ۇستاز - ۇلاعاتتى ۇعىم
ۇستاز - ۇلاعاتتى ۇعىم
ۇستاز... قانداي قاسيەتتى ءسوز! ءار ادامنىڭ جۇرەگىنە ەرەكشە جىلۋلىق نۇرىن سەبەتىن اياۋلى تۇلعا بەينەسىمەن وزەكتەس ۇعىم. ادام بالاسىنىڭ جۇرەگىندە ءقادىر تۇتىپ، قۇرمەتتەيتىن ەكى ۇعىم بولسا، سونىڭ ءبىرى ۇستاز. «ۇستاز» دەگەن قازاق بالاسى ءۇشىن قاشاندا قاسيەتتى، ءقادىرلى بولعان. «ۇستازدان تاربيە العان» نەمەسە «ۇستاز الدىن كورگەن» دەگەن سوزدەر قۇلاققا «انا تاربيەسىن العان» دەگەن سوزدەرمەن ۇشتاسىپ جاتادى. العاش ءارىپ تانىتىپ، ءومىردىڭ قىر سىرىن بىلۋگە، سان قيلى قۇبىلىستارىن تەرەڭ تۇسىنۋگە مۇرىندىق بولىپ، جان دۇنيەڭە نۇرلى شۋاق ءتۇسىرىپ، ادامگەرشىلىككە باۋلىعان ءمۇعالىمنىڭ بەينەسى كوڭىل تورىنەن ورىن الارى انىق. ۇستاز ءار ادامنىڭ جانىنا ءبىلىم ءدانىن سەۋىپ، ءار شاكىرتىن ايالاپ، ءومىر اتتى شەكسىز عالامعا توپشىسىن قاتايتىپ ۇشىرادى. دالىرەك ايتساق، ادامدى ءومىر سۇرە بىلۋگە تاربيەلەيدى. سول ءۇشىن بويىنداعى اسىل قاسيەتتەرىن شاكىرتتەرىنە ءسىڭىرىپ، تەر توگەدى.
مەنىڭ ويىمشا، كەز كەلگەن ءمۇعالىم ۇستاز بولا المايدى. سەبەبى، ۇستازدىق ونەر - تاعىلىمى تەرەڭ ونەر. ال ونەرلى بولۋ كەز كەلگەن ادامعا قونا بەرمەيدى. ولاي بولسا، شىن ۇستاز بولۋ ءۇشىن تابيعي دارىن، ىزگىلىكتى ىزدەنىس پەن ەرەن ەڭبەككە ۇشتاستىرىلۋى شارت. «شاكىرتسىز ۇستاز تۇل» دەگەن تەگىن ايتىلماسا كەرەك. دۇنيەدەگى سىيلى ادام دا ۇستاز. سەبەبى، شاكىرت ونەر، ءبىلىم، ادەپ تاربيە، كاسىپ ۇيرەتكەن ادامىنىڭ الدىندا ءوزىن ءومىر بويى قارىزدارمىن دەپ ساناپ، ۇستازىنىڭ كوزى تىرىسىندە ءوزىن، ولگەننەن كەيىن ارۋاعىن سىيلاپ، ارداقتاپ وتەدى.
شىن ۇستاز - ۇستاز بولۋدى بالالىق شاعىنان ارماندايدى. قيىندىعىمەن قىزىعى بىرگە جۇرەتىن وسىناۋ ماماندىقتىڭ شىنايى يەسى بولۋ ءۇشىن كوپ قيىندىقتاردان وتەدى. قيىن دەيتىنىم: ءار ساباعىڭا جەتە دايىندالىپ، بالالارعا ءبىلىم بەرىپ قانا قويماي، ءتالىم - تاربيە بەرۋ، ومىرگە يكەمدەۋ، ادالدىققا باۋلۋ، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى بويىنا دارىتۋ وڭاي شارۋا ەمەس. ال ولارمەن سىرلاسۋ، مەرەكەلىك شارالار ۇيىمداستىرۋ، تابيعات اياسىنا ساياحاتقا شىعۋ، كوڭىلدى كەزەڭدەرىن بىرگە ءبولىسۋ، بۇل ءبىر ساتكە ءوزىڭدى بالا سەزىنەتىن ەرەكشە ءبىر قىزىق شاقتار. بالالارعا ۇرىسىپ، جەكىپ، كەيىمەي اق، ولارمەن سىرلاسا وتىرىپ جان دۇنيەسىن ۇعىنۋعا بولادى. «ۇستاز بولۋ ءوز ۋاقىتىڭدى اياماي، وزگەنىڭ باقىتىن ايالاۋ» دەپ مۇحتار اۋەزوۆ ايتقانداي، ۋاقىتپەن ساناسپاي بالالاردىڭ بولاشاعى ءۇشىن ايانباي جۇمىس جاساساڭ، ەڭبەگىڭ ەش كەتپەيدى دەپ تۇسىنەمىن. قانشا جىل تەر توگىپ ەڭبەك ەتسەڭ دە، «بولدىم، تولدىم، مەن ءبارىن دە بىلەمىن» دەپ ايتۋعا بولمايدى. ۇستاز ۇنەمى ىزدەنىس ۇستىندە بولۋى كەرەك. ءومىر ءبىر ورنىندا تۇرمايدى، ۇنەمى العا جىلجىپ وتىرادى، وسىعان وراي جاڭا زاماننىڭ جاڭا ادامىن تاربيەلەۋ، وقىتۋ ءۇشىن ۇنەمى ىزدەنىپ، ءبىلىمىن، بىلىكتىلىگىن ارتتىرىپ وتىرۋ كەرەك.
بىلگەن سايىن كەلەدى بىلە بەرگىم،
بىلە بەرۋ ەمەس پە تىلەگى ەلدىڭ؟!
بەلدەن اسساڭ، الدىڭدا بەل كورىنسە،
قىزىققاننان كەلمەي مە، جۇرە بەرگىڭ؟!
سوندىقتان دا كەلەدى بىلە بەرگىم...
ۇستاز بالا الدىندا ءوزىنىڭ ءجۇرىس تۇرىسىمەن، كيىم كيىسىمەن، سويلەۋ شەبەرلىگىمەن، داۋىس ىرعاعىمەن ياعني بارلىق جاعىنان ۇلگى بولۋى قاجەت. قازىرگى جاس جەتكىنشەكتەر ءمۇعالىم بولۋدان قاشادى، ياعني ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتەن، قيىندىقتان قاشادى. ال قيىندىقسىز ءىس بولمايدى. سونىمەن قاتار قازىرگى زاماندا جۇرەگىنىڭ قالاۋىنسىز جوعارعى وقۋ ورنىن ءبىتىرىپ كەپ، مەكتەپتە جۇمىس جاساپ جاتقان جاس ماماندار دا بارشىلىق. ولاردان قانداي مامان شىقپاق جانە بالالارعا قانداي ءبىلىم بەرمەك؟ ماماندىعىن جەتىك بىلمەگەن ەمەس، جەتىك بىلۋگە ۇمتىلماعان، تالپىنباعان ءمۇعالىم ناعىز بەيشارا دەۋگە بولادى. ارينە، بارلىق ۇستازداردى ايتپايمىن، ۇستاز بولۋدى ارمانداپ، «ديپلوممەن اۋىلعا» باعدارلاماسىمەن قيىندىقتان قاشپاي، اۋىلعا بارىپ ۇستازدىق جولىن اۋىلدان باستاعان جاس ماماندار دا بارشىلىق، ولارعا ەڭبەكتەرىڭ جانسىن، بەينەتتەرىڭنىڭ زەينەتىن كورىڭىزدەر، ەشقاشان ۋاقىتپەن ساناسپاي ەڭبەك ەتىڭىزدەر، تۇبىندە سىزدەردەن جاقسى مامان شىعادى. سەبەبى سىزدەردىڭ الدارىڭىزدا ءومىرىمىزدىڭ اسا باعالى يەلەرى، بولاشاعىمىز، ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى، جاس وركەندەرىمىز وتىر دەگىم كەلەدى. جاڭا زامانعا ساي جىگەرلى دە نامىستى ۇلدارىمىزدى، يناباتتى دا يبالى قىزدارىمىزدى ءبىلىم نارىمەن سۋسىنداتىپ قانا قويماي، قازاقى بولمىسىمىزبەن تاربيەلەۋگە اتسالىسايىق.
اكتوبە وبلىسى، بايعانين اۋدانى،
جاڭاتاڭ ورتا مەكتەبىنىڭ
ورىس ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
اينۋر تۋلەۋوۆا جۋمابايەۆنا
ۇستاز... قانداي قاسيەتتى ءسوز! ءار ادامنىڭ جۇرەگىنە ەرەكشە جىلۋلىق نۇرىن سەبەتىن اياۋلى تۇلعا بەينەسىمەن وزەكتەس ۇعىم. ادام بالاسىنىڭ جۇرەگىندە ءقادىر تۇتىپ، قۇرمەتتەيتىن ەكى ۇعىم بولسا، سونىڭ ءبىرى ۇستاز. «ۇستاز» دەگەن قازاق بالاسى ءۇشىن قاشاندا قاسيەتتى، ءقادىرلى بولعان. «ۇستازدان تاربيە العان» نەمەسە «ۇستاز الدىن كورگەن» دەگەن سوزدەر قۇلاققا «انا تاربيەسىن العان» دەگەن سوزدەرمەن ۇشتاسىپ جاتادى. العاش ءارىپ تانىتىپ، ءومىردىڭ قىر سىرىن بىلۋگە، سان قيلى قۇبىلىستارىن تەرەڭ تۇسىنۋگە مۇرىندىق بولىپ، جان دۇنيەڭە نۇرلى شۋاق ءتۇسىرىپ، ادامگەرشىلىككە باۋلىعان ءمۇعالىمنىڭ بەينەسى كوڭىل تورىنەن ورىن الارى انىق. ۇستاز ءار ادامنىڭ جانىنا ءبىلىم ءدانىن سەۋىپ، ءار شاكىرتىن ايالاپ، ءومىر اتتى شەكسىز عالامعا توپشىسىن قاتايتىپ ۇشىرادى. دالىرەك ايتساق، ادامدى ءومىر سۇرە بىلۋگە تاربيەلەيدى. سول ءۇشىن بويىنداعى اسىل قاسيەتتەرىن شاكىرتتەرىنە ءسىڭىرىپ، تەر توگەدى.
مەنىڭ ويىمشا، كەز كەلگەن ءمۇعالىم ۇستاز بولا المايدى. سەبەبى، ۇستازدىق ونەر - تاعىلىمى تەرەڭ ونەر. ال ونەرلى بولۋ كەز كەلگەن ادامعا قونا بەرمەيدى. ولاي بولسا، شىن ۇستاز بولۋ ءۇشىن تابيعي دارىن، ىزگىلىكتى ىزدەنىس پەن ەرەن ەڭبەككە ۇشتاستىرىلۋى شارت. «شاكىرتسىز ۇستاز تۇل» دەگەن تەگىن ايتىلماسا كەرەك. دۇنيەدەگى سىيلى ادام دا ۇستاز. سەبەبى، شاكىرت ونەر، ءبىلىم، ادەپ تاربيە، كاسىپ ۇيرەتكەن ادامىنىڭ الدىندا ءوزىن ءومىر بويى قارىزدارمىن دەپ ساناپ، ۇستازىنىڭ كوزى تىرىسىندە ءوزىن، ولگەننەن كەيىن ارۋاعىن سىيلاپ، ارداقتاپ وتەدى.
شىن ۇستاز - ۇستاز بولۋدى بالالىق شاعىنان ارماندايدى. قيىندىعىمەن قىزىعى بىرگە جۇرەتىن وسىناۋ ماماندىقتىڭ شىنايى يەسى بولۋ ءۇشىن كوپ قيىندىقتاردان وتەدى. قيىن دەيتىنىم: ءار ساباعىڭا جەتە دايىندالىپ، بالالارعا ءبىلىم بەرىپ قانا قويماي، ءتالىم - تاربيە بەرۋ، ومىرگە يكەمدەۋ، ادالدىققا باۋلۋ، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى بويىنا دارىتۋ وڭاي شارۋا ەمەس. ال ولارمەن سىرلاسۋ، مەرەكەلىك شارالار ۇيىمداستىرۋ، تابيعات اياسىنا ساياحاتقا شىعۋ، كوڭىلدى كەزەڭدەرىن بىرگە ءبولىسۋ، بۇل ءبىر ساتكە ءوزىڭدى بالا سەزىنەتىن ەرەكشە ءبىر قىزىق شاقتار. بالالارعا ۇرىسىپ، جەكىپ، كەيىمەي اق، ولارمەن سىرلاسا وتىرىپ جان دۇنيەسىن ۇعىنۋعا بولادى. «ۇستاز بولۋ ءوز ۋاقىتىڭدى اياماي، وزگەنىڭ باقىتىن ايالاۋ» دەپ مۇحتار اۋەزوۆ ايتقانداي، ۋاقىتپەن ساناسپاي بالالاردىڭ بولاشاعى ءۇشىن ايانباي جۇمىس جاساساڭ، ەڭبەگىڭ ەش كەتپەيدى دەپ تۇسىنەمىن. قانشا جىل تەر توگىپ ەڭبەك ەتسەڭ دە، «بولدىم، تولدىم، مەن ءبارىن دە بىلەمىن» دەپ ايتۋعا بولمايدى. ۇستاز ۇنەمى ىزدەنىس ۇستىندە بولۋى كەرەك. ءومىر ءبىر ورنىندا تۇرمايدى، ۇنەمى العا جىلجىپ وتىرادى، وسىعان وراي جاڭا زاماننىڭ جاڭا ادامىن تاربيەلەۋ، وقىتۋ ءۇشىن ۇنەمى ىزدەنىپ، ءبىلىمىن، بىلىكتىلىگىن ارتتىرىپ وتىرۋ كەرەك.
بىلگەن سايىن كەلەدى بىلە بەرگىم،
بىلە بەرۋ ەمەس پە تىلەگى ەلدىڭ؟!
بەلدەن اسساڭ، الدىڭدا بەل كورىنسە،
قىزىققاننان كەلمەي مە، جۇرە بەرگىڭ؟!
سوندىقتان دا كەلەدى بىلە بەرگىم...
ۇستاز بالا الدىندا ءوزىنىڭ ءجۇرىس تۇرىسىمەن، كيىم كيىسىمەن، سويلەۋ شەبەرلىگىمەن، داۋىس ىرعاعىمەن ياعني بارلىق جاعىنان ۇلگى بولۋى قاجەت. قازىرگى جاس جەتكىنشەكتەر ءمۇعالىم بولۋدان قاشادى، ياعني ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتەن، قيىندىقتان قاشادى. ال قيىندىقسىز ءىس بولمايدى. سونىمەن قاتار قازىرگى زاماندا جۇرەگىنىڭ قالاۋىنسىز جوعارعى وقۋ ورنىن ءبىتىرىپ كەپ، مەكتەپتە جۇمىس جاساپ جاتقان جاس ماماندار دا بارشىلىق. ولاردان قانداي مامان شىقپاق جانە بالالارعا قانداي ءبىلىم بەرمەك؟ ماماندىعىن جەتىك بىلمەگەن ەمەس، جەتىك بىلۋگە ۇمتىلماعان، تالپىنباعان ءمۇعالىم ناعىز بەيشارا دەۋگە بولادى. ارينە، بارلىق ۇستازداردى ايتپايمىن، ۇستاز بولۋدى ارمانداپ، «ديپلوممەن اۋىلعا» باعدارلاماسىمەن قيىندىقتان قاشپاي، اۋىلعا بارىپ ۇستازدىق جولىن اۋىلدان باستاعان جاس ماماندار دا بارشىلىق، ولارعا ەڭبەكتەرىڭ جانسىن، بەينەتتەرىڭنىڭ زەينەتىن كورىڭىزدەر، ەشقاشان ۋاقىتپەن ساناسپاي ەڭبەك ەتىڭىزدەر، تۇبىندە سىزدەردەن جاقسى مامان شىعادى. سەبەبى سىزدەردىڭ الدارىڭىزدا ءومىرىمىزدىڭ اسا باعالى يەلەرى، بولاشاعىمىز، ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى، جاس وركەندەرىمىز وتىر دەگىم كەلەدى. جاڭا زامانعا ساي جىگەرلى دە نامىستى ۇلدارىمىزدى، يناباتتى دا يبالى قىزدارىمىزدى ءبىلىم نارىمەن سۋسىنداتىپ قانا قويماي، قازاقى بولمىسىمىزبەن تاربيەلەۋگە اتسالىسايىق.
اكتوبە وبلىسى، بايعانين اۋدانى،
جاڭاتاڭ ورتا مەكتەبىنىڭ
ورىس ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
اينۋر تۋلەۋوۆا جۋمابايەۆنا
You Might Also Like
-
قاي مامان دا تاپسا ومىردەن تۇراعىن،
