ءتارتىپ – تاربيە باستاۋى، تارتىپسىزدىك – ءومىرىڭنىڭ قاس جاۋى
تاقىرىبى: «ءتارتىپ – تاربيە باستاۋى، تارتىپسىزدىك – ءومىرىڭنىڭ قاس جاۋى».
ماقساتى: قۇقىقتىق تاربيەنىڭ ومىرلىك قاجەتتىلىگىن وقۋشىلارعا ءتۇسىندىرۋ. قۇقىقتىق تاربيەنىڭ، جىگەردىڭ قوعامدا ماڭىزى زور ەكەندىگى ءتۇسىندىرىپ قۇقىقتىق ساۋاتقا تاربيەلەۋ، ءوز ويلارىن ەركىن ايتۋعا ۇيرەتۋ. وقۋشىلاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرىپ، قۇقىق بۇزۋشىلىق جانە قىلمىس بەلگىلەرىمەن، تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ، جاسوسپىرىمدەردىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرىمەن تانىستىرۋ. قوعامنىڭ زاڭدارى مەن نورمالارىن ورىنداۋعا، قۇقىقتارىن ءبىلىپ، ونى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: كەزدەسۋ، پىكىرتالاس.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، پرەزەنتاسيا، قۇقىق بۇزۋشىلىق جايىندا ۆيدەولار، سۋرەتتەر، ناقىل سوزدەر.
بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ءىى وقۋشى ەرەجەسى.
ءىىى «تىعىرىقتان شىعار جول قايسى؟»
IV «زاڭسىز ارال»
V كوكەيدە جۇرگەن ساۋال.
VI قورىتىندى.
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ءمۇعالىم: قۇرمەتتى ۇستازدار، اتا – انالار، وقۋشىلار جانە كەش قوناقتارى «زاڭ جانە ءبىز» اتتى پىكىرتالاس كەشىمىزگە قوش كەلدىڭىزدەر! ءبىز بۇگىن وقۋشى جاسوسپىرىمدەردىڭ مەكتەپتەگى جانە مەكتەپتەن تىس ەرەجەلەرى، قۇقىق بۇزۋشىلىقتارى تۋرالى ايتامىز. قازىرگى كەزدە جاسوسپىرىمدەر اراسىندا قۇقىق بۇزۋشىلىق پەن تارتىپسىزدىكتەر بەلەڭ الىپ بارا جاتىر. قاتەلىك كىمنەن كەتۋدە؟ اتا - انادان با، مەكتەپتەن بە، الدە قوعامنان با؟ مۇمكىن وسى ءۇش تاراپتىڭ جاۋاپكەرشىلىكتى تەڭ ارقالاي الماۋىنان بولار... ءبىز بۇگىن وسى تاقىرىپقا تەرەڭىرەك ۇڭىلمەكپىز.
پىكىرتالاستىڭ تاقىرىبى: «ءتارتىپ – تاربيە باستاۋى، تارتىپسىزدىك – ءومىرىڭنىڭ قاس جاۋى»
پىكىرتالاستىڭ نەگىزگى ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرىپ، جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى قۇقىق بۇزۋشىلىق تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ، قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرىمەن تانىستىرۋ.
كەش قوناقتارى:
---------------------------------------
پىكىرتالاس كەشىنە «جاقسىلىق» جانە «پاراسات» توبى قاتىناسۋدا.
ءمۇعالىم: ا. س. ماكارەنكونىڭ تۇسىنىگىندە ءتارتىپ – بۇل تەك قانا تەجەلۋ ءتارتىبى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ۇمتىلۋ بەلسەندىلىك، جاۋاپكەرشىلىك ءتارتىبى. ءتارتىپ تۋرالى ماسەلەنى ەرىك – قايراتتى، ەرلىكتى، بەرىك مىنەز – قۇلىقتى تاربيەلەۋمەن تىعىز بايلانىستا قاراستىرادى. ءتارتىپ ۇيىمشىل ۇجىمدا داميدى جانە بەكيدى. «ءتارتىپ – بۇل ۇجىمنىڭ بەت - الپەتى، ونىڭ داۋىسى، ونىڭ ادەمىلىگى، ونىڭ قوزعالعىشتىعى، ونىڭ ميميكاسى، ونىڭ سەنىمدىلىگى» - دەگەن.
ءىى «وقۋشى ەرەجەسى»
ءار توپ پلاكاتقا وقۋشىنىڭ مەكتەپتەگى ەرەجەلەرىن جازىپ، جۇمىستارىن قورعايدى.
ءمۇعالىم:
ءتارتىپتى بالا ءسۇيىنىش،
توبەڭ ءبىر كوككە جەتەدى.
ءتارتىپسىز بالا كۇيىنىش،
تومەندەپ باسىڭ كەتەدى – دەگەندەي، وقۋشىلارعا قويىلاتىن العاشقى سۇراعىمىز – «تارتىپكە باعىن جاسىڭنان...» دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىزدەر، ءتارتىپ تۋرالى وي – پىكىرلەرىڭىزدى ايتا وتىرساڭىزدار. (وقۋشىلار پىكىرىن تىڭداۋ)
ءىىى «تىعىرىقتان شىعار جول قايسى؟» 2 توپتىڭ جانە كورەرمەن وقۋشىلاردىڭ پىكىرىن تىڭداۋ.
بەردىبەك سوقپاقبايەۆتىڭ «مەنىڭ اتىم – قوجا» رومانىنىڭ جەلىسى بويىنشا تۇسىرىلگەن فيلمنەن ءۇزىندى.
1 - ۆيدەو. قوجانىڭ ارەكەتىن وقۋشىلار جينالىسىندا تالقىلاۋ.
- قوجا قانداي ارەكەتتەرى ءۇشىن جازالانىپ وتىر؟
- قوجانىڭ ءتارتىبى مەكتەپتە قانداي بولعان؟
- ۇستازى قوجانىڭ ءتارتىبى كىمدەرگە دە بايلانىستى دەپ ايتتى؟
- سەندەر قوجانىڭ جولداسى بولساڭدار، قانداي كومەك بەرەر ەدىڭدەر؟
2 - ۆيدەو. قوجانىڭ وزىنە - ءوزى ەسەپ بەرۋى.
- بۇل ۆيدەودان نە تۇسىندىڭدەر؟
- كۇن سايىن وزىنە - ءوزى ەسەپ بەرۋ بالانىڭ جاقسى ازامات بولىپ قالىپتاسۋىنا وڭ اسەرىن بەرە مە؟
- سەندەر ءوز - وزدەرىنە ەسەپ بەرەسىڭدەر مە؟
- ياعني ءتارتىپتى بالا قانداي بولۋ كەرەك؟ وزدەرىڭدى ءتارتىپتىمىن دەپ سانايسىڭدار ما؟
ءمۇعالىم: ۇلت مۇراتتارىنىڭ ۇلى بايلىقتارىنىڭ ءبىرى – جاس ۇرپاق، كەلەلى كەلەشەك دەسەك، بۇل تاقىرىپ كەشە دە، بۇگىن دە كۇن تارتىبىنەن تۇسپەيتىن ماسەلە، ۇلتىمىزدىڭ ماقتانىشى باتىر اتامىز باۋىرجان مومىش ۇلى «تاربيەلى – ءتارتىپتىڭ ق ۇلى، ءتارتىپتى – ەلدىڭ ۇلى» دەسە، اقىن ولجاس سۇلەيمەنوۆ «ادام تاعدىرىن تاربيە شەشەدى» دەپ جازدى. ءبارى دە شىندىق. تاربيە كەشىكتىرىلسە كەشىرىلمەيتىن، دۇرىس باعىت الماسا، قالپىنا كەلمەيتىن نازىك تە، كادەلى دە ساۋاتتى، يگىلىكتى دە ىزگىلىكتى ءىس. ادام ۇرپاعىمەن ۇلى، ەڭبەگىمەن ەرەن، كەلەشەگىمەن كەمەل بولسا، مۇنىڭ ءمولدىر باستاۋى، التىن تامىرى – ءتالىم – تاربيە ىسىندە جاتىر.
IV «زاڭسىز ارال»
- ءبىز ەشقانداي زاڭى جوق ارالدا ءومىر سۇرسەك، نە بولار ەدى؟
ءى توپ جاقسى جاعىن، ءىى توپ جامان جاعىن ايتىپ، پىكىر تالاستىرادى.
ماقساتى: قۇقىقتىق تاربيەنىڭ ومىرلىك قاجەتتىلىگىن وقۋشىلارعا ءتۇسىندىرۋ. قۇقىقتىق تاربيەنىڭ، جىگەردىڭ قوعامدا ماڭىزى زور ەكەندىگى ءتۇسىندىرىپ قۇقىقتىق ساۋاتقا تاربيەلەۋ، ءوز ويلارىن ەركىن ايتۋعا ۇيرەتۋ. وقۋشىلاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرىپ، قۇقىق بۇزۋشىلىق جانە قىلمىس بەلگىلەرىمەن، تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ، جاسوسپىرىمدەردىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرىمەن تانىستىرۋ. قوعامنىڭ زاڭدارى مەن نورمالارىن ورىنداۋعا، قۇقىقتارىن ءبىلىپ، ونى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: كەزدەسۋ، پىكىرتالاس.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، پرەزەنتاسيا، قۇقىق بۇزۋشىلىق جايىندا ۆيدەولار، سۋرەتتەر، ناقىل سوزدەر.
بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ءىى وقۋشى ەرەجەسى.
ءىىى «تىعىرىقتان شىعار جول قايسى؟»
IV «زاڭسىز ارال»
V كوكەيدە جۇرگەن ساۋال.
VI قورىتىندى.
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ءمۇعالىم: قۇرمەتتى ۇستازدار، اتا – انالار، وقۋشىلار جانە كەش قوناقتارى «زاڭ جانە ءبىز» اتتى پىكىرتالاس كەشىمىزگە قوش كەلدىڭىزدەر! ءبىز بۇگىن وقۋشى جاسوسپىرىمدەردىڭ مەكتەپتەگى جانە مەكتەپتەن تىس ەرەجەلەرى، قۇقىق بۇزۋشىلىقتارى تۋرالى ايتامىز. قازىرگى كەزدە جاسوسپىرىمدەر اراسىندا قۇقىق بۇزۋشىلىق پەن تارتىپسىزدىكتەر بەلەڭ الىپ بارا جاتىر. قاتەلىك كىمنەن كەتۋدە؟ اتا - انادان با، مەكتەپتەن بە، الدە قوعامنان با؟ مۇمكىن وسى ءۇش تاراپتىڭ جاۋاپكەرشىلىكتى تەڭ ارقالاي الماۋىنان بولار... ءبىز بۇگىن وسى تاقىرىپقا تەرەڭىرەك ۇڭىلمەكپىز.
پىكىرتالاستىڭ تاقىرىبى: «ءتارتىپ – تاربيە باستاۋى، تارتىپسىزدىك – ءومىرىڭنىڭ قاس جاۋى»
پىكىرتالاستىڭ نەگىزگى ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرىپ، جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى قۇقىق بۇزۋشىلىق تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ، قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرىمەن تانىستىرۋ.
كەش قوناقتارى:
---------------------------------------
پىكىرتالاس كەشىنە «جاقسىلىق» جانە «پاراسات» توبى قاتىناسۋدا.
ءمۇعالىم: ا. س. ماكارەنكونىڭ تۇسىنىگىندە ءتارتىپ – بۇل تەك قانا تەجەلۋ ءتارتىبى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ۇمتىلۋ بەلسەندىلىك، جاۋاپكەرشىلىك ءتارتىبى. ءتارتىپ تۋرالى ماسەلەنى ەرىك – قايراتتى، ەرلىكتى، بەرىك مىنەز – قۇلىقتى تاربيەلەۋمەن تىعىز بايلانىستا قاراستىرادى. ءتارتىپ ۇيىمشىل ۇجىمدا داميدى جانە بەكيدى. «ءتارتىپ – بۇل ۇجىمنىڭ بەت - الپەتى، ونىڭ داۋىسى، ونىڭ ادەمىلىگى، ونىڭ قوزعالعىشتىعى، ونىڭ ميميكاسى، ونىڭ سەنىمدىلىگى» - دەگەن.
ءىى «وقۋشى ەرەجەسى»
ءار توپ پلاكاتقا وقۋشىنىڭ مەكتەپتەگى ەرەجەلەرىن جازىپ، جۇمىستارىن قورعايدى.
ءمۇعالىم:
ءتارتىپتى بالا ءسۇيىنىش،
توبەڭ ءبىر كوككە جەتەدى.
ءتارتىپسىز بالا كۇيىنىش،
تومەندەپ باسىڭ كەتەدى – دەگەندەي، وقۋشىلارعا قويىلاتىن العاشقى سۇراعىمىز – «تارتىپكە باعىن جاسىڭنان...» دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىزدەر، ءتارتىپ تۋرالى وي – پىكىرلەرىڭىزدى ايتا وتىرساڭىزدار. (وقۋشىلار پىكىرىن تىڭداۋ)
ءىىى «تىعىرىقتان شىعار جول قايسى؟» 2 توپتىڭ جانە كورەرمەن وقۋشىلاردىڭ پىكىرىن تىڭداۋ.
بەردىبەك سوقپاقبايەۆتىڭ «مەنىڭ اتىم – قوجا» رومانىنىڭ جەلىسى بويىنشا تۇسىرىلگەن فيلمنەن ءۇزىندى.
1 - ۆيدەو. قوجانىڭ ارەكەتىن وقۋشىلار جينالىسىندا تالقىلاۋ.
- قوجا قانداي ارەكەتتەرى ءۇشىن جازالانىپ وتىر؟
- قوجانىڭ ءتارتىبى مەكتەپتە قانداي بولعان؟
- ۇستازى قوجانىڭ ءتارتىبى كىمدەرگە دە بايلانىستى دەپ ايتتى؟
- سەندەر قوجانىڭ جولداسى بولساڭدار، قانداي كومەك بەرەر ەدىڭدەر؟
2 - ۆيدەو. قوجانىڭ وزىنە - ءوزى ەسەپ بەرۋى.
- بۇل ۆيدەودان نە تۇسىندىڭدەر؟
- كۇن سايىن وزىنە - ءوزى ەسەپ بەرۋ بالانىڭ جاقسى ازامات بولىپ قالىپتاسۋىنا وڭ اسەرىن بەرە مە؟
- سەندەر ءوز - وزدەرىنە ەسەپ بەرەسىڭدەر مە؟
- ياعني ءتارتىپتى بالا قانداي بولۋ كەرەك؟ وزدەرىڭدى ءتارتىپتىمىن دەپ سانايسىڭدار ما؟
ءمۇعالىم: ۇلت مۇراتتارىنىڭ ۇلى بايلىقتارىنىڭ ءبىرى – جاس ۇرپاق، كەلەلى كەلەشەك دەسەك، بۇل تاقىرىپ كەشە دە، بۇگىن دە كۇن تارتىبىنەن تۇسپەيتىن ماسەلە، ۇلتىمىزدىڭ ماقتانىشى باتىر اتامىز باۋىرجان مومىش ۇلى «تاربيەلى – ءتارتىپتىڭ ق ۇلى، ءتارتىپتى – ەلدىڭ ۇلى» دەسە، اقىن ولجاس سۇلەيمەنوۆ «ادام تاعدىرىن تاربيە شەشەدى» دەپ جازدى. ءبارى دە شىندىق. تاربيە كەشىكتىرىلسە كەشىرىلمەيتىن، دۇرىس باعىت الماسا، قالپىنا كەلمەيتىن نازىك تە، كادەلى دە ساۋاتتى، يگىلىكتى دە ىزگىلىكتى ءىس. ادام ۇرپاعىمەن ۇلى، ەڭبەگىمەن ەرەن، كەلەشەگىمەن كەمەل بولسا، مۇنىڭ ءمولدىر باستاۋى، التىن تامىرى – ءتالىم – تاربيە ىسىندە جاتىر.
IV «زاڭسىز ارال»
- ءبىز ەشقانداي زاڭى جوق ارالدا ءومىر سۇرسەك، نە بولار ەدى؟
ءى توپ جاقسى جاعىن، ءىى توپ جامان جاعىن ايتىپ، پىكىر تالاستىرادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
«ۇستاز – اتى بيىك، ءارى ماڭگىلىك» مەرەكەلىك ءىس شاراعا ارنالعان سەنارييى
-
تاقىرىبى: تىك بۇرىشتى پاراللەلەپيپەدتىڭ جانە تەكشەنىڭ كولەمى
