سىزبا سىزىقتارىنىڭ تۇرلەرى
قىزىلوردا وبلىسى
قازالى اۋدانى، قازالى اۋىلى
№100 ورتا مەكتەبىنىڭ بەينەلەۋ جانە سىزۋ ءپانى ءمۇعالىمى
ەسىركەيەۆ قايرات ەلەنباي ۇلى
9 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سىزبا سىزىقتارىنىڭ تۇرلەرى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا سىزۋ قۇرالدارىن قولدانۋ امال ءتاسىلىن ۇيرەتۋ، جاڭا ماعلۇمات بەرۋ جانە ت.ب.
ءا) دامىتۋشىلىق: ساباق وقىتۋدىڭ نەگىزگى ءۇردىسىن ەستە قالدىرۋ، وقۋشى ساناسىنا تەرەڭ ءسىڭىرۋ.
ب) تاربيەلىلىك سىزۋ ارقىلى ولاردى تازالىققا، ۇقىپتىلىققا ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ا4 پىشىمىندەگى قاعاز، قارىنداشتار، سىزعىش، وشىرگىش، شەڭبەرسىزار جانە تاعى باسقا.
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
2. ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى تەكسەرۋ.
3. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
4. تاپسىرمالاردى ورىنداۋ.
5. ساباقتى بەكىتۋ.
6. ۇيگە تاپسىرما.
ساباقتىڭ بارىسى:
وقۋشىلارعا سىزبا سىزىقتارىنىڭ تۇرلەرى جايلى تەرەڭىرەك ماعلۇمات بەرەمىن جانە ءار سىزىقتى تاقتاعا سىزىپ تۇسىندىرەمىن. سىزبا سىزۋدا 9 ءتۇرلى سىزىق قولدانىلادى. ولاردىڭ تورتەۋى تۇتاس، ال قالعان بەسەۋى تۇتاس ەمەس سىزىقتار.
1. تۇتاس جۋان نەگىزگى سىزىق. ەگەر بۇل سىزىقتىڭ جۋاندىعىن s (لاتىن ءارپى) دەپ بەلگىلەسەك، وندا s كەسكىننىڭ ۇلكەن-كىشىلىگى مەن كۇردەلىلىگىنە جانە سىزبانىڭ پىشىمىنە بايلانىستى 0،5مم-دەن 1،4مم-گە دەيىنگى ارالىقتا بولادى. ءبىر سىزباداعى سىزىقتاردىڭ جۋاندىقتارى بىردەي بولۋى ءتيىس. تۇتاس جۋان نەگىزگى سىزىق سىزبادا كورىنەتىن سىزىقتاردى باستىرا جۇرگىزۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
2. تۇتاس جىڭىشكە سىزىق. ونىڭ جۋاندىعى نەگىزگى سىزىقتىڭ جۋاندىعىنان ەكى-ۇش ەسە جىڭىشكە بولادى. بۇل سىزىقتىڭ سىزبادا قولدانىلاتىن ورنى كوپ، سونىڭ باستىلارىن عانا اتاپ وتەيىك. شىعارۋ جانە ولشەم سىزىقتارى، پروەكسيا جانە كوورديناتا وستەرى، كومەكشى تۇرعىزۋ سىزىقتارى، قيما جانە تىلىكتى سىزىقتاۋ (شتريحتاۋ) تۇتاس جىڭىشكە سىزىقپەن جۇرگىزىلەدى.
3. تۇتاس جىڭىشكە كەسىندى سىزىق. جۋاندىعى تۇتاس جىڭىشكە سىزىقتىڭ جۋاندىعىنداي بولادى. ۇزىن ءۇزۋ سىزىقتارىن كورسەتۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
4. تۇتاس يرەك سىزىق. جۋاندىعى تۇتاس جىڭىشكە سىزىقتىڭ جۋاندىعىمەن بىردەي. ءۇزۋ سىزىقتارى ءۇشىن جانە تىلىكتى كورىنىستەن ءبولۋ ءۇشىن قولدانىلادى. يرەك سىزىق سىزۋ اسپاپتارىنىڭ كومەگىنسىز، قولدان سالىنادى.
5. ۇزىلمە سىزىق. سىزىق بولىكتەرىنىڭ ۇزىندىعى 2مم-دەن 8مم-گە دەيىنگى ارالىقتا، ال ولاردىڭ اراقاشىقتىقتارى 1مم-دەن 2مم-گە دەيىنگى ارالىقتا الىنادى. ۇزىلمە سىزىق سىزباداعى كورىنبەيتىن سىزىقتاردى كەسكىندەۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
6. جىڭىشكە نۇكتەلى ۇزىلمە سىزىق. سىزىق بولىكتەرىنىڭ ۇزىندىعى 5مم-دەن 30مم-گە دەيىنگى، ال ارالىقتارى 3مم-دەن 5مم-گە دەيىنگى ارالىقتا الىنادى. نۇكتە (سىزىقشا) بولىك ارالىقتارىنىڭ ءدال ورتاسىنا قويىلادى. جىڭىشكە نۇكتەلى ۇزىلمە سىزىق، ۇزىلمە سىزىق سياقتى بولىكتەرىنەن باستالىپ، بولىكتەرىمەن اياقتالادى جانە بولىكتەرىمەن قيىلىسادى. سىزبانىڭ وستىك جانە سەنترلىك سىزىقتارى وسى سىزىقتىڭ كومەگىمەن كورسەتىلەدى.
7. جۋانداتىلعان نۇكتەلى ۇزىلمە سىزىق. جۋاندىعى تۇتاس نەگىزگى سىزىقتىڭ جۋاندىعىنان 1،5-2 ەسە جىڭىشكە بولادى. بولىكتەرىنىڭ ۇزىندىقتارى 3...8مم، ال ولاردىڭ ارالىقتارى 3...4مم بولادى. شىنىقتىرىلاتىن جانە قاپتالاتىن بەتتەردى جۋانداتىلعان نۇكتەلى ۇزىلمە سىزىقپەن كورسەتەدى. بۇل سىزىقتى قيۋشى جازىقتىقتىڭ الدىنداعى نارسە بولىگىن كەسكىندەۋ ءۇشىن دە پايدالانادى.
8. جۋاندىعى تۇتاس جىڭىشكە سىزىقتىڭ جۋاندىعىمەن بىردەي بولادى،. بولىكتەرىنىڭ ۇزىندىعى 5...30مم، ولاردىڭ ارالىعى 4...6مم بولادى.
9. سىزبادا قيۋشى جازىقتىقتاردىڭ ورىندارىن كورسەتكەندە پايدالانىلادى، سوندىقتان ونى قيما سىزىعى دەپ تە اتايدى. جۋاندىعى (1 ... 1،5) s-كە تەڭ بولادى. بۇل سىزىق ەكى بولىكتەن تۇرادى، بولىكتەرىنىڭ ارالىعى قيماسى نەمەسە تىلىگى بەرىلەتىن نارسەنىڭ سايكەس ولشەمىنە بايلانىستى. ءبىر بولىگىنىڭ ۇزىندىعى 8. 20مم-گە تەڭ.
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ: سىزبا سىزىقتارىن ا4 پىشىمىندەگى قاعازعا سىزىپ كەلۋ.
قازالى اۋدانى، قازالى اۋىلى
№100 ورتا مەكتەبىنىڭ بەينەلەۋ جانە سىزۋ ءپانى ءمۇعالىمى
ەسىركەيەۆ قايرات ەلەنباي ۇلى
9 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سىزبا سىزىقتارىنىڭ تۇرلەرى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا سىزۋ قۇرالدارىن قولدانۋ امال ءتاسىلىن ۇيرەتۋ، جاڭا ماعلۇمات بەرۋ جانە ت.ب.
ءا) دامىتۋشىلىق: ساباق وقىتۋدىڭ نەگىزگى ءۇردىسىن ەستە قالدىرۋ، وقۋشى ساناسىنا تەرەڭ ءسىڭىرۋ.
ب) تاربيەلىلىك سىزۋ ارقىلى ولاردى تازالىققا، ۇقىپتىلىققا ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ا4 پىشىمىندەگى قاعاز، قارىنداشتار، سىزعىش، وشىرگىش، شەڭبەرسىزار جانە تاعى باسقا.
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
2. ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى تەكسەرۋ.
3. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
4. تاپسىرمالاردى ورىنداۋ.
5. ساباقتى بەكىتۋ.
6. ۇيگە تاپسىرما.
ساباقتىڭ بارىسى:
وقۋشىلارعا سىزبا سىزىقتارىنىڭ تۇرلەرى جايلى تەرەڭىرەك ماعلۇمات بەرەمىن جانە ءار سىزىقتى تاقتاعا سىزىپ تۇسىندىرەمىن. سىزبا سىزۋدا 9 ءتۇرلى سىزىق قولدانىلادى. ولاردىڭ تورتەۋى تۇتاس، ال قالعان بەسەۋى تۇتاس ەمەس سىزىقتار.
1. تۇتاس جۋان نەگىزگى سىزىق. ەگەر بۇل سىزىقتىڭ جۋاندىعىن s (لاتىن ءارپى) دەپ بەلگىلەسەك، وندا s كەسكىننىڭ ۇلكەن-كىشىلىگى مەن كۇردەلىلىگىنە جانە سىزبانىڭ پىشىمىنە بايلانىستى 0،5مم-دەن 1،4مم-گە دەيىنگى ارالىقتا بولادى. ءبىر سىزباداعى سىزىقتاردىڭ جۋاندىقتارى بىردەي بولۋى ءتيىس. تۇتاس جۋان نەگىزگى سىزىق سىزبادا كورىنەتىن سىزىقتاردى باستىرا جۇرگىزۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
2. تۇتاس جىڭىشكە سىزىق. ونىڭ جۋاندىعى نەگىزگى سىزىقتىڭ جۋاندىعىنان ەكى-ۇش ەسە جىڭىشكە بولادى. بۇل سىزىقتىڭ سىزبادا قولدانىلاتىن ورنى كوپ، سونىڭ باستىلارىن عانا اتاپ وتەيىك. شىعارۋ جانە ولشەم سىزىقتارى، پروەكسيا جانە كوورديناتا وستەرى، كومەكشى تۇرعىزۋ سىزىقتارى، قيما جانە تىلىكتى سىزىقتاۋ (شتريحتاۋ) تۇتاس جىڭىشكە سىزىقپەن جۇرگىزىلەدى.
3. تۇتاس جىڭىشكە كەسىندى سىزىق. جۋاندىعى تۇتاس جىڭىشكە سىزىقتىڭ جۋاندىعىنداي بولادى. ۇزىن ءۇزۋ سىزىقتارىن كورسەتۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
4. تۇتاس يرەك سىزىق. جۋاندىعى تۇتاس جىڭىشكە سىزىقتىڭ جۋاندىعىمەن بىردەي. ءۇزۋ سىزىقتارى ءۇشىن جانە تىلىكتى كورىنىستەن ءبولۋ ءۇشىن قولدانىلادى. يرەك سىزىق سىزۋ اسپاپتارىنىڭ كومەگىنسىز، قولدان سالىنادى.
5. ۇزىلمە سىزىق. سىزىق بولىكتەرىنىڭ ۇزىندىعى 2مم-دەن 8مم-گە دەيىنگى ارالىقتا، ال ولاردىڭ اراقاشىقتىقتارى 1مم-دەن 2مم-گە دەيىنگى ارالىقتا الىنادى. ۇزىلمە سىزىق سىزباداعى كورىنبەيتىن سىزىقتاردى كەسكىندەۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
6. جىڭىشكە نۇكتەلى ۇزىلمە سىزىق. سىزىق بولىكتەرىنىڭ ۇزىندىعى 5مم-دەن 30مم-گە دەيىنگى، ال ارالىقتارى 3مم-دەن 5مم-گە دەيىنگى ارالىقتا الىنادى. نۇكتە (سىزىقشا) بولىك ارالىقتارىنىڭ ءدال ورتاسىنا قويىلادى. جىڭىشكە نۇكتەلى ۇزىلمە سىزىق، ۇزىلمە سىزىق سياقتى بولىكتەرىنەن باستالىپ، بولىكتەرىمەن اياقتالادى جانە بولىكتەرىمەن قيىلىسادى. سىزبانىڭ وستىك جانە سەنترلىك سىزىقتارى وسى سىزىقتىڭ كومەگىمەن كورسەتىلەدى.
7. جۋانداتىلعان نۇكتەلى ۇزىلمە سىزىق. جۋاندىعى تۇتاس نەگىزگى سىزىقتىڭ جۋاندىعىنان 1،5-2 ەسە جىڭىشكە بولادى. بولىكتەرىنىڭ ۇزىندىقتارى 3...8مم، ال ولاردىڭ ارالىقتارى 3...4مم بولادى. شىنىقتىرىلاتىن جانە قاپتالاتىن بەتتەردى جۋانداتىلعان نۇكتەلى ۇزىلمە سىزىقپەن كورسەتەدى. بۇل سىزىقتى قيۋشى جازىقتىقتىڭ الدىنداعى نارسە بولىگىن كەسكىندەۋ ءۇشىن دە پايدالانادى.
8. جۋاندىعى تۇتاس جىڭىشكە سىزىقتىڭ جۋاندىعىمەن بىردەي بولادى،. بولىكتەرىنىڭ ۇزىندىعى 5...30مم، ولاردىڭ ارالىعى 4...6مم بولادى.
9. سىزبادا قيۋشى جازىقتىقتاردىڭ ورىندارىن كورسەتكەندە پايدالانىلادى، سوندىقتان ونى قيما سىزىعى دەپ تە اتايدى. جۋاندىعى (1 ... 1،5) s-كە تەڭ بولادى. بۇل سىزىق ەكى بولىكتەن تۇرادى، بولىكتەرىنىڭ ارالىعى قيماسى نەمەسە تىلىگى بەرىلەتىن نارسەنىڭ سايكەس ولشەمىنە بايلانىستى. ءبىر بولىگىنىڭ ۇزىندىعى 8. 20مم-گە تەڭ.
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ: سىزبا سىزىقتارىن ا4 پىشىمىندەگى قاعازعا سىزىپ كەلۋ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
