ءۇش ايۋ
بىلىمدىلىك سالاسى: قاتىناس
ءبولىمى: كوركەم ادەبيەت
تاقىرىبى: «ءۇش ايۋ»
ماقساتى: بالالارعا ەرتەگىنىڭ مازمۇنىن تۇسىندىرە وتىرىپ، ەرتەگىگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، ەرتەگىنى تىڭداي وتىرىپ سوزدىك قورىن مولايتۋ. بالالاردى ادامگەرشىلىككە، ادالدىققا، ءبىرىن - ءبىرى سىيلاۋعا ۇيرەتۋ. وزىنە بەرىلگەن ءرولدى دۇرىس داۋىس ىرعاعىمەن ويناۋعا تاربيەلەۋ.
ءادىس - تاسىلدەر: كورسەتۋ، ءتۇسىندىرۋ، ۇيرەتۋ، سۇراق - جاۋاپ.
كورنەكىلىك قۇرالدار: ۇيشىك، ورمان، تالدار، ورىندىق، ماسكالار، توسەك ورنى، بوتقا، ىدىستار، سەبەت، ءۇنتاسپا.
رولدە وينايتىندار:
اتا - رايىمبەك
اجە – التىنزەر
ماشا قىز – بايانسۇلۋ
ءۇش ايۋ
پاپاسى – ابدۋللاح
ماماسى – قاراقات
قىزى ميشۋتكا – نۇردانا
جۇرگىزۋشى: سالەم بالعىن بالالار!
بارلىعىڭ بەرمەن قاراڭدار!
ايۋلار جايلى ەرتەگى
سەندەرگە سىر شەرتەدى
ەرتەگىنى ەڭ قىزىق
ساحناعا ەنگىزدىك
باياندايىن كورىڭدەر،
ءوز باعاسىن بەرىڭدەر.
ەرتەكشى: باياعى ءبىر زاماندا ماشا دەگەن قىز بولىپتى. ءبىر كۇنى ماشا ورماننان بۇرلەر تەرىپ قايتايىن دەپ اجەسىنەن سۇرانادى.
اجەسى: جاقسى بارا عوي، ءبىراق ماعان تاقپاق ايتىپ بەرشى سوسىن جىبەرەمىن
ماشا: اجە دەگەن كوپ شىعار
مەنىڭ اجەمدەي جوق شىعار،
مەيىرىمدى ول كىسى
قانداي عاجاپ كۇلكىسى.
ەرتەگى قانداي كوپ ەدى
كۇندە ايتىپ بەرەدى.
قۋاناتىن بالاشا
اجەم مەنىڭ تاماشا.
اجەم مەنىڭ ءالى دە
ۇقسامايدى كارىگە
شاي قايناتىپ بەرەدى
ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ بارىنە.
اتا ۇلكەن كارىمىز
قۋات بەرەر ءدارىمىز
اۋليەدەي ايالاپ
ارداقتايمىز ءبارىمىز
اجەسى: جاقسى بارا عوي. قىزىم الىسقا ۇزاما، تەز قايتىپ كەل.
قىزى بايانسۇلۋ: جارايدى.
بايانسۇلۋ ورماندا ءبۇر تەرىپ ولەڭ ايتىپ ءجۇرىپ، اداسىپ كەتەدى.
قايتار جولدى تابا الماي، جىلايدى. قارنى اشادى، شولدەيدى، شارشايدى، ۇيقىسى كەلەدى.
ا - ۋ - ۋ - ۋ اتا، ا - ۋ - ۋ - ۋ اتا
ا - ۋ - ۋ – ۋ اجە، ا - ۋ - ۋ - ۋ اجە قايداسىڭدار، ماعان كومەكتەسىڭدەر!
ەرتەكشى: جولدى ىزدەپ تابا الماي، ورماندا تۇرعان ءبىر ۇيگە كەزىگەدى. ۇيشىك - ۇيشىك ۇيشىكتە كىم تۇرادى؟- دەپ ايقايلايدى، ەش دىبىس ەستىلمەدى. ۇيگە كىرسە ەشكىم جوق. بۇل ۇيدە ايۋلار مەكەندەيتىن. ايۋدىڭ اكەسى، شەشەسى، بالاسىن ەركەلەتىپ ميشۋتكا دەپ اتايتىن.
بايانسۇلۋ: اشىق تۇرعان ەسىككە كىرگەن بايانسۇلۋ داستارقاندا تۇرعان ءۇش تاباق بوتقانى كورەدى. ۇلكەن تاباق – اكەسىنىكى، ورتانشى تاباق شەشەسىنىكى، ال كىشكەنتاي تاباق – ميشۋتكانىكى ەدى. بايانسۇلۋ ۇلكەن تاباقتاعى ودان كەيىن ورتانشى تاباقتاعى بوكپەندى جەپ ەدى ءدامى ۇنامادى. ال كىشكەنتاي تاباقتاعىنى جەپ كورىپ ەدى ۇناپ قالدى. بوكپەندى بايانسۇلۋ تۇگەل جەپ قويادى. شارشاعان بايانسۇلۋ وتىرعىسى كەلىپ ەڭ ۇلكەن ورىندىققا وتىرىپ ەدى، قۇلاپ قالدى، ورتانشىسى ۇنامادى. ەڭ كىشكەنتاي ورىندىق وزىنە تۇپ – تۋرا ەكەن. بايانسۇلۋ تەربەلىپ ەدى، ورىندىق سىنىپ قالدى. بايانسۇلۋ ارعى بولمەگە كىرىپ ەدى وندا توسەكتەر بار ەكەن. بايانسۇلۋ ۇلكەن توسەككە جاتىپ ەدى، تىم بيىك بولدى. ورتانشى توسەك كەڭ بولدى. ال كىشكەنتاي توسەك بايانسۇلۋعا ءداپ ءدال كەلدى. سول توسەككە جاتقان بايانسۇلۋ ۇيىقتاپ قالادى. ءبىر مەزگىلدە ايۋلار ۇيلەرىنە ورالادى. شارشاپ كەلگەن ايۋلار اسىن ىشپەك بولادى.
ايۋلار: ءبىزدىڭ ۇيگە بىرەۋ كىرگەن سياقتى، ادامنىڭ ءيسى شىعادى.
وسىلايشا ايۋلار بايقاپ قالادى. ءوز تاماعىن كورگەن ايۋدىڭ اكەسى
ابدۋللاح: «مەنىڭ تاماعىما كىم تيىسكەن؟» دەدى گۇر ەتىپ.
قاراقات: «مەنىڭ بوكپەنىمدى دە تاتىپ كورىپتى»،- دەپ ايعاي سالدى.
نۇردانا: «مەنىڭ بوكپەنىمدى تۇگەلدەي جەپ قويىپتى»، دەپ شاڭك - شاڭك ەتتى.
ۇيىقتايتىن بولمەگە كىرسە:
ابدۋللاح: «مەنىڭ توسەگىمە كىم جاتپاق بولدى؟» دەدى گۇر ەتىپ.
قاراقات: «مەنىڭ توسەگىمدى دە ۋماجداپ تاستاپتى»،- دەپ ايعاي سالدى.
نۇردانا: «مەنىڭ توسەگىمدە جاتقان بايانسۇلۋدى كورىپ مىنە جاتىر ۇستاڭدار»، دەپ شاڭك - شاڭك ەتتى.
ايۋلاردىڭ داۋسىنان شوشىپ ويانعان بايانسۇلۋ قورقىپ كەتتى.
بايانسۇلۋ: مەنى جەمەڭدەرشى مەن سەندەرگە تاقپاق ايتىپ بەرەمىن.
ايۋلار: جارايدى.
بايانسۇلۋ: ايۋ وتىر پارتادا
ەكى قولى قالتادا
اپاي ساباق سۇراسا
دىم بىلمەيدى ماسقارا
مەن سەندەرگە جۇمباق جاسىرايىن شەشەسىڭدەر مە؟
ايۋلار: ءيا شەشەمىز.
بايانسۇلۋ: ءتاتى كورسە باس سالار
اينىمايدى بالادان
ءۇپ - ۇلكەن بوپ جاسقانار
كىپ-كىشكەنتاي ارادان (ايۋ)
مەنىمەن وينايسىڭدار ما؟
ايۋلار: ءيا وينايمىز.
بايانسۇلۋ: ايۋ، ايۋ تۇرشى
بەتى قولىن جۋشى
ايناعا قاراشى
شاشىڭدى تاراشى
ءاي - ءاي كويلەك كيشى
قانە مەنى قۋشى - دەپ بايانسۇلۋ قاشا جونەلەدى.
ايۋلار قورباڭداپ بايانسۇلۋعا جەتە الماي قالادى. وسىلايشا بايانسۇلۋ ايۋلاردان قۇتىلىپ، امان ەسەن اتاسى مەن اجەسىنە كەلەدى.
قورتىندى: سەندەرگە ەرتەگى ۇنادى ما؟ كىمنىڭ ءۇيى ەكەن؟ بايانسۇلۋ كىمنىڭ تاماعىن جەپ قويدى؟ بايانسۇلۋ ايۋلاردان قالاي قۇتىلدى؟
ەرتەگى نە جايىندا؟
بالالار: ەرتەگى بىزدەرگە ۇنادى. ەرتەگى ءۇش ايۋ تۋرالى.
وسىلايشا ەرتەگىمىز اياقتالدى.
تىڭداعاندارىڭىزعا راحمەت!
ساۋ بولىڭىزدار!
ءبولىمى: كوركەم ادەبيەت
تاقىرىبى: «ءۇش ايۋ»
ماقساتى: بالالارعا ەرتەگىنىڭ مازمۇنىن تۇسىندىرە وتىرىپ، ەرتەگىگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، ەرتەگىنى تىڭداي وتىرىپ سوزدىك قورىن مولايتۋ. بالالاردى ادامگەرشىلىككە، ادالدىققا، ءبىرىن - ءبىرى سىيلاۋعا ۇيرەتۋ. وزىنە بەرىلگەن ءرولدى دۇرىس داۋىس ىرعاعىمەن ويناۋعا تاربيەلەۋ.
ءادىس - تاسىلدەر: كورسەتۋ، ءتۇسىندىرۋ، ۇيرەتۋ، سۇراق - جاۋاپ.
كورنەكىلىك قۇرالدار: ۇيشىك، ورمان، تالدار، ورىندىق، ماسكالار، توسەك ورنى، بوتقا، ىدىستار، سەبەت، ءۇنتاسپا.
رولدە وينايتىندار:
اتا - رايىمبەك
اجە – التىنزەر
ماشا قىز – بايانسۇلۋ
ءۇش ايۋ
پاپاسى – ابدۋللاح
ماماسى – قاراقات
قىزى ميشۋتكا – نۇردانا
جۇرگىزۋشى: سالەم بالعىن بالالار!
بارلىعىڭ بەرمەن قاراڭدار!
ايۋلار جايلى ەرتەگى
سەندەرگە سىر شەرتەدى
ەرتەگىنى ەڭ قىزىق
ساحناعا ەنگىزدىك
باياندايىن كورىڭدەر،
ءوز باعاسىن بەرىڭدەر.
ەرتەكشى: باياعى ءبىر زاماندا ماشا دەگەن قىز بولىپتى. ءبىر كۇنى ماشا ورماننان بۇرلەر تەرىپ قايتايىن دەپ اجەسىنەن سۇرانادى.
اجەسى: جاقسى بارا عوي، ءبىراق ماعان تاقپاق ايتىپ بەرشى سوسىن جىبەرەمىن
ماشا: اجە دەگەن كوپ شىعار
مەنىڭ اجەمدەي جوق شىعار،
مەيىرىمدى ول كىسى
قانداي عاجاپ كۇلكىسى.
ەرتەگى قانداي كوپ ەدى
كۇندە ايتىپ بەرەدى.
قۋاناتىن بالاشا
اجەم مەنىڭ تاماشا.
اجەم مەنىڭ ءالى دە
ۇقسامايدى كارىگە
شاي قايناتىپ بەرەدى
ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ بارىنە.
اتا ۇلكەن كارىمىز
قۋات بەرەر ءدارىمىز
اۋليەدەي ايالاپ
ارداقتايمىز ءبارىمىز
اجەسى: جاقسى بارا عوي. قىزىم الىسقا ۇزاما، تەز قايتىپ كەل.
قىزى بايانسۇلۋ: جارايدى.
بايانسۇلۋ ورماندا ءبۇر تەرىپ ولەڭ ايتىپ ءجۇرىپ، اداسىپ كەتەدى.
قايتار جولدى تابا الماي، جىلايدى. قارنى اشادى، شولدەيدى، شارشايدى، ۇيقىسى كەلەدى.
ا - ۋ - ۋ - ۋ اتا، ا - ۋ - ۋ - ۋ اتا
ا - ۋ - ۋ – ۋ اجە، ا - ۋ - ۋ - ۋ اجە قايداسىڭدار، ماعان كومەكتەسىڭدەر!
ەرتەكشى: جولدى ىزدەپ تابا الماي، ورماندا تۇرعان ءبىر ۇيگە كەزىگەدى. ۇيشىك - ۇيشىك ۇيشىكتە كىم تۇرادى؟- دەپ ايقايلايدى، ەش دىبىس ەستىلمەدى. ۇيگە كىرسە ەشكىم جوق. بۇل ۇيدە ايۋلار مەكەندەيتىن. ايۋدىڭ اكەسى، شەشەسى، بالاسىن ەركەلەتىپ ميشۋتكا دەپ اتايتىن.
بايانسۇلۋ: اشىق تۇرعان ەسىككە كىرگەن بايانسۇلۋ داستارقاندا تۇرعان ءۇش تاباق بوتقانى كورەدى. ۇلكەن تاباق – اكەسىنىكى، ورتانشى تاباق شەشەسىنىكى، ال كىشكەنتاي تاباق – ميشۋتكانىكى ەدى. بايانسۇلۋ ۇلكەن تاباقتاعى ودان كەيىن ورتانشى تاباقتاعى بوكپەندى جەپ ەدى ءدامى ۇنامادى. ال كىشكەنتاي تاباقتاعىنى جەپ كورىپ ەدى ۇناپ قالدى. بوكپەندى بايانسۇلۋ تۇگەل جەپ قويادى. شارشاعان بايانسۇلۋ وتىرعىسى كەلىپ ەڭ ۇلكەن ورىندىققا وتىرىپ ەدى، قۇلاپ قالدى، ورتانشىسى ۇنامادى. ەڭ كىشكەنتاي ورىندىق وزىنە تۇپ – تۋرا ەكەن. بايانسۇلۋ تەربەلىپ ەدى، ورىندىق سىنىپ قالدى. بايانسۇلۋ ارعى بولمەگە كىرىپ ەدى وندا توسەكتەر بار ەكەن. بايانسۇلۋ ۇلكەن توسەككە جاتىپ ەدى، تىم بيىك بولدى. ورتانشى توسەك كەڭ بولدى. ال كىشكەنتاي توسەك بايانسۇلۋعا ءداپ ءدال كەلدى. سول توسەككە جاتقان بايانسۇلۋ ۇيىقتاپ قالادى. ءبىر مەزگىلدە ايۋلار ۇيلەرىنە ورالادى. شارشاپ كەلگەن ايۋلار اسىن ىشپەك بولادى.
ايۋلار: ءبىزدىڭ ۇيگە بىرەۋ كىرگەن سياقتى، ادامنىڭ ءيسى شىعادى.
وسىلايشا ايۋلار بايقاپ قالادى. ءوز تاماعىن كورگەن ايۋدىڭ اكەسى
ابدۋللاح: «مەنىڭ تاماعىما كىم تيىسكەن؟» دەدى گۇر ەتىپ.
قاراقات: «مەنىڭ بوكپەنىمدى دە تاتىپ كورىپتى»،- دەپ ايعاي سالدى.
نۇردانا: «مەنىڭ بوكپەنىمدى تۇگەلدەي جەپ قويىپتى»، دەپ شاڭك - شاڭك ەتتى.
ۇيىقتايتىن بولمەگە كىرسە:
ابدۋللاح: «مەنىڭ توسەگىمە كىم جاتپاق بولدى؟» دەدى گۇر ەتىپ.
قاراقات: «مەنىڭ توسەگىمدى دە ۋماجداپ تاستاپتى»،- دەپ ايعاي سالدى.
نۇردانا: «مەنىڭ توسەگىمدە جاتقان بايانسۇلۋدى كورىپ مىنە جاتىر ۇستاڭدار»، دەپ شاڭك - شاڭك ەتتى.
ايۋلاردىڭ داۋسىنان شوشىپ ويانعان بايانسۇلۋ قورقىپ كەتتى.
بايانسۇلۋ: مەنى جەمەڭدەرشى مەن سەندەرگە تاقپاق ايتىپ بەرەمىن.
ايۋلار: جارايدى.
بايانسۇلۋ: ايۋ وتىر پارتادا
ەكى قولى قالتادا
اپاي ساباق سۇراسا
دىم بىلمەيدى ماسقارا
مەن سەندەرگە جۇمباق جاسىرايىن شەشەسىڭدەر مە؟
ايۋلار: ءيا شەشەمىز.
بايانسۇلۋ: ءتاتى كورسە باس سالار
اينىمايدى بالادان
ءۇپ - ۇلكەن بوپ جاسقانار
كىپ-كىشكەنتاي ارادان (ايۋ)
مەنىمەن وينايسىڭدار ما؟
ايۋلار: ءيا وينايمىز.
بايانسۇلۋ: ايۋ، ايۋ تۇرشى
بەتى قولىن جۋشى
ايناعا قاراشى
شاشىڭدى تاراشى
ءاي - ءاي كويلەك كيشى
قانە مەنى قۋشى - دەپ بايانسۇلۋ قاشا جونەلەدى.
ايۋلار قورباڭداپ بايانسۇلۋعا جەتە الماي قالادى. وسىلايشا بايانسۇلۋ ايۋلاردان قۇتىلىپ، امان ەسەن اتاسى مەن اجەسىنە كەلەدى.
قورتىندى: سەندەرگە ەرتەگى ۇنادى ما؟ كىمنىڭ ءۇيى ەكەن؟ بايانسۇلۋ كىمنىڭ تاماعىن جەپ قويدى؟ بايانسۇلۋ ايۋلاردان قالاي قۇتىلدى؟
ەرتەگى نە جايىندا؟
بالالار: ەرتەگى بىزدەرگە ۇنادى. ەرتەگى ءۇش ايۋ تۋرالى.
وسىلايشا ەرتەگىمىز اياقتالدى.
تىڭداعاندارىڭىزعا راحمەت!
ساۋ بولىڭىزدار!
You Might Also Like
