تاريح الەمى تاريحي - تانىمدىق ويىن
تاريح الەمى تاريحي - تانىمدىق ويىن
ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردىڭ زەرەكتىك قابىلەتىن دامىتا وتىرىپ، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، بىلىمگە قۇشتارلىعىن ارتتىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن، تاريحقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن جانە ويدى جۇيەلەۋ قابىلەتىن دامىتۋ، شىعارماشىلىعىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: ءوز مۇمكىندىگىن دۇرىس پايدالانا الاتىن زەردەلى تۇلعالاردى تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: تۇلعالار سۋرەتتەرى، سىزبالار، تەست تاپسىرمالارى، سلايد.
قاتىسۋشىلار: 7ا، 7ءا سىنىپ وقۋشىلارى.
سايىس جوسپارى:
ءى. كەزەڭ «تۇلعانى تانى»
ءىى. كەزەڭ ويلان تاپ
ءىىى. كەزەڭ ۇياشىقتار تاڭداۋ
ءىV. كەزەڭ تەست تاپسىرمالارى
ءمۇعالىم: تاريحتىڭ ۋاقىت شاڭى باسقان كونە زامانىنا ساياحات جاسايسىڭدار. تاريح الەمىنە، قازاقستان تاريحىنىڭ تەرەڭ قويناۋىنا جاساعان ساياحاتتارىن وڭ بولسىڭ! سايىسىمىزدى باستايىق.
ءى. كەزەڭ تۇلعانى تانى. تۇلعالاردىڭ سۋرەتتەرى بەرىلەدى.
ءى توپ.
توقتار اۋباكىروۆ، ايتەكە بي، مۇستافا شوقاي
قوسىمشا كومەك.
ءمۇعالىم: 1946 جىلى 27 شىلدەدە قاراعاندى وبلىسى، قارقارالى اۋدانى، 1 - ءشى ماي اۋىلىندا دۇنيەگە كەلدى. 1991 جىلى 2 - ءشى ساۋىردە كەڭەس وداعىنىڭ عارىشكەرلەر دايىنداۋ ورتالىعىندا عارىشقا ۇشۋ دايىندىعىنا كىرىسىپ، سول جىلى 2 قازاندا بايقوڭىردان «سويۋز تم - 13» كەمەسىمەن عارىشقا ۇشتى. (توقتار اۋباكىروۆ)
ءمۇعالىم: كىشى ءجۇزدىڭ ءسوزىن ۇستاعان قازاقتىڭ ايگىلى ءبيى. 21 جاسىنان بۇكىل بۇقارا، سامارقان توڭىرەگىندەگى قازاق، وزبەك، قاراقالپاق قۇراما جۇرتىنىڭ باس ءبيى بولعان. « جەتى جارعى» ادەت عۇرىپ زاڭدار جيناعىن قۇرۋعا قاتىسقان. (ايتەكە بي)
ءمۇعالىم: (1890 - 1941) - اسا كورنەكتى ساياسي، قوعام جونە مەملەكەت كايراتكەرى، جۋرناليست، گۋمانيست، دەموكرات. تۇركىستان (قوكان) رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرىلۋىمەن قورعانىس ءمينيسترى، ۇكىمەت ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى، قىزمەتتەرىن اتقاردى. قازان ريەۆوليۋسياسىنا قارسى بولعان قايراتكەر.
(مۇستافا شوقاي)
ءى. كەزەڭ تۇلعانى تانى. تۇلعالار سۋرەتتەرى بەرىلەدى.
ءىى توپ
جاڭگىر حان، ماحامبەت وتەمىس ۇلى، ءاليحان بوكەيحانوۆ
قوسىمشا كومەك.
ءمۇعالىم: 1801 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. 1815 جىلى مۇراگەرلىكپەن حان بولادى، الايدا ول جاس بولعاندىقتان بيلىكتى بوكەيدىڭ ءىنىسى شىعاي جۇرگىزدى. 1823 جىلعا دەيىن ول استراحان گۋبەرناتورى اندرەيەۆسكييدىڭ ۇيىندە تاربيەلەندى. ول ورىس، تاتار، نەمىس تىلدەرىن بىلگەن. ول بيلىك ەتكەن كەزدە بوكەي ورداسىندا يساتاي مەن ماحامبەت باستاعان شارۋالار كوتەرىلىسى بولدى. (جاڭگىر حان)
ءمۇعالىم: ماحامبەت - اقىن، كۇيشى، باتىر. 1804 جىلى ىشكى وردادا بەكەتاي ايماعىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1846 جىلى قازىرگى اتىراۋ وبلىسى ماحامبەت اۋدانىنا قاراستى قاراوي دەگەن جەردە قازا بولعان. 1836 - 1838 جىلدارى بولعان كوتەرىلىستىڭ كوسەمى ءارى جالىندى جىرشىسى. ماحامبەت " ەرەۋىل اتقا ەر سالماي "، "ۇلى ارمان "، "جايىقتىڭ بويى كوك شالعىن"، "اتادان تۋعان ارداقتى ەر"، ت. ب. جىرلارى بار. (ماحامبەت وتەمىس ۇلى)
ءمۇعالىم: (1866 - 1937) - ۇلت - ازاتتىق جانە الاش قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى، الاشوردا ۇكىمەتىنىڭ ءتوراعاسى، اسا كورنەكتى قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى، عالىم، اۋدارماشى. 1917 جىلى قازاقستان بويىنشا ۋاقىتشا ۇكىمەتتىڭ كوميسسارى بولىپ تاعايىندالدى. «الاش» ۇلتتىق ساياسي پارتياسىن قۇردى، 1917 جىلى جەلتوقساندا ەكىنشى بۇكىلقازاقتىق توتەنشە قۇرىلتايدا ونىڭ باستاماسىمەن قازاق اۆتونومياسى — «الاشوردا» جاريالاندى. (ءاليحان بوكەيحانوۆ)
ءىى. كەزەڭ ويلان تاپ.
سلايدتا تايپالار سۋرەتتەرى بەينەلەنگەن. سۋرەتتە قاي تايپالاردىڭ جاۋىنگەرلەرى بەينەلەنگەن؟
موعول جاۋىنگەرى
كونە تۇركى
قىپشاق
سوعدى جاۋىنگەرى
ءىىى. كەزەڭ ۇياشىقتار تاڭداۋ. سلايد ارقىلى.
1 - ۇياشىق. العاشقى ادامدار ءومىرى.
2 - ۇياشىق. تاس ءداۋىرى.
3 - ۇياشىق. قولا ءداۋىرى.
4 - ۇياشىق. كەستەلەر.
5 - ۇياشىق. جىلدار
ءىV. كەزەڭ تەست تاپسىرمالارى. سلايد ارقىلى.
ءى توپ.
1) اق وردانىڭ ورتالىعى بولعان قالا.
ا) سارايشىق
ءا) وتىرار
ب) سىعاناق
ۆ) شاش
2) قاي حاننىڭ كەزىندە اق وردا التىن وردادان وقشاۋلاندى؟
ا) جۇمادىق
ءا) وزبەك
ب) تەمىر – مالىك
ۆ) ۇرىس
3) موعولستان مەملەكەتى قاي ۇلىستىڭ ورنىنا قۇرىلدى؟
ا) جوشى ۇلىسىنىڭ
ءا) شاعاتاي ۇلىسىنىڭ
ب) ۇگەدەي ۇلىسىنىڭ
ۆ) تولە ۇلىسىنىڭ
4) موعولستاننىڭ قۇرىلۋىندا باستى ءرول اتقارعان تايپا ا) قاڭلى
ب) ارلات
ءا) ءۇيسىن ۆ) دۋلات
5) «باتپاق شايقاسىندا» كىم جەڭىسكە جەتتى؟
ا) ءامىر - تەمىر
ءا) قىزىر - قوجا وعلان
ب) ءىلياس - قوجا حان
ۆ) قامار اد - دين
ءىى توپ
1) التىن وردا قاي ۇلىستىڭ ورنىنا قۇرىلدى؟
ا) جوشى ۇلىسىنىڭ
ءا) شاعاتاي ۇلىسىنىڭ
ب) ۇگەدەي ۇلىسىنىڭ
ۆ) تولە ۇلىسىنىڭ
2) التىن وردا مەملەكەتى كىمنىڭ باسقارۋىمەن قۇرىلعان؟
ا) بەركەنىڭ ھ
ءا) جوشىنىڭ
ب) باتىيدىڭ
ۆ) تولەنىڭ
3) قاي حاننىڭ تۇسىندا يسلام مەملەكەتتىك ءدىن بولىپ جاريالاندى؟
ا) بەركە حاننىڭ
ءا) جانىبەك حاننىڭ
ب) توحتى حاننىڭ
ۆ) وزبەك حاننىڭ
4) مونعول يمپەرياسىنىڭ قۇرىلعان جىلى
ا) 1155 جىل
ءا) 1076 جىل
ب) 1239 جىل
ۆ) 1206 جىل
5) مونعول مەملەكەتى قانشا تۇمەن اكىمشىلىك بيلىككە بولىنگەن؟
ا) 59
ءا) 80
ب) 95
ۆ) 55
ءمۇعالىم: سايىسىمىزدىڭ قورىتىندىسىن شىعارىپ، جەڭىمپاز توپتى جاريالايىق.
ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردىڭ زەرەكتىك قابىلەتىن دامىتا وتىرىپ، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، بىلىمگە قۇشتارلىعىن ارتتىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن، تاريحقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن جانە ويدى جۇيەلەۋ قابىلەتىن دامىتۋ، شىعارماشىلىعىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: ءوز مۇمكىندىگىن دۇرىس پايدالانا الاتىن زەردەلى تۇلعالاردى تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: تۇلعالار سۋرەتتەرى، سىزبالار، تەست تاپسىرمالارى، سلايد.
قاتىسۋشىلار: 7ا، 7ءا سىنىپ وقۋشىلارى.
سايىس جوسپارى:
ءى. كەزەڭ «تۇلعانى تانى»
ءىى. كەزەڭ ويلان تاپ
ءىىى. كەزەڭ ۇياشىقتار تاڭداۋ
ءىV. كەزەڭ تەست تاپسىرمالارى
ءمۇعالىم: تاريحتىڭ ۋاقىت شاڭى باسقان كونە زامانىنا ساياحات جاسايسىڭدار. تاريح الەمىنە، قازاقستان تاريحىنىڭ تەرەڭ قويناۋىنا جاساعان ساياحاتتارىن وڭ بولسىڭ! سايىسىمىزدى باستايىق.
ءى. كەزەڭ تۇلعانى تانى. تۇلعالاردىڭ سۋرەتتەرى بەرىلەدى.
ءى توپ.
توقتار اۋباكىروۆ، ايتەكە بي، مۇستافا شوقاي
قوسىمشا كومەك.
ءمۇعالىم: 1946 جىلى 27 شىلدەدە قاراعاندى وبلىسى، قارقارالى اۋدانى، 1 - ءشى ماي اۋىلىندا دۇنيەگە كەلدى. 1991 جىلى 2 - ءشى ساۋىردە كەڭەس وداعىنىڭ عارىشكەرلەر دايىنداۋ ورتالىعىندا عارىشقا ۇشۋ دايىندىعىنا كىرىسىپ، سول جىلى 2 قازاندا بايقوڭىردان «سويۋز تم - 13» كەمەسىمەن عارىشقا ۇشتى. (توقتار اۋباكىروۆ)
ءمۇعالىم: كىشى ءجۇزدىڭ ءسوزىن ۇستاعان قازاقتىڭ ايگىلى ءبيى. 21 جاسىنان بۇكىل بۇقارا، سامارقان توڭىرەگىندەگى قازاق، وزبەك، قاراقالپاق قۇراما جۇرتىنىڭ باس ءبيى بولعان. « جەتى جارعى» ادەت عۇرىپ زاڭدار جيناعىن قۇرۋعا قاتىسقان. (ايتەكە بي)
ءمۇعالىم: (1890 - 1941) - اسا كورنەكتى ساياسي، قوعام جونە مەملەكەت كايراتكەرى، جۋرناليست، گۋمانيست، دەموكرات. تۇركىستان (قوكان) رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرىلۋىمەن قورعانىس ءمينيسترى، ۇكىمەت ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى، قىزمەتتەرىن اتقاردى. قازان ريەۆوليۋسياسىنا قارسى بولعان قايراتكەر.
(مۇستافا شوقاي)
ءى. كەزەڭ تۇلعانى تانى. تۇلعالار سۋرەتتەرى بەرىلەدى.
ءىى توپ
جاڭگىر حان، ماحامبەت وتەمىس ۇلى، ءاليحان بوكەيحانوۆ
قوسىمشا كومەك.
ءمۇعالىم: 1801 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. 1815 جىلى مۇراگەرلىكپەن حان بولادى، الايدا ول جاس بولعاندىقتان بيلىكتى بوكەيدىڭ ءىنىسى شىعاي جۇرگىزدى. 1823 جىلعا دەيىن ول استراحان گۋبەرناتورى اندرەيەۆسكييدىڭ ۇيىندە تاربيەلەندى. ول ورىس، تاتار، نەمىس تىلدەرىن بىلگەن. ول بيلىك ەتكەن كەزدە بوكەي ورداسىندا يساتاي مەن ماحامبەت باستاعان شارۋالار كوتەرىلىسى بولدى. (جاڭگىر حان)
ءمۇعالىم: ماحامبەت - اقىن، كۇيشى، باتىر. 1804 جىلى ىشكى وردادا بەكەتاي ايماعىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1846 جىلى قازىرگى اتىراۋ وبلىسى ماحامبەت اۋدانىنا قاراستى قاراوي دەگەن جەردە قازا بولعان. 1836 - 1838 جىلدارى بولعان كوتەرىلىستىڭ كوسەمى ءارى جالىندى جىرشىسى. ماحامبەت " ەرەۋىل اتقا ەر سالماي "، "ۇلى ارمان "، "جايىقتىڭ بويى كوك شالعىن"، "اتادان تۋعان ارداقتى ەر"، ت. ب. جىرلارى بار. (ماحامبەت وتەمىس ۇلى)
ءمۇعالىم: (1866 - 1937) - ۇلت - ازاتتىق جانە الاش قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى، الاشوردا ۇكىمەتىنىڭ ءتوراعاسى، اسا كورنەكتى قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى، عالىم، اۋدارماشى. 1917 جىلى قازاقستان بويىنشا ۋاقىتشا ۇكىمەتتىڭ كوميسسارى بولىپ تاعايىندالدى. «الاش» ۇلتتىق ساياسي پارتياسىن قۇردى، 1917 جىلى جەلتوقساندا ەكىنشى بۇكىلقازاقتىق توتەنشە قۇرىلتايدا ونىڭ باستاماسىمەن قازاق اۆتونومياسى — «الاشوردا» جاريالاندى. (ءاليحان بوكەيحانوۆ)
ءىى. كەزەڭ ويلان تاپ.
سلايدتا تايپالار سۋرەتتەرى بەينەلەنگەن. سۋرەتتە قاي تايپالاردىڭ جاۋىنگەرلەرى بەينەلەنگەن؟
موعول جاۋىنگەرى
كونە تۇركى
قىپشاق
سوعدى جاۋىنگەرى
ءىىى. كەزەڭ ۇياشىقتار تاڭداۋ. سلايد ارقىلى.
1 - ۇياشىق. العاشقى ادامدار ءومىرى.
2 - ۇياشىق. تاس ءداۋىرى.
3 - ۇياشىق. قولا ءداۋىرى.
4 - ۇياشىق. كەستەلەر.
5 - ۇياشىق. جىلدار
ءىV. كەزەڭ تەست تاپسىرمالارى. سلايد ارقىلى.
ءى توپ.
1) اق وردانىڭ ورتالىعى بولعان قالا.
ا) سارايشىق
ءا) وتىرار
ب) سىعاناق
ۆ) شاش
2) قاي حاننىڭ كەزىندە اق وردا التىن وردادان وقشاۋلاندى؟
ا) جۇمادىق
ءا) وزبەك
ب) تەمىر – مالىك
ۆ) ۇرىس
3) موعولستان مەملەكەتى قاي ۇلىستىڭ ورنىنا قۇرىلدى؟
ا) جوشى ۇلىسىنىڭ
ءا) شاعاتاي ۇلىسىنىڭ
ب) ۇگەدەي ۇلىسىنىڭ
ۆ) تولە ۇلىسىنىڭ
4) موعولستاننىڭ قۇرىلۋىندا باستى ءرول اتقارعان تايپا ا) قاڭلى
ب) ارلات
ءا) ءۇيسىن ۆ) دۋلات
5) «باتپاق شايقاسىندا» كىم جەڭىسكە جەتتى؟
ا) ءامىر - تەمىر
ءا) قىزىر - قوجا وعلان
ب) ءىلياس - قوجا حان
ۆ) قامار اد - دين
ءىى توپ
1) التىن وردا قاي ۇلىستىڭ ورنىنا قۇرىلدى؟
ا) جوشى ۇلىسىنىڭ
ءا) شاعاتاي ۇلىسىنىڭ
ب) ۇگەدەي ۇلىسىنىڭ
ۆ) تولە ۇلىسىنىڭ
2) التىن وردا مەملەكەتى كىمنىڭ باسقارۋىمەن قۇرىلعان؟
ا) بەركەنىڭ ھ
ءا) جوشىنىڭ
ب) باتىيدىڭ
ۆ) تولەنىڭ
3) قاي حاننىڭ تۇسىندا يسلام مەملەكەتتىك ءدىن بولىپ جاريالاندى؟
ا) بەركە حاننىڭ
ءا) جانىبەك حاننىڭ
ب) توحتى حاننىڭ
ۆ) وزبەك حاننىڭ
4) مونعول يمپەرياسىنىڭ قۇرىلعان جىلى
ا) 1155 جىل
ءا) 1076 جىل
ب) 1239 جىل
ۆ) 1206 جىل
5) مونعول مەملەكەتى قانشا تۇمەن اكىمشىلىك بيلىككە بولىنگەن؟
ا) 59
ءا) 80
ب) 95
ۆ) 55
ءمۇعالىم: سايىسىمىزدىڭ قورىتىندىسىن شىعارىپ، جەڭىمپاز توپتى جاريالايىق.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: يندۋستريالاندىرۋ كەزەڭىندەگى قازاقستان.
