ۇلى دالانىڭ ۇلى جارشىسى
م. اۋەزوۆتىڭ 120 جىلدىعىنا ارنالعان ادەبي كەش
«ۇلى دالانىڭ ۇلى جارشىسى»
1 – جۇرگىزۋشى (ەراسىل): اسسالاۋماعالەيكۋم، تەكتى ەلىمنىڭ تەكتى ۇرپاقتارى!!!
2 - جۇرگىزۋشى:(ارۋجان) قوش كەلدىڭىزدەر، كەشكە جينالعان كوپشىلىك قاۋىم!
1 – جۇرگىزۋشى (ەراسىل): بيىل مۇحتار اۋەزوۆتىڭ تۋعانىنا 120 جىل تولۋىنا وراي ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان «ۇلى دالانىڭ ۇلى جارشىسى» اتتى ادەبي كەشىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر!!!
2 - جۇرگىزۋشى:(ارۋجان) مۇحتار اۋەزوۆتى قازاق حالقىنىڭ الىپ تۇلعاسى رەتىندە سيپاتتاپ، ولەڭ جولدارىمەن ورنەك ورگەن قادىر مىرزا ءالي اعامىز مۇحتار اعامىز جايىندا بىلاي دەپ جىرلايدى. مۇحتارعا ارناۋ. ورتاعا مەكتەبىمىزدىڭ وقۋشىلارىن شاقىرامىز.
1 – جۇرگىزۋشى (ەراسىل): بۇگىنگى ادەبي كەشىمىز قازاقتىڭ ايگىلى جازۋشىسى، قوعام قايراتكەرى، قازاق كسر عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ تۇڭعىش دوكتورى، پروفەسسور، قازاق كسر - نىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن عىلىم قايراتكەرى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ تۋعانىنا 120 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالادى.
2 - جۇرگىزۋشى (ارۋجان): ادەبيەتتىڭ اسقارى ىسپەتتەس تۇلعانىڭ ءومىرى دە، ءوزى دە دارا، دانا. م. اۋەزوۆ - جومارت تابيعاتتىڭ جارىق دۇنيەگە تىم ساراڭ سىيلايتىن ءبىر تۋارى. XIX عاسىردىڭ اسقار بەلى اباي بولسا، حح عاسىردىڭ زاڭعار بيىگى - مۇحتار اۋەزوۆ.
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): وسىنشا قازاق ءۇشىن دارا تۇلعا تۋرالى كەمەڭگەرلەردىڭ، بەلگىلى تۇلعالاردىڭ وزدەرى تەبىرەنە ەستەلىك ايتىپتى:
- «مۇحتار اۋەزوۆ - ءبىزدىڭ بۇگىنگى ادامزاتقا ورتاق مادەنيەت شەرۋىنە قاتىسۋعا جولداما الىپ بەرگەن ەلشىمىز» - دەپ ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ تەبىرەنە ايتسا...
2 - جۇرگىزۋشى (ارۋجان):«ورىس مادەنيەتى ءۇشىن پۋشكين قانداي بولسا، شىعىس حالىقتارىنىڭ مادەنيەتى ءۇشىن اۋەزوۆ سونداي»- دەپ قىرعىز جازۋشىسى ش. ايتماتوۆ باعا بەرگەن ەكەن.
1 – جۇرگىزۋشى ( ەراسىل): ال نيكولاي پوگودين «قازاقستان ءۇشىن اۋەزوۆ - ەكىنشى اباي» - دەپ باعا بەرگەن
2 - جۇرگىزۋشى (ارۋجان): بىلەسىڭ بە، ەراسىل ءبىز ءۇشىن جازۋشىنىڭ ءوزى دە ۇلگى، ءومىرى دە ۇلگى!
1 – جۇرگىزۋشى (ەراسىل): ارينە، ارۋجان ءبىز ءۇشىن مۇقتار اتامىزدان الار ۇلگى، ونەگە، تاعىلىمىمىز مول. سوندىقتان اتامىز ءجۇرىپ وتكەن جولدىرىن، ءومىر جولىن سارالاپ كورسەك. تۋعان جەرى قازىرگى شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اباي اۋدانى. اكەسى ومارحان مەن اتاسى اۋەز ساۋاتتى كىسىلەر بولعان. اتاسى اۋەز بەن اجەسى ءدىناسىلدىڭ تاربيەسىندە بولعان بالا مۇحتاردىڭ العاش ساۋاتىن اشقان دا اتاسى. ول سول ارقىلى التى جاسىنان ابايدىڭ ولەڭدەرىن جاتتاپ اۋىلداستارىنا وقىپ بەرەتىن دارەجەگە جەتەدى.
2 – جۇرگىزۋشى (ارۋجان): 1908 جىلى سەمەيدەگى كاماليددين حازىرەت مەدرەسەسىندە وقىپ، ودان ورىس مەكتەبىنىڭ دايىندىق كۋرسىنا اۋىسادى.
1 – جۇرگىزۋشى (ەراسىل): 1910 جىلى بەس كلاستىق ورىس ۋچيليششەسىنە تۇسەدى. وسى جەردە وقىپ ءجۇرىپ «داۋىل» اتتى العاشقى شىعارماسىن جازادى.
2 – جۇرگىزۋشى (ارۋجان): 1915 جىلى سەمەي قالالىق مۇعالىمدەر سەمينارياسىنا قابىلدانادى.
1 – جۇرگىزۋشى (ەراسىل): 1918 جىلى م. اۋەزوۆ سەمەي قالاسىنىڭ وكىلى رەتىندە ومبى قالاسىندا وتكەن جالپى قازاق جاستارىنىڭ قۇرىلتايىنا قاتىسىپ، ونىڭ ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى بولىپ سايلانادى.
2 – جۇرگىزۋشى (ارۋجان): 1919 جىلى — سەمەي گۋبريەۆكومىنىڭ جانىنان اشىلعان قازاق ءبولىمىنىڭ قىزمەتكەرى، 1920 جىلدىڭ اقپانىنان ءبولىم مەڭگەرۋشىسى. «قازاق ءتىلى» گازەتىنىڭ رەسمي شىعارۋشىسى بولىپ تاعايىندالادى.
1 – جۇرگىزۋشى (ەراسىل): 1921 جىلى سەمەي وبلريەۆكومىنىڭ ءتورالقا مۇشەسى، اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى قىزمەتىن اتقارادى. 1921 جىلعى قاراشا ايىندا قازاق اكسر - ءى ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ءتورالقا مۇشەلىگىنە سايلانىپ، وندا ساياسي حاتشى مىندەتىن اتقارىپ، كادر ماسەلەسىمەن اينالىسادى.
2 – جۇرگىزۋشى (ارۋجان): 1923 جىلى لەنينگراد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قوعامدىق - عىلىمدار فاكۋلتەتىنە، ادەبيەت - لينگۆيستيكا ءبولىمىنىڭ سلاۆيان - ورىس سەكسياسىنا تۇسەدى. م. اۋەزوۆ كوركەم ادەبيەتتەن ساباق بەرەدى، ءارى «شولپان»، «سانا» جۋرنالدارىندا قىزمەت ىستەيدى.
1 – جۇرگىزۋشى (ەراسىل): ورتا ازيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تيۋركولوگيا كافەدراسىنا اسپيرانتۋراعا ءتۇسىپ، سول كەزدە قازاق حالىق اعارتۋ ينستيتۋتىندا ورىس جانە قازاق ادەبيەت پاندەرىنىڭ وقىتۋشىسى بولىپ قىزمەت اتقارادى
2 – جۇرگىزۋشى (ارۋجان): م. اۋەزوۆ ومىرىندە ماسكەۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ورنى ەرەكشە. بۇل كەزەڭ اۋەزوۆتى شىعارماشىلىق جولىن ەرەكشە شيرىقتىرعانداي ەدى.
1 – جۇرگىزۋشى (ەراسىل): اۋەزوۆ قالامىنان 30 - دان اسا درامالىق شىعارما تۋدى. جەكە پەسالارىن قوسساق، 50 - دەن اسادى. اۋەزوۆ دراماتۋرگياسىندا جانرلىق فورمالاردىڭ ءبارىن قامتىعان. وندا تراگەديا دا، كومەديا دا، دراما دا بار. “قورعانسىزدىڭ كۇنى ” (1921) – جازۋشىنىڭ العاشقى جارىق كورگەن اڭگىمەسى.
2 – جۇرگىزۋشى (ارۋجان): “ەسكىلىك كولەڭكەسىندە” ەسكى سالت بويىنشا ولگەن اپاسىنىڭ ورنىنا كارى جەزدەسىنە توقالدىققا بارۋعا ريزالىق بىلدىرگەن، ءوزىن سۇيگەن جىگىت قابىشتىڭ تىلەگىمەن ەسەپتەسپەگەن جامەش دەگەن قىزدىڭ ءحالى اڭگىمەلەنگەن.
1 – جۇرگىزۋشى (ەراسىل): “قاراش - قاراش وقيعاسى” توڭكەرىس قارساڭىنداعى قازاق قوعامىنىڭ شىندىعىنان تۋعان، ەسكى اۋىلداعى الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك ءتارىزدى وتكىر تارتىسقا قۇرىلعان.
2 – جۇرگىزۋشى (ارۋجان): “قيلى زامان” پوۆەسىندە 1916 جىلعى ۇلت – ازاتتىق قوزعالىستىڭ بارىسى، ادىلەتسىزدىككە توزبەي، ەل باستاپ شىققان ەرلەردىڭ بەينەسى كورسەتىلگەن.
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): اۋەزوۆتىڭ «ەڭلىك - كەبەگى» 1922 جىلى ورىنبوردا باسىلدى. بۇندا ەكى جاستىڭ ماحابباتى ورىن العان.
2 – جۇرگىزۋشى (ارۋجان): 1928 جىلعى «ءوز جايىمنان ماعلۇمات» اتتى ءومىربايانىندا جازۋشى: «قازاق جازۋشىلارىنان، ارينە، ابايدى سۇيەمىن. مەنىڭ بالا كۇنىمنەن ىشكەن اسىم، العان ءنارىمنىڭ بارلىعى دا ابايدان. تازا ادەبيەت سارىنىنا بوي ۇرعاندا ماعان اباي دەگەن ءسوز قازاق دەگەن سوزبەن تەڭبە - تەڭ تۇسكەندەي كەزدەرى بار سياقتى. ابايدى ءسۇيۋىم ۇنەمى اقىلدان تۋعان، سىننان تۋعان، ءسۇيىس ەمەس، كەيدە تۋعان ورتا، كىر جۋىپ، كىندىك كەسكەن جەردى سۇيۋمەن بارا بار بولاتىنى بار»، – دەپ جازدى. وسى سوزدەردىڭ وزىنەن - اق
جازۋشىنىڭ بۇكىل شىعارماشىلىعىنا، جان - دۇنيەسىنە اباي تۋىندىلارىنىڭ اسەر - ىقپالى، ۇلگى - ونەگەسى ايرىقشا كورىنەدى.
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): «اباي جولى» – مۇحتار اۋەزوۆتىڭ الەمگە ايگىلى رومان - ەپوپەياسى. «اباي جولى» – قازاقتىڭ كوركەم پروزاسىن كلاسسيكالىق دەڭگەيىنە كوتەرىپ، الەم ادەبيەتىنە كوركەمدىك قۋات اكەلگەن ۇزدىك تۋىندى. اۋەزوۆ ءوزىنىڭ رومان - ەپوپەياسىندا قازاق حالقىن، ونىڭ ۇلتتىق ءداستۇرىن بارلىق قىرىنان ەنسيكلوپەديالىق دەڭگەيدە جان - جاقتى اشىپ كورسەتتى. اۋەزوۆتىڭ «اباي جولى رومان - ەپوپەياسى الەمدىك دەڭگەيدە: «XX عاسىرداعى ەڭ ۇزدىك شىعارمالاردىڭ ءبىرى» دەگەن جوعارى باعا الدى. وسىنداي دەرەكتەردەن كەيىن اباي مەن مۇحتاردى ءبولىپ جارۋدىڭ قيسىنى كەلمەس، ارۋجان.
2 – جۇرگىزۋشى (ارۋجان): ارينە، ەراسىل ابايدى الەمگە تانىتقان مۇحتار بولسا، مۇحتاردى تانىتقان «اباي جولى». بيىل سول «اباي جولى»رومانىنىڭ جازىلعانىنا 75 جىل تولىپ وتىر. ەندىگى كەزەكتى اباي اتامىزدىڭ اندەرى مەن ولەڭدەرىنە بەرسەك دەيمىن. ورتاعا مەكتەبىمىزدىڭ وقۋشىلارىن شاقىرامىز.
قاتىساتىن وقۋشىلار(ءىس - شارا ۇلى ابايدىڭ قارا سوزدەرىمەن جانە تەرەڭ ءماندى دە ماعىناعا تولى ولەڭدەرىمەن ءوربيدى. بارلىق وقۋشىلار وزدەرىن تانىستىرىپ، ولەڭدەرىن وقيدى.)
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): سونىمەن بىرگە، اباي اتامىزدىڭ كومپوزيتورلىق قىرىندا بىلەمىز. ماقاجانوۆ ادىلەتتىڭ ورىنداۋىندا ابايدىڭ ءانى «كوزىمنىڭ قاراسى»
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): مۇحتار اۋەزوۆ شاكارىم قۇدايبەردى ۇلىنىڭ «جولسىز جازا» داستانى نەگىزىندە «ەڭلىك - كەبەك» پەساسىن جازىپ، ونى 1917 جىلى ماۋسىم ايىندا ويقۇدىق دەگەن جەردە تىركەستىرىپ تىككەن كيىز ءۇي ساحناسىنا شىعارعانى بەلگىلى.
2 - جۇرگىزۋشى (ارۋجان): ءيا، ەراسىل ول كەزدە اۋەزوۆ بار بولعانى 20 جاستا ەدى. 20 جاسار بوزبالا ساحنادان حابارى جوق قاراپايىم قازاق اۋىلىنا تەاتردىڭ نە ەكەنىن ۇقتىرعانداي بولدى. كيىز ءۇيدىڭ كەرەگەلەرىن ساحنا قىلىپ بەزەندىرىپ، اۋىل ادامدارىنا قويىلىم كورسەتكەن ەدى. ەندى سول «ەڭلىك - كەبەك» پەساسىن ءبىزدىڭ مەكتەپتىڭ وقۋشىلارى قالاي سومداپ شىعار ەكەن. كورەيىك! (ەڭلىك - كەبەك پەساسى كورسەتىلەدى)
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): ورتاعا ءابدىمومىن جەلدىبايەۆتىڭ «ەركە سىلقىم» كۇيىمەن مەكتەبىمىزدىڭ كۇيشى جىگىتتەرىن شاقىرامىز.
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): ارۋجان، حالىق اراسىندا مۇحتار قالدىرعان، ناقىل سوزگە اينالىپ كەتكەن وسيەت سوزدەرى بار ەكەنىن ءبىرى بىلسە، ءبىرى بىلمەس. ەندى سول مۇحتار ايتقان ۇلى سوزگە كەزەك بەرسەك.
2 - جۇرگىزۋشى (ارۋجان): ارينە، ەراسىل ەل اراسىندا ماقالعا اينالعان دانالىق سوزدەرى وتە كوپ ەكەنىن، مەن وسى كەش بارىسىندا تانىپ ءبىلدىم.
(وقۋشىلار مۇحتاردىڭ ناقىل سوزدەرىن كەزەك - كەزەك ايتىپ ساحناعا شىعادى. قولدارىندا قاعازدا «مۇحتار - ۇلى سۋرەتكەر»دەگەن ءسوز جازىلادى.) وسى ادەبي كەشتى وتكىزۋ بارىسىندا وقۋشىلارعا «مۇحتار - ۇلى سۋرەتكەر» دەگەن تاقىرىپتا ەسسە جازۋعا تاپسىرما بەرىلگەن بولاتىن. ەندى سول تاپسىرمالاردىڭ قورىتىندىسىنا كەزەك بەرسەك.
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): ءسوز مەكتەبىمىزدىڭ ديرەكتورىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى تانكايەۆا لەنا ماۋەنقىزىنا بەرىلەدى.
2 - جۇرگىزۋشى(ارۋجان): شاكارىمنىڭ ءانى: «بۇل ءان بۇرىنعى اننەن وزگەرەك» ورىندايتىن: كەنباي اقبوتا
2 - جۇرگىزۋشى(ارۋجان): ەندىگى ءسوز كەزەگىن وسى كەشتى ۇيىمداستىرعان قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى اعىبايەۆا سامال ورازقىزىنا بەرىلەدى
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): مۇحتار اۋەزوۆ فەنومەنى تۋرالى ايتىلىپ، جازىلىپ جۇرگەن وي - پىكىرلەر، زەرتتەۋلەر بارشىلىق. دەگەنمەن، قانشاما مول جازىلىپ، ايتىلعان سايىن مۇحتارتانۋدىڭ پروبلەمالارى ارتىپ، تەرەڭدەپ وسە بەرەدى. جاڭا قىر - سىرى اشىلىپ، جاڭا مىندەتتەر جۇكتەلە تۇسەرى ءسوزسىز
2 - جۇرگىزۋشى (ارۋجان): شىن مانىندە م. اۋەزوۆ XX عاسىر ادەبيەتىندە عاجايىپ قۇبىلىس، فەنومەن ەكەندىگى ەشقانداي كۇمان تۋدىرمايدى. ونىڭ ماڭگىلىك تۋىندىلارىن جان - جاقتى تەرەڭ زەرتتەپ تانۋ عاسىردان عاسىرعا جالعاسا بەرەدى.
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): «ۇلى تۇلعانى ۋاقىت الاسارتا المايدى. اۋەزوۆ بەينەسi وسىعان كۋا. كەلەر عا¬سىردا دا كەمەلدەنە بەرەتiن كەمەڭگەر م. اۋەزوۆ – تەك سiز بەن بiزدiڭ عانا ەمەس، ءالi دۇنيەگە كەلمەگەن جاڭا ۇرپاقتاردىڭ دا سارقىلماس يگiلiگi، ولشەۋسiز باقىتى»
2 - جۇرگىزۋشى (ارۋجان): كەلەر عاسىردا دا كەمەلدەنە بەرەتiن كەمەڭگەر م. اۋەزوۆ – تەك سiز بەن بiزدiڭ عانا ەمەس، ءالi دۇنيەگە كەلمەگەن جاڭا ۇرپاقتاردىڭ دا سارقىلماس يگiلiگi، ولشەۋسiز باقىتى. ويتكەنi، م. اۋەزوۆ قۇدiرەتi ونىڭ ەلگە دەگەن شەكسiز ماحابباتى مەن سەنiمiندە جاتىر. وسى بiر اقيقاتتى سەزiنۋ مىنا بiزدەرگە، بۇگiنگi تاۋەلسiز مەملەكەتتiڭ iرگەسiن نىعايتىپ جاتقان ۇرپاققا قاجىماس قايرات، جاسىماس جiگەر قوسادى
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): اۋەزوۆ الەمi دەيتiن كەڭ دۇنيەنىڭ جاراتىلىسى مەن تابيعاتىن ەكى سوزبەن قايىرىپ ايتۋ مۇمكىن ەمەس. ونى تەرەڭ تانىپ، جان - جاقتى تالداۋ – ءار ءداۋىر، ءار ۇرپاقتىڭ كيەلى مiندەتi. فرانسۋزدار – بالزاكتى، ورىستار – تولستويدى، امەريكاندىقتار – درايزەردi، نەمىستەر – گەتەنى قالاي زەرتتەپ، زەيiندەسە، قازاقتار اۋەزوۆتى ءدال سولاي تانۋعا ۇمتىلعاندا عانا ۇلتتىڭ ءوزiن - ءوزi تانۋى، ءوزiن - ءوزi باعالاۋى، ءوزiن - ءوزi قادiرلەۋi قالىپتاسپاق، كۇشەيمەك، جالعاسپاق. اۋەزوۆ الەمi كوزگە كورiنبەيتiن عاجايىپ ۇلى سيقىرىمەن، قۇدiرەتiمەن ۇلتتىق رۋح تاۋەلسiزدiگiن قورعاۋعا، ساقتاۋعا ۇيرەتەدi!
1 - جۇرگىزۋشى (ارۋجان): مۇحتار اۋەزوۆ – قاجىماس قايرات، ۇلكەن دارىن، سارقىلماس شابىت، مول پاراسات، شالقار وي، تەرەڭ سەزىم يەسى، گۋمانيست جازۋشى. ونىڭ پروزا، دراما، عىلىم، اۋدارما سالاسىندا جازىپ قالدىرعان ەڭبەكتەرى – قازاق حالقى ادەبيەتىنىڭ زور قازىناسى.
2 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): مىنە، مۇحتار ومارحان ۇلى اۋەزوۆكە ارنالعان ادەبي كەشىمىز ءوز مارەسىنە كەلىپ جەتتى. التىن ۋاقىتتارىڭىزدى ءبولىپ تاماشالاعاندارىڭىزعا كوپ - كور راقمەت. كەلەسى كەزدەسكەنشە قوش ساۋ بولىڭىزدار!(2جۇرگىزۋشى بىرگە ايتادى)
«ۇلى دالانىڭ ۇلى جارشىسى»
1 – جۇرگىزۋشى (ەراسىل): اسسالاۋماعالەيكۋم، تەكتى ەلىمنىڭ تەكتى ۇرپاقتارى!!!
2 - جۇرگىزۋشى:(ارۋجان) قوش كەلدىڭىزدەر، كەشكە جينالعان كوپشىلىك قاۋىم!
1 – جۇرگىزۋشى (ەراسىل): بيىل مۇحتار اۋەزوۆتىڭ تۋعانىنا 120 جىل تولۋىنا وراي ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان «ۇلى دالانىڭ ۇلى جارشىسى» اتتى ادەبي كەشىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر!!!
2 - جۇرگىزۋشى:(ارۋجان) مۇحتار اۋەزوۆتى قازاق حالقىنىڭ الىپ تۇلعاسى رەتىندە سيپاتتاپ، ولەڭ جولدارىمەن ورنەك ورگەن قادىر مىرزا ءالي اعامىز مۇحتار اعامىز جايىندا بىلاي دەپ جىرلايدى. مۇحتارعا ارناۋ. ورتاعا مەكتەبىمىزدىڭ وقۋشىلارىن شاقىرامىز.
1 – جۇرگىزۋشى (ەراسىل): بۇگىنگى ادەبي كەشىمىز قازاقتىڭ ايگىلى جازۋشىسى، قوعام قايراتكەرى، قازاق كسر عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ تۇڭعىش دوكتورى، پروفەسسور، قازاق كسر - نىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن عىلىم قايراتكەرى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ تۋعانىنا 120 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالادى.
2 - جۇرگىزۋشى (ارۋجان): ادەبيەتتىڭ اسقارى ىسپەتتەس تۇلعانىڭ ءومىرى دە، ءوزى دە دارا، دانا. م. اۋەزوۆ - جومارت تابيعاتتىڭ جارىق دۇنيەگە تىم ساراڭ سىيلايتىن ءبىر تۋارى. XIX عاسىردىڭ اسقار بەلى اباي بولسا، حح عاسىردىڭ زاڭعار بيىگى - مۇحتار اۋەزوۆ.
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): وسىنشا قازاق ءۇشىن دارا تۇلعا تۋرالى كەمەڭگەرلەردىڭ، بەلگىلى تۇلعالاردىڭ وزدەرى تەبىرەنە ەستەلىك ايتىپتى:
- «مۇحتار اۋەزوۆ - ءبىزدىڭ بۇگىنگى ادامزاتقا ورتاق مادەنيەت شەرۋىنە قاتىسۋعا جولداما الىپ بەرگەن ەلشىمىز» - دەپ ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ تەبىرەنە ايتسا...
2 - جۇرگىزۋشى (ارۋجان):«ورىس مادەنيەتى ءۇشىن پۋشكين قانداي بولسا، شىعىس حالىقتارىنىڭ مادەنيەتى ءۇشىن اۋەزوۆ سونداي»- دەپ قىرعىز جازۋشىسى ش. ايتماتوۆ باعا بەرگەن ەكەن.
1 – جۇرگىزۋشى ( ەراسىل): ال نيكولاي پوگودين «قازاقستان ءۇشىن اۋەزوۆ - ەكىنشى اباي» - دەپ باعا بەرگەن
2 - جۇرگىزۋشى (ارۋجان): بىلەسىڭ بە، ەراسىل ءبىز ءۇشىن جازۋشىنىڭ ءوزى دە ۇلگى، ءومىرى دە ۇلگى!
1 – جۇرگىزۋشى (ەراسىل): ارينە، ارۋجان ءبىز ءۇشىن مۇقتار اتامىزدان الار ۇلگى، ونەگە، تاعىلىمىمىز مول. سوندىقتان اتامىز ءجۇرىپ وتكەن جولدىرىن، ءومىر جولىن سارالاپ كورسەك. تۋعان جەرى قازىرگى شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اباي اۋدانى. اكەسى ومارحان مەن اتاسى اۋەز ساۋاتتى كىسىلەر بولعان. اتاسى اۋەز بەن اجەسى ءدىناسىلدىڭ تاربيەسىندە بولعان بالا مۇحتاردىڭ العاش ساۋاتىن اشقان دا اتاسى. ول سول ارقىلى التى جاسىنان ابايدىڭ ولەڭدەرىن جاتتاپ اۋىلداستارىنا وقىپ بەرەتىن دارەجەگە جەتەدى.
2 – جۇرگىزۋشى (ارۋجان): 1908 جىلى سەمەيدەگى كاماليددين حازىرەت مەدرەسەسىندە وقىپ، ودان ورىس مەكتەبىنىڭ دايىندىق كۋرسىنا اۋىسادى.
1 – جۇرگىزۋشى (ەراسىل): 1910 جىلى بەس كلاستىق ورىس ۋچيليششەسىنە تۇسەدى. وسى جەردە وقىپ ءجۇرىپ «داۋىل» اتتى العاشقى شىعارماسىن جازادى.
2 – جۇرگىزۋشى (ارۋجان): 1915 جىلى سەمەي قالالىق مۇعالىمدەر سەمينارياسىنا قابىلدانادى.
1 – جۇرگىزۋشى (ەراسىل): 1918 جىلى م. اۋەزوۆ سەمەي قالاسىنىڭ وكىلى رەتىندە ومبى قالاسىندا وتكەن جالپى قازاق جاستارىنىڭ قۇرىلتايىنا قاتىسىپ، ونىڭ ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى بولىپ سايلانادى.
2 – جۇرگىزۋشى (ارۋجان): 1919 جىلى — سەمەي گۋبريەۆكومىنىڭ جانىنان اشىلعان قازاق ءبولىمىنىڭ قىزمەتكەرى، 1920 جىلدىڭ اقپانىنان ءبولىم مەڭگەرۋشىسى. «قازاق ءتىلى» گازەتىنىڭ رەسمي شىعارۋشىسى بولىپ تاعايىندالادى.
1 – جۇرگىزۋشى (ەراسىل): 1921 جىلى سەمەي وبلريەۆكومىنىڭ ءتورالقا مۇشەسى، اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى قىزمەتىن اتقارادى. 1921 جىلعى قاراشا ايىندا قازاق اكسر - ءى ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ءتورالقا مۇشەلىگىنە سايلانىپ، وندا ساياسي حاتشى مىندەتىن اتقارىپ، كادر ماسەلەسىمەن اينالىسادى.
2 – جۇرگىزۋشى (ارۋجان): 1923 جىلى لەنينگراد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قوعامدىق - عىلىمدار فاكۋلتەتىنە، ادەبيەت - لينگۆيستيكا ءبولىمىنىڭ سلاۆيان - ورىس سەكسياسىنا تۇسەدى. م. اۋەزوۆ كوركەم ادەبيەتتەن ساباق بەرەدى، ءارى «شولپان»، «سانا» جۋرنالدارىندا قىزمەت ىستەيدى.
1 – جۇرگىزۋشى (ەراسىل): ورتا ازيا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تيۋركولوگيا كافەدراسىنا اسپيرانتۋراعا ءتۇسىپ، سول كەزدە قازاق حالىق اعارتۋ ينستيتۋتىندا ورىس جانە قازاق ادەبيەت پاندەرىنىڭ وقىتۋشىسى بولىپ قىزمەت اتقارادى
2 – جۇرگىزۋشى (ارۋجان): م. اۋەزوۆ ومىرىندە ماسكەۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ورنى ەرەكشە. بۇل كەزەڭ اۋەزوۆتى شىعارماشىلىق جولىن ەرەكشە شيرىقتىرعانداي ەدى.
1 – جۇرگىزۋشى (ەراسىل): اۋەزوۆ قالامىنان 30 - دان اسا درامالىق شىعارما تۋدى. جەكە پەسالارىن قوسساق، 50 - دەن اسادى. اۋەزوۆ دراماتۋرگياسىندا جانرلىق فورمالاردىڭ ءبارىن قامتىعان. وندا تراگەديا دا، كومەديا دا، دراما دا بار. “قورعانسىزدىڭ كۇنى ” (1921) – جازۋشىنىڭ العاشقى جارىق كورگەن اڭگىمەسى.
2 – جۇرگىزۋشى (ارۋجان): “ەسكىلىك كولەڭكەسىندە” ەسكى سالت بويىنشا ولگەن اپاسىنىڭ ورنىنا كارى جەزدەسىنە توقالدىققا بارۋعا ريزالىق بىلدىرگەن، ءوزىن سۇيگەن جىگىت قابىشتىڭ تىلەگىمەن ەسەپتەسپەگەن جامەش دەگەن قىزدىڭ ءحالى اڭگىمەلەنگەن.
1 – جۇرگىزۋشى (ەراسىل): “قاراش - قاراش وقيعاسى” توڭكەرىس قارساڭىنداعى قازاق قوعامىنىڭ شىندىعىنان تۋعان، ەسكى اۋىلداعى الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك ءتارىزدى وتكىر تارتىسقا قۇرىلعان.
2 – جۇرگىزۋشى (ارۋجان): “قيلى زامان” پوۆەسىندە 1916 جىلعى ۇلت – ازاتتىق قوزعالىستىڭ بارىسى، ادىلەتسىزدىككە توزبەي، ەل باستاپ شىققان ەرلەردىڭ بەينەسى كورسەتىلگەن.
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): اۋەزوۆتىڭ «ەڭلىك - كەبەگى» 1922 جىلى ورىنبوردا باسىلدى. بۇندا ەكى جاستىڭ ماحابباتى ورىن العان.
2 – جۇرگىزۋشى (ارۋجان): 1928 جىلعى «ءوز جايىمنان ماعلۇمات» اتتى ءومىربايانىندا جازۋشى: «قازاق جازۋشىلارىنان، ارينە، ابايدى سۇيەمىن. مەنىڭ بالا كۇنىمنەن ىشكەن اسىم، العان ءنارىمنىڭ بارلىعى دا ابايدان. تازا ادەبيەت سارىنىنا بوي ۇرعاندا ماعان اباي دەگەن ءسوز قازاق دەگەن سوزبەن تەڭبە - تەڭ تۇسكەندەي كەزدەرى بار سياقتى. ابايدى ءسۇيۋىم ۇنەمى اقىلدان تۋعان، سىننان تۋعان، ءسۇيىس ەمەس، كەيدە تۋعان ورتا، كىر جۋىپ، كىندىك كەسكەن جەردى سۇيۋمەن بارا بار بولاتىنى بار»، – دەپ جازدى. وسى سوزدەردىڭ وزىنەن - اق
جازۋشىنىڭ بۇكىل شىعارماشىلىعىنا، جان - دۇنيەسىنە اباي تۋىندىلارىنىڭ اسەر - ىقپالى، ۇلگى - ونەگەسى ايرىقشا كورىنەدى.
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): «اباي جولى» – مۇحتار اۋەزوۆتىڭ الەمگە ايگىلى رومان - ەپوپەياسى. «اباي جولى» – قازاقتىڭ كوركەم پروزاسىن كلاسسيكالىق دەڭگەيىنە كوتەرىپ، الەم ادەبيەتىنە كوركەمدىك قۋات اكەلگەن ۇزدىك تۋىندى. اۋەزوۆ ءوزىنىڭ رومان - ەپوپەياسىندا قازاق حالقىن، ونىڭ ۇلتتىق ءداستۇرىن بارلىق قىرىنان ەنسيكلوپەديالىق دەڭگەيدە جان - جاقتى اشىپ كورسەتتى. اۋەزوۆتىڭ «اباي جولى رومان - ەپوپەياسى الەمدىك دەڭگەيدە: «XX عاسىرداعى ەڭ ۇزدىك شىعارمالاردىڭ ءبىرى» دەگەن جوعارى باعا الدى. وسىنداي دەرەكتەردەن كەيىن اباي مەن مۇحتاردى ءبولىپ جارۋدىڭ قيسىنى كەلمەس، ارۋجان.
2 – جۇرگىزۋشى (ارۋجان): ارينە، ەراسىل ابايدى الەمگە تانىتقان مۇحتار بولسا، مۇحتاردى تانىتقان «اباي جولى». بيىل سول «اباي جولى»رومانىنىڭ جازىلعانىنا 75 جىل تولىپ وتىر. ەندىگى كەزەكتى اباي اتامىزدىڭ اندەرى مەن ولەڭدەرىنە بەرسەك دەيمىن. ورتاعا مەكتەبىمىزدىڭ وقۋشىلارىن شاقىرامىز.
قاتىساتىن وقۋشىلار(ءىس - شارا ۇلى ابايدىڭ قارا سوزدەرىمەن جانە تەرەڭ ءماندى دە ماعىناعا تولى ولەڭدەرىمەن ءوربيدى. بارلىق وقۋشىلار وزدەرىن تانىستىرىپ، ولەڭدەرىن وقيدى.)
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): سونىمەن بىرگە، اباي اتامىزدىڭ كومپوزيتورلىق قىرىندا بىلەمىز. ماقاجانوۆ ادىلەتتىڭ ورىنداۋىندا ابايدىڭ ءانى «كوزىمنىڭ قاراسى»
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): مۇحتار اۋەزوۆ شاكارىم قۇدايبەردى ۇلىنىڭ «جولسىز جازا» داستانى نەگىزىندە «ەڭلىك - كەبەك» پەساسىن جازىپ، ونى 1917 جىلى ماۋسىم ايىندا ويقۇدىق دەگەن جەردە تىركەستىرىپ تىككەن كيىز ءۇي ساحناسىنا شىعارعانى بەلگىلى.
2 - جۇرگىزۋشى (ارۋجان): ءيا، ەراسىل ول كەزدە اۋەزوۆ بار بولعانى 20 جاستا ەدى. 20 جاسار بوزبالا ساحنادان حابارى جوق قاراپايىم قازاق اۋىلىنا تەاتردىڭ نە ەكەنىن ۇقتىرعانداي بولدى. كيىز ءۇيدىڭ كەرەگەلەرىن ساحنا قىلىپ بەزەندىرىپ، اۋىل ادامدارىنا قويىلىم كورسەتكەن ەدى. ەندى سول «ەڭلىك - كەبەك» پەساسىن ءبىزدىڭ مەكتەپتىڭ وقۋشىلارى قالاي سومداپ شىعار ەكەن. كورەيىك! (ەڭلىك - كەبەك پەساسى كورسەتىلەدى)
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): ورتاعا ءابدىمومىن جەلدىبايەۆتىڭ «ەركە سىلقىم» كۇيىمەن مەكتەبىمىزدىڭ كۇيشى جىگىتتەرىن شاقىرامىز.
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): ارۋجان، حالىق اراسىندا مۇحتار قالدىرعان، ناقىل سوزگە اينالىپ كەتكەن وسيەت سوزدەرى بار ەكەنىن ءبىرى بىلسە، ءبىرى بىلمەس. ەندى سول مۇحتار ايتقان ۇلى سوزگە كەزەك بەرسەك.
2 - جۇرگىزۋشى (ارۋجان): ارينە، ەراسىل ەل اراسىندا ماقالعا اينالعان دانالىق سوزدەرى وتە كوپ ەكەنىن، مەن وسى كەش بارىسىندا تانىپ ءبىلدىم.
(وقۋشىلار مۇحتاردىڭ ناقىل سوزدەرىن كەزەك - كەزەك ايتىپ ساحناعا شىعادى. قولدارىندا قاعازدا «مۇحتار - ۇلى سۋرەتكەر»دەگەن ءسوز جازىلادى.) وسى ادەبي كەشتى وتكىزۋ بارىسىندا وقۋشىلارعا «مۇحتار - ۇلى سۋرەتكەر» دەگەن تاقىرىپتا ەسسە جازۋعا تاپسىرما بەرىلگەن بولاتىن. ەندى سول تاپسىرمالاردىڭ قورىتىندىسىنا كەزەك بەرسەك.
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): ءسوز مەكتەبىمىزدىڭ ديرەكتورىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى تانكايەۆا لەنا ماۋەنقىزىنا بەرىلەدى.
2 - جۇرگىزۋشى(ارۋجان): شاكارىمنىڭ ءانى: «بۇل ءان بۇرىنعى اننەن وزگەرەك» ورىندايتىن: كەنباي اقبوتا
2 - جۇرگىزۋشى(ارۋجان): ەندىگى ءسوز كەزەگىن وسى كەشتى ۇيىمداستىرعان قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى اعىبايەۆا سامال ورازقىزىنا بەرىلەدى
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): مۇحتار اۋەزوۆ فەنومەنى تۋرالى ايتىلىپ، جازىلىپ جۇرگەن وي - پىكىرلەر، زەرتتەۋلەر بارشىلىق. دەگەنمەن، قانشاما مول جازىلىپ، ايتىلعان سايىن مۇحتارتانۋدىڭ پروبلەمالارى ارتىپ، تەرەڭدەپ وسە بەرەدى. جاڭا قىر - سىرى اشىلىپ، جاڭا مىندەتتەر جۇكتەلە تۇسەرى ءسوزسىز
2 - جۇرگىزۋشى (ارۋجان): شىن مانىندە م. اۋەزوۆ XX عاسىر ادەبيەتىندە عاجايىپ قۇبىلىس، فەنومەن ەكەندىگى ەشقانداي كۇمان تۋدىرمايدى. ونىڭ ماڭگىلىك تۋىندىلارىن جان - جاقتى تەرەڭ زەرتتەپ تانۋ عاسىردان عاسىرعا جالعاسا بەرەدى.
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): «ۇلى تۇلعانى ۋاقىت الاسارتا المايدى. اۋەزوۆ بەينەسi وسىعان كۋا. كەلەر عا¬سىردا دا كەمەلدەنە بەرەتiن كەمەڭگەر م. اۋەزوۆ – تەك سiز بەن بiزدiڭ عانا ەمەس، ءالi دۇنيەگە كەلمەگەن جاڭا ۇرپاقتاردىڭ دا سارقىلماس يگiلiگi، ولشەۋسiز باقىتى»
2 - جۇرگىزۋشى (ارۋجان): كەلەر عاسىردا دا كەمەلدەنە بەرەتiن كەمەڭگەر م. اۋەزوۆ – تەك سiز بەن بiزدiڭ عانا ەمەس، ءالi دۇنيەگە كەلمەگەن جاڭا ۇرپاقتاردىڭ دا سارقىلماس يگiلiگi، ولشەۋسiز باقىتى. ويتكەنi، م. اۋەزوۆ قۇدiرەتi ونىڭ ەلگە دەگەن شەكسiز ماحابباتى مەن سەنiمiندە جاتىر. وسى بiر اقيقاتتى سەزiنۋ مىنا بiزدەرگە، بۇگiنگi تاۋەلسiز مەملەكەتتiڭ iرگەسiن نىعايتىپ جاتقان ۇرپاققا قاجىماس قايرات، جاسىماس جiگەر قوسادى
1 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): اۋەزوۆ الەمi دەيتiن كەڭ دۇنيەنىڭ جاراتىلىسى مەن تابيعاتىن ەكى سوزبەن قايىرىپ ايتۋ مۇمكىن ەمەس. ونى تەرەڭ تانىپ، جان - جاقتى تالداۋ – ءار ءداۋىر، ءار ۇرپاقتىڭ كيەلى مiندەتi. فرانسۋزدار – بالزاكتى، ورىستار – تولستويدى، امەريكاندىقتار – درايزەردi، نەمىستەر – گەتەنى قالاي زەرتتەپ، زەيiندەسە، قازاقتار اۋەزوۆتى ءدال سولاي تانۋعا ۇمتىلعاندا عانا ۇلتتىڭ ءوزiن - ءوزi تانۋى، ءوزiن - ءوزi باعالاۋى، ءوزiن - ءوزi قادiرلەۋi قالىپتاسپاق، كۇشەيمەك، جالعاسپاق. اۋەزوۆ الەمi كوزگە كورiنبەيتiن عاجايىپ ۇلى سيقىرىمەن، قۇدiرەتiمەن ۇلتتىق رۋح تاۋەلسiزدiگiن قورعاۋعا، ساقتاۋعا ۇيرەتەدi!
1 - جۇرگىزۋشى (ارۋجان): مۇحتار اۋەزوۆ – قاجىماس قايرات، ۇلكەن دارىن، سارقىلماس شابىت، مول پاراسات، شالقار وي، تەرەڭ سەزىم يەسى، گۋمانيست جازۋشى. ونىڭ پروزا، دراما، عىلىم، اۋدارما سالاسىندا جازىپ قالدىرعان ەڭبەكتەرى – قازاق حالقى ادەبيەتىنىڭ زور قازىناسى.
2 - جۇرگىزۋشى (ەراسىل): مىنە، مۇحتار ومارحان ۇلى اۋەزوۆكە ارنالعان ادەبي كەشىمىز ءوز مارەسىنە كەلىپ جەتتى. التىن ۋاقىتتارىڭىزدى ءبولىپ تاماشالاعاندارىڭىزعا كوپ - كور راقمەت. كەلەسى كەزدەسكەنشە قوش ساۋ بولىڭىزدار!(2جۇرگىزۋشى بىرگە ايتادى)
You Might Also Like
