونىڭ پىكىرىن باعالاۋ.
تەحنولوگيا بويىنشا ءار ساباق ءۇش كەزەڭنەن تۇرادى:
- قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ؛
- ماعىنانى اشۋ؛
- وي تولعانىس.
ءبىرىنشى كەزەڭ «قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ»
كەزەڭنىڭ ماقساتتارى:
- وقۋشى وزىندە قالىپتاسقان ءبىلىمى مەن تۇسىنىكتەرىن وزەكتەندىرۋ؛
- وقىلاتىن تاقىرىپقا تانىمدىق قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ؛
- وقۋشىنىڭ بەلسەندىلىگىن وياتۋ؛
جەكە تۇلعانىڭ ءىس - ارەكەتى قولدانۋعا بولاتىن ادىستەر مەن تاسىلدەر
وقىلاتىن ماسەلەلەر بويىنشا نە بىلەتىنىن ەسكە تۇسىرەدى، اقپاراتتى جۇيەلەيدى، جاۋاپ الۋعا قاجەتتى سۇراقتار قويادى. وزگە ماقساتىن تۇجىرىمدايدى. «بەلگىلى اقپاراتتار» ءتىزىمىن ءتۇيىن سوزدەر بويىنشا - اڭگىمە، كلاستەرلەر، دۇرىس جانە دۇرىس ەمەسىن ماقۇلداۋ جانە ت. ب.
ءبىرىنشى كەزەڭدە الىنعان اقپاراتتار تىڭدالادى، جازىلادى، تالقىلانادى، جەكە، جۇپ جانە توپ بويىنشا جۇرگىزىلەدى.
ەكىنشى كەزەڭ «ماعىنانى اشۋ»
كەزەڭنىڭ ماقساتى:
- جاڭا اقپاراتپەن تانىسۋ؛
- جاڭا اقپاراتتارمەن ءوز بىلىمىمەن ارا - قاتىناس بەلگىلەۋ.
جەكە تۇلعانىڭ ءىس - ارەكەتى قولدانۋعا بولاتىن ادىستەر مەن تاسىلدەر
- ءمۇعالىم ۇسىنعان بەلسەندى وقىتۋ ادىستەرىن قولدانىپ، جاڭا تاقىرىپ ماتەريالدارىن تىڭدايدى، وقيدى؛
- جاڭا اقپاراتتاردىڭ ءمانىن ءتۇسىنۋ بارىسىندا ءماتىن شەتىنە بەلگى قويادى نەمەسە جازىپ الادى؛
- قاراستىرىلعان ماتەريالدارمەن جۇمىس ىستەۋ بارىسىندا ءوز تۇسىنگەنىن قاداعالايدى، الدىنا قويعان ماقساتتارىنا جەتۋ ءۇشىن بەلسەندى ارەكەت ەتەدى.
بەلسەندى وقۋ ادىستەرىن قولدانۋ:
- ينسەرت؛
- ەكى جاقتى كۇندەلىك؛
- قوسىمشا جۋرنال؛
- ساباقتىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىندە قويىلعان سۇراقتارعا بەلسەندى تۇردە جاۋاپ ىزدەۋ جانە ت. ب.
بۇل كەزەڭدە جاڭا اقپاراتتارمەن، ويلارمەن تانىسادى، ءتيىستى تاقىرىپقا بايلانىستى كينو كورۋ، ءدارىس، اڭگىمە، تىڭداۋ نەمەسە تاجىريبە - ەكسپەريمەنت جاساۋ، مۋلتيمەديالىق قۇرالداردى پايدالانادى. ساباقتا جۇمىس دارا جانە جۇپ تۇرىندە جۇرگىزىلەدى.
ءۇشىنشى كەزەڭ «وي تولعاۋ»
كەزەڭنىڭ ماقساتى:
- قابىلدانعان جاڭا جانە ەسكى تۇسىنىكتەردىڭ ارا قاتىناسىن اشۋ.
- وقىلعان ماتەريالدى تالداۋ جانە قورىتىندىلاۋ.
- تاقىرىپتى مۇنان ءارى مەڭگەرۋ باعىتىن انىقتاۋ.
- ماعىنانى تانۋ كەزەڭىندە بىلىمگە سۇيەنە وتىرىپ، بۇرىن جانە ساباق بارىسىندا نە ۇيرەنگەنىن سالىستىرادى.
- قاراستىرعان تاقىرىپتىڭ ءمانىن تولىق ءتۇسىنۋ جانە وزىنە قويىلعان ماقساتتى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن جاڭا تاقىرىپتى تالدايدى، قاجەتتىسىن ىرىكتەپ الادى.
- وزىنە قويعان سۇراقتارعا ماعىنالى جاۋاپ العاندارىن باعالايدى.
- العان بىلىمدەرىن ومىرمەن بايلانىستىرادى، قورىتىندى ناتيجە شىعارادى، ءوز بەتىمەن جاڭا يدەيالاردى ويلاستىرادى. - كلاستەر قۇرۋ
- ءارتۇرلى كەزەڭدەگى اقپاراتتاردىڭ ءوزارا قاتىناسىن سيپاتتايتىن كەستەلەر تولتىرادى.
- ءتۇيىن سوزدەرگە قايتا ورالۋ.
- دۇرىس جانە دۇرىس ەمەسىن ماقۇلداۋعا قايتا ورالۋ.
- رەفلەكسيۆتى سۇراقتار
- پىكىر الماسۋ.
- شىعارماشىلىق جۇمىستار جازۋ (سينكۆەين، ەسسە) جانە ت. ب.
وقىلعان اقپاراتتى تالداۋ، ءتۇسىندىرۋ، شىعارمانى وڭدەۋ جۇمىسى توپ بويىنشا جۇرگىزىلەدى.
تەحنولوگيانى وقىتۋ ستراتەگيالارى (تاسىلدەرى)
تەحنولوگيانى جەتىك مەڭگەرۋ ءۇشىن بىرنەشە تاسىلدەر قولدانىلادى. وقىتۋدا جاقسى ناتيجەگە جەتۋ ءۇشىن وسى ستراتەگيالاردى وقىتۋ ءۇردىسىنىڭ ءار كەزەڭىندە ساباقتىڭ مازمۇنىنا قاراي پايدالانعان ءجون.
كلاستەر (توپتاستىرۋ). بۇل ءتاسىلدىڭ اۆتورى امەريكاندىق گۋدلات. ستراتەگيانىڭ ءمانى وقۋ ماتەريالىن گرافيك تۇرىندە جۇيەلەۋ، ياعني ءماتىننىڭ ماڭىزدى بولىگىن ءبولىپ، گرافيك تۇرىندە بەلگىلى ءبىر تارتىپپەن شوق ءتارىزدى ورنالاستىرۋ. مىسالى، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ كەزەڭدەرىن كلاستەر تۇرىندە بىلاي كەلتىرۋگە بولادى.
بۇل ءتاسىلدى قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ جانە وي تولعاۋ كەزەڭدەرىندە قولدانۋعا بولادى.
ينسەرت (ءتۇرتىپ الۋ) جۇيەسى. بۇل ءتاسىل بويىنشا وقۋ ماتەريالى دايىن كۇيىندە بەرىلەدى، ءماتىندى وقىپ وتىرىپ ونىڭ ءبىر جاق شەتىنە نەمەسە كەستە تۇرىندە جازىلادى:
«V» - بىلەمىن «+» مەن ءۇشىن جاڭا «-» باسقاشا ويلايمىن «؟» - تۇسىنبەدىم، تەرەڭىرەك بىلگىم كەلەدى
كەستەنى ءماتىننىڭ فراگمەنتتەرى نەمەسە تولىق ابزاس تۇرىندە تولتىرادى. سونان سوڭ وقۋشىلار جۇپ بولىپ نەمەسە توپپەن ءوزارا پىكىر الماسادى. تۇسىنىكسىز بولعان ۇعىمداردى ءمۇعالىم تۇسىندىرەدى نەمەسە باسقا اقپارات كوزدەرىنەن ىزدەۋگە ۇيگە تاپسىرما بەرىلەدى. مۇندا وقۋشىلارعا از تانىس، قىزىقتىراتىن، ەنسيكلوپەديالىق سيپاتتاعى، ياعني قۇبىلىستار تۋرالى مالىمەتتەر جيناۋعا بولادى. بۇل ءتاسىل ءداستۇرلى وقىتۋداعى «وقۋلىقتان پالەن پاراگروفتى وقىڭدار» دەگەن تاپسىرماعا قاراعاندا ءتيىمدى.
ۆەنن دياگرامماسى – ەكى زاتتى الىپ، ولاردىڭ ەرەكشەلىكتەرى مەن ۇقساستىقتارىن سالىستىرۋ.
«سينكۆەين» ءتاسىلى. مۇنى بەس جولدان تۇراتىن ولەڭ دەپ تە اتايدى. بۇل ءاربىر وي تولعاۋ كەزەڭىندە قولدانىلادى.
سينكۆەين جازۋ ەرەجەسى:
1) ءبىرىنشى قاتارعا ءبىر سوزبەن تاقىرىپ جازىلادى (زات ەسىم تۇرىندە).
2) ەكىنشى قاتارعا تاقىرىپتى ەكى سوزبەن كەلتىرۋى (ەكى سىن ەسىم تۇرىندە).
3) ءۇشىنشى قاتارعا ءۇش سوزبەن وسى تاقىرىپ بويىنشا ءىس - ارەكەت جازىلادى (ەتىستىك، كوسەمشە).
4) ءتورتىنشى قاتارعا ءتورت سوزدەن تۇراتىن وسى تاقىرىپقا قاتىستى سويلەم نەمەسە ءسوز تىركەسى.
5) سوڭعى قاتارعا تاقىرىپ ءمانىن سيپاتتايتىن ءبىر سوزدەن تۇراتىن سينونيم (مەتافورا) جازىلادى.
ەسسە ستراتەگياسىن وي تولعاۋ كەزەڭىندە قولدانعان ءتيىمدى. مۇندا وقۋشىلار تاقىرىپتىق ىشكى سىرىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ءوز پىكىرىن، ءوز ويىن دۇرىس جەتكىزىپ، وقۋ ماتەريالىنىڭ نەگىزىن انىقتاپ، سول ارقىلى ولاردى ومىرمەن بايلانىسىن جازادى. سونىمەن قاتار
كۋبيزم ستراتەگياسى – كۋبيك جاسالىنىپ، ونىڭ 6 قىرىنا 6 ءتۇرلى تاپسىرما جازىلادى. ءمۇعالىم كۋبتى ورتاعا تاستاپ، قاي قىرى تۇسسە، وقۋشى سول قىرىنداعى تاپسىرماعا جاۋاپ بەرەدى.
بىلەمىن. ۇيرەندىم. بىلگىم كەلەدى. بۇل ستراتەگيانى 1984 جىلى چيكاگو ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى دوننا وگل شىعارعان. ونىڭ ماقساتى – تانىم ۇردىسىندە رەفلەكسيۆتىلىكتى دامىتۋ.
ول ءۇشىن تومەندەگى كەستەنى تولتىرۋ كەرەك.
بىلەمىن ۇيرەندىم بىلگىم كەلەدى
توپتىڭ مۇشەلەرىن دامىتۋ ماقساتىندا ۋاقىتتى ۇنەمدەۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ بارلىعىن تىڭداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. كەستەنى تولتىرۋ بارىسىندا ۇسىنىستار جانە جاڭا ويلار قوسۋعا بولادى.
كونسەپتۋالدىق دوڭگەلەك ستراتەگياسى كلاستەرگە ۇقساس، ءبىراق مۇندا ءبىر شوقتان تارالۋى كەرەك. مىسالى 2 سىنىپتا دۇنيەتانۋ ءپانى بويىنشا جۇرگىزگەن « بۇلار قايدان شىعادى؟» تاقىرىبىندا وتكىزگەن ساباعىمدا «مال شارۋاشىلىعى» ۇعىمىنا وسى ستراتەگيانى قولداندىم:
بۇل ءتاسىل وقۋشىلاردىڭ نازارىن وقىلاتىن تاقىرىپقا اۋدارۋعا، ساباق جوسپارىن جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
«يرەك» ستراتەگياسى. وقۋشىلاردىڭ تانىپ ءبىلۋ قىزمەتىن ارتتىرۋ ءۇشىن قولدانىلادى. ءمۇعالىم الدىن الا ءماتىندى ماعىناسىنا قاراي بولىكتەرگە ءبولىپ تاستايدى. بۇكىل سىنىپتاعى وقۋشىلاردى توپقا ءبولىپ، ءار توپقا ءماتىن ۇزىندىلەرىن بەرەدى. ءار توپ سىنىپ وقۋشىلارعا، وزدەرىنە بەرىلگەن ماتىندەرىن ءتۇسىندىرىپ شىعادى. مۇنداعى باستى ماقسات - ءار وقۋشى وسى تاقىرىپتى تۇگەلدەي قامتۋىندا. وسى ورايدا «بۇلار قايدان شىعادى؟» تاقىرىبىن توپ بويىنشا بولىكتەرگە ءبولىپ تاستاپ جانە ينتەرەاكتيۆتى تاقتادان جايلاۋدىڭ سۋرەتىن كورسەتۋ ارقىلى ءماتىن قۇراستىرۋىنا جول سىلتەدىم.
«بولجام» ستراتەگياسى. وقيعا مازمۇنى ارقىلى بالانى قيالداتۋ، ويىن، سىني كوزقاراسىن دامىتۋ، پروبلەمالىق ماسەلە تۋعىزۋ.
وسى ورايدا ءار توپقا تاپسىرمالار بەرە وتىرىپ قيالداۋىنا ەركىندىك بەردىم. وقۋشىلار اراسىنان قيالى جۇيرىك بالا دارالانىپ شىعاتىنى ءسوزسىز. تاپسىرمالار مىنا تۇرعىدا جۇرگىزىلدى.
«بوتاكوز» توبى – ءبىر ساباق ءجىپتى تاستاي سالماي قالاي پايداعا اسىرۋعا بولادى.؟
«جۇلدىز» توبى – كيىمدى ءجىپسىز ينەسىز قالاي پايدالانۋعا بولادى؟
« مەرگەن» توبى – كىلتتى قۇلىپتان اشۋدان باسقا نە نارسەگە پايدالانۋعا بولادى؟
«پىكىر الىسۋ» ستراتەگياسى. وقۋشىلار ءبىر قورىتىندىعا كەلەتىن ماسەلەگە بايلانىستى پىكىر تالاستىرادى، پايدالى، پايداسىز جاقتارىن شەشەدى. بەلگىلى تاقىرىپتى الىپ، الەۋمەتتىك ومىرمەن بايلانىستىرۋ، ءوز كوزقاراسىن دامىتۋ، وزگەنى قۇرمەتتەۋگە ۇيرەتەدى.
«اڭگىمە» ستراتەگياسى. وزىنە - ءوزى ەسەپ بەرۋ، كوزقاراستى دامىتۋ، ءبىلىمىن انىقتاۋ، باعالاۋ.
تەحنولوگيانى وقىتۋدا باسقا دا ستراتەگيالار بەلگىلى: «جۇقا» جانە «قالىڭ» سۇراقتار ستراتەگياسى، كروسسۆورد ستراتەگياسى.
سونىمەن، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدىڭ ادىستەمەلىك تاسىلدەرىن وقۋ ۇردىسىندە قولدانعانداعى ماڭىزدىلىعى مىنادا:
- موتيۆاسيانىڭ ارتۋى؛
- دەربەس ءىس - ارەكەتتىڭ ارتۋى؛
- ويلاۋدىڭ بەلسەندى بولۋى؛
- وقۋشىلاردىڭ بىلىگى مەن بىلىكتىلىگىنىڭ جان - جاقتى دامۋى؛
- لوگيكالىق ويلاۋدىڭ جۇيەلىلىگىن مەڭگەرۋ.
سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسىن قولدانۋ ناتيجەسىندە جەكە تۇلعانىڭ قابىلەتتەرى جاندانا تۇسەدى جانە مىناداي ءبىلىم پراگديماسى قالىپتاسادى.
بەكارىستان بي اۋىلى، № 24 ورتا مەكتەبىنىڭ
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى: ىسقاق شامسيا
سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ تەحنولوگياسى ارقىلى جەكە تۇلعانى الەۋمەتتەندىرۋ جانە زەرتتەۋ
قازىرگى مەكتەپتىڭ وقىتۋ ۇردىسىندە ءبىلىم بەرۋدىڭ تەندەنسيالارى مەن دامۋ باعىتتارىن قامتاماسىز ەتەتىن 50 - دەن اسا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالار قولدانىس تابۋدا.
وسى جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردىڭ ىشىندە سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ ورنى ەرەكشە. بۇل تەحنولوگيانى جارىققا شىعارعان امەريكاندىق پەداگوگتار
دج. ستيل، ك. مەرەديت، چ. تەمپل، س. ۋولتەر. ولاردىڭ پىكىرىنشە وقۋ مىندەتتى تۇردە بەلسەندى بولۋى كەرەك. وقۋشىنىڭ ءار نارسەدەن ءبىر ءمان تابۋعا مۇددەلى جانە بىلۋگە قۇمارلىعى بولسا عانا بەلسەندىلىك پايدا بولادى.
وتكەن عاسىردىڭ 90 جىلدارىندا بۇكىل الەمدەگى فيلوسوفتار، پسيحولوگتار جانە پەداگوگتار وزىق تاجىريبەلەرگە سۇيەنە وتىرىپ وقىتۋ تەحنولوگياسىن جاسادى. ءبىزدىڭ ەلىمىز ءۇشىن بۇل تەحنولوگيا جاڭا تەحنولوگيا دەپ ەسەپتەلىنەدى. دەگەنمەن، كەيبىر ۇستازداردىڭ ءىس - تاجىريبەلەرىندە وسى تەحنولوگيا قولدانىلۋدا. وسىعان وراي ءبىز سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسىن ەگجەي - تەگجەيلى قاراستىرىپ، ونى باستاۋشى سىنىپ پاندەرىن وقىتۋداعى مۇمكىندىكتەردى كورسەتۋدى ماقسات ەتتىم.
سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ دەگەن ۇعىمدى كەز - كەلگەن جاڭا يدەيانى سول كۇيىندە قابىلداۋ نەمەسە وعان تۇبەگەيلى سەنىم ارتۋ ەمەس، ول يدەيالاردىڭ نەگىزگى سەبەپتەرىن، جۇزەگە اسىرۋ جولدارىن جانە ناتيجەسىن ءبىلۋ، ولاردى ءوز ورتاڭا، ءوز مۇمكىندىگىڭە، ءوز كەرەگىڭە، ءوز ءىس - ارەكەتىڭە لايىقتى كىرىكتىرۋ، تالداۋ، وي ەلەگىنەن وتكىزۋ، ياعني پروبلەماعا سىني تۇرعىدان قاراپ، ءوز ماقساتىنا پايدالانا ءبىلۋ.
زەرتتەۋدەگى ماقساتىم – باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىن كەز - كەلگەن مازمۇنعا سىن تۇرعىسىنان قاراۋدى ساباقتا جانە ساباقتان تىس ۋاقىتتا ۇيرەتۋ.
زەرتتەۋ نىسانىم: ساباق ءوتۋ بارىسىندا سىنىپپەن جەكە، جۇپتىق، توپتىق، ۇجىمدىق.
جۇمىس جاساي وتىرىپ جەكە تۇلعانىڭ الەۋمەتتەندىرۋ جانە دامۋ باعىتىن زەرتتەۋ.
زەرتتەۋ بارىسىندا سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسىن مەڭگەرتۋ باعىتىندا وقۋشىلارعا ۇيرەتە ءجۇرىپ، پەداگوگيكالىق ءادىس – تاسىلدەردى، جانە جەكە تۇلعا بويىندا بولاتىن مىناداي قاسيەتتەردى زەرتتەۋ ارقىلى سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسىن ءتيىمدى قولدانۋ قاجەتتىگىن ءتۇسىندىم.
جەكە تۇلعانى سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى مەڭگەرۋ ءۇشىن مىناداي قاسيەتتەرى بولۋى شارت:
- جوسپارلاۋعا دايىن بولۋى؛
- بەيىمدەلگىشتىگى (باسقالاردىڭ يدەيالارىن قابىلداي الۋى)؛
- قايسارلىعى (قيىن تاپسىرمالاردى كەيىنگە قالدىرماۋى)؛
- جەتە ءتۇسىنۋى (ءوزىنىڭ جانە باسقا ادامداردىڭ پىكىرىن قاداعالاۋ)؛
- ىمىرالى كەلىسىمدى ىزدەۋى؛
- كوممۋنيكاتيۆتىلىگى.
جەكە تۇلعانى سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ شارتتارى:
- سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدا تاجىريبە جيناۋ ءۇشىن ۋاقىت جانە مۇمكىندىك بەرۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ ويلاۋىنا جاعداي تۋعىزۋ؛
- ءارتۇرلى يدەيالار مەن پىكىرلەردىڭ تۋۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ؛
- وقىتۋ ۇردىسىندە وقۋشىنىڭ بەلسەندىلىگىن قولداۋ؛
- ءاربىر وقۋشى سىن تۇرعىسىنان ويلاۋعا قابىلەتتى؛
- وقۋشىنىڭ ءوز پىكىرىن بىلدىرۋگە جەتەلەۋ جانە ونىڭ پىكىرىن باعالاۋ.
تەحنولوگيا بويىنشا ءار ساباق ءۇش كەزەڭنەن تۇرادى:
- قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ؛
- ماعىنانى اشۋ؛
- وي تولعانىس.
ءبىرىنشى كەزەڭ «قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ»
كەزەڭنىڭ ماقساتتارى:
- وقۋشى وزىندە قالىپتاسقان ءبىلىمى مەن تۇسىنىكتەرىن وزەكتەندىرۋ؛
- وقىلاتىن تاقىرىپقا تانىمدىق قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ؛
- وقۋشىنىڭ بەلسەندىلىگىن وياتۋ؛
جەكە تۇلعانىڭ ءىس - ارەكەتى قولدانۋعا بولاتىن ادىستەر مەن تاسىلدەر
وقىلاتىن ماسەلەلەر بويىنشا نە بىلەتىنىن ەسكە تۇسىرەدى، اقپاراتتى جۇيەلەيدى، جاۋاپ الۋعا قاجەتتى سۇراقتار قويادى. وزگە ماقساتىن تۇجىرىمدايدى. «بەلگىلى اقپاراتتار» ءتىزىمىن ءتۇيىن سوزدەر بويىنشا - اڭگىمە، كلاستەرلەر، دۇرىس جانە دۇرىس ەمەسىن ماقۇلداۋ جانە ت. ب.
ءبىرىنشى كەزەڭدە الىنعان اقپاراتتار تىڭدالادى، جازىلادى، تالقىلانادى، جەكە، جۇپ جانە توپ بويىنشا جۇرگىزىلەدى.
ەكىنشى كەزەڭ «ماعىنانى اشۋ»
كەزەڭنىڭ ماقساتى:
- جاڭا اقپاراتپەن تانىسۋ؛
- جاڭا اقپاراتتارمەن ءوز بىلىمىمەن ارا - قاتىناس بەلگىلەۋ.
جەكە تۇلعانىڭ ءىس - ارەكەتى قولدانۋعا بولاتىن ادىستەر مەن تاسىلدەر
- ءمۇعالىم ۇسىنعان بەلسەندى وقىتۋ ادىستەرىن قولدانىپ، جاڭا تاقىرىپ ماتەريالدارىن تىڭدايدى، وقيدى؛
- جاڭا اقپاراتتاردىڭ ءمانىن ءتۇسىنۋ بارىسىندا ءماتىن شەتىنە بەلگى قويادى نەمەسە جازىپ الادى؛
- قاراستىرىلعان ماتەريالدارمەن جۇمىس ىستەۋ بارىسىندا ءوز تۇسىنگەنىن قاداعالايدى، الدىنا قويعان ماقساتتارىنا جەتۋ ءۇشىن بەلسەندى ارەكەت ەتەدى.
بەلسەندى وقۋ ادىستەرىن قولدانۋ:
- ينسەرت؛
- ەكى جاقتى كۇندەلىك؛
- قوسىمشا جۋرنال؛
- ساباقتىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىندە قويىلعان سۇراقتارعا بەلسەندى تۇردە جاۋاپ ىزدەۋ جانە ت. ب.
بۇل كەزەڭدە جاڭا اقپاراتتارمەن، ويلارمەن تانىسادى، ءتيىستى تاقىرىپقا بايلانىستى كينو كورۋ، ءدارىس، اڭگىمە، تىڭداۋ نەمەسە تاجىريبە - ەكسپەريمەنت جاساۋ، مۋلتيمەديالىق قۇرالداردى پايدالانادى. ساباقتا جۇمىس دارا جانە جۇپ تۇرىندە جۇرگىزىلەدى.
ءۇشىنشى كەزەڭ «وي تولعاۋ»
كەزەڭنىڭ ماقساتى:
- قابىلدانعان جاڭا جانە ەسكى تۇسىنىكتەردىڭ ارا قاتىناسىن اشۋ.
- وقىلعان ماتەريالدى تالداۋ جانە قورىتىندىلاۋ.
- تاقىرىپتى مۇنان ءارى مەڭگەرۋ باعىتىن انىقتاۋ.
- ماعىنانى تانۋ كەزەڭىندە بىلىمگە سۇيەنە وتىرىپ، بۇرىن جانە ساباق بارىسىندا نە ۇيرەنگەنىن سالىستىرادى.
- قاراستىرعان تاقىرىپتىڭ ءمانىن تولىق ءتۇسىنۋ جانە وزىنە قويىلعان ماقساتتى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن جاڭا تاقىرىپتى تالدايدى، قاجەتتىسىن ىرىكتەپ الادى.
- وزىنە قويعان سۇراقتارعا ماعىنالى جاۋاپ العاندارىن باعالايدى.
- العان بىلىمدەرىن ومىرمەن بايلانىستىرادى، قورىتىندى ناتيجە شىعارادى، ءوز بەتىمەن جاڭا يدەيالاردى ويلاستىرادى. - كلاستەر قۇرۋ
- ءارتۇرلى كەزەڭدەگى اقپاراتتاردىڭ ءوزارا قاتىناسىن سيپاتتايتىن كەستەلەر تولتىرادى.
- ءتۇيىن سوزدەرگە قايتا ورالۋ.
- دۇرىس جانە دۇرىس ەمەسىن ماقۇلداۋعا قايتا ورالۋ.
- رەفلەكسيۆتى سۇراقتار
- پىكىر الماسۋ.
- شىعارماشىلىق جۇمىستار جازۋ (سينكۆەين، ەسسە) جانە ت. ب.
وقىلعان اقپاراتتى تالداۋ، ءتۇسىندىرۋ، شىعارمانى وڭدەۋ جۇمىسى توپ بويىنشا جۇرگىزىلەدى.
تەحنولوگيانى وقىتۋ ستراتەگيالارى (تاسىلدەرى)
تەحنولوگيانى جەتىك مەڭگەرۋ ءۇشىن بىرنەشە تاسىلدەر قولدانىلادى. وقىتۋدا جاقسى ناتيجەگە جەتۋ ءۇشىن وسى ستراتەگيالاردى وقىتۋ ءۇردىسىنىڭ ءار كەزەڭىندە ساباقتىڭ مازمۇنىنا قاراي پايدالانعان ءجون.
كلاستەر (توپتاستىرۋ). بۇل ءتاسىلدىڭ اۆتورى امەريكاندىق گۋدلات. ستراتەگيانىڭ ءمانى وقۋ ماتەريالىن گرافيك تۇرىندە جۇيەلەۋ، ياعني ءماتىننىڭ ماڭىزدى بولىگىن ءبولىپ، گرافيك تۇرىندە بەلگىلى ءبىر تارتىپپەن شوق ءتارىزدى ورنالاستىرۋ. مىسالى، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ كەزەڭدەرىن كلاستەر تۇرىندە بىلاي كەلتىرۋگە بولادى.
بۇل ءتاسىلدى قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ جانە وي تولعاۋ كەزەڭدەرىندە قولدانۋعا بولادى.
ينسەرت (ءتۇرتىپ الۋ) جۇيەسى. بۇل ءتاسىل بويىنشا وقۋ ماتەريالى دايىن كۇيىندە بەرىلەدى، ءماتىندى وقىپ وتىرىپ ونىڭ ءبىر جاق شەتىنە نەمەسە كەستە تۇرىندە جازىلادى:
«V» - بىلەمىن «+» مەن ءۇشىن جاڭا «-» باسقاشا ويلايمىن «؟» - تۇسىنبەدىم، تەرەڭىرەك بىلگىم كەلەدى
كەستەنى ءماتىننىڭ فراگمەنتتەرى نەمەسە تولىق ابزاس تۇرىندە تولتىرادى. سونان سوڭ وقۋشىلار جۇپ بولىپ نەمەسە توپپەن ءوزارا پىكىر الماسادى. تۇسىنىكسىز بولعان ۇعىمداردى ءمۇعالىم تۇسىندىرەدى نەمەسە باسقا اقپارات كوزدەرىنەن ىزدەۋگە ۇيگە تاپسىرما بەرىلەدى. مۇندا وقۋشىلارعا از تانىس، قىزىقتىراتىن، ەنسيكلوپەديالىق سيپاتتاعى، ياعني قۇبىلىستار تۋرالى مالىمەتتەر جيناۋعا بولادى. بۇل ءتاسىل ءداستۇرلى وقىتۋداعى «وقۋلىقتان پالەن پاراگروفتى وقىڭدار» دەگەن تاپسىرماعا قاراعاندا ءتيىمدى.
ۆەنن دياگرامماسى – ەكى زاتتى الىپ، ولاردىڭ ەرەكشەلىكتەرى مەن ۇقساستىقتارىن سالىستىرۋ.
«سينكۆەين» ءتاسىلى. مۇنى بەس جولدان تۇراتىن ولەڭ دەپ تە اتايدى. بۇل ءاربىر وي تولعاۋ كەزەڭىندە قولدانىلادى.
سينكۆەين جازۋ ەرەجەسى:
1) ءبىرىنشى قاتارعا ءبىر سوزبەن تاقىرىپ جازىلادى (زات ەسىم تۇرىندە).
2) ەكىنشى قاتارعا تاقىرىپتى ەكى سوزبەن كەلتىرۋى (ەكى سىن ەسىم تۇرىندە).
3) ءۇشىنشى قاتارعا ءۇش سوزبەن وسى تاقىرىپ بويىنشا ءىس - ارەكەت جازىلادى (ەتىستىك، كوسەمشە).
4) ءتورتىنشى قاتارعا ءتورت سوزدەن تۇراتىن وسى تاقىرىپقا قاتىستى سويلەم نەمەسە ءسوز تىركەسى.
5) سوڭعى قاتارعا تاقىرىپ ءمانىن سيپاتتايتىن ءبىر سوزدەن تۇراتىن سينونيم (مەتافورا) جازىلادى.
ەسسە ستراتەگياسىن وي تولعاۋ كەزەڭىندە قولدانعان ءتيىمدى. مۇندا وقۋشىلار تاقىرىپتىق ىشكى سىرىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ءوز پىكىرىن، ءوز ويىن دۇرىس جەتكىزىپ، وقۋ ماتەريالىنىڭ نەگىزىن انىقتاپ، سول ارقىلى ولاردى ومىرمەن بايلانىسىن جازادى. سونىمەن قاتار
كۋبيزم ستراتەگياسى – كۋبيك جاسالىنىپ، ونىڭ 6 قىرىنا 6 ءتۇرلى تاپسىرما جازىلادى. ءمۇعالىم كۋبتى ورتاعا تاستاپ، قاي قىرى تۇسسە، وقۋشى سول قىرىنداعى تاپسىرماعا جاۋاپ بەرەدى.
بىلەمىن. ۇيرەندىم. بىلگىم كەلەدى. بۇل ستراتەگيانى 1984 جىلى چيكاگو ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى دوننا وگل شىعارعان. ونىڭ ماقساتى – تانىم ۇردىسىندە رەفلەكسيۆتىلىكتى دامىتۋ.
ول ءۇشىن تومەندەگى كەستەنى تولتىرۋ كەرەك.
بىلەمىن ۇيرەندىم بىلگىم كەلەدى
توپتىڭ مۇشەلەرىن دامىتۋ ماقساتىندا ۋاقىتتى ۇنەمدەۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ بارلىعىن تىڭداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. كەستەنى تولتىرۋ بارىسىندا ۇسىنىستار جانە جاڭا ويلار قوسۋعا بولادى.
كونسەپتۋالدىق دوڭگەلەك ستراتەگياسى كلاستەرگە ۇقساس، ءبىراق مۇندا ءبىر شوقتان تارالۋى كەرەك. مىسالى 2 سىنىپتا دۇنيەتانۋ ءپانى بويىنشا جۇرگىزگەن « بۇلار قايدان شىعادى؟» تاقىرىبىندا وتكىزگەن ساباعىمدا «مال شارۋاشىلىعى» ۇعىمىنا وسى ستراتەگيانى قولداندىم:
بۇل ءتاسىل وقۋشىلاردىڭ نازارىن وقىلاتىن تاقىرىپقا اۋدارۋعا، ساباق جوسپارىن جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
«يرەك» ستراتەگياسى. وقۋشىلاردىڭ تانىپ ءبىلۋ قىزمەتىن ارتتىرۋ ءۇشىن قولدانىلادى. ءمۇعالىم الدىن الا ءماتىندى ماعىناسىنا قاراي بولىكتەرگە ءبولىپ تاستايدى. بۇكىل سىنىپتاعى وقۋشىلاردى توپقا ءبولىپ، ءار توپقا ءماتىن ۇزىندىلەرىن بەرەدى. ءار توپ سىنىپ وقۋشىلارعا، وزدەرىنە بەرىلگەن ماتىندەرىن ءتۇسىندىرىپ شىعادى. مۇنداعى باستى ماقسات - ءار وقۋشى وسى تاقىرىپتى تۇگەلدەي قامتۋىندا. وسى ورايدا «بۇلار قايدان شىعادى؟» تاقىرىبىن توپ بويىنشا بولىكتەرگە ءبولىپ تاستاپ جانە ينتەرەاكتيۆتى تاقتادان جايلاۋدىڭ سۋرەتىن كورسەتۋ ارقىلى ءماتىن قۇراستىرۋىنا جول سىلتەدىم.
«بولجام» ستراتەگياسى. وقيعا مازمۇنى ارقىلى بالانى قيالداتۋ، ويىن، سىني كوزقاراسىن دامىتۋ، پروبلەمالىق ماسەلە تۋعىزۋ.
وسى ورايدا ءار توپقا تاپسىرمالار بەرە وتىرىپ قيالداۋىنا ەركىندىك بەردىم. وقۋشىلار اراسىنان قيالى جۇيرىك بالا دارالانىپ شىعاتىنى ءسوزسىز. تاپسىرمالار مىنا تۇرعىدا جۇرگىزىلدى.
«بوتاكوز» توبى – ءبىر ساباق ءجىپتى تاستاي سالماي قالاي پايداعا اسىرۋعا بولادى.؟
«جۇلدىز» توبى – كيىمدى ءجىپسىز ينەسىز قالاي پايدالانۋعا بولادى؟
« مەرگەن» توبى – كىلتتى قۇلىپتان اشۋدان باسقا نە نارسەگە پايدالانۋعا بولادى؟
«پىكىر الىسۋ» ستراتەگياسى. وقۋشىلار ءبىر قورىتىندىعا كەلەتىن ماسەلەگە بايلانىستى پىكىر تالاستىرادى، پايدالى، پايداسىز جاقتارىن شەشەدى. بەلگىلى تاقىرىپتى الىپ، الەۋمەتتىك ومىرمەن بايلانىستىرۋ، ءوز كوزقاراسىن دامىتۋ، وزگەنى قۇرمەتتەۋگە ۇيرەتەدى.
«اڭگىمە» ستراتەگياسى. وزىنە - ءوزى ەسەپ بەرۋ، كوزقاراستى دامىتۋ، ءبىلىمىن انىقتاۋ، باعالاۋ.
تەحنولوگيانى وقىتۋدا باسقا دا ستراتەگيالار بەلگىلى: «جۇقا» جانە «قالىڭ» سۇراقتار ستراتەگياسى، كروسسۆورد ستراتەگياسى.
سونىمەن، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدىڭ ادىستەمەلىك تاسىلدەرىن وقۋ ۇردىسىندە قولدانعانداعى ماڭىزدىلىعى مىنادا:
- موتيۆاسيانىڭ ارتۋى؛
- دەربەس ءىس - ارەكەتتىڭ ارتۋى؛
- ويلاۋدىڭ بەلسەندى بولۋى؛
- وقۋشىلاردىڭ بىلىگى مەن بىلىكتىلىگىنىڭ جان - جاقتى دامۋى؛
- لوگيكالىق ويلاۋدىڭ جۇيەلىلىگىن مەڭگەرۋ.
سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسىن قولدانۋ ناتيجەسىندە جەكە تۇلعانىڭ قابىلەتتەرى جاندانا تۇسەدى جانە مىناداي ءبىلىم پراگديماسى قالىپتاسادى.
You Might Also Like
