ءسۇيىنباي ارون ۇلى "جاقسى مەن جامان ادامنىڭ قاسيەتتەرى"
كلاسى: 6
قازاق ادەبيەتى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءسۇيىنباي ارون ۇلى «جاقسى مەن جامان ادامنىڭ قاسيەتتەرى»
ساباقتىڭ ماقساتى: بىلىمدىلىك – جەتىسۋدىڭ اقىندارىنىڭ التىن دىڭگەگى ءسۇيىنباي ارون ۇلىنىڭ ومىرشەڭ ونەرى جايلى سىر شەرتۋ، ولەڭنىڭ ماعىناسىن اشىپ ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق – ولەڭدى مانەرلەپ وقۋعا، وقۋشىنىڭ سويلەۋ ءتىلىن دامىتۋ، وزىندىك پىكىر، وي قورىتا بىلۋگە جەتەلەۋ
تاربيەلىك – وقۋشىلاردى جامان قاسيەتتەن بويىن اۋلاق ۇستاپ، جاقسى قاسيەتتەردى بويىنا ءسىڭىرىپ، جاقسى ادام بولۋعا تاربيەلەۋ، ادامگەرشىلىك
اسىل قاسيەتتەردى باعالاۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ءادىسى: ولەڭ قۇرىلىسىنا تالداۋ، شىعارماشىلىق جۇمىس.
كورنەكىلىگى: ءسۇيىنباي ارون ۇلىنىڭ پورترەتى، ينتەراكتيۆتى تاقتا، تاقىرىپ بويىنشا سلايدتار.
ءپانارالىق بايلانىس: ساز ونەرى، قازاق ءتىلى
ساباقتىڭ بارىسى.
I. ۇيىمداستىرۋ.
كىرىسپە. «جىلى لەبىز» ستراتەگياسى: وقۋشىلار ءبىر - بىرىنە جاقسى قاسيەتتەرىن ايتىپ گۇل سىيلايدى. مىسالى: «مەيىرىمدى گۇلىمگە»، «اڭقىلداق شاپاعاتقا»، «ەلگەزەك نۇرتىلەككە» ت. ب.
II. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
دۋلات باباتاي ۇلىنىڭ «و، اقتان جاس، اقتان جاس» ولەڭى بويىنشا «اقتاننىڭ بولاشاعى» اتتى ويتولعاۋ جازۋ،
III. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
IV. «ماعىنانى تانۋ» كەزەڭى
ايتىس ونەرىنىڭ مايتالمان جۇيرىگى
ەسىپ تۇرعان قىزىل جەل
قازاقتىڭ ايگىلى اقىنى
قىناپتاعى قىلىش
اسپاننان تۇسكەن جاسىن
ەسىپ تۇرعان قىزىل جەل
جىردىڭ قياقتى سۇڭقارى
ءمۇعالىم: ءبورىلى بايراق استىندا
بوگەلىپ كورگەن جان ەمەن.
بورىدەي جورتىپ كەتكەندە
ءبولىنىپ قالعان جان ەمەن – دەپ جىرلاعانداي ايتىس ونەرىنىڭ اسقان شەبەرى، ەشكىمگە جۇلدە بەرمەگەن ەرەن اقىن ءسۇيىنباي ارون ۇلىنىڭ «جاقسى مەن جامان ادامنىڭ قاسيەتتەرى» اتتى ولەڭىن بۇگىنگى ساباقتا وتەمىز.
اقىن «جاقسى مەن جامان ادامنىڭ قاسيەتتەرى» ولەڭىندە ومىردەگى اسىل مەن جاسىقتى، ەر مەن ەزدى، جاقسى مەن جاماندى، ىزگى مەن زۇلىمدى كوپ كورىپ، كوڭىلىندە تارازىلاپ، ەتيكالىق تۇرعىدان پايىمدايدى. ولەڭنىڭ اتىنان كورىنىپ تۇرعانداي، وندا جاقسى مەن جامان ادام، ولارعا ءتان قاسيەتتەر ءبىر - بىرىنە قاراما - قارسى قويىلىپ سيپاتتالعان.
حرونولوگيالىق كەستە ارقىلى س. ارون ۇلىنىڭ ءومىر دەرەكتەرىنە توقتالۋ.
جىلدار وقيعالار
1815 جىل الاتاۋ بوكتەرىندەگى الماتىعا جاقىن قاراقىستاق اۋىلىنىڭ بۇلاق دەگەن جەرىندە تۋعان.
13 - 14 جاسىندا «ءتۇس» دەگەن العاشقى ولەڭىن جازادى.
1852 جىلى ماۋسىم ايىندا قىرعىز حانى ورمان اتاسى اسىندا ءسۇيىنباي مەن قاتاعان ايتىسادى. ءسۇيىنباي ايقىن باسىمدىلىقپەن جەڭەدى.
1898 جىلى 83 - جاسىندا دۇنيە سالعان.
ءمۇعالىم: «جاقسى مەن جامان ادامنىڭ قاسيەتتەرىن» ولەڭىن دومبىرامەن سۇيەمەلدەپ، انگە سالىپ ورىنداپ بەردى.
Y.«توپتاستىرۋ ستراتەگياسى» ارقىلى جاقسى مەن جامان ادامنىڭ قاسيەتتەرىن تابادى.
YI. ولەڭنەن تەڭەۋ سوزدەردى تاۋىپ، داپتەرگە جازۋ.
اناسىنداي، بالاسىنداي، اعاسىنداي، اعاشىنداي، شالاسىنداي، تاناسىنداي، الاسىنداي، سەركەسىندەي، ەركەسىندەي، كورپەسىندەي، بولكەسىندەي،، جىل قۇسىنداي، ءۇڭعىسىنداي، تۇرعىسىنداي، جىندىسىنداي.
YII. سوزدىكپەن جۇمىسى
پارقى – باعاسى
ميۋالى – جەمىستى
كور كوكىرەك – ەش نارسەگە تۇسىنبەيتىن، بوس كەۋدە
كوزى سوقىر – تۇك بىلمەيتىن نادان
شالا – وتتاعى تولىق جانىپ بىتپەگەن اعاش
تانا - 1 مەن 2 جاس ارالىعىنداعى ءىرى قارا.
ءسوزى مايدا – سىپايى، ادەپتى سويلەيدى.
YIII. ساباقتى بەكىتۋ، قورىتۋ.
حالىق ماقال - ماتەلدەرىنەن ەكىنشى سىڭارىن ەسكە ءتۇسىرۋ.
1. جاقسى كورگەنىن ماقتاپ جۇرەر،
جامان كورگەنىن داتتاپ جۇرەر.
2. جاقسىعا قىلعان جاقسىلىق، ومىرىنشە توزبايدى،
(جامانعا قىلعان جاقسىلىق، ءبىر كۇنگىدەي بولمايدى)
3. جاقسى كىسىنىڭ اشۋى - شاي ورامال كەپكەنشە.
(جامان ادامنىڭ اشۋى باسى جەرگە تيگەنشە.)
4. جاقسىنى سىيلاساڭ ەسىنەن كەتپەيدى،
جاماندى سىيلاساڭ ەسىگىڭنەن كەتپەيدى.
5. جاقسىعا بەرسەڭ اسىڭدى، جاقسى سىيلار باسىڭدى.
جامانعا بەرسەڭ اسىڭدى، يتكە تاستار باسىڭدى
6. جاقسى كورىسىپ كەلىسەدى،
جامان كەلىسىپ كەرىسەدى.
7. جاقسىعا ەرسەڭ، جەتەرسىڭ مۇراتقا،
جامانعا ەرسەڭ، قالارسىڭ ۇياتقا.
8. اق ساۋىتتىڭ جاعاسى بار، جەڭى جوق،
شىن جاقسىنىڭ اشۋى بار، كەگى جوق
9. اي - ورتاق، كۇن - ورتاق، جاقسى - ورتاق.
10. ەكى جاقسى قوسىلسا، ايرىلىسۋعا قيىسپايدى،
ەكى جامان قوسىلسا، كەڭ دۇنيەگە سيىسپايدى.
11. اتاسى جاقسى، كورگەنىن ايتادى،
اتاسى جامان، بەرگەنىن ايتادى.
12. بيىككە شىقساڭ كوزىڭ اشىلادى،
جاقسىمەن سويلەسسەڭ كوڭىلىڭ اشىلادى
13. جاقسى بولساڭ جانىڭ كوپ.
14. جاقسى ادام ەلدىڭ ىرىسى،
جاقسى ءسوز جاننىڭ تىنىسى.
15. جاقسىدا جاتتىق جوق،
جاماندا جاقىندىق جوق.
IX. وقۋشىلار ءبىلىمىن باعالاۋ.
ح. ۇيگە تاپسىرما:
1. وزىڭە ۇناعان شۋماعىن جاتتاۋ.
2. «جانىڭدا ءجۇر جاقسى ادام» ويتولعاۋ.
ءمۇعالىمنىڭ قورىتىندى ءسوزى: جاقسى دەگەن كىسىنىڭ
الدى - ارتى بىردەي جارىق بولار
جاقسى دەگەن ءىسىڭنىڭ
باس - اياعى بىردەي انىق بولار
جامان دەگەن كىسىنىڭ
الدى - ارتى بىردەي جاۋ بولار
جامان دەگەن ءىسىڭنىڭ
باس - اياعى بىردەي داۋ بولار - دەپ ساباعىمىزدى قورىتىندىلاپ، وقۋشىلار ومىردە جامان مەن جاقسىنى ايىرا ءبىلىپ، تەك جاقسى قاسيەتتەردى بويىمىزعا ءسىڭىرىپ، ادەپتى بولايىق.
قازاق ادەبيەتى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءسۇيىنباي ارون ۇلى «جاقسى مەن جامان ادامنىڭ قاسيەتتەرى»
ساباقتىڭ ماقساتى: بىلىمدىلىك – جەتىسۋدىڭ اقىندارىنىڭ التىن دىڭگەگى ءسۇيىنباي ارون ۇلىنىڭ ومىرشەڭ ونەرى جايلى سىر شەرتۋ، ولەڭنىڭ ماعىناسىن اشىپ ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق – ولەڭدى مانەرلەپ وقۋعا، وقۋشىنىڭ سويلەۋ ءتىلىن دامىتۋ، وزىندىك پىكىر، وي قورىتا بىلۋگە جەتەلەۋ
تاربيەلىك – وقۋشىلاردى جامان قاسيەتتەن بويىن اۋلاق ۇستاپ، جاقسى قاسيەتتەردى بويىنا ءسىڭىرىپ، جاقسى ادام بولۋعا تاربيەلەۋ، ادامگەرشىلىك
اسىل قاسيەتتەردى باعالاۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ءادىسى: ولەڭ قۇرىلىسىنا تالداۋ، شىعارماشىلىق جۇمىس.
كورنەكىلىگى: ءسۇيىنباي ارون ۇلىنىڭ پورترەتى، ينتەراكتيۆتى تاقتا، تاقىرىپ بويىنشا سلايدتار.
ءپانارالىق بايلانىس: ساز ونەرى، قازاق ءتىلى
ساباقتىڭ بارىسى.
I. ۇيىمداستىرۋ.
كىرىسپە. «جىلى لەبىز» ستراتەگياسى: وقۋشىلار ءبىر - بىرىنە جاقسى قاسيەتتەرىن ايتىپ گۇل سىيلايدى. مىسالى: «مەيىرىمدى گۇلىمگە»، «اڭقىلداق شاپاعاتقا»، «ەلگەزەك نۇرتىلەككە» ت. ب.
II. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
دۋلات باباتاي ۇلىنىڭ «و، اقتان جاس، اقتان جاس» ولەڭى بويىنشا «اقتاننىڭ بولاشاعى» اتتى ويتولعاۋ جازۋ،
III. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
IV. «ماعىنانى تانۋ» كەزەڭى
ايتىس ونەرىنىڭ مايتالمان جۇيرىگى
ەسىپ تۇرعان قىزىل جەل
قازاقتىڭ ايگىلى اقىنى
قىناپتاعى قىلىش
اسپاننان تۇسكەن جاسىن
ەسىپ تۇرعان قىزىل جەل
جىردىڭ قياقتى سۇڭقارى
ءمۇعالىم: ءبورىلى بايراق استىندا
بوگەلىپ كورگەن جان ەمەن.
بورىدەي جورتىپ كەتكەندە
ءبولىنىپ قالعان جان ەمەن – دەپ جىرلاعانداي ايتىس ونەرىنىڭ اسقان شەبەرى، ەشكىمگە جۇلدە بەرمەگەن ەرەن اقىن ءسۇيىنباي ارون ۇلىنىڭ «جاقسى مەن جامان ادامنىڭ قاسيەتتەرى» اتتى ولەڭىن بۇگىنگى ساباقتا وتەمىز.
اقىن «جاقسى مەن جامان ادامنىڭ قاسيەتتەرى» ولەڭىندە ومىردەگى اسىل مەن جاسىقتى، ەر مەن ەزدى، جاقسى مەن جاماندى، ىزگى مەن زۇلىمدى كوپ كورىپ، كوڭىلىندە تارازىلاپ، ەتيكالىق تۇرعىدان پايىمدايدى. ولەڭنىڭ اتىنان كورىنىپ تۇرعانداي، وندا جاقسى مەن جامان ادام، ولارعا ءتان قاسيەتتەر ءبىر - بىرىنە قاراما - قارسى قويىلىپ سيپاتتالعان.
حرونولوگيالىق كەستە ارقىلى س. ارون ۇلىنىڭ ءومىر دەرەكتەرىنە توقتالۋ.
جىلدار وقيعالار
1815 جىل الاتاۋ بوكتەرىندەگى الماتىعا جاقىن قاراقىستاق اۋىلىنىڭ بۇلاق دەگەن جەرىندە تۋعان.
13 - 14 جاسىندا «ءتۇس» دەگەن العاشقى ولەڭىن جازادى.
1852 جىلى ماۋسىم ايىندا قىرعىز حانى ورمان اتاسى اسىندا ءسۇيىنباي مەن قاتاعان ايتىسادى. ءسۇيىنباي ايقىن باسىمدىلىقپەن جەڭەدى.
1898 جىلى 83 - جاسىندا دۇنيە سالعان.
ءمۇعالىم: «جاقسى مەن جامان ادامنىڭ قاسيەتتەرىن» ولەڭىن دومبىرامەن سۇيەمەلدەپ، انگە سالىپ ورىنداپ بەردى.
Y.«توپتاستىرۋ ستراتەگياسى» ارقىلى جاقسى مەن جامان ادامنىڭ قاسيەتتەرىن تابادى.
YI. ولەڭنەن تەڭەۋ سوزدەردى تاۋىپ، داپتەرگە جازۋ.
اناسىنداي، بالاسىنداي، اعاسىنداي، اعاشىنداي، شالاسىنداي، تاناسىنداي، الاسىنداي، سەركەسىندەي، ەركەسىندەي، كورپەسىندەي، بولكەسىندەي،، جىل قۇسىنداي، ءۇڭعىسىنداي، تۇرعىسىنداي، جىندىسىنداي.
YII. سوزدىكپەن جۇمىسى
پارقى – باعاسى
ميۋالى – جەمىستى
كور كوكىرەك – ەش نارسەگە تۇسىنبەيتىن، بوس كەۋدە
كوزى سوقىر – تۇك بىلمەيتىن نادان
شالا – وتتاعى تولىق جانىپ بىتپەگەن اعاش
تانا - 1 مەن 2 جاس ارالىعىنداعى ءىرى قارا.
ءسوزى مايدا – سىپايى، ادەپتى سويلەيدى.
YIII. ساباقتى بەكىتۋ، قورىتۋ.
حالىق ماقال - ماتەلدەرىنەن ەكىنشى سىڭارىن ەسكە ءتۇسىرۋ.
1. جاقسى كورگەنىن ماقتاپ جۇرەر،
جامان كورگەنىن داتتاپ جۇرەر.
2. جاقسىعا قىلعان جاقسىلىق، ومىرىنشە توزبايدى،
(جامانعا قىلعان جاقسىلىق، ءبىر كۇنگىدەي بولمايدى)
3. جاقسى كىسىنىڭ اشۋى - شاي ورامال كەپكەنشە.
(جامان ادامنىڭ اشۋى باسى جەرگە تيگەنشە.)
4. جاقسىنى سىيلاساڭ ەسىنەن كەتپەيدى،
جاماندى سىيلاساڭ ەسىگىڭنەن كەتپەيدى.
5. جاقسىعا بەرسەڭ اسىڭدى، جاقسى سىيلار باسىڭدى.
جامانعا بەرسەڭ اسىڭدى، يتكە تاستار باسىڭدى
6. جاقسى كورىسىپ كەلىسەدى،
جامان كەلىسىپ كەرىسەدى.
7. جاقسىعا ەرسەڭ، جەتەرسىڭ مۇراتقا،
جامانعا ەرسەڭ، قالارسىڭ ۇياتقا.
8. اق ساۋىتتىڭ جاعاسى بار، جەڭى جوق،
شىن جاقسىنىڭ اشۋى بار، كەگى جوق
9. اي - ورتاق، كۇن - ورتاق، جاقسى - ورتاق.
10. ەكى جاقسى قوسىلسا، ايرىلىسۋعا قيىسپايدى،
ەكى جامان قوسىلسا، كەڭ دۇنيەگە سيىسپايدى.
11. اتاسى جاقسى، كورگەنىن ايتادى،
اتاسى جامان، بەرگەنىن ايتادى.
12. بيىككە شىقساڭ كوزىڭ اشىلادى،
جاقسىمەن سويلەسسەڭ كوڭىلىڭ اشىلادى
13. جاقسى بولساڭ جانىڭ كوپ.
14. جاقسى ادام ەلدىڭ ىرىسى،
جاقسى ءسوز جاننىڭ تىنىسى.
15. جاقسىدا جاتتىق جوق،
جاماندا جاقىندىق جوق.
IX. وقۋشىلار ءبىلىمىن باعالاۋ.
ح. ۇيگە تاپسىرما:
1. وزىڭە ۇناعان شۋماعىن جاتتاۋ.
2. «جانىڭدا ءجۇر جاقسى ادام» ويتولعاۋ.
ءمۇعالىمنىڭ قورىتىندى ءسوزى: جاقسى دەگەن كىسىنىڭ
الدى - ارتى بىردەي جارىق بولار
جاقسى دەگەن ءىسىڭنىڭ
باس - اياعى بىردەي انىق بولار
جامان دەگەن كىسىنىڭ
الدى - ارتى بىردەي جاۋ بولار
جامان دەگەن ءىسىڭنىڭ
باس - اياعى بىردەي داۋ بولار - دەپ ساباعىمىزدى قورىتىندىلاپ، وقۋشىلار ومىردە جامان مەن جاقسىنى ايىرا ءبىلىپ، تەك جاقسى قاسيەتتەردى بويىمىزعا ءسىڭىرىپ، ادەپتى بولايىق.
You Might Also Like
-
ساباق تاقىرىبى: قوزعالىسقا بايلانىستى ەسەپتەر. ءبىر - بىرىنەن قاراما قارسى باعىتتاعى قوزعالىس.
