سۋ تىرشىلىك كوزى
تاقىرىپ: سۋ تىرشىلىك كوزى
ماقساتى: قورشاعان ورتانى تانىپ ءبىلۋ، سۋ تۋرالى بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ.
بىلىمدىلىك ماقساتى: سۋدىڭ بارلىق قاسيەتتەرىن، بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە ساي، جان – جاقتى جۇيەلى تۇردە ءتۇسىندىرۋ
دامىتۋشىلىق ماقساتى: سۋدىڭ تىرشىلىككە، ادام ومىرىنە پايداسىمەن زيانى، سۋ كۇيىنىڭ وزگەرۋىن، بالانىڭ كوزىمەن كورىپ، قولمەن ۇستاۋ تاجىريبەسى ارقىلى كوز جەتكىزۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: بالانى تازالىققا، جەكە باس تازالىعىن ءبىلۋ، باۋلۋ، سۋدى لاستاماۋ، ۇنەمدى پايدالانۋعا تاربيەلەۋ
مىندەتى
1. تانىمدىق قابىلەتىن دامىتۋ
2. ەستە ساقتاۋ، زەيىن قابىلەتىن دامىتۋ
3. شىعارماشىلىق قيالىن دامىتۋ
4. ىسكەرلىك قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ
شەشۋ جولدارى
تانىمدىق جوبالاۋ ءىس - ارەكەتتەرىندە
سەرۋەندە باقىلاۋ، ويىن تۇرىندە
كۇتىلەتىن ناتيجە
جوبانىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىسى رەتىندە بالانىڭ رۋحاني جاعىنان باي، جەكە تۇلعاسى قالىپتاسادى
سۋدىڭ تىرشىلىك كوزى، تىرشىلىك ءۇشىن ماڭىزى تۋرالى تۇسىنىكتەرى قالىپتاسادى
بالانىڭ ىسكەرلىك، بەلسەندىلىك قابىلەتتەرى ارتادى.
سۋ – تىرشىلىك نەگىزى
ونسىز ءومىر سۇرمەيسىڭ
گيگيەنا ەگىزى
سۋ دەپ جانە بىلگەيسىڭ
سۋ – تابيعات بايلىعى
وزەن – كول دەپ بىلگەيسىڭ
كەمى ەكى رەت ءار كۇنى
سۋدى ءىشىپ جۇرگەيسىڭ.
بۇلاق كورسەڭ كوزىن اش
ساۋابىنا قالارسىڭ.
سۋدى ىشسەڭ قانىپ ءىش
بوي سەرگىتىپ الارسىڭ.
سۋ تۋرالى ماقال - ماتەلدەر
وزەن بويى تۇرعاندا
وزگە جەرگە قونباڭىز.
كولدىڭ كوركى — قۇراق،
تاۋدىڭ كوركى — بۇلاق.
بۇلاق كورسەڭ كوزىن اش.
وزەن - سۋعا جاراسقان قامىسى مەن قوعاسى،
قارياعا جاراسقان اۋزىنداعى توباسى.
وزەن جاعالاعاننىڭ وزەگى تالماس.
وزەن سۋىن جاڭبىر تاسىتادى،
ادام ءقادىرىن ەڭبەك اسىرتادى.
كول تارتىلسا كۇس قاشار.
وزەن ۇزاق اعادى بۇلاعى بولسا باسىندا،
ىزدەگەن باقىت تابادى جالىقپاسا جاسىندا.
سۋلى جەر قۇراقسىز بولماس،
تاۋلى جەر بۇلاقسىز بولماس.
سۋ ىرىستىڭ كوزى،
ەڭبەك كىرىستىڭ كوزى.
سۋ جەردىڭ تورتتەن ءۇش بولىگىن الىپ جاتىر. سۋسىز ءومىر جوق. سۋ تىرشىلىك كوزى. ول سۇيىق زات. وزەن، كول، تەڭىز، مۇحيتتاردى قۇرايدى. اسپاننان جاڭبىر تۇرىندە تۇسەدى. كۇن سۋىتقاندا سۋ قاتىپ مۇزعا اينالادى. مۇز بەن قار – سۋدىڭ قاتتى كۇيى.
دىمقىل شۇبەرەكپەن ۇستەل ءۇستىن سۇرتسەك، بىرنەشە مينۋتتاردان كەيىن ول كەۋىپ قالادى. ونىڭ بەتىندەگى سۋ بۋعا اينالىپ ۇشىپ كەتەدى.
بۋ – ءمولدىر، ءتۇسسىز گاز. بۋ – سۋدىڭ گاز تۇرىندەگى كۇيى. سۋدىڭ وزىنە ءتان قاسيەتتەرى بولادى
1. سۋدىڭ ناقتى ءپىشىنى بولمايدى.
2. سۋدىڭ ءتۇسى جوق. ول ءتۇسسىز.
3. سۋ – ءمولدىر.
4. سۋدىڭ ءدامى جوق.
5. سۋدىڭ ءيىسى جوق.
6. سۋ سۇيىق. ول اعادى.
سۋدىڭ ادام اعزاسىنا پايداسى
ومىردە سۋسىز تىرشىلىك جوق. مونشادا دا سۋمەن جۋىنىپ، ونىڭ ىستىق بۋىن پايدالانامىز. سول سەبەپتى سۋدىڭ ادام اعزاسىنا پايداسىن ءبىلۋ – مىندەت. ءبىز ەندى ىشەتىن، جۋىناتىن سۋىمىزدىڭ بىزگە شيپاسىنا، قاجەتتىلىگىنە توقتالايىق.
سۋ نە ءۇشىن قاجەت؟
1. سۋ دەنە تەمپەراتۋراسىن تۇراقتاندىرادى.
2. ازىق، قالدىق، وتتەگىنى تاسىمالدايدى.
3. بۇيرەك جانە باۋىرداعى قالدىقتاردى (شلاك) تازالايدى.
4. دارۋمەننىڭ جانە مينەرالداردىڭ تارالۋىن قامتاماسىز ەتەدى.
5. دەنەنى جاراقاتتانۋدان قورعايدى.
6. جاسۋشالاردىڭ جانە بۇلشىق ەتتەردىڭ بىرىگۋىن قامتاماسىز ەتەدى.
7. تەرى جاسۋشالارىن ىلعالداندىرادى جانە ساۋىقتىرادى.
8. اس قورىتۋدا جوعارىدان تومەن قاراي رەتىمەن استىڭ قورىتىلۋىنان سىڭىرىلۋىنە جانە دە ەڭ سوڭىندا قالدىقتاردىڭ شىعۋىنا دەيىن سۋدىڭ اتقاراتىن مىندەتى مول.
9. دەنەدە بولاتىن كۇنىنە 2 - 4 ليتر سۋ شىعىنىنىڭ ورنىن قايتا تولتىرىپ وتىرۋ قاجەت. ەرەسەك ادامنىڭ دەنەسىندە 40 - 50 ليتر سۋ بولادى.
قاننىڭ 83 پايىزى، بۇلشىق ەتتەردىڭ 75 پايىزى، ميدىڭ 74 پايىزى، سۇيەكتەردىڭ 22 پايىزى سۋدان تۇرادى. دەنەدە 20 پايىز سۋ جەتىسپەۋشىلىگىنىڭ بولۋى وتە ءقاۋىپتى جانە ول ولىمگە دەيىن جەتەلەيدى.
قاجەتتى مولشەردە سۋ ىشپەگەندە
1. ميدىڭ جۇمىس ىستەۋى باياۋلايدى.
2. قان قويۋلانادى.
3. جۇرەك كوپ جۇمىس ىستەۋگە ءماجبۇر بولادى.
4. ءناجىس سارى ءتۇستى بولادى.
5. ءىش قاتۋىنا (زاپور) سەبەپ بولادى.
سۋ جەتىسپەگەندە
1. باس اۋىرادى.
2. باس اينالادى.
3. شارشاۋ، السىزدىك پايدا بولادى.
4. ويدىڭ تىنىقتىعى بۇزىلادى.
5. تابەتسىزدىك تۋادى.
6. بيىك جەرلەردە، اۋا ىستىق قاپىرىق بولسا، تۇماۋ بولسا، تەمپەراتۋرا ارتسا ىشەتىن سۋ مولشەرىنىڭ كوبىرەك بولعانى ءجون.
ماقساتى: قورشاعان ورتانى تانىپ ءبىلۋ، سۋ تۋرالى بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ.
بىلىمدىلىك ماقساتى: سۋدىڭ بارلىق قاسيەتتەرىن، بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە ساي، جان – جاقتى جۇيەلى تۇردە ءتۇسىندىرۋ
دامىتۋشىلىق ماقساتى: سۋدىڭ تىرشىلىككە، ادام ومىرىنە پايداسىمەن زيانى، سۋ كۇيىنىڭ وزگەرۋىن، بالانىڭ كوزىمەن كورىپ، قولمەن ۇستاۋ تاجىريبەسى ارقىلى كوز جەتكىزۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: بالانى تازالىققا، جەكە باس تازالىعىن ءبىلۋ، باۋلۋ، سۋدى لاستاماۋ، ۇنەمدى پايدالانۋعا تاربيەلەۋ
مىندەتى
1. تانىمدىق قابىلەتىن دامىتۋ
2. ەستە ساقتاۋ، زەيىن قابىلەتىن دامىتۋ
3. شىعارماشىلىق قيالىن دامىتۋ
4. ىسكەرلىك قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ
شەشۋ جولدارى
تانىمدىق جوبالاۋ ءىس - ارەكەتتەرىندە
سەرۋەندە باقىلاۋ، ويىن تۇرىندە
كۇتىلەتىن ناتيجە
جوبانىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىسى رەتىندە بالانىڭ رۋحاني جاعىنان باي، جەكە تۇلعاسى قالىپتاسادى
سۋدىڭ تىرشىلىك كوزى، تىرشىلىك ءۇشىن ماڭىزى تۋرالى تۇسىنىكتەرى قالىپتاسادى
بالانىڭ ىسكەرلىك، بەلسەندىلىك قابىلەتتەرى ارتادى.
سۋ – تىرشىلىك نەگىزى
ونسىز ءومىر سۇرمەيسىڭ
گيگيەنا ەگىزى
سۋ دەپ جانە بىلگەيسىڭ
سۋ – تابيعات بايلىعى
وزەن – كول دەپ بىلگەيسىڭ
كەمى ەكى رەت ءار كۇنى
سۋدى ءىشىپ جۇرگەيسىڭ.
بۇلاق كورسەڭ كوزىن اش
ساۋابىنا قالارسىڭ.
سۋدى ىشسەڭ قانىپ ءىش
بوي سەرگىتىپ الارسىڭ.
سۋ تۋرالى ماقال - ماتەلدەر
وزەن بويى تۇرعاندا
وزگە جەرگە قونباڭىز.
كولدىڭ كوركى — قۇراق،
تاۋدىڭ كوركى — بۇلاق.
بۇلاق كورسەڭ كوزىن اش.
وزەن - سۋعا جاراسقان قامىسى مەن قوعاسى،
قارياعا جاراسقان اۋزىنداعى توباسى.
وزەن جاعالاعاننىڭ وزەگى تالماس.
وزەن سۋىن جاڭبىر تاسىتادى،
ادام ءقادىرىن ەڭبەك اسىرتادى.
كول تارتىلسا كۇس قاشار.
وزەن ۇزاق اعادى بۇلاعى بولسا باسىندا،
ىزدەگەن باقىت تابادى جالىقپاسا جاسىندا.
سۋلى جەر قۇراقسىز بولماس،
تاۋلى جەر بۇلاقسىز بولماس.
سۋ ىرىستىڭ كوزى،
ەڭبەك كىرىستىڭ كوزى.
سۋ جەردىڭ تورتتەن ءۇش بولىگىن الىپ جاتىر. سۋسىز ءومىر جوق. سۋ تىرشىلىك كوزى. ول سۇيىق زات. وزەن، كول، تەڭىز، مۇحيتتاردى قۇرايدى. اسپاننان جاڭبىر تۇرىندە تۇسەدى. كۇن سۋىتقاندا سۋ قاتىپ مۇزعا اينالادى. مۇز بەن قار – سۋدىڭ قاتتى كۇيى.
دىمقىل شۇبەرەكپەن ۇستەل ءۇستىن سۇرتسەك، بىرنەشە مينۋتتاردان كەيىن ول كەۋىپ قالادى. ونىڭ بەتىندەگى سۋ بۋعا اينالىپ ۇشىپ كەتەدى.
بۋ – ءمولدىر، ءتۇسسىز گاز. بۋ – سۋدىڭ گاز تۇرىندەگى كۇيى. سۋدىڭ وزىنە ءتان قاسيەتتەرى بولادى
1. سۋدىڭ ناقتى ءپىشىنى بولمايدى.
2. سۋدىڭ ءتۇسى جوق. ول ءتۇسسىز.
3. سۋ – ءمولدىر.
4. سۋدىڭ ءدامى جوق.
5. سۋدىڭ ءيىسى جوق.
6. سۋ سۇيىق. ول اعادى.
سۋدىڭ ادام اعزاسىنا پايداسى
ومىردە سۋسىز تىرشىلىك جوق. مونشادا دا سۋمەن جۋىنىپ، ونىڭ ىستىق بۋىن پايدالانامىز. سول سەبەپتى سۋدىڭ ادام اعزاسىنا پايداسىن ءبىلۋ – مىندەت. ءبىز ەندى ىشەتىن، جۋىناتىن سۋىمىزدىڭ بىزگە شيپاسىنا، قاجەتتىلىگىنە توقتالايىق.
سۋ نە ءۇشىن قاجەت؟
1. سۋ دەنە تەمپەراتۋراسىن تۇراقتاندىرادى.
2. ازىق، قالدىق، وتتەگىنى تاسىمالدايدى.
3. بۇيرەك جانە باۋىرداعى قالدىقتاردى (شلاك) تازالايدى.
4. دارۋمەننىڭ جانە مينەرالداردىڭ تارالۋىن قامتاماسىز ەتەدى.
5. دەنەنى جاراقاتتانۋدان قورعايدى.
6. جاسۋشالاردىڭ جانە بۇلشىق ەتتەردىڭ بىرىگۋىن قامتاماسىز ەتەدى.
7. تەرى جاسۋشالارىن ىلعالداندىرادى جانە ساۋىقتىرادى.
8. اس قورىتۋدا جوعارىدان تومەن قاراي رەتىمەن استىڭ قورىتىلۋىنان سىڭىرىلۋىنە جانە دە ەڭ سوڭىندا قالدىقتاردىڭ شىعۋىنا دەيىن سۋدىڭ اتقاراتىن مىندەتى مول.
9. دەنەدە بولاتىن كۇنىنە 2 - 4 ليتر سۋ شىعىنىنىڭ ورنىن قايتا تولتىرىپ وتىرۋ قاجەت. ەرەسەك ادامنىڭ دەنەسىندە 40 - 50 ليتر سۋ بولادى.
قاننىڭ 83 پايىزى، بۇلشىق ەتتەردىڭ 75 پايىزى، ميدىڭ 74 پايىزى، سۇيەكتەردىڭ 22 پايىزى سۋدان تۇرادى. دەنەدە 20 پايىز سۋ جەتىسپەۋشىلىگىنىڭ بولۋى وتە ءقاۋىپتى جانە ول ولىمگە دەيىن جەتەلەيدى.
قاجەتتى مولشەردە سۋ ىشپەگەندە
1. ميدىڭ جۇمىس ىستەۋى باياۋلايدى.
2. قان قويۋلانادى.
3. جۇرەك كوپ جۇمىس ىستەۋگە ءماجبۇر بولادى.
4. ءناجىس سارى ءتۇستى بولادى.
5. ءىش قاتۋىنا (زاپور) سەبەپ بولادى.
سۋ جەتىسپەگەندە
1. باس اۋىرادى.
2. باس اينالادى.
3. شارشاۋ، السىزدىك پايدا بولادى.
4. ويدىڭ تىنىقتىعى بۇزىلادى.
5. تابەتسىزدىك تۋادى.
6. بيىك جەرلەردە، اۋا ىستىق قاپىرىق بولسا، تۇماۋ بولسا، تەمپەراتۋرا ارتسا ىشەتىن سۋ مولشەرىنىڭ كوبىرەك بولعانى ءجون.
You Might Also Like
