تابيعاتىم - تال بەسىگىم
تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: تابيعاتىم - تال بەسىگىم.
ماقساتى:
1) وقۋشىلارعا ادام مەن تابيعاتتىڭ ەگىز ەكەنىن ۇعىندىرۋ. تابيعات قازىنا بايلىق ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ. جەردى، قۇرمەتتەۋدى، تابيعاتتى قورعاۋدى ۇيرەتۋ.
2) قورشاعان ورتانى قورعاۋ، تۋعان ەلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ
3) تۋعان جەردىڭ تابيعاتىن ايالاۋعا تاربيەلەۋ
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، قاناتتى سوزدەر
بارىسى:
كىرىسپە ءسوز
ءمۇعالىم: قۇرمەتتى وقۋشىلار بۇگىنگى تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: «تابيعاتىم - تال بەسىگىم». ادام مەن تابيعات ەگىز. تابيعاتتى اسىراۋشىڭ، قامقورشىڭ دەسەڭ دە بولادى. اتا - باباڭنىڭ « جەر - قازىنا، سۋ - التىن، مول بايلىق» دەپ وسيەت ايتىپ كەلگەنى تەگىننەن تەگىن ەمەس. كۇندەلىكتى ءىشىپ جۇرگەن تاماعىمىز، ۇستىمىزدەگى كيىمىمىز، وقيتىن كىتابىمىز، جازاتىن قاعازىمىز، مىنەر كولىگىمىز، اۋىرعاندا پايدالاناتىن ءدارىمىز، تىنىس الار اۋامىز، ىشەر سۋىمىز – وسىلاردىڭ ءبارى جومارت تابيعاتتىڭ بەرگەن سىيى.
ال قازىرگى كەزدە بارشا ادامزات الدىندا تۇرعان كەزەك كۇتتىرمەيتىن كيەلى دە كۇردەلى مىندەتتەرىمىزدىڭ ءبىرى ىستىق ۇيا، التىن بەسىك، جۇمىر جەردىڭ تابيعاتىن قورعاۋ جانە ونىڭ سان الۋان بايلىعىن بارىنشا ۇقىپتى پايدالانۋ بولىپ وتىر. سوڭعى جىلدارى عىلىم مەن تەحنيكانىڭ وركەندەۋى قورشاعان ورتاعا زياندى اسەرىن تيگىزۋدە. جەر شارىندا جىل سايىن شامامەن 10 - 15 ميلليون گەكتار ورمان جويىلادى ەكەن.
«تاربيە تال بەسىكتەن باستالادى» دەگەندەي بولاشاق ۇرپاقتى ەكولوگيالىق ساۋاتتى ەتىپ تاربيەلەۋدى وتباسى، وشاق قاسىنان باستاعانىمىز دۇرىس. تابيعاتتىڭ جاسىل جەلەگىمەن اڭ قۇسىن ايالاۋ، كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ ءاربىر جاننىڭ ازاماتتىق بورىشى.
1 - وقۋشى: اياكوز
تابيعات - سۇلۋ مەكەنىم،
ءوزىڭدى پانا ەتەمىن.
ساياڭدا ءوسىپ ەر جەتىمىن
بيىككە سامعاپ جەتەمىن.
2 - وقۋشى: ەراسىل
تابيعاتتان ءنار العان عوي جانىمىز،
جەر بەتىنىڭ اجارى عوي ءسانىمىز،
تۋعان ولكە تابيعاتىن ايالاپ،
ۇسىنايىق جۇرەك نۇرىن ءبارىمىز.
3 - وقۋشى: مارجان
تابيعاتتىڭ ورنى بولەك عالامدا
تيگىزەتىن پايداسى زور ادامعا
ەي ادامزات، ونى كۇتىپ قورعاڭدار
جويىلماسىن جاسىل جەلەك ورماندار!
بولسىن تەك اۋا تازا، تۇنىق سۋ
باسىلماسىن ايدىن كولدە قۇستىڭ شۋى
توڭىرەكتە كەسىلمەسىن تال تەرەك
اراشا ءتۇس تابيعاتتا ءبارى كەرەك!
تارتىلماسىن تەڭىز كولدەر سۋ الىپ،
جارىلىپ جەر، وسىمدىكتەر قۋارىپ.
قولدا باردا ءقادىر تۇتىپ ساقتايىق
جاراتقاننىڭ بەرگەنىنە قۋانىپ.
حور: «جاس ءداۋىردىڭ تۇلەگىمىز» ءانى
ءمۇعالىم: تابيعات اياسى - ادامنىڭ التىن بەسىگى. قازاق حالقىنىڭ تابيعاتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن، كۇندەلىكتى قولداناتىن تۇتىنۋ زاتتارىنداعى ويۋ ورنەكتەردەن دە كورۋگە بولادى. مىسالى: ءتۇس كيىزدەردەگى ويۋ - ورنەكتەردە دالانىڭ حوش ءيىستى گۇلدەرى، وزەن - كولدەرى، تاۋ جوتالارى بەينەلەنسە، سىرماقتاردا قوشقار ءمۇيىز، قۇس تۇمسىقتارى مەن قاناتتارى سالىنعان.
4 - وقۋشى: ايدوس
قايىرلى ءتۇن!
جەر انام،
كوك اسپاندى جامىل دا،
تاڭعا دەيىن ءدىن امان
ءتاتتى ۇيقىعا دامىلدا!
ورمانىڭ دا شۋلاماسىن
سۋلارىڭ دا تۋلاماسىن
اق باستى الا تاۋلارىڭ دا
كۇڭىرەنبەسىن، جىلاماسىن!
5 - وقۋشى: قاينار
شامىڭدى ءوشىر، تۇسىرە عوي پەردەڭدى،
قايىرلى ءتۇن، الىپ جەر!
دۇبىرلەتىپ ۇلى سەنىڭ كەۋدەڭدى
تاپتاماسىن تانكىلەر.
قايىرلى ءتۇن،
كوك اسپان، الىپ جەردى توسەن دە،
تاڭعا دەيىن ءتاتتى ۇيقىدا تولاستا،
ۇشىراما كەسەلگە.
6 - وقۋشى: داۋرەن
مەن سۇيەم ەرىكتى ەركىن قۇسىن
سايراتامىن ءتورت ءبولىپ ءتۇن ۇيقىسىن.
مەن سۇيمەس دۇنيەدە ەش نارسە جوق،
سۇيەمىن تابيعاتتىڭ بارلىق كۇشىن.
7 - وقۋشى: ارسەن
كۇن - بارلىق تىرشىلىكتىڭ قۇدىرەتتى تىرەگى.
جەر تىرشىلىككە ءنار بەرىپ انامىزداي اسىراپ جاتىر.
سۋ - تىرشىلىكتىڭ كوزى.
اۋا - ءومىر تىنىسى.
8 - وقۋشى: سايا
تابيعات - اسەمدىكتىڭ توركىنىسىڭ،
ءان سالامىن ءبىر سەنىڭ كوركىڭ ءۇشىن.
جان – جانۋار تابىنىپ ءبىر وزىڭە،
سەنەن الىپ تۇرعانداي بار تىنىسىڭ
بي: قازاقشا بي «دومبىرا»
9 - وقۋشى: نارلەن
ادامعا تابيعاتسىز ءومىر بار ما
نە قيىن كەزەڭدەرگە ءتوزدى ول دا.
داريا ورتا ءتۇسىپ، تەڭىز قاشىپ،
تابيعات بۇلقىنادى قىلبۇراۋدا
10 - وقۋشى: ادىلجان
تابيعات ادامدارعا ءنار بەرەدى
ءسامبى تال ساز كەشەدى، ساندەنەدى
ورتەنگەن جەتىم توعاي جاۋتەڭ قاعىپ
مۇڭايىپ سەزدىرەدى الدەنەنى
11 - وقۋشى:
مەزگىلسىز زىمىراندى ۇشىرادى
اساۋ جەل ەرىك بەرمەي قۇتىرادى
كۇتىپ، باپتاپ، ايالاپ ەسكەرمەسە
بايلىعىنان ادامدار ۇتىلادى
12 - وقۋشى: ياسمينا
ۋا، تابيعات شەبەرسىڭ - اۋ، شەبەرسىڭ
كورمەگەندى كورسەتەرسىڭ بەرەرسىڭ.
ۇلان - عاسىر بايلىعىڭدى مىسە ەتپەي
اشكوزدەنگەن ادامدارعا نە دەرسىڭ؟
ءمۇعالىم: بالالار ەندى كەزەكتى كورىنىسكە بەرەيىك
«تابيعاتتى ايالايىق» اتتى ساحنالىق كورىنىس:
اۆتور: تالدىڭ توبەسىنە ورمەلەپ شىعىپ، بۇتاعىن مايىستىرىپ جاتقان بۇلدىرشىنگە جەردە تۇرعان بالا تال بولىپ ءۇن قاتادى.
تال: بەكسۇلتان
سىندىرما مەنى،
مەن - جاقسىلىق كەنى!
مەن – دەنساۋلىق ەمى!
مەن – ەركەلەتەم سەنى!
كۇتسەڭدەر، گۇل اشام،
جولىڭا جۇپار شاشام.
سايامدا ساعالارسىڭ،
سالقىنداپ دەمالارسىڭ.
اۆتور: تال ۇستىندەگى بالا ءوز ءىسىنىڭ ابەستىگى ءۇشىن ۇيالىپ، بالالاردان كەشىرىم سۇرايدى.
ءبۇلدىرشىن: شالقار
بالالار مەنى كەشىرىڭدەرشى،
مەن ەندى مۇنداي ءىس جاسامايمىن.
مەنى دە ءوز قاتارلارىڭا قوسىڭدار!
تال: بالالار، سەندەر مەن تۋرالى كوپ بىلەتىن بولارسىڭدار، مەن جايىندا كىم تاقپاق ايتا الادى؟
اۆتور: بالالار بىلەتىن تاقپاقتارىن جاتقا ايتادى.
ماقساتى:
1) وقۋشىلارعا ادام مەن تابيعاتتىڭ ەگىز ەكەنىن ۇعىندىرۋ. تابيعات قازىنا بايلىق ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ. جەردى، قۇرمەتتەۋدى، تابيعاتتى قورعاۋدى ۇيرەتۋ.
2) قورشاعان ورتانى قورعاۋ، تۋعان ەلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ
3) تۋعان جەردىڭ تابيعاتىن ايالاۋعا تاربيەلەۋ
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، قاناتتى سوزدەر
بارىسى:
كىرىسپە ءسوز
ءمۇعالىم: قۇرمەتتى وقۋشىلار بۇگىنگى تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: «تابيعاتىم - تال بەسىگىم». ادام مەن تابيعات ەگىز. تابيعاتتى اسىراۋشىڭ، قامقورشىڭ دەسەڭ دە بولادى. اتا - باباڭنىڭ « جەر - قازىنا، سۋ - التىن، مول بايلىق» دەپ وسيەت ايتىپ كەلگەنى تەگىننەن تەگىن ەمەس. كۇندەلىكتى ءىشىپ جۇرگەن تاماعىمىز، ۇستىمىزدەگى كيىمىمىز، وقيتىن كىتابىمىز، جازاتىن قاعازىمىز، مىنەر كولىگىمىز، اۋىرعاندا پايدالاناتىن ءدارىمىز، تىنىس الار اۋامىز، ىشەر سۋىمىز – وسىلاردىڭ ءبارى جومارت تابيعاتتىڭ بەرگەن سىيى.
ال قازىرگى كەزدە بارشا ادامزات الدىندا تۇرعان كەزەك كۇتتىرمەيتىن كيەلى دە كۇردەلى مىندەتتەرىمىزدىڭ ءبىرى ىستىق ۇيا، التىن بەسىك، جۇمىر جەردىڭ تابيعاتىن قورعاۋ جانە ونىڭ سان الۋان بايلىعىن بارىنشا ۇقىپتى پايدالانۋ بولىپ وتىر. سوڭعى جىلدارى عىلىم مەن تەحنيكانىڭ وركەندەۋى قورشاعان ورتاعا زياندى اسەرىن تيگىزۋدە. جەر شارىندا جىل سايىن شامامەن 10 - 15 ميلليون گەكتار ورمان جويىلادى ەكەن.
«تاربيە تال بەسىكتەن باستالادى» دەگەندەي بولاشاق ۇرپاقتى ەكولوگيالىق ساۋاتتى ەتىپ تاربيەلەۋدى وتباسى، وشاق قاسىنان باستاعانىمىز دۇرىس. تابيعاتتىڭ جاسىل جەلەگىمەن اڭ قۇسىن ايالاۋ، كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ ءاربىر جاننىڭ ازاماتتىق بورىشى.
1 - وقۋشى: اياكوز
تابيعات - سۇلۋ مەكەنىم،
ءوزىڭدى پانا ەتەمىن.
ساياڭدا ءوسىپ ەر جەتىمىن
بيىككە سامعاپ جەتەمىن.
2 - وقۋشى: ەراسىل
تابيعاتتان ءنار العان عوي جانىمىز،
جەر بەتىنىڭ اجارى عوي ءسانىمىز،
تۋعان ولكە تابيعاتىن ايالاپ،
ۇسىنايىق جۇرەك نۇرىن ءبارىمىز.
3 - وقۋشى: مارجان
تابيعاتتىڭ ورنى بولەك عالامدا
تيگىزەتىن پايداسى زور ادامعا
ەي ادامزات، ونى كۇتىپ قورعاڭدار
جويىلماسىن جاسىل جەلەك ورماندار!
بولسىن تەك اۋا تازا، تۇنىق سۋ
باسىلماسىن ايدىن كولدە قۇستىڭ شۋى
توڭىرەكتە كەسىلمەسىن تال تەرەك
اراشا ءتۇس تابيعاتتا ءبارى كەرەك!
تارتىلماسىن تەڭىز كولدەر سۋ الىپ،
جارىلىپ جەر، وسىمدىكتەر قۋارىپ.
قولدا باردا ءقادىر تۇتىپ ساقتايىق
جاراتقاننىڭ بەرگەنىنە قۋانىپ.
حور: «جاس ءداۋىردىڭ تۇلەگىمىز» ءانى
ءمۇعالىم: تابيعات اياسى - ادامنىڭ التىن بەسىگى. قازاق حالقىنىڭ تابيعاتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن، كۇندەلىكتى قولداناتىن تۇتىنۋ زاتتارىنداعى ويۋ ورنەكتەردەن دە كورۋگە بولادى. مىسالى: ءتۇس كيىزدەردەگى ويۋ - ورنەكتەردە دالانىڭ حوش ءيىستى گۇلدەرى، وزەن - كولدەرى، تاۋ جوتالارى بەينەلەنسە، سىرماقتاردا قوشقار ءمۇيىز، قۇس تۇمسىقتارى مەن قاناتتارى سالىنعان.
4 - وقۋشى: ايدوس
قايىرلى ءتۇن!
جەر انام،
كوك اسپاندى جامىل دا،
تاڭعا دەيىن ءدىن امان
ءتاتتى ۇيقىعا دامىلدا!
ورمانىڭ دا شۋلاماسىن
سۋلارىڭ دا تۋلاماسىن
اق باستى الا تاۋلارىڭ دا
كۇڭىرەنبەسىن، جىلاماسىن!
5 - وقۋشى: قاينار
شامىڭدى ءوشىر، تۇسىرە عوي پەردەڭدى،
قايىرلى ءتۇن، الىپ جەر!
دۇبىرلەتىپ ۇلى سەنىڭ كەۋدەڭدى
تاپتاماسىن تانكىلەر.
قايىرلى ءتۇن،
كوك اسپان، الىپ جەردى توسەن دە،
تاڭعا دەيىن ءتاتتى ۇيقىدا تولاستا،
ۇشىراما كەسەلگە.
6 - وقۋشى: داۋرەن
مەن سۇيەم ەرىكتى ەركىن قۇسىن
سايراتامىن ءتورت ءبولىپ ءتۇن ۇيقىسىن.
مەن سۇيمەس دۇنيەدە ەش نارسە جوق،
سۇيەمىن تابيعاتتىڭ بارلىق كۇشىن.
7 - وقۋشى: ارسەن
كۇن - بارلىق تىرشىلىكتىڭ قۇدىرەتتى تىرەگى.
جەر تىرشىلىككە ءنار بەرىپ انامىزداي اسىراپ جاتىر.
سۋ - تىرشىلىكتىڭ كوزى.
اۋا - ءومىر تىنىسى.
8 - وقۋشى: سايا
تابيعات - اسەمدىكتىڭ توركىنىسىڭ،
ءان سالامىن ءبىر سەنىڭ كوركىڭ ءۇشىن.
جان – جانۋار تابىنىپ ءبىر وزىڭە،
سەنەن الىپ تۇرعانداي بار تىنىسىڭ
بي: قازاقشا بي «دومبىرا»
9 - وقۋشى: نارلەن
ادامعا تابيعاتسىز ءومىر بار ما
نە قيىن كەزەڭدەرگە ءتوزدى ول دا.
داريا ورتا ءتۇسىپ، تەڭىز قاشىپ،
تابيعات بۇلقىنادى قىلبۇراۋدا
10 - وقۋشى: ادىلجان
تابيعات ادامدارعا ءنار بەرەدى
ءسامبى تال ساز كەشەدى، ساندەنەدى
ورتەنگەن جەتىم توعاي جاۋتەڭ قاعىپ
مۇڭايىپ سەزدىرەدى الدەنەنى
11 - وقۋشى:
مەزگىلسىز زىمىراندى ۇشىرادى
اساۋ جەل ەرىك بەرمەي قۇتىرادى
كۇتىپ، باپتاپ، ايالاپ ەسكەرمەسە
بايلىعىنان ادامدار ۇتىلادى
12 - وقۋشى: ياسمينا
ۋا، تابيعات شەبەرسىڭ - اۋ، شەبەرسىڭ
كورمەگەندى كورسەتەرسىڭ بەرەرسىڭ.
ۇلان - عاسىر بايلىعىڭدى مىسە ەتپەي
اشكوزدەنگەن ادامدارعا نە دەرسىڭ؟
ءمۇعالىم: بالالار ەندى كەزەكتى كورىنىسكە بەرەيىك
«تابيعاتتى ايالايىق» اتتى ساحنالىق كورىنىس:
اۆتور: تالدىڭ توبەسىنە ورمەلەپ شىعىپ، بۇتاعىن مايىستىرىپ جاتقان بۇلدىرشىنگە جەردە تۇرعان بالا تال بولىپ ءۇن قاتادى.
تال: بەكسۇلتان
سىندىرما مەنى،
مەن - جاقسىلىق كەنى!
مەن – دەنساۋلىق ەمى!
مەن – ەركەلەتەم سەنى!
كۇتسەڭدەر، گۇل اشام،
جولىڭا جۇپار شاشام.
سايامدا ساعالارسىڭ،
سالقىنداپ دەمالارسىڭ.
اۆتور: تال ۇستىندەگى بالا ءوز ءىسىنىڭ ابەستىگى ءۇشىن ۇيالىپ، بالالاردان كەشىرىم سۇرايدى.
ءبۇلدىرشىن: شالقار
بالالار مەنى كەشىرىڭدەرشى،
مەن ەندى مۇنداي ءىس جاسامايمىن.
مەنى دە ءوز قاتارلارىڭا قوسىڭدار!
تال: بالالار، سەندەر مەن تۋرالى كوپ بىلەتىن بولارسىڭدار، مەن جايىندا كىم تاقپاق ايتا الادى؟
اۆتور: بالالار بىلەتىن تاقپاقتارىن جاتقا ايتادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
