InfoHub Logo

ماقالادا ءبىزدىڭ زامانىمىز وتكەن زاماننىڭ بالاسى، كەلەر زاماننىڭ اتاسى دەپ وسى ءبىزدىڭ جاعانىمىز ەرتەڭگى ۇرپاققا  ميراس بولىپ قالارى انىق. سوندىقتان، وسى قالىپتا قالا بەرسەك كەلەشەك ۇرپاققا نە قالدىپماقپىز، ونى بولجاماي اق اڭعارساق بولادى. بۇل زاماننىڭ حاندارى دا، حالقى دا ونەر-بىلىمدى كەرەك ەتپەدى. بىرىمەن-بىرى جاۋلاسىپ، وزگە ۇلتتار ىلگەرى باسقاندا، قازاق كەرى باستى. مىقتى مەملەكەتتىڭ حانى بولۋ ءۇشىن دە ۇلكەن كۇش-جىگەر كەرەك ەكەن. ول كۇش قازاقتا بولماي، حاندارىمىز روسسياعا قوسىلعان. قازاقتىڭ ءالى كۇنگە  جەردەن قول ۇزبەي وتىرعانى   -  جەر قازىنالىق بولعاندىقتان. ءۇمىتىمىزدىڭ كوبى قوشقار، قاسقىردىڭ ءۇمىتى سىقىلدى! ءوزىم جاتسام ەكەن، كەرەگىم ءوزى كەپ تيەر بولسا ەكەن دەيمىز. تەلمىرىپ العان تەڭگەدەن، تەر ءسىڭدىرىپ العان تيىن جۇعىمدى. «قاراعان قاراپ قالار» دەگەن قازاقتا جاقسى ماقال بار، ءبىراق ول ماقالدى ەسكەرەتۇعىن قازاق جوق.

احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ماقالاسىندا قازاق حالقىنىڭ اركىمگە، ارنارسەگە، جوعىنا وكپەلەي بەرگەننەن پايداسى جوق،ياكي ارەكەت ەتۋ كەرەك، سوندا بەرەكەت تە بولادى دەگەن ويدى جازعان. جۇرتىنىڭ قامىن ويلاپ ول وسى ماقالاسىن جازىپ، سول كەزەننىڭ ەڭ اۋىر ماسەلەلەرىن جازا ءبىلدى. الايدا، ماقالا قازاق حالقىنا قارسى جازىلعان دەگەن ويدىڭ پايدا بولۋى اۋىر تيەرلىك نارسە. ماقالا بىرنەشە ماسەلەلەردى قوزعاعان. باسىندا «...وزگە جۇرتتار ىلگەرى باسقاندا، قازاق كەرى باسقان...» دەپ قازاقتىڭ ءوز جولىن وزدەرى بايلاپ، كەرتارتپالىعىن كورسەتەدى. «...قازاقتىڭ ەستەكتەن ناداندىعى دا، جالقاۋلىعى دا كەم ەمەس...» دەپ جالقاۋلىق، ناداندىقتارىن اشا تۇسەدى. ەستەكتى جەردەن جۇرداي عىپ تۇبىنە جەتكەن ناداندىق پەن جالقاۋلىق، ءبىراق قازاقتاردا دا ولاردان قالىس ەمەستىگىن كورسەتەدى. «...اتا جولداسى ناداندىق، ونەرسىزدىك قازاقستان ايىرىلاتىن ەمەس. ناداندىقتىڭ كەساپاتى ءار جەردە اق ماڭدايىمىزعا تيسە دە، اتا جولداسىمىز  بولعان سوڭ، ءبىز دە قيىپ ايىرىلماي اق كەلەمىز...» دەپ جەردىڭ ۇلەسىنەن، جولدان قاعىلعانىمىز ناداندىقتىڭ كەساپاتىنان دەپ ءبىلدى. ءبىراق وسىنى ءبىلىم-عىلىمنان ارتىق كورەتىمىز كوڭىلگە قاتتى تيەدى.

احمەت بايتۇرسىنوۆ جازىپ اڭساپ كەتكەن قازاق ءومىرى ءقازىر جوق تى. ءبىز سول كەزدەگىدەي ىلگەرى ەمەس، كەيىن ءجۇرىپ كەلەمىز. ءبىزدىڭ مادەنيەت باتىستان قالىپتاسىپ كەلە جاتىر، بىلىمگە قۇشتار ازاماتتار ازايۋدا. ءسالت-داستۇرىمىز بۇرمالانىپ، وزدىگىنشە وزگەرىپ كەتتى. جەر ماسەلەسى دەرلىك ءالى دە وزەكتى ماسەلە بولىپ تابىلادى. ءبىز نەگە زيالىلامىز ايتقان اقىل-كەڭەستەرىن وقىپ، بىلسەكتە ارەكەتتەن قاشامىز. ارەكەت ەتپەي ناداندىقتان ارىلمايمىز. ەڭبەك ەتپەي دەگەنىمىزگە جەتە المايمىز. وسىنى ۇعىنعاندا عانا ىلگەرى باسامىز.

«...دۇنيەدە تەڭگە تەڭدىك، كەمگە كەمدىك، ازدى كوپكە تەڭگەرەتىن عىلىم مەن ونەردى،ەلسىزدى ەلدىگە تەڭگەرەتىن  جوقتى بارعا تەڭگەرەتىن  عىلىم مەن ونەردى كەرەك قىلاتىن قازاق از. تەڭدىككە قولى قالاي جەتسىن؟! قاتەرلى جەردە قاپەرسىز وتىردىق. وزىمىزگە وكپەلەمەسەك، وزگەگە وكپەلەر بەت جوق...» دەگەن قورىنتى سوزگە كەلىسپەسەك بولمايدى. شىنىمەندە، وزىمىزگە وكپەلەمەگەندە كىمگە وكپەلەيمىز؟ ءبىز ءوزىمىز ەڭبەكتەنبەي بۇل ناداندىقتان ارىلمايمىز. ءسوز سونىڭ ابايدىڭ «باياندى ەڭبەك - ەگىن سالۋشىلىق، ءبىلىم الۋشىلىق» دەگەن ويىن تيەك ەتسەم. تۇبىندە باياندى ەڭبەك ەگىن سالعان، جاسىنان وقۋ وقىپ، ءبىلىم العان ادام- احمەتتەي زيالىلارىمىز اڭساپ كەتكەن ەل بولاشاعىنىڭ ۇلى ازاماتى.

---