ءتىل تابىسا بىلەيىك
ساباق تاقىرىبى: «ءتىل تابىسا بىلەيىك»
ساباق ماقساتى:
ا) ادامدىق قارىم - قاتىناستاردى تالداي وتىرا، ءوزىن - ءوزى تانۋ ارقىلى ادامدى تۇسىنۋگە، سىيلاستىقپەن استاسا ارالاسۋ قاجەتتىلىگىن ءتۇسىندىرۋ.
ءا) وقۋشىلارعا قۇربىلارىنىڭ اراسىندا جاعىمدى قارىم - قاتىناس ورناتۋ، ءبىر - ءبىرىن سىيلاۋعا، ادال دوس بولۋعا تاربيەلەۋ، اينالاسىنداعى ادامدارعا تىلەۋلەس، ىزگى نيەتتەرىن دامىتۋ.
ب) ادامداردى تازالىققا، سەنىمگە، سىپايىلىققا، ادەپتىلىككە، جاۋاپكەرشىلىككە، سەزىمتالدىققا، ادالدىققا، قايىرىمدىلىققا باۋلي وتىرا، ءبىر - ءبىرىن سىيلاۋعا، قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: كونسترۋكتور كت
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق – جاۋاپ.
ىسكە اسىرۋ جولدارى: كورىنىس كورسەتۋ ارقىلى وي قورىتۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە: رۋحاني ادامگەرشىلىك تاربيە بەرۋ ارقىلى سىيلاستىققا، باۋىرمالدىلىققا، تاتۋلىققا باۋلۋ.
ءپانارالىق بايلانىسى: ءوزىن - ءوزى تانۋ، ادەبيەت، قۇقىق نەگىزدەرى.
كورنەكىلىگى: مۋلتيمەديا اپپاراتى، كومپيۋتەر، سلايدتار، بەينەماتەريالدار.
ۇلى فيلوسوفتاردىڭ، ويشىلداردىڭ تۇجىرىمدارى
1. ماداقتاۋ شاراپ سياقتى كوڭىلدى كوتەرەدى، ءبىراق سانانى ۋلامايدى. (ۆولتەر).
2. قاتەلەسۋ ءار ادامعا ءتان، ءبىراق اقىماق ادام عانا ءوز قاتەسىن مويىنداۋدان باس تارتادى. (سيسەرون).
3. كوپ سويلەگەندە ۇتىلدىم، ال ۇندەمەگەندە – ۇتتىم. (ماو سزەدۋن).
4. ءار ادامدا قۇدىرەتتى كۇش بار، سوندىقتان ادامدار ءبىر - ءبىرىن سىيلاۋعا ءتيىس. (م. گوركيي).
5. ەشكىمدە ساعان دوس ەمەس، ەشكىمدە ساعان قاس ەمەس، ءبىراق ءار ادام ساعان وقىتۋشى. (ورىس ماقالى).
6. وتە شىنشىل بول، ۇيرەنگەندى سۇيە ءبىل، ولىمگە دەيىن بەرىك بولىپ، جاقسارعان ۇستىنە جاقسارا ءتۇس. ەگەر ەلگە ءقاۋىپ ءتونىپ تۇرسا، وندا بارما، ال بۇلىك شىقسا، وندا تۇراقتاپ قالما. ەگەر ادامدار دۇرىس جولمەن جۇرسە، ءارقاشان ەلدىڭ كوز الدىندا بول، ال جولدارى دۇرىس بولماسا - جاسىرىنىپ قال. ەگەر ەلدە دۇرىس باعىت بولسا، جارلى دا ەلەۋسىز بولۋدان قىسىل، ال باعىتى دۇرىس بولسا، ايگىلى دە داۋلەتتى بولۋدان قىسىل. (كونفۋسيي)
7. ادامنىڭ باسشىسى – اقىل، شولۋشىسى – وي، جەتەكشىسى – تالاپ، قورعاۋشىسى – سابىر، سىناۋشىسى – حالىق، تاۋسىلمايتىنى – ارمان، ەڭ قىمباتتىسى – ار ساقتاۋ، بارىنەن ارداقتىسى – ءومىر ءسۇرۋ، سونىڭ ىشىندە ەڭ ءتاتتىسى – سىيلاستىق. (تولە بي)
8. قىز اقىلدى ەسكەرمەس – انا ۇلگىسىن كورمەسە،
ۇل جارىلقاپ اس بەرمەس – اكە ۇلگىسىن كورمەسە. (قورقىت)
9. ەگەر ءبىزدى بىرەۋ سىيلاماي قويسا، ءبىز وعان قاپالانىپ، قاتتى رەنجيمىز. ال، شىندىعىندا پەندەنىڭ بارلىعى ءوز ىشىنەن ءوزىن - ءوزى سىيلامايدى عوي. (مارك تۆەن)
10. ءارقاشان شىندىقتى ايت، سوندا ارتىق ەشتەڭەنى ەستە ساقتاپ ءجۇرۋدىڭ قاجەتى جوق. (مارك تۆەن)
11. ادام ءوز ءومىرىنىڭ قوجاسى، سوندىقتان ءوز باعىتىن ءوزى جاساۋى كەرەك. ول نە نارسەگە دە ۇقىپتىلىقپەن قاراپ، جيعان - تەرگەنىن ورىنسىز شاشپاي، كەز كەلگەن ادامعا سىرىن اشپاي، ءوزىنىڭ ماقسات مۇددەلەرى جونىندە دوستارىمەن عانا ءبولىسىپ وتىرۋى كەرەك. وسىلايشا ءومىر سۇرگەن ادامنىڭ عانا ار - وجدانى تازا بولادى. (ءال – فارابي)
12. ءومىر سىزگە ليمون سىيلاسا، ءسىز ودان ليموناد جاساۋعا تىرىسىڭىز.
ءومىر سىزگە اششى ءدامىن تارتتىرسا، ءسىز ونى ءتاتتى دامگە اينالدىرىڭىز.
13. ادامنىڭ ەڭ وسال تۇسى – شىدامسىزدىعى، ەڭ مىقتى ارتىقشىلىعى – توزىمدىلىگى.
بارىسى:
وقىتۋشى: بۇگىنگى ساباعىمىز ەرەكشە بولماق. ەرەكشەلىگى – ساباق بارىسىندا وقۋشىلار ساناسىنا وي سالۋ.
وقۋشىلارعا قۇربىلارىنىڭ اراسىندا جاعىمدى قارىم - قاتىناس ورناتۋ، ءبىر - ءبىرىن سىيلاۋعا، ادال دوس بولۋعا تاربيەلەۋ، اينالاسىنداعى ادامدارعا تىلەۋلەس، ىزگى نيەتتەرىن دامىتۋ. ادامداردى تازالىققا، سەنىمگە، سىپايىلىققا، ادەپتىلىككە، جاۋاپكەرشىلىككە، سەزىمتالدىققا، ادالدىققا، قايىرىمدىلىققا باۋلي وتىرا، ءبىر - ءبىرىن سىيلاۋعا، قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ال، ەندەشە باستايىق!
سالەمەتسىزدەر مە، قوناقتار! بۇگىنگى ساباقتىڭ تاقىرىبى «ءتىل تابىسا بىلەيىك».
قازىرگى تاڭدا ادامداردىڭ ومىرگە دەگەن كوزقاراسىنىڭ وزگەرۋى، كەلەڭسىز فاكتورلاردىڭ ورىن الۋى بالالاردىڭ تاربيەسىنە ءتۇرلى جاعىمسىز اسەرلەر تۋعىزادى.. ساباق بارىسىندا وسى سۇراققا جاۋاپ ىزدەمەكپىز.
نازارلارىڭىزعا جاعدايات ۇسىنامىز. وسى وقيعانى تالداي وتىرىپ، تاقىرىبىمىزدى وربىتەتىن بولامىز (قويىلىم)
1 - جاعدايات. ماتەماتيكا ساباعى ۇستىندە
ماتەريال ءتۇسىندىرىلدى. تاپسىرما ورىندالۋدا ءبىرى تاپسىرما ورىنداپ وتىرسا، ءبىرى – بىرىنە ءتۇسىندىرىپ وتىر. ءمۇعالىم تۇسىنبەگەن وقۋشىعا قايتالاۋ ۇستىندە
ماعان كەلىڭىزشى! دەپ تۇسىنبەگەن وقۋشى ايقايلايدى.
- اپاي! قالاي شەشەرىمدى بىلمەي تۇرمىن ماعان كەلىڭىزشى! – شىدامسىز وقۋشى قاتتى ايقايلاپ جىبەرەدى.
- شىداي تۇر. ءقازىر بوتاعا تۇسىندىرەيىن ساعان دا كەششەك جەتەدى.
- اپاي! – جارتى مينۋتتان كەيىن وقۋشى ايقايى ەستىلەدى.
جانىندا وتىرعاندار ونىڭ جالعىز ەمەستىگىن ەسكەرتەدى.
- سويلەمەڭدەر ماعان دەپ – دۇڭك ەتەدى وقۋشى.
2 - جاعدايات. بيولوگيا ساباعىندا.
ءمۇعالىم ساباق ءتۇسىندىرىپ وقۋشىلارعا تاپسىرمانى تاقتاعا جازىپ بەرەدى. سول ساتتە ەكى وقۋشى سويلەسىپ وتىرىپ تاپسىرمانى تۇسىنبەي، ءمۇعالىمنىڭ
«تاپسىرمانى ورىنداۋعا كىرىسىڭدەر» دەگەندە عانا ەستەرىن جيىپ،
«مەن تۇسىنبەدىم» دەيدى
- مەن سەندەرگە ءۇش رەت ءتۇسىندىردىم، سوڭعى رەت تۇسىندىرەمىن تىڭداڭدار دەيدى.
ەكى وقۋشى كەشەگى دەمالىستى قالاي وتكىزگەندەرىن ايتۋ ۇستىندە. بارلىعى جۇمىسقا كىرىسكەندە دايەك سالادى:
- اپاي نە ىستەۋ كەرەك؟
ءمۇعالىم:« ەندى قايتالامايمىن. تاپسىرما تاقتادا. بىرنەشە رەت ءتۇسىندىردىم. ال سەندەر تىڭدامادىڭدار.»
وقۋشى قاجەتى جوق مەن ەشتەڭە ىستەمەيمىن.- دەگەن سوزبەن پارتاداعى قالامىن جەرگە لاقتىرىپ، ساباق سوڭىنا دەيىن ەشتەڭە ىستەمەيدى.
ساباق ماقساتى:
ا) ادامدىق قارىم - قاتىناستاردى تالداي وتىرا، ءوزىن - ءوزى تانۋ ارقىلى ادامدى تۇسىنۋگە، سىيلاستىقپەن استاسا ارالاسۋ قاجەتتىلىگىن ءتۇسىندىرۋ.
ءا) وقۋشىلارعا قۇربىلارىنىڭ اراسىندا جاعىمدى قارىم - قاتىناس ورناتۋ، ءبىر - ءبىرىن سىيلاۋعا، ادال دوس بولۋعا تاربيەلەۋ، اينالاسىنداعى ادامدارعا تىلەۋلەس، ىزگى نيەتتەرىن دامىتۋ.
ب) ادامداردى تازالىققا، سەنىمگە، سىپايىلىققا، ادەپتىلىككە، جاۋاپكەرشىلىككە، سەزىمتالدىققا، ادالدىققا، قايىرىمدىلىققا باۋلي وتىرا، ءبىر - ءبىرىن سىيلاۋعا، قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: كونسترۋكتور كت
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق – جاۋاپ.
ىسكە اسىرۋ جولدارى: كورىنىس كورسەتۋ ارقىلى وي قورىتۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە: رۋحاني ادامگەرشىلىك تاربيە بەرۋ ارقىلى سىيلاستىققا، باۋىرمالدىلىققا، تاتۋلىققا باۋلۋ.
ءپانارالىق بايلانىسى: ءوزىن - ءوزى تانۋ، ادەبيەت، قۇقىق نەگىزدەرى.
كورنەكىلىگى: مۋلتيمەديا اپپاراتى، كومپيۋتەر، سلايدتار، بەينەماتەريالدار.
ۇلى فيلوسوفتاردىڭ، ويشىلداردىڭ تۇجىرىمدارى
1. ماداقتاۋ شاراپ سياقتى كوڭىلدى كوتەرەدى، ءبىراق سانانى ۋلامايدى. (ۆولتەر).
2. قاتەلەسۋ ءار ادامعا ءتان، ءبىراق اقىماق ادام عانا ءوز قاتەسىن مويىنداۋدان باس تارتادى. (سيسەرون).
3. كوپ سويلەگەندە ۇتىلدىم، ال ۇندەمەگەندە – ۇتتىم. (ماو سزەدۋن).
4. ءار ادامدا قۇدىرەتتى كۇش بار، سوندىقتان ادامدار ءبىر - ءبىرىن سىيلاۋعا ءتيىس. (م. گوركيي).
5. ەشكىمدە ساعان دوس ەمەس، ەشكىمدە ساعان قاس ەمەس، ءبىراق ءار ادام ساعان وقىتۋشى. (ورىس ماقالى).
6. وتە شىنشىل بول، ۇيرەنگەندى سۇيە ءبىل، ولىمگە دەيىن بەرىك بولىپ، جاقسارعان ۇستىنە جاقسارا ءتۇس. ەگەر ەلگە ءقاۋىپ ءتونىپ تۇرسا، وندا بارما، ال بۇلىك شىقسا، وندا تۇراقتاپ قالما. ەگەر ادامدار دۇرىس جولمەن جۇرسە، ءارقاشان ەلدىڭ كوز الدىندا بول، ال جولدارى دۇرىس بولماسا - جاسىرىنىپ قال. ەگەر ەلدە دۇرىس باعىت بولسا، جارلى دا ەلەۋسىز بولۋدان قىسىل، ال باعىتى دۇرىس بولسا، ايگىلى دە داۋلەتتى بولۋدان قىسىل. (كونفۋسيي)
7. ادامنىڭ باسشىسى – اقىل، شولۋشىسى – وي، جەتەكشىسى – تالاپ، قورعاۋشىسى – سابىر، سىناۋشىسى – حالىق، تاۋسىلمايتىنى – ارمان، ەڭ قىمباتتىسى – ار ساقتاۋ، بارىنەن ارداقتىسى – ءومىر ءسۇرۋ، سونىڭ ىشىندە ەڭ ءتاتتىسى – سىيلاستىق. (تولە بي)
8. قىز اقىلدى ەسكەرمەس – انا ۇلگىسىن كورمەسە،
ۇل جارىلقاپ اس بەرمەس – اكە ۇلگىسىن كورمەسە. (قورقىت)
9. ەگەر ءبىزدى بىرەۋ سىيلاماي قويسا، ءبىز وعان قاپالانىپ، قاتتى رەنجيمىز. ال، شىندىعىندا پەندەنىڭ بارلىعى ءوز ىشىنەن ءوزىن - ءوزى سىيلامايدى عوي. (مارك تۆەن)
10. ءارقاشان شىندىقتى ايت، سوندا ارتىق ەشتەڭەنى ەستە ساقتاپ ءجۇرۋدىڭ قاجەتى جوق. (مارك تۆەن)
11. ادام ءوز ءومىرىنىڭ قوجاسى، سوندىقتان ءوز باعىتىن ءوزى جاساۋى كەرەك. ول نە نارسەگە دە ۇقىپتىلىقپەن قاراپ، جيعان - تەرگەنىن ورىنسىز شاشپاي، كەز كەلگەن ادامعا سىرىن اشپاي، ءوزىنىڭ ماقسات مۇددەلەرى جونىندە دوستارىمەن عانا ءبولىسىپ وتىرۋى كەرەك. وسىلايشا ءومىر سۇرگەن ادامنىڭ عانا ار - وجدانى تازا بولادى. (ءال – فارابي)
12. ءومىر سىزگە ليمون سىيلاسا، ءسىز ودان ليموناد جاساۋعا تىرىسىڭىز.
ءومىر سىزگە اششى ءدامىن تارتتىرسا، ءسىز ونى ءتاتتى دامگە اينالدىرىڭىز.
13. ادامنىڭ ەڭ وسال تۇسى – شىدامسىزدىعى، ەڭ مىقتى ارتىقشىلىعى – توزىمدىلىگى.
بارىسى:
وقىتۋشى: بۇگىنگى ساباعىمىز ەرەكشە بولماق. ەرەكشەلىگى – ساباق بارىسىندا وقۋشىلار ساناسىنا وي سالۋ.
وقۋشىلارعا قۇربىلارىنىڭ اراسىندا جاعىمدى قارىم - قاتىناس ورناتۋ، ءبىر - ءبىرىن سىيلاۋعا، ادال دوس بولۋعا تاربيەلەۋ، اينالاسىنداعى ادامدارعا تىلەۋلەس، ىزگى نيەتتەرىن دامىتۋ. ادامداردى تازالىققا، سەنىمگە، سىپايىلىققا، ادەپتىلىككە، جاۋاپكەرشىلىككە، سەزىمتالدىققا، ادالدىققا، قايىرىمدىلىققا باۋلي وتىرا، ءبىر - ءبىرىن سىيلاۋعا، قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ال، ەندەشە باستايىق!
سالەمەتسىزدەر مە، قوناقتار! بۇگىنگى ساباقتىڭ تاقىرىبى «ءتىل تابىسا بىلەيىك».
قازىرگى تاڭدا ادامداردىڭ ومىرگە دەگەن كوزقاراسىنىڭ وزگەرۋى، كەلەڭسىز فاكتورلاردىڭ ورىن الۋى بالالاردىڭ تاربيەسىنە ءتۇرلى جاعىمسىز اسەرلەر تۋعىزادى.. ساباق بارىسىندا وسى سۇراققا جاۋاپ ىزدەمەكپىز.
نازارلارىڭىزعا جاعدايات ۇسىنامىز. وسى وقيعانى تالداي وتىرىپ، تاقىرىبىمىزدى وربىتەتىن بولامىز (قويىلىم)
1 - جاعدايات. ماتەماتيكا ساباعى ۇستىندە
ماتەريال ءتۇسىندىرىلدى. تاپسىرما ورىندالۋدا ءبىرى تاپسىرما ورىنداپ وتىرسا، ءبىرى – بىرىنە ءتۇسىندىرىپ وتىر. ءمۇعالىم تۇسىنبەگەن وقۋشىعا قايتالاۋ ۇستىندە
ماعان كەلىڭىزشى! دەپ تۇسىنبەگەن وقۋشى ايقايلايدى.
- اپاي! قالاي شەشەرىمدى بىلمەي تۇرمىن ماعان كەلىڭىزشى! – شىدامسىز وقۋشى قاتتى ايقايلاپ جىبەرەدى.
- شىداي تۇر. ءقازىر بوتاعا تۇسىندىرەيىن ساعان دا كەششەك جەتەدى.
- اپاي! – جارتى مينۋتتان كەيىن وقۋشى ايقايى ەستىلەدى.
جانىندا وتىرعاندار ونىڭ جالعىز ەمەستىگىن ەسكەرتەدى.
- سويلەمەڭدەر ماعان دەپ – دۇڭك ەتەدى وقۋشى.
2 - جاعدايات. بيولوگيا ساباعىندا.
ءمۇعالىم ساباق ءتۇسىندىرىپ وقۋشىلارعا تاپسىرمانى تاقتاعا جازىپ بەرەدى. سول ساتتە ەكى وقۋشى سويلەسىپ وتىرىپ تاپسىرمانى تۇسىنبەي، ءمۇعالىمنىڭ
«تاپسىرمانى ورىنداۋعا كىرىسىڭدەر» دەگەندە عانا ەستەرىن جيىپ،
«مەن تۇسىنبەدىم» دەيدى
- مەن سەندەرگە ءۇش رەت ءتۇسىندىردىم، سوڭعى رەت تۇسىندىرەمىن تىڭداڭدار دەيدى.
ەكى وقۋشى كەشەگى دەمالىستى قالاي وتكىزگەندەرىن ايتۋ ۇستىندە. بارلىعى جۇمىسقا كىرىسكەندە دايەك سالادى:
- اپاي نە ىستەۋ كەرەك؟
ءمۇعالىم:« ەندى قايتالامايمىن. تاپسىرما تاقتادا. بىرنەشە رەت ءتۇسىندىردىم. ال سەندەر تىڭدامادىڭدار.»
وقۋشى قاجەتى جوق مەن ەشتەڭە ىستەمەيمىن.- دەگەن سوزبەن پارتاداعى قالامىن جەرگە لاقتىرىپ، ساباق سوڭىنا دەيىن ەشتەڭە ىستەمەيدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
