InfoHub Logo

ۇستاز ماماندىعىن دايىنداۋ، ونىڭ شەبەرلىگىن جەتىلدىرۋ جولىنا، تاسىلىنە جاڭا پىكىر قوسۋ
مەكتەپتانۋ عىلىمىنىڭ ىرگەلى ءبىر سالاسى - ۇستاز ءىلىمى. ول مەكتەپتانۋ عىلىمىنا تومەندەگى پروبلەمالاردى شەشۋدىڭ عىلىمي نەگىزىن انىقتاپ بەرەدى.

- ءبىلىم سالاسىنىڭ مەنەدجمەنتىنە ساي، پروفەسسور - وقىتۋشى اندراگوگ، مەنەدجەر - پەداگوگ، جەتىك تاربيەشىلەر مەن مامان پەداگوگتار قانداي بولۋ كەرەكتىگىن ولاردى ىرىكتەپ تاڭداپ الۋ كورسەتكىشتەرىن ءار مەملەكەتتىڭ دامۋ دارەجەسىنە لايىقتى تۇردە كورسەتەدى؛
- وسى جەتىك مامانداردى دايىنداپ، ارى قاراي ولاردى جەتىلدىرۋ جولىن كورسەتۋمەن قاتار الەمدەگى بۇل قۇبىلىستىڭ دامۋ تەندەنسياسىن، كەز - كەلگەن ەلدىڭ قولى جەتكەن تابىسىنىڭ سىرىن اشادى، تاجىريبەسىن ءوز وتانىندا ىسكە اسىرۋ مۇمكىندىگىن شەشەدى.

- وسى جەتىك مامانداردى تاڭداپ دايىنداۋداعى ءوز مەملەكەتىنىڭ دامۋ تاريحىنا تالداۋ جاساپ، كەلەشەگىن فيلوسوفيالىق - پەداگوگيكالىق سونى يدەيالارمەن جەبەپ وتىرۋى ءتيىس.

قازاق ەلىندە ۇستاز ءىلىمىنىڭ دامىعان ءداستۇرى دە بار، جيناقتالعان تاجىريبە، قورىتىلعان تۇجىرىم دا بار. ونىڭ ىشىندە، ۇستازعا دەگەن جالپاق جۇرتىڭ وڭدى كوزقاراسى، ولاردى قۇرمەتتەپ سىيلاپ، قادىرلەپ ايالايتىن اتا سالتىمىز بار. ونداي ءۇردىستىڭ قالىپتاسۋ سەبەبى تەرەڭدە جاتىر. ەجەلگى ەسكى زاماننان باستاپ كۇنى بۇگىنگە دەيىن عۇمىر كەشكەن قازاق حالقى - وتباسى، اۋلەت، اۋىل، اتا - رۋ، تايپا،- توپ، وداق، ۇلت قاتارلى قاۋىمداستىقتىڭ سان ءتۇرىن قۇراي وتىرىپ، ەلدىككە جەتىپ، اتى ايگىلى (شامامەن 16 يمپەريا ورناتىپ) مەملەكەت قۇرىپ، ۇلى دالا كەڭىستىگىندە بەس مىڭنان استام ۋاقىت تىرشىلىك ەتكەن كونە، تەكتى، بايىرعى قاۋىم. مەملەكەتتىڭ شاڭىراعى ءبىر دە بيىكتەپ، ءبىر دە شايقالىپ، سكيفتەردىڭ تۇڭعىش پاتشاسى تورعىتايدان باستاپ، قازاقتىڭ سوڭعى حانى كەنەسارىعا دەيىنگى ۋاقىت كەڭىستىگىندە تاسقىن سۋداي ساپىرىلعان ساق، عۇن، تۇركى، وعىز - قىپشاق ۇرپاقتارى ۇزاق سونار تاريحىن نايزانىڭ ۇشىمەن عانا ەمەس، اقىل - پاراسات كۇشىمەن دە، ۇرپاق تاربيەلەۋ ىسىمەن دە، ۇلاعاتتى ۇلگى ونەگەلى سوزىمەن دە، «كىسى» بولدىرۋ امال - ايلاسىمەن دە، اقىل - كەڭەس ۇلگىسىمەن دە ايشىقتاپ، بىزگە سارقىلماس ءىلىم مۇراسىن ميراس ەتتى. قازاقتىڭ تاربيەلەۋ ءىلىمى قالىپتاسىپ، دامىپ، ىسكە اسۋ بارىسىندا تالاي ۇلىق ۇستازدار تۋىپ شىقتى، اۋلەت مەكتەبىنىڭ سان ءتۇرى پايدا بولدى. بۇل مەكتەپتەردىڭ باس ۇستازدارى انا مەن دانا، اتا مەن اجە، اكە مەن شەشە، اعا مەن كوكە، دوس پەن تانىس، جەڭگە مەن جەزدە سياقتى ۇلاعاتتى ۇستازدار ەسىمى، ءىس - ارەكەتى ەل ەسىندە، حالىق جادىندا ماڭگى ساقتالعان. ۇلى دالانىڭ ۇلىق ۇستازدارىنىڭ اقىل پاراساتى مەن تاجىريبەسى نەگىزىندە: «كوشپەلى تۇرمىسقا سايكەسكەن، كيىز تۋىردىقتىلارعا (قازاق، قىرعىز، مونگول) ورتاق جاس ۇرپاقتى وقىتىپ ءبىلىم بەرەتىن، تاربيەلەپ ۇلگى ونەگە كورسەتەتىن، ەڭبەك پەن ونەرگە باۋليتىن، ومىرگە دايىندايتىن، وزدەرىنە عانا ءتان وقۋ ءبىلىم جۇيەسى قالىپتاسقان. ال، كەڭەس داۋىرىندە بۇل ءۇردىس باسقا ارناعا تۇسسە داعى وتىرىقشى ەل جۇيەسىندەگى ۇلگىسىنە كوشتى. ونىڭ دا بەرگەنى بار بولدى. ول شاقتا قازاقتىڭ نەبىر ۇلاعاتتى ۇستازدارى، ۇستازدىق ىلىمىنە باعا جەتپەس ۇلكەن ۇلەس قوستى. الايدا زامان وزگەردى، ءداۋىر جاڭالاندى، ۇستازدىق ءىلىم دە جاڭا بەلەسكە كوتەرىلۋى ءتيىستى بولدى. مۇنى ۇستازدار قاۋىمى، قوعام بولىپ تۇسىنگەندىكتەن، تاۋەلسىزدىك ورناپ بەكي باستاعان شاعىنان قولعا الىپ كەلەدى.

«شىندىعىندا، مۇعالىمدەر – بارلىق ماماندىق يەسىن وقىتىپ، تاربيەلەيتىن ابزال جاندار» «ءمۇعالىم ماماندىعى – بارلىق ماماندىقتىڭ اناسى» دەپ قالاي ءدال تاۋىپ ايتقان دەيسىڭ. ۇستاز - ءارى اكتەر، ءارى فيلوسوف، ءارى شاكىرتىنىڭ اتا - اناسى، قامقورشىسى، ءقادىرلى جاقىنى، جاناشىرى». تالانتتى، العىر، ەڭبەككەر، ىزدەنگىش ۇستازدار كوپ. ءوز ءىسىن جەتىك بىلەتىن ءمۇعالىم ۇلتىمىزدىڭ ماقتانىشى، ونداي ماقتانارلىق ءمۇعالىم ءقازىر ءاربىر مەكتەپتە بار، وعان قۋانىپ، ولاردان ءتالىم الىپ، ءوسىپ وربۋدەمىز. وسىلاردىڭ قالىپتاسۋ، دامۋ، جەتىلۋ جولىن پايىمداساق: ا). ۇستازدىق ماماندىقتى، جان - تانىمەن جاسىنان تاڭداعان، بۇل تاڭداۋعا اسەر ەتۋشى جاقىن ورتاسى: اكە – شەشەسى، اعا – باۋىرى، وقىپ ءبىلىم العان مەكتەبى. ءتالىم - تاربيە بەرگەن ۇستازى؛ ءا). ولاردىڭ بالالىق شاعىندا ۇستازدىققا ءسال دە بولسا يكەمى تۋما بەيىمدى جەكە باسىنىڭ دارالىعى وزىنە دە وزگەگە دە سەزىلىپ بەلگى بەرگەن. سوندىقتان، مەكتەپتەگى بالالار ۇيىمىنىڭ العاشقى باسقىشىندا، «ۇيىمداستىرۋشى، جەتەكشى» ىنتالى، بەلسەندىلىگىمەن تانىلىپ كوزگە تۇسكەندەر؛

ب). كەزدەيسوق بولسا دا، نە تاعدىردىڭ بۇيرىعىمەن، پەداگوگ كادرلەر دايىندايتىن ارناۋلى ورتا جانە جوو - نا وقۋعا ءتۇسىپ، ونى ەل قاتارلى وقىپ ءبىتىرىپ، ۇستازدىققا شىڭداۋدىڭ شىنىققان ورداسىنا تاپ بولىپ، وزىق ۇستازدار قولىندا ايالانىپ، دارىنى اشىلىپ، تالانتى جەتىلگەن وزات ۇستازدار دا بار.

قازاق قوعامى العا جىلجىپ ىلگەرىلەپ دامىپ كەلەدى، ال سول قوعاممەن بىرگە ءبىزدىڭ جاس ۇرپاقتىڭ سانا – سەزىمى، وي - ءورىسى دە قاتار قالىسپاي دامۋ ۇستىندە. سونىڭ نەگىزىندە ءبىلىم بەرۋشى ۇستازدار، ءبىلىم بەرۋ بارىسىندا جەتىلگەن سانانىڭ الدىنا ءتۇرلى جاڭا زاماناۋي وقىتۋ ءادىس - تاسىلدەرىن ۇسىنىپ جاڭاشىل ءبىلىم بەرۋدى جالعاستىرۋدا.

بالا جانىنىڭ باعبانى، جاس ۇرپاققا ءبىلىم مەن تاربيە بەرەتىن ءمۇعالىم ارى تازا، ادەپتى، وي - ءورىسى كەڭ، جان - جاقتى ءبىلىمدى، ۇستامدى، ءوز ويىن شاكىرتىنە انىق، ءدال جەتكىزەتىن بولۋى ءتيىس. ول ۇنەمى ىزدەنىپ، ءبىلىمىن تولىقتىرىپ وتىرسا، ونىڭ ومىرلىك ۇستانىمى تۇراقتى، كۇش - قۋاتى، كوڭىلى ءاردايىم جوعارى، ساباق بەرۋ ساپاسى ارتا ءتۇسىپ، ەڭبەگى ەلەنەدى. ءبىلىم بەرۋدەگى جاڭالىق پەن قوعامداعى جاڭالىق ءبىر ماقساتتى كوزدەيدى، ولار دامۋ مەن پروگرەستىڭ قابىلەتىن ارتتىرۋى قاجەت. ۇستازدىڭ وركەنيەتتىلىگىنە، زيالىلىعىنا، پاراساتتىلىعىنا، دارىندىلىعىنا بايلانىستى كوپ ماسەلەلەر بار. «بالا جۇرەگى مىڭ ىشەكتى اسپاپ، كۇيلەۋ وڭاي ءىس ەمەس، سوندىقتان دا ۇستازدىققا جەتىك ۇيرەنۋ كەرەك. تاجىريبەسىز، جاتتىعۋسىز، تالداۋسىز، رۋحاني دامۋسىز جاقسى ۇستاز بولۋ قيىن. ادام قاسيەتىن ىزدەپ تابۋ جانە جەتىلدىرۋ – ۇستازدىڭ اۋىر جۇگى. سوندىقتان، ءمۇعالىمدى دايىنداۋ جاڭا تالاپ تىلەكتەرگە ساي بولۋى مىندەتتى. مۇعالىمگە جان جاقتى ءبىلىم بەرىپ، مەملەكەت قامقورلىقتى ناقتىلاپ، تۇرمىس جاعدايىنا كومەكتەسىپ، ەڭبەك اقىسىن دۇرىس تولەپ، قوعامعا بىردەن ءبىر كەرەكتى ادامدار ەكەندىگىنە كوڭىل ءبولىنۋى كەرەك. جاعدايى بولماعان ءمۇعالىم جادىراپ جۇمىس ىستەي المايدى. مۇعالىمگە قانداي قوعامدىق قيىنشىلىق بولسا دا، سەنىم ءبىلدىرىپ، كومەك كورسەتۋ ۇكىمەتتىڭ دە، جەرگىلىكتى باسشىلاردىڭ دا، بارلىق حالىقتىڭ دا پارىزى. مۇنى ىستەمەسەك، كەلەشەك قوعامنىڭ ازاماتتارى ادامدىق قاسيەتتەن ايىرىلىپ قالۋى تاڭدانارلىق ءجايت ەمەس. ولاي بولسا، ايتۋلى (ءجاي عانا قاتارداعى ۇستاز - زامان تالابىن قاناعاتتاندىرا الماي قالعانى تۇسىنىكتى عوي) پەداگوگ كادرلەردى؛ پروفەسسور - وقىتۋشى، اندراگوگ، مەنەدجەر - پەداگوگ، عالىم – ۇستازداردى تاڭداپ تاۋىپ، وقىتىپ جەتىلدىرىپ، دايىنداپ ۇسىنۋدىڭ عىلىمي نەگىزىن ايقىنداۋشى ۇستازدىق ءىلىمىن جەتىلدىرمەي، بۇل ىستە ءوز باعىت - باعدارىمىزدى ايقىنداماي ەلباسىنىڭ «بارلىق جاستاعى ازاماتتاردى قامتيتىن ءبىلىم بەرۋ ىسىندە ءوزىمىزدىڭ وزىق جۇيەمىزدى قۇرۋدى جەدەلدەتۋ قاجەت.»- دەگەن ايقىن ماقساتىن جۇزەگە اسىرا المايمىز. مامان پەداگوگ كادرلەردى دايىندايتىن ءوزىمىزدىڭ وزىق جۇيەمىزدى قۇرۋ ىسىندە دەمەۋ بولارلىق بىرنەشە پىكىر ۇسىنامىن:

1. كەلەشەكتىڭ ايتۋلى ۇستازىن تاڭداپ تابۋ، ونىڭ مامان ۇستاز بولۋىنا جول اشاتىن وردا -
وقۋشىنىڭ ءوزى وقىعان مەكتەبى. بۇل الەم جۇرتىندا ورنىققان اكسيوما. بۇل اكسيومانى قازاقستاننىڭ ورتا ءبىلىم بەرۋ اۋماعىندا قالاي جۇزەگە اسىرۋعا بولاتىنىن ايتىپ كورەلىك.
قازاقستانداعى جالپى ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە ەنەتىن مەكتەپتەردىڭ 70 - 75%- ى اۋىلدىق جەرلەردە ورنالاسقان. سونىڭ باسىم كوپشىلىگى شاعىن جيناقتالعان مەكتەپتەر قۇرامىنا ەنەدى. ەجەلدەن وسى ءبىلىم مەكەمەلەرىندەگى ءبىلىم نەگىزى قالاناتىن باستاۋىش ءبىلىم سالاسىنا مامانداردى پەداگوگيكالىق كوللەدجدەر دايارلاپ كەلەدى. وعان سوڭعى كەزدەرى «بالاپان» باعدارلاماسى اياسىندا بارلىق اۋىلدىق، سەلولىق، كەنتتىك جەرلەردە اشىلىپ جاتقان شاعىن ورتالىقتارعا مەكتەپكە دەيىنگى تاربيەشى ماماندارىن دايارلاۋ ۇلەسىنىڭ ارتقانىن قوسىڭىز. وسى مەكتەپتەردى مۇعالىممەن قانىمداۋ ءىسى قاشاننان اكتۋالدى بولعان كازىرگى كەزەڭدە تالانتتى، دارىندى، جەتىك ماماندارمەن قانىمداۋ تىپتەن كۇردەلەنىپ كەتتى. «اۋىلعا ديپلوممەن»، «اۋىلدى كوركەيتۋ ەلدى كوركەيتۋ» قاتارلى ءىس - شارالار جۇزەگە اسىرىلدى. ولار دا بەلگىلى دارەجە دە ناتيجە بەردى. الايدا، اتالمىش ماسەلەنى تۇبەگەيلى شەشپەدى. وسى اۋىلدا ورنالاسقان ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردىڭ پەداگوگيكالىق كوللەج، پەداگوگيكالىق جوو - ىنا تۇسپەك تالاپكەرلەرلەرگە گرانتتى وقۋ ورىندارى ەمەس، سول اۋىلدىق مەكتەپتەر بەرۋ قاجەت. تالاپكەرلەردىڭ ءبىلىم دەڭگەيى مەن ۇستازدىق ونەرگە بەيىمدىلىگىن سول مەكتەپ ۇجىمىنداي جاقسى بىلەتىن، تولىق انىقتايتىن ەش تەست، سىناق الەمدە جوق. كەلەشەكتە وسى اۋىلعا ءمۇعالىم بولاتىن ۇستازدىڭ وزات ۇستاز بولۋىن تىلەمەيتىن سول اۋىلدا ءبىر جان جوق. وزات ۇستاز، دارىندى، تالانتتى وقۋشىدان شىعادى. بۇل تالاپتى قانىمدايتىن وقۋشى سول اۋىلدان تابىلماۋى دا مۇمكىن نەمەسە گرانت سانىنان ارتىق ۇمىتكەر بولۋى دا مۇمكىن. ونى سول اۋماقتىق ءبىلىم دەپەرتامەنتى رەتتەيدى. ءوز مامانىن دايىنداۋعا ولاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن وسى ارەكەت ارقىلى دا ارتتىرۋعا بولادى. شەت ەلدە وسى باعىتتاعى تاجىريبە وتە مول. جاستار باسەكەگە ءتۇسىپ، ۇستازدىق ماماندىعىن تاڭدايتىن ەل دە بار. بىزدەگى تولەم ارقىلى (كرەديتتىك) ۇستازدىق ماماندىعىن وقيتىندارعا ەشبىر شەك قويماۋ كەرەك. ءبىر ۇستازدىق مامان لاۋازىمىنا پەداگوگيكالىق مەكتەپتەردى بىتىرگەن جەتىك 2 - 3 ماماندار كەزەكتە تۇرىپ، شەبەرلىگى ارقىلى سىنالىپ قىزمەت اتقاراتىن وقۋ ورىندارى بار. سوندىقتان، ولاردا عالىم بولۋ وڭاي، ۇستاز بولۋ قيىن دەگەن قاعيدا قالىپتاسقان.

2. ءبىلىم عىلىمنىڭ قوعامداعى، الەۋمەتتەگى، ەكونوميكاداعى، وندىرىستەگى، تۇرمىستاعى، ومىردەگى ءمان مازمۇنى وسى زاماندا تولىق ايقىندالىپ، قوعامنىڭ جەتەكشى كۇشى، دامۋدىڭ نەگىزگى تىرەگى، پايدا تابۋدىڭ باستى كوزى ەكەنى ابدەن انىقتالعان. ءتىپتى، «ءبىلىمىڭ بولسا اقشا تابۋ وڭاي، بىلىكتى بولساڭ پايدا تابۋ وڭاي» - دەگەن ۇستانىم ورنىققان. ال، ءمۇعالىم ءۇشىن ءبىلىمنىڭ بىرنەشە سالاسى قاتارىنان قاجەت بولاتىنى تىپتەن اۋىر جۇك. ماسەلەن ەلەكترونيك ينجەنەرگە نانوتەحنولوگيا مەن ەلەكترونيكانىڭ سان - سالاسىن جەتىك ءبىلىپ، قولدانبالى تەحنولوگيانىڭ قىر - سىرىن تۇسىنە السا تالايعا قول جەتكىزىپ، ارى قاراي ءوزىن - ءوزى جەتىلدىرە الادى. ال، ءمۇعالىم ءۇشىن، پاندىك عىلىمدى يگەرىپ، ادامتانۋ مەن پەداگوگيكانى، مەتوديكانى جەتىك مەڭگەرسە داعى ادامنىڭ جان سارايىنا ءۇڭىلىلىپ، جان سىرىن اشا الاتىن، بارشاعا جان جىلۋىن جەتكىزە الاتىن قابىلەت قارىم كەرەك. ءمۇعالىم مۇنىڭ ءبارىن وقىپ قانا يگەرە قويمايدى. ال، ءومىر شە؟ مۇعالىمنەن وسىنىڭ ءبارىن يگەرمەسەڭ مەكتەپ تابالدىرىعىنان اتتاما دەيدى. سەبەبى، سىنىپتا، ءبارىن بىلەتىن، كوزىمدى زەردەمدى اشاتىن، كوكىرەگىمدى كەڭەيتەتىن، جانىمدى تانيتىن پەرىشتەم كەلە جاتىر دەپ ءسابي وتىر. ال، ءبىزدىڭ بۇگىنگى جاعدايىمىزدا، عىلىمنان ازدى – كوپتى وقىپ - ءبىلىپ توقىعانى بار بولعانىمەن ۇستازدىق شەبەرلىكتى يگەرمەگەن، جان - جاعىنا جاۋتاڭداي قاراپ، وقۋشى شاكىرتتەرىنەن نە بولماسا ارىپتەستەرىنەن يمەنە باسىپ، جاس ءمۇعالىم « مەكتەپ كەمەسىنە» اتتاپ كىرەدى. ال، ونى وقىتىپ دايىنداعان، مەكتەبى:« ۇستازدىق شەبەرلىكتى ومىردە ءوزى يگەرەدى.» «كوش جۇرە تۇزەلەدى»- بارىمىزدە سولاي ءمۇعالىم بولعامىز»- دەپ، قول بۇلعاپ الىستاي بەرەدى. جاس ۇستاز ءبىر كەمەدەن ەكىنشى كەمەگە وسىلاي اۋىسادى. وزىندە ۇستازدىق العىر قابىلەت بولعان سوڭ ونىڭ ۇستىنە جاس ۇستازدى جەتىلدىرىپ باۋلىپ اكەتەتىن ۇستازدىق ۇيىعان ورتاعا كەزىككەن سوڭ ۇستازدىق شەبەرلىكتى يگەرۋى يگەرەدى عوي. الايدا،، ونىڭ وزىنە 3 - 5 جىل كەرەك. وسى كەزدە كەشە عانا پەرىشتەدەي كۇتكەن شاكىرت الدىندا تالاي اعاتتىق جىبەرىپ، نەلەر توسقاۋىلعا كەزىگىپ، كوپتەگەن قيىنشىلىقتاردى باسىنان كەشىرەدى. ال، العاشقى شاكىرتتەرىنىڭ وقۋ ءبىلىم يگەرۋىنە، ءتالىم تاربيە كورۋىنە بەلگىلى مولشەردە زيانىن تيگىزەدى. ارى الدىندا، ول ءوزىن - ءوزى قيناپ، قيانات جاسادىم دەپ سوگەدى. وسىدان بولىپ، كەيبىرى مەكتەپتى تاستاپ كەتەدى. وسىنىڭ بارىنە كىم كىنالى؟ ونى قالاي جويۋىمىز كەرەك؟ مۇنىڭ بارىنە ۇستازدىق ءىلىمى باياعىدا جاۋاپ بەرگەن ەدى. ونى تىڭدايتىن جان جوق قوي.

3. جەتىك مامان، بىلىكتى ۇستاز دايىنداپ جەتىلدىرۋدىڭ نەگىزى وقۋ ءبىلىم بەرۋ جۇيەمىزگە بايلانىستى. ءبىلىم بەرۋ دەگەن نە؟ اعا ۇرپاقتىڭ ومىرىندە جيناقتاعان بىلىمدەرىن جاڭا ۇرپاققا جالعاستىرۋ. بۇل ءۇردىس حات شوت تانىماعاندارعا قالاي بەرىلىپ ەدى. وسى تۇرعىدا تاريحي تاجىريبە بار ما؟ بار. ولارعا، جازۋ سىزۋدى ۇيرەتىپ، ساۋاتىن اشىپ، وقىپ ۇيرەنەتىن مۇمكىندىك تۋعىزعان، تاجىريبەمىز بارما ەدى؟ بار. ءتىپتى ولارعا جازۋ سىزۋ ۇيرەتە الماساق تا، ولاردىڭ كوكىرەك كوزىن اشا العان تاجىريبەمىز بار ما؟ بار. ايتالىق، كۇنى ەرتەڭ اق، لاتىن الىپبيىنە كوشەمىز، سونى جاس ۇرپاققا يگەرتەتىن ءادىس – امالىمىز، تەوريالىق جانە پراكتيكالىق ايلا ءتاسىلىمىز دايىن با؟ وسىلاردى جۇزەگە اسىراتىن ماماندى بۇگىنگى زامان قازاقستاندىق ءمۇعالىمى دەيمىز ەمەس پە؟ بۇگىنگى قازاقستاندىق ءمۇعالىم بولۋ ءۇشىن ساۋاتىمىز جان جاقتى تولىق اشىلعان بولۋ كەرەك. وتكەن شاقتا، جەتىلگەن ۇستاز دايىنداۋعا تولىق دارمەنىمىزدىڭ جەتپەۋى وسى جان - جاقتى ساۋات اشۋ ءىس - ارەكەتى ماردىمسىز بولدى. قۇزىرلى ساۋاتتىلىق دەگەن نە؟ عىلىم نەگىزىن يگەرۋگە، ماماندىق يەلەنۋگە نەگىز بولارلىق جاس ۇرپاقتىڭ شىققان تەگى، سەنىم - نانىمىنا، ءال اۋقاتىنا، دارىن - تالانتىنا تاۋەلسىز بۇگىنگى شاقتا مىندەتتى تۇردە وقىپ ۇيرەنۋگە ءتيىستى جالپىعا ورتاق ءبىلىم جيىنتىعى، ساۋاتتىلىق ۇلگىسى. ءبۇل ۇلگى يۋنەسكو - نىڭ ءبىلىم بەرۋ فيلوسوفيسىنان باستاپ، ءار ەلدىڭ ءبىلىم زاڭدارى مەن ءبىلىم بەرۋ ساياساتىندا ءار قىرىنان تەرەڭ تالدانىپ ناقتى كورسەتىلگەن. ونى ىقشامداپ، بىلاي تۇجىرىمداۋعا بولادى:- وقىپ - جازۋ ساۋاتتىلىعى؛- قارىم - قاتىناس ساۋاتتىلىعى؛

- ويلاپ – پايىمداۋ ساۋاتتىلىعى؛- ەسەپتەۋ - قارجىلىق ساۋاتتىلىعى؛- تەحنيكالىق تۇتىنۋ ساۋاتتىلىعى. بۇل ساۋاتتىلىقتار تۇلعا رەتىندە دامۋ بارىسىندا جەكە ادامدا مادەنيەت دارەجەسىنە كوتەرىلسە، ناقتىلى ومىردە كەمەل كىسى بولىپ قالىپتاسادى. ەگەر كەلەشەكتە ۇستاز بولىپ، پەداگوگ ماماندىعىن يگەرۋگە ىڭعايلى، بەيىمدى جاس ءۇشىن قارىم - قاتىناس ساۋاتتىلىعىنىڭ ءبىر سالاسى بولۋشى ادامتانۋ ساۋاتتىلىعىنان حاباردار بولۋعا ءتيىستى.

وتكەن شاقتا وسى ساۋاتتىلىقتاردى تولىق يگەرمەگەن، «ورتا ساۋاتتىلاردى» مۇعالىمدىك ماماندىققا دايىنداپ كەلدىك. ولاردىڭ ورتاسىنان جوعارىدا كورسەتىلگەندەي دارىندى، تالانتتى، ۇلگىلى ۇستازداردىڭ تۋىپ شىققانى راس. ولار اتالمىش ساۋاتتىلىقتى يگەرىپ، ۇستازدىق ماماندىقتى وقىعاندار ەدى. الايدا، كازىرگى تاڭدا جۇمىستاپ جۇرگەن بارلىق ۇستاز بۇگىنگى زامان تالابىن تولىق قاناعاتتىرادى دەسەك جالعاندىق بولار ەدى. ەندىگى جەردە اتالمىش ساۋاتتىلىقتاردى يگەرگەندەر عانا پەداگوگ ماماندىعىن الۋعا بولادى. پەداگوگ كادر ارمياسىن دايىنداۋ ارەكەتى وسى باعىتپەن قۇرىلۋى ءجون. بۇل ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن ەڭ اۋەلى ۇستازدىق ءىلىمىن جەتىلدىرۋگە ءتيىسپىز.

قوبداباي قابدىرازاق ۇلى (عالىم - جازۋشى)