تەرى قۇرىلىسى، ماڭىزى جانە اۋرۋلارى. گيگيەنا
تەرى قۇرىلىسى، ماڭىزى جانە اۋرۋلارى. گيگيەنا.
«عىلىم ادام ساناسىنا بولمىسى بولەك ەرەكشە ۇعىمداردى ورنىقتىرۋ ارقىلى عانا ۇيالايدى».
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا تەرىنىڭ ماڭىزىن، قۇرىلىسىن، تەرىدە بولاتىن تۇكتەر مەن شاشتىڭ ەرەكشەلىگى تۋرالى ايتىپ، تەرىدە بولاتىن اۋرۋلار، تۇرلەرى جانە ولاردى ەمدەۋدىڭ ۇلتتىق تاسىلدەرىنەن ماعلۇماتتار بەرۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردى سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋعا، دەنساۋلىق ساقتاۋ ماسەلەلەرى جايىنداعى ىزدەنىستەرى مەن پىكىرلەرىن، وي تۋىندىلارى ءورىسىن دامىتۋعا شاقىرۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى كەز - كەلگەن اۋرۋدىڭ ەمى بولاتىندىعىن، ۇلتتىق ەمدەۋ تاسىلدەرىنىڭ ادام ومىرىندەگى ساس ماڭىزدى ەكەندىگىن تۇسىنۋگە باۋلىپ، گيگيەنالىق تالاپتاردى قاتاڭ ورىنداۋىنا، تازالىققا، يماندىلىققا، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ۇجىمدىق وقىتۋ.
ءادىسى: جەكە، جۇپتىق، قۇرامى اۋىسپالى جۇپتار، توپتىق.
قولدانىلعان ادىستەر: ءتۇسىندىرۋ، ويلاندىرۋ، جاتتىقتىرۋ، بايانداۋ، اڭگىمەلەۋ.
كورنەكىلىگى: تەرى قۇرىلىسى كورسەتىلگەن مۋلياج، «تەرى اۋرۋلارى» تۋرالى تابليسالار، سلايدتار، قوسىمشا دەرەكتەر، كورمەلەر، ىلعالدى پرەپاراتتار (بۋناقدەنەلىلەر).
ءپانارالىق بايلانىس:
1. مەديسينامەن: تەرى اۋرۋلارى (كۇيىك، ۇسىك جانە ت. ب.) بولعان جاعدايدا قولدانىلاتىن ءدارى - دارمەكتەر تۋرالى ايتۋ.
2. حيميامەن: تەرىنى ىستىقتان، وتتان جانە حيميالىق زاتتاردان (قىشقىل، ءسىلتى ۋلى زاتتار) قورعاۋ كەرەكتىگىن ايتۋ.
3. ەكولوگيامەن: جەردەن شىعاتىن ىستىق سۋدى ادامداردىڭ شيپا رەتىندە پايدالانا الادى، سول سەبەپتەن، ونى اۋليە جەر دەپ، ۇنەمى قورعاپ، كۇتەدى.
4. تاريحپەن: وقۋشىعا اۋىلداعى اقساقال، ۇلكەن كىسىلەردەن شيپالى باتپاقتىڭ تاريحى جايلى ماتەريالدار جيناۋ تاپسىرىلادى.
5. گەوگرافيامەن: ۇلتتىق ەمدەۋ تاسىلدەرىندە قولداناتىن سۋدىڭ نۇرلى جانە قوعام ايماقتارى تۋرالى بايانداۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
ا) ساباققا باعىتتاۋ؛
ءا) وقۋ قۇرالدارىنا كوز جۇگىرتۋ؛
ب) توپقا ءبولىپ وتىرعىزۋ.
ءىى. ساباقتىڭ نەگىزگى كەزەڭى:
ءبىز ەندى وتكەندى جيناقتاپ، جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرۋگە قوزعالىس جاسايمىز. بۇگىن جەكە قۇرامىمىزدى اۋىستىرىپ، توپتىق تۇردە ءوز بىلگەنىمىزدى ورتاعا سالىپ، ساباقتى ايقىنداپ، قورىتىندىلايمىز.
«كىرىسۋ».
- ال، بالالار وتكەندى قايتالايمىز:
1. قانداي جۇيەلەرمەن تانىستىق؟
2. ءومىر – قوزعالىس ەكەنىن بىلەسىزدەر. ءبىزدىڭ جەڭىل جانە ەركىن قوزعالۋىمىزعا نە مۇمكىندىك بەرەدى؟
3. بارلىق اعزالاردىڭ تەرى قۇرىلىسى بىردەي مە؟
4. ولار قانداي بولىپ كەلەدى؟
تەرىنىڭ ماڭىزى، قۇرىلىسى، قىزمەتى؟
سۇراقتار:
1 - توپ. «تەرى ماڭىزى، قۇرىلىسى».
1. تەرىنىڭ ماڭىزى.
2. تەرىنىڭ قۇرىلىسى.
3. تەرىنىڭ مۇيىزدەلگەن قۇرامى.
2 - توپ. «تەرى اۋرۋلارى».
1. جىلۋ رەتتەۋدەگى تەرىنىڭ ماڭىزى.
2. تەرى اۋرۋلارى، پايدا بولۋ سەبەپتەرى.
3. ادام كۇيگەندە، ۇسىگەندە، زارداپ شەككەندە كورسەتىلەتىن العاشقى جاردەم.
3 - توپ. «تەرى گيگيەناسى».
1. تەرلەۋدىڭ ورگانيزم ءۇشىن ماڭىزى؟
2. تەرىنى نەلىكتەن تازا ۇستاۋ كەرەك؟
3. شاش، تىرناق، كيىم جانە اياق كيىم گيگيەناسى.
«جانعا شيپا، دەرتكە داۋا» ايدارى.
- ال، بالالار تەرىگە بايلانىستى قانداي ۇلتتىق ەمدەۋ تاسىلدەرىن بىلەسىڭدەر؟
(ءار توپتان وقۋشىلار ءوز كورگەن - بىلگەندەرىن، ەستىگەندەرىن، وقىعاندارىن ورتاعا سالادى)
وقۋشىلار مىنانداي ۇلتتىق ەمدەۋ تاسىلدەرىن ايتادى:
1. شيقانعا پيازدى وتقا ءپىسىرىپ، جىلى كۇيىندە بايلايدى.
2. شاش تۇسە بەرسە، اق ەشكىنىڭ سۇتىمەن جۋادى.
3. سۇيەلدى كەتىرۋ ءۇشىن مالدىڭ جۇنىنەن ەسىلگەن ءجىپتى ورتەپ، كۇلىن سۋعا ارالاستىرىپ جۋادى.
4. تەرىدەگى جارانى قايىڭ اعاشتىڭ قابىعىمەن سۇرتەدى.
5. تەرىنىڭ ءبورىتۋى، كۇيىك سەكىلدى جارالارعا كومپرەسس تۇرىندە اسقاباقتىڭ ۇلپاسىن ەنگىزىپ، باسادى.
ءىىى. قورىتىندى.
تەرى – جىلۋ رەتتەيتىن مۇشە. ادام دەنەسىنىڭ قىزۋى ءبىر قالىپتى، تۇراقتى بولادى. جىلۋدىڭ ءبىر ماۋسىمىندا ادام تىنىققاندا نەمەسە جۇمىس ىستەگەندە دەنەنىڭ قىزۋى +37س - تان اسپايدى. ادام اعزاسىندا جىلۋ ۇنەمى وندىرىلەدى، ال ونىڭ ارتىق مولشەرى تەرى ارقىلى جانە ادام تىنىس شىعارعاندا سىرتقى ورتاعا ءبولىنىپ وتىرادى.
تەرىدە بولاتىن اۋرۋلار:
كۇبىرتكە – ساۋساقتاعى تىرناق كۇبەسىنىڭ ىرىڭدەپ قابىنۋى. بۇل كوبىنەسە جاراقاتتان بولادى. جۇمىس ۇستىندە جارالانعان ساۋساققا ميكروب تۇسسە، ونى ىرىڭدەتەدى، ءىرىڭ سولقىلداتىپ، ولار ءتىپتى سۇيەك پەن بۋىنعا دا شىعادى.
تەرىنىڭ ءار ءتۇرلى جاعدايىنىڭ اسەرىنەن پايدا بولاتىن تولىپ جاتقان اۋرۋلار بار. تەرى اۋرۋلارىن زەرتتەيتىن عىلىم – دەرماتولوگيا (گرەكشە dermatos - تەرى، logos - عىلىم، ءىلىم) دەپ اتالادى. تەرىنىڭ ءار قاباتىندا ورنالاسقان رەسەپتورلار سۋىقتى، ىستىقتى، قىسىمدى ت. ب. سەزەدى.
وي - ءتۇيىن:
1. تەرى – ءبىزدىڭ دەنەمىزدىڭ سىرتقى جابىنى.
2. تەرى ءۇش قاباتتان تۇرادى: سىرتقى، ىشكى، شەل.
3. تەرىنى دۇرىس كۇتپەگەننەن ءار ءتۇرلى اۋرۋلار تۋىندايدى. مىسالى، كۇبىرتكە، شيقان، كۇيىك، ءۇسۋ، بورتپە.
4. تەرى گيگيەناسىن وتە قاتتى ساقتاۋ كەرەك.
5. تەرىنىڭ ءار قاباتىندا ورنالاسقان رەسەپتورلار بولادى، ولار سۋىقتى، ىستىقتى، قىسىمدى، ت. ب. سەزەدى.
ءىV. باعالاۋ.
باعالاۋ پاراعىن تولتىرۋ.
«عىلىم ادام ساناسىنا بولمىسى بولەك ەرەكشە ۇعىمداردى ورنىقتىرۋ ارقىلى عانا ۇيالايدى».
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا تەرىنىڭ ماڭىزىن، قۇرىلىسىن، تەرىدە بولاتىن تۇكتەر مەن شاشتىڭ ەرەكشەلىگى تۋرالى ايتىپ، تەرىدە بولاتىن اۋرۋلار، تۇرلەرى جانە ولاردى ەمدەۋدىڭ ۇلتتىق تاسىلدەرىنەن ماعلۇماتتار بەرۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردى سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋعا، دەنساۋلىق ساقتاۋ ماسەلەلەرى جايىنداعى ىزدەنىستەرى مەن پىكىرلەرىن، وي تۋىندىلارى ءورىسىن دامىتۋعا شاقىرۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى كەز - كەلگەن اۋرۋدىڭ ەمى بولاتىندىعىن، ۇلتتىق ەمدەۋ تاسىلدەرىنىڭ ادام ومىرىندەگى ساس ماڭىزدى ەكەندىگىن تۇسىنۋگە باۋلىپ، گيگيەنالىق تالاپتاردى قاتاڭ ورىنداۋىنا، تازالىققا، يماندىلىققا، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ۇجىمدىق وقىتۋ.
ءادىسى: جەكە، جۇپتىق، قۇرامى اۋىسپالى جۇپتار، توپتىق.
قولدانىلعان ادىستەر: ءتۇسىندىرۋ، ويلاندىرۋ، جاتتىقتىرۋ، بايانداۋ، اڭگىمەلەۋ.
كورنەكىلىگى: تەرى قۇرىلىسى كورسەتىلگەن مۋلياج، «تەرى اۋرۋلارى» تۋرالى تابليسالار، سلايدتار، قوسىمشا دەرەكتەر، كورمەلەر، ىلعالدى پرەپاراتتار (بۋناقدەنەلىلەر).
ءپانارالىق بايلانىس:
1. مەديسينامەن: تەرى اۋرۋلارى (كۇيىك، ۇسىك جانە ت. ب.) بولعان جاعدايدا قولدانىلاتىن ءدارى - دارمەكتەر تۋرالى ايتۋ.
2. حيميامەن: تەرىنى ىستىقتان، وتتان جانە حيميالىق زاتتاردان (قىشقىل، ءسىلتى ۋلى زاتتار) قورعاۋ كەرەكتىگىن ايتۋ.
3. ەكولوگيامەن: جەردەن شىعاتىن ىستىق سۋدى ادامداردىڭ شيپا رەتىندە پايدالانا الادى، سول سەبەپتەن، ونى اۋليە جەر دەپ، ۇنەمى قورعاپ، كۇتەدى.
4. تاريحپەن: وقۋشىعا اۋىلداعى اقساقال، ۇلكەن كىسىلەردەن شيپالى باتپاقتىڭ تاريحى جايلى ماتەريالدار جيناۋ تاپسىرىلادى.
5. گەوگرافيامەن: ۇلتتىق ەمدەۋ تاسىلدەرىندە قولداناتىن سۋدىڭ نۇرلى جانە قوعام ايماقتارى تۋرالى بايانداۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
ا) ساباققا باعىتتاۋ؛
ءا) وقۋ قۇرالدارىنا كوز جۇگىرتۋ؛
ب) توپقا ءبولىپ وتىرعىزۋ.
ءىى. ساباقتىڭ نەگىزگى كەزەڭى:
ءبىز ەندى وتكەندى جيناقتاپ، جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرۋگە قوزعالىس جاسايمىز. بۇگىن جەكە قۇرامىمىزدى اۋىستىرىپ، توپتىق تۇردە ءوز بىلگەنىمىزدى ورتاعا سالىپ، ساباقتى ايقىنداپ، قورىتىندىلايمىز.
«كىرىسۋ».
- ال، بالالار وتكەندى قايتالايمىز:
1. قانداي جۇيەلەرمەن تانىستىق؟
2. ءومىر – قوزعالىس ەكەنىن بىلەسىزدەر. ءبىزدىڭ جەڭىل جانە ەركىن قوزعالۋىمىزعا نە مۇمكىندىك بەرەدى؟
3. بارلىق اعزالاردىڭ تەرى قۇرىلىسى بىردەي مە؟
4. ولار قانداي بولىپ كەلەدى؟
تەرىنىڭ ماڭىزى، قۇرىلىسى، قىزمەتى؟
سۇراقتار:
1 - توپ. «تەرى ماڭىزى، قۇرىلىسى».
1. تەرىنىڭ ماڭىزى.
2. تەرىنىڭ قۇرىلىسى.
3. تەرىنىڭ مۇيىزدەلگەن قۇرامى.
2 - توپ. «تەرى اۋرۋلارى».
1. جىلۋ رەتتەۋدەگى تەرىنىڭ ماڭىزى.
2. تەرى اۋرۋلارى، پايدا بولۋ سەبەپتەرى.
3. ادام كۇيگەندە، ۇسىگەندە، زارداپ شەككەندە كورسەتىلەتىن العاشقى جاردەم.
3 - توپ. «تەرى گيگيەناسى».
1. تەرلەۋدىڭ ورگانيزم ءۇشىن ماڭىزى؟
2. تەرىنى نەلىكتەن تازا ۇستاۋ كەرەك؟
3. شاش، تىرناق، كيىم جانە اياق كيىم گيگيەناسى.
«جانعا شيپا، دەرتكە داۋا» ايدارى.
- ال، بالالار تەرىگە بايلانىستى قانداي ۇلتتىق ەمدەۋ تاسىلدەرىن بىلەسىڭدەر؟
(ءار توپتان وقۋشىلار ءوز كورگەن - بىلگەندەرىن، ەستىگەندەرىن، وقىعاندارىن ورتاعا سالادى)
وقۋشىلار مىنانداي ۇلتتىق ەمدەۋ تاسىلدەرىن ايتادى:
1. شيقانعا پيازدى وتقا ءپىسىرىپ، جىلى كۇيىندە بايلايدى.
2. شاش تۇسە بەرسە، اق ەشكىنىڭ سۇتىمەن جۋادى.
3. سۇيەلدى كەتىرۋ ءۇشىن مالدىڭ جۇنىنەن ەسىلگەن ءجىپتى ورتەپ، كۇلىن سۋعا ارالاستىرىپ جۋادى.
4. تەرىدەگى جارانى قايىڭ اعاشتىڭ قابىعىمەن سۇرتەدى.
5. تەرىنىڭ ءبورىتۋى، كۇيىك سەكىلدى جارالارعا كومپرەسس تۇرىندە اسقاباقتىڭ ۇلپاسىن ەنگىزىپ، باسادى.
ءىىى. قورىتىندى.
تەرى – جىلۋ رەتتەيتىن مۇشە. ادام دەنەسىنىڭ قىزۋى ءبىر قالىپتى، تۇراقتى بولادى. جىلۋدىڭ ءبىر ماۋسىمىندا ادام تىنىققاندا نەمەسە جۇمىس ىستەگەندە دەنەنىڭ قىزۋى +37س - تان اسپايدى. ادام اعزاسىندا جىلۋ ۇنەمى وندىرىلەدى، ال ونىڭ ارتىق مولشەرى تەرى ارقىلى جانە ادام تىنىس شىعارعاندا سىرتقى ورتاعا ءبولىنىپ وتىرادى.
تەرىدە بولاتىن اۋرۋلار:
كۇبىرتكە – ساۋساقتاعى تىرناق كۇبەسىنىڭ ىرىڭدەپ قابىنۋى. بۇل كوبىنەسە جاراقاتتان بولادى. جۇمىس ۇستىندە جارالانعان ساۋساققا ميكروب تۇسسە، ونى ىرىڭدەتەدى، ءىرىڭ سولقىلداتىپ، ولار ءتىپتى سۇيەك پەن بۋىنعا دا شىعادى.
تەرىنىڭ ءار ءتۇرلى جاعدايىنىڭ اسەرىنەن پايدا بولاتىن تولىپ جاتقان اۋرۋلار بار. تەرى اۋرۋلارىن زەرتتەيتىن عىلىم – دەرماتولوگيا (گرەكشە dermatos - تەرى، logos - عىلىم، ءىلىم) دەپ اتالادى. تەرىنىڭ ءار قاباتىندا ورنالاسقان رەسەپتورلار سۋىقتى، ىستىقتى، قىسىمدى ت. ب. سەزەدى.
وي - ءتۇيىن:
1. تەرى – ءبىزدىڭ دەنەمىزدىڭ سىرتقى جابىنى.
2. تەرى ءۇش قاباتتان تۇرادى: سىرتقى، ىشكى، شەل.
3. تەرىنى دۇرىس كۇتپەگەننەن ءار ءتۇرلى اۋرۋلار تۋىندايدى. مىسالى، كۇبىرتكە، شيقان، كۇيىك، ءۇسۋ، بورتپە.
4. تەرى گيگيەناسىن وتە قاتتى ساقتاۋ كەرەك.
5. تەرىنىڭ ءار قاباتىندا ورنالاسقان رەسەپتورلار بولادى، ولار سۋىقتى، ىستىقتى، قىسىمدى، ت. ب. سەزەدى.
ءىV. باعالاۋ.
باعالاۋ پاراعىن تولتىرۋ.
You Might Also Like
