تابيعات - تىرشىلىك بەسىگى
تاقىرىبى: تابيعات تىرشىلىك بەسىگى
ماقساتى: 1. وقۋشىلاردىڭ تابيعات تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ. قورشاعان ورتاعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن، قۇرمەتىن ارتتىرۋ.
2. شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن، جاقسىلىق جاساي ءبىلۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ. ءوز ويىن ەركىن جەتكىزە بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
3. تابيعاتتى قورعاۋعا، ەلىن، جەرىن سۇيۋگە، مەيىرىمدىلىككە، ىزگىلىككە تاربيەلەۋ، ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ. تابيعات – اناعا، وتانعا، تۋعان جەرگە، ەلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ساياحات تۇرىندەگى وي – تولعاۋ ساباعى.
ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ، پىكىرلەسۋ، شىعارماشىلىق جۇمىستار.
ءجۇرىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ.
ءىى. تابيعات دەگەن نە؟ (ساياحات – شولۋ)
1. تابيعاتتىڭ باستى بايلىعى – جەر.
2. تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ بار ارمانى – اۋا.
3. ءارقاشان كۇن سونبەسىن!
4. تىرشىلىك كوزى – سۋ.
5. تابيعات بايلىعى – وسىمدىكتەر.
6. ورمان ءسانى – قۇستار.
7. تابيعاتتىڭ سۇلۋ ءمۇسىنى – حايۋاناتتار.
ءىىى. ويىن «مەيىرىمدى جۇرەك»
ءىV. وي – تولعاۋ. تابيعاتپەن سىرلاسۋ.
V. ەگەر مەن سۋرەتشى بولسام...
ەگەر مەن اقىن بولسام...
ەگەرمەن ءانشى بولسام...
Vءى. تابيعاتقا تىلەك.
Vءىى. حور: قازاقستانىم مەنىڭ!
ءمۇعالىم: قايىرلى كۇن، بالالار! كۇندە تاڭەرتەڭ سەندەر ويانا سالىسىمەن، تەرەزەنى اشىپ، تابيعات – اناعا كوز سالىپ قارايسىڭدار. ءدال بۇگىنگى كۇنى تابيعات – انا ءبىزدى نەسىمەن قۋانتتى، بىزگە نە ايتادى؟ ولاي بولسا مەن سەندەرى تابيعات – اناعا ساياحاتقا بىرگە شىعۋعا شاقىرامىن. بۇگىنگى ساياحاتىمىزدىڭ تاقىرىبى: «تابيعات – تىرشىلىكتىڭ بەسىگى» دەپ اتالادى. ماقساتىمىز، ءبىز بۇگىن سەندەرمەن بىرگە قورشاعان ورتاعا دەگەن ماحاببات قۇندىلىقتارى جايلى تۇسىنىگىمىزدى كەڭەيتەمىز. تابيعاتتى ءسۇيۋدى، قورعاۋدى ۇيرەنەمىز. ءبىز بۇگىن تابيعاتپەن سىرلاسامىز، ونى تۇسىنۋگە تىرىسامىز. ءبىز بۇگىن تابيعات – انادان مەيىرىمدىلىكتى ۇيرەنەمىز. تابيعات ادامزاتتىڭ، جالپى تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ ەجەلدەن ءومىر ءسۇرىپ كەلە جاتقان ورتاسى، التىن بەسىگى. تابيعات – سۇلۋلىقتىڭ تاۋسىلماس كوزى. ەندەشە، ءبىز بۇگىن ساباعىمىزدى تابيعاتپەن امانداسۋدان باستايمىز. بارلىعىمىز ورنىمىزدان تۇرىپ، مىنا ولەڭ جولدارىن بىرگە ايتايىق!
ارمىسىڭ، شاپاعاتتى كۇنىمىز،
ارمىسىڭ، مەيىرىمدى جەرىمىز،
ارمىسىڭ، تابيعات – انامىز!
كەلدى سىزگە ءوزىڭىزدىڭ بالاڭىز.
ءمۇعالىم: بالالار، جالپى تابيعات دەگەنىمىز نە؟
وقۋشىلار: اۋا، سۋ، وسىمدىكتەر، حايۋاناتتار، قۇستار، بالىقتار.
ءمۇعالىم: بالالار، مەن سەندەرگە جۇمباق جاسىرامىن:
كوكتەمدە كوگەرەدى،
جازدا ىرىسقا بولەنەدى.
كۇزدە ءپىسىپ مارقايادى،
قىستا بىردەن قارتايادى.
وقۋشىلار: جەر
ءمۇعالىم: ساياحاتىمىزدىڭ 1 – ءشى ايالداماسى – «تابيعاتتىڭ باستى بايلىعى – جەر» دەپ اتالادى.
جەر – نۇرعيسا: ارمىسىزدار، اعايىندار.
ءمۇعالىم: بالالار، جەر بىزگە نە بەرەدى؟
1 – وقۋشى مەيرامبەك: تابيعاتتىڭ باستى بايلىعى – جەر. جەر – ءبىزدىڭ قازىنامىز، بايلىعىمىز.
2 – وقۋشى نازەركە: ادامدار، جانۋارلار، وسىمدىكتەر ءوز قورەگىن وسى جەردەن الادى.
3 – وقۋشى ميراس: اتا – بابامىز وسى جەر ءۇشىن سان عاسىرلار بويى قان توگىپ، باسىن قاتەرگە تىككەن.
ءمۇعالىم: جەر تۋرالى قانداي ماقال – ماتەلدەر بىلەمىز؟
4 – وقۋشى ءۇمىت: جەرى بايدىڭ – ەلى باي.
5 – وقۋشى سايات: كۇتە بىلسەڭ، جەر جومارت.
6 – وقۋشى ارىستان: ادام جەرگە ءنار بەرەدى،
جەر ادامعا نان بەرەدى.
ءمۇعالىم: جەر تۋرالى قانداي ولەڭ بىلەسىڭدەر؟
7 – وقۋشى مەيرامبەك:
ادامدار، جەر سەنىڭ اياۋلى بەسىگىڭ،
وسى جەر ۇستىندە اشتىڭ سەن تىرشىلىك ەسىگىن.
ونىمەن كىندىكتەس جانىڭ دا، قانىڭ دا،
جەر جاhان ايالاپ تۇر الاقانىندا.
ءمۇعالىم: جەر، ءسىزدىڭ پەيىلىڭىزگە راقمەت، تورگە شىعىپ جايعاسىڭىز.
حور: تۋعان جەر.
ءمۇعالىم: ال، بالالار، ەكىنشى جۇمباقتى شەشەيىك:
ومىردە ودان مول ەشتەڭە بولمايدى،
قۇشاقتاساڭ، قۇشاعىڭ تولمايدى.
وقۋشىلار: اۋا
ءمۇعالىم: ساياحاتىمىزدىڭ 2 – ءشى ايالداماسى «تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ بار ارمانى – اۋا» دەپ اتالادى. (ورتاعا اۋا كىرەدى)
اۋا – بايانعالي: سالەمەتسىزدەر مە، قوناقتار! سەندەرگە اۋا كەرەك پە؟ قانە، دەم الىڭدار تازا اۋامەن. مەن تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟ مەن نە ءۇشىن كەرەكپىن؟
8 – وقۋشى نۇردانا: تابيعات بايلىقتارىنىڭ ىشىندەگى تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ ءومىر وزەگى – اۋا.
تىرشىلىكتە نە دەيسىڭ عوي ەڭ قىمبات،
تىرشىلىكتە ادام قىمبات، سەن قىمبات.
ال ادامعا اۋا قىمبات بارىنەن،
اۋا قىمبات، الاتۇعىن دەم قىمبات.
9 – وقۋشى اقنۇر: راسىندا دا اۋادان قىمبات ەش نارسە جوق. ادام بار – جوعى ءبىر – ەكى مينۋت عانا دەم الماي تۇرا الادى. سوندىقتان دانا حالقىمىزدا «اۋاداي قاجەت» دەگەن ءسوز بار. ءبىراق سول اۋامىز قانشالىقتى تازا ەكەنىنە ەشكىم تولىق جاۋاپ بەرە المايدى. سوناۋ 1949 جىلداردان باستاپ، سەمەي دالاسىندا يادرولىق قارۋ جارىلىپ، سول گازدار اۋانى ۋلادى. سول اۋامەن دەم العان قانشاما ادام اۋرۋعا ۇشىرادى. دۇنيەگە كەلگەن ءسابي مۇگەدەك بولىپ جارىق دۇنيەنى وكسىكپەن وتكىزدى. مەن ءسوزىمنىڭ سوڭىندا ادامدارعا بىلاي دەمەكپىن: - ەي، ادامدار، تابيعات – انا ساعان دەم ال دەپ اۋانى سىيلادى، ويتكەنى ول وتە مەيىرىمدى. سەن ونىڭ سەنىمىن اقتا، اۋانى لاستاما!
10 – وقۋشى سايات: جەر بەتىندە بارلىق تىرشىلىك اۋامەن عانا ءومىر سۇرەدى.
11 – وقۋشى ساعادات: اتامەكەن اۋاسى – جان – جۇيەنىڭ داۋاسى.
12 – وقۋشى نازەركە: اۋانى بىلعاما، اۋا – اللانىڭ دەمى.
ءمۇعالىم: اۋانى بىلعاماۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
ءۇمىت: مەن اۋانى گازبەن بىلعايتىن كولىك تۇرلەرىن ازايتار ەدىم.
اسەل: مەن زاۋىتتار مەن فابريكالاردى قالانىڭ شەتىنە سالدىرار ەدىم.
ارىستان: مەن اۋلاعا اعاشتار مەن گۇلدەردى كوپ وتىرعىزىپ، كوگالداندىرار ەدىم.
ءمۇعالىم: كىم اۋا تۋرالى ولەڭ بىلەدى؟
13 – وقۋشى نۇرعيسا:
جەر شارى ءداۋ الەم،
ماقساتى: 1. وقۋشىلاردىڭ تابيعات تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ. قورشاعان ورتاعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن، قۇرمەتىن ارتتىرۋ.
2. شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن، جاقسىلىق جاساي ءبىلۋ ىسكەرلىكتەرىن دامىتۋ. ءوز ويىن ەركىن جەتكىزە بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
3. تابيعاتتى قورعاۋعا، ەلىن، جەرىن سۇيۋگە، مەيىرىمدىلىككە، ىزگىلىككە تاربيەلەۋ، ەكولوگيالىق تاربيە بەرۋ. تابيعات – اناعا، وتانعا، تۋعان جەرگە، ەلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ساياحات تۇرىندەگى وي – تولعاۋ ساباعى.
ءادىسى: اڭگىمەلەۋ، ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ، پىكىرلەسۋ، شىعارماشىلىق جۇمىستار.
ءجۇرىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ.
ءىى. تابيعات دەگەن نە؟ (ساياحات – شولۋ)
1. تابيعاتتىڭ باستى بايلىعى – جەر.
2. تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ بار ارمانى – اۋا.
3. ءارقاشان كۇن سونبەسىن!
4. تىرشىلىك كوزى – سۋ.
5. تابيعات بايلىعى – وسىمدىكتەر.
6. ورمان ءسانى – قۇستار.
7. تابيعاتتىڭ سۇلۋ ءمۇسىنى – حايۋاناتتار.
ءىىى. ويىن «مەيىرىمدى جۇرەك»
ءىV. وي – تولعاۋ. تابيعاتپەن سىرلاسۋ.
V. ەگەر مەن سۋرەتشى بولسام...
ەگەر مەن اقىن بولسام...
ەگەرمەن ءانشى بولسام...
Vءى. تابيعاتقا تىلەك.
Vءىى. حور: قازاقستانىم مەنىڭ!
ءمۇعالىم: قايىرلى كۇن، بالالار! كۇندە تاڭەرتەڭ سەندەر ويانا سالىسىمەن، تەرەزەنى اشىپ، تابيعات – اناعا كوز سالىپ قارايسىڭدار. ءدال بۇگىنگى كۇنى تابيعات – انا ءبىزدى نەسىمەن قۋانتتى، بىزگە نە ايتادى؟ ولاي بولسا مەن سەندەرى تابيعات – اناعا ساياحاتقا بىرگە شىعۋعا شاقىرامىن. بۇگىنگى ساياحاتىمىزدىڭ تاقىرىبى: «تابيعات – تىرشىلىكتىڭ بەسىگى» دەپ اتالادى. ماقساتىمىز، ءبىز بۇگىن سەندەرمەن بىرگە قورشاعان ورتاعا دەگەن ماحاببات قۇندىلىقتارى جايلى تۇسىنىگىمىزدى كەڭەيتەمىز. تابيعاتتى ءسۇيۋدى، قورعاۋدى ۇيرەنەمىز. ءبىز بۇگىن تابيعاتپەن سىرلاسامىز، ونى تۇسىنۋگە تىرىسامىز. ءبىز بۇگىن تابيعات – انادان مەيىرىمدىلىكتى ۇيرەنەمىز. تابيعات ادامزاتتىڭ، جالپى تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ ەجەلدەن ءومىر ءسۇرىپ كەلە جاتقان ورتاسى، التىن بەسىگى. تابيعات – سۇلۋلىقتىڭ تاۋسىلماس كوزى. ەندەشە، ءبىز بۇگىن ساباعىمىزدى تابيعاتپەن امانداسۋدان باستايمىز. بارلىعىمىز ورنىمىزدان تۇرىپ، مىنا ولەڭ جولدارىن بىرگە ايتايىق!
ارمىسىڭ، شاپاعاتتى كۇنىمىز،
ارمىسىڭ، مەيىرىمدى جەرىمىز،
ارمىسىڭ، تابيعات – انامىز!
كەلدى سىزگە ءوزىڭىزدىڭ بالاڭىز.
ءمۇعالىم: بالالار، جالپى تابيعات دەگەنىمىز نە؟
وقۋشىلار: اۋا، سۋ، وسىمدىكتەر، حايۋاناتتار، قۇستار، بالىقتار.
ءمۇعالىم: بالالار، مەن سەندەرگە جۇمباق جاسىرامىن:
كوكتەمدە كوگەرەدى،
جازدا ىرىسقا بولەنەدى.
كۇزدە ءپىسىپ مارقايادى،
قىستا بىردەن قارتايادى.
وقۋشىلار: جەر
ءمۇعالىم: ساياحاتىمىزدىڭ 1 – ءشى ايالداماسى – «تابيعاتتىڭ باستى بايلىعى – جەر» دەپ اتالادى.
جەر – نۇرعيسا: ارمىسىزدار، اعايىندار.
ءمۇعالىم: بالالار، جەر بىزگە نە بەرەدى؟
1 – وقۋشى مەيرامبەك: تابيعاتتىڭ باستى بايلىعى – جەر. جەر – ءبىزدىڭ قازىنامىز، بايلىعىمىز.
2 – وقۋشى نازەركە: ادامدار، جانۋارلار، وسىمدىكتەر ءوز قورەگىن وسى جەردەن الادى.
3 – وقۋشى ميراس: اتا – بابامىز وسى جەر ءۇشىن سان عاسىرلار بويى قان توگىپ، باسىن قاتەرگە تىككەن.
ءمۇعالىم: جەر تۋرالى قانداي ماقال – ماتەلدەر بىلەمىز؟
4 – وقۋشى ءۇمىت: جەرى بايدىڭ – ەلى باي.
5 – وقۋشى سايات: كۇتە بىلسەڭ، جەر جومارت.
6 – وقۋشى ارىستان: ادام جەرگە ءنار بەرەدى،
جەر ادامعا نان بەرەدى.
ءمۇعالىم: جەر تۋرالى قانداي ولەڭ بىلەسىڭدەر؟
7 – وقۋشى مەيرامبەك:
ادامدار، جەر سەنىڭ اياۋلى بەسىگىڭ،
وسى جەر ۇستىندە اشتىڭ سەن تىرشىلىك ەسىگىن.
ونىمەن كىندىكتەس جانىڭ دا، قانىڭ دا،
جەر جاhان ايالاپ تۇر الاقانىندا.
ءمۇعالىم: جەر، ءسىزدىڭ پەيىلىڭىزگە راقمەت، تورگە شىعىپ جايعاسىڭىز.
حور: تۋعان جەر.
ءمۇعالىم: ال، بالالار، ەكىنشى جۇمباقتى شەشەيىك:
ومىردە ودان مول ەشتەڭە بولمايدى،
قۇشاقتاساڭ، قۇشاعىڭ تولمايدى.
وقۋشىلار: اۋا
ءمۇعالىم: ساياحاتىمىزدىڭ 2 – ءشى ايالداماسى «تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ بار ارمانى – اۋا» دەپ اتالادى. (ورتاعا اۋا كىرەدى)
اۋا – بايانعالي: سالەمەتسىزدەر مە، قوناقتار! سەندەرگە اۋا كەرەك پە؟ قانە، دەم الىڭدار تازا اۋامەن. مەن تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟ مەن نە ءۇشىن كەرەكپىن؟
8 – وقۋشى نۇردانا: تابيعات بايلىقتارىنىڭ ىشىندەگى تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ ءومىر وزەگى – اۋا.
تىرشىلىكتە نە دەيسىڭ عوي ەڭ قىمبات،
تىرشىلىكتە ادام قىمبات، سەن قىمبات.
ال ادامعا اۋا قىمبات بارىنەن،
اۋا قىمبات، الاتۇعىن دەم قىمبات.
9 – وقۋشى اقنۇر: راسىندا دا اۋادان قىمبات ەش نارسە جوق. ادام بار – جوعى ءبىر – ەكى مينۋت عانا دەم الماي تۇرا الادى. سوندىقتان دانا حالقىمىزدا «اۋاداي قاجەت» دەگەن ءسوز بار. ءبىراق سول اۋامىز قانشالىقتى تازا ەكەنىنە ەشكىم تولىق جاۋاپ بەرە المايدى. سوناۋ 1949 جىلداردان باستاپ، سەمەي دالاسىندا يادرولىق قارۋ جارىلىپ، سول گازدار اۋانى ۋلادى. سول اۋامەن دەم العان قانشاما ادام اۋرۋعا ۇشىرادى. دۇنيەگە كەلگەن ءسابي مۇگەدەك بولىپ جارىق دۇنيەنى وكسىكپەن وتكىزدى. مەن ءسوزىمنىڭ سوڭىندا ادامدارعا بىلاي دەمەكپىن: - ەي، ادامدار، تابيعات – انا ساعان دەم ال دەپ اۋانى سىيلادى، ويتكەنى ول وتە مەيىرىمدى. سەن ونىڭ سەنىمىن اقتا، اۋانى لاستاما!
10 – وقۋشى سايات: جەر بەتىندە بارلىق تىرشىلىك اۋامەن عانا ءومىر سۇرەدى.
11 – وقۋشى ساعادات: اتامەكەن اۋاسى – جان – جۇيەنىڭ داۋاسى.
12 – وقۋشى نازەركە: اۋانى بىلعاما، اۋا – اللانىڭ دەمى.
ءمۇعالىم: اۋانى بىلعاماۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
ءۇمىت: مەن اۋانى گازبەن بىلعايتىن كولىك تۇرلەرىن ازايتار ەدىم.
اسەل: مەن زاۋىتتار مەن فابريكالاردى قالانىڭ شەتىنە سالدىرار ەدىم.
ارىستان: مەن اۋلاعا اعاشتار مەن گۇلدەردى كوپ وتىرعىزىپ، كوگالداندىرار ەدىم.
ءمۇعالىم: كىم اۋا تۋرالى ولەڭ بىلەدى؟
13 – وقۋشى نۇرعيسا:
جەر شارى ءداۋ الەم،
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
