ۆيرۋستەردىڭ تۇرلەرى
تاقىرىبى: «ۆيرۋستاردىڭ تۇرلەرى»
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك:
♦ كۇندەلىكتى تاقىرىپ بويىنشا ءتۇسىندىرۋ، ماعلۇمات بەرۋ، ۇعىندىرۋ، ۇيرەتۋ؛
♦ وقۋشىنىڭ جاڭاشا ۇعىمىن بەلگىلى دارەجەدە قالىپتاستىرۋ؛
♦ العان ءبىلىمىن جۇيەلەپ، قورىتىندىلاۋعا ۇيرەتۋ؛
♦ وقۋشىلاردى ىسكە وزدەرى باعا بەرۋگە؛ تالداۋعا ۇيرەتۋ؛
♦ بىلگەننەن دۇرىس قورىتىندى جاساۋعا باۋلۋ؛
ءا) دامىتۋشىلىق
♦ (ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ) قۇبىلىستاردىڭ قاسيەتتەرىن جانە ءوزارا بايلانىسىن ايىرا بىلۋگە،وقىلىپ وتىرىلعان ماتەريالداردى جوسپارلاي بىلۋگە،زاتتىڭ قۇرىلىسى مەن جۇمىس ىستەۋ ءپرينسيپىن اجىراتا بىلۋگە تەوريالىق ءبىلىمىن پراكتيكادا پايدالانا بىلۋگە ۇيرەتۋ
♦ وقۋ قابىلەتىن دامىتۋ(وقۋعا، جازۋعا، ەسەپتەۋگە، سىزۋعا، كونسپەكت جازۋعا ۇيرەتۋ، ساباققا جايىندالۋدا جيناقتىلىقتى، وقۋدىڭ قاجەتتى تاسىلدەرىن قولدانا بىلۋگە، ەستە ساقتاۋعا داعدىلاندىرۋ)؛
♦ ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ؛
♦ تەوريالىق ءبىلىمدى پراكتيكادا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
ب) تاربيەلىك
♦ ەڭبەككە تاربيەلەۋ (قوعام بايلىعىن مولايتۋ جولىندا ەڭبەك ىنتاسىن ارتتىرۋ، ەڭبەكتى قۇرمەتتەۋگە، ءوز ماماندىعىن سۇيۋگە، تاپسىرمانى دەر كەزىندە، ساپالى ورىنداۋعا ماشىقتاندىرۋ)
♦ بىلىمگە. قۇشتارلىققا تاربيەلەۋ (ءبىلىمنىڭ قاجەتتىلىگىن ۇعىندىرۋ، ونىڭ مازمۇنىنىڭ تەرەڭ تۇسىنۋگە قۇشتارلىعىن قالىپتاستىرۋ، قۇبىلىستارعا وزدىگىنشە باعا بەرۋگە قابىلەتىن قالىپتاستىرۋ)
ساباقتىڭ ءتۇرى: تەوريا
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرۋ،
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق-جاۋاپ، ويلاۋ-تولعاۋ، جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرۋ
كورنەكىلىگى: كارتوچكالار، پلاكاتتار، دەەم، ينتەراكتيۆتى تاقتا
ۇيىمداستىرۋ جۇمىسى
• وقۋشىلاردى ساباققا جۇمىلدىرۋ-3مين.
• وقىتۋشىمەن وقۋشىلاردىڭ بىر-بىرىمەن سالەمدەسۋى؛
• جوق وقۋشىنى ەسەپكە الۋ
• وقۋشىلاردىڭ سىرتقى بەينەسى،ءدارىسحانانىڭ تازالىعى؛
• وقۋشىلاردىڭ جۇمىسقا دايىندىعى،جۇمىس ورنىنىڭ رەتى؛
1.ءۇي تاپسىرماسى بويىنشا وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن تەكسەرۋ
• ءبىلىمدى بەرىك،تياناقتى يگەرۋىنە ءۇي تاپسىرماسىنىڭ ورىندالۋ-20مين.
• ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى قالاي ورىندادى؛
• وقۋشى بىلىمىندەگى كەمشىلىكتەردى سارالاۋ؛
• جويۋ جولدارى؛
سۇراقتار:
1. ۆيرۋستاردىڭ كلاسسيفيكاسياسىن اتا؟
2. وپەراسيالىق جۇيەدەگى قىسۋ جولدارى دەگەنىمىز نە؟
3. ۆيرۋستاردىڭ تارالۋ جولدارىن اتا؟
وتكەن تاقىرىپ بويىنشا سۇراۋدى قورىتىندىلاۋ.
جاڭا تاقىرىپتى حابارلاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتىن قويۋ.
2-جاڭا ساباقتى:اۋىزشا بايانداۋ ارقىلى ءتۇسىندىرۋ-50مين.
جاڭا وقۋ ماتەريالىن بايانداۋ.
I كەزەڭ.قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ – ساباقتى باستاماس بۇرىن جاڭا تاقىرىپقا دەگەن ىقىلاسىن، قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ. وقۋشىلاردىڭ جاڭا تاقىرىپقا بايلانىستا ويىن ءبىلۋ.
تاقىرىپتىڭ مازمۇنى:
1. ۆيرۋستاردىڭ ورنالاسقان ورىندارىنا قاراي ءبولىنۋى
2. ۆيرۋستاردىڭ ورنالاسىپ العان ورىندارىن ءبۇلدىرۋ تاسىلىنە قاراي ءبولىنۋى
3. كەرى قۇرىلىمدىق مۇمكىندىكتەرىنە قاراي ءبولىنۋى
4. ۆيرۋس الگوريتمدەرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي ءبولىنۋى
II كەزەڭ. ماعىنانى تانۋ.
جاڭا ساباقتى اۋىزشا بايانداۋ ارقىلى ءتۇسىندىرۋ
وقۋشىلاردىڭ العان ءبىلىمىن ەستە بەكىتۋ، تاقىرىپ بويىنشا بىلىمدەرىن جۇيەگە كەلتىرۋ.
III كەزەڭ. وي تولعانىس.
جاڭا ساباقتى بەكىتۋ،قورىتۋ-5 مين.
جاڭا تاقىرىپ بويىنشا بىلىمدەرىن بەكىتۋ؛
تالداۋ ۇعىمدارىن بەكىتۋ،سۇراق قويۋ.
1. ۆيرۋستاردىڭ دەسترۋكتيۆتى مۇمكىندىكتەرى
2. رەزيدەنتتى جانە رەزيدەنتى ەمەس ۆيرۋستاردىڭ ايىرماشىلىعى
3. ميكرو-ۆيرۋستار، قۇرتتار، پرازيتتىك ۆيرۋستاردىڭ تارالۋى
3 –ساباقتى بەكىتۋ
پىسىقتاۋ،بەكىتۋ سۇراقتار
وقۋشىلارعا ۆيرۋستاردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن، ءبۇلدىرۋ تاسىلدەرىن، مۇمكىندىكتەرىن ءتۇسىندىرۋ
4-ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستار – وزىنەن-وزى كوبەيىپ، كومپيۋتەرلىك جۇيەدەگى جانە جەلىدەگى ءار ءتۇرلى وبەكتىلەرگە زالالىن تيگىزۋگە بەيىم پروگراممالار. ۆيرۋستار كومپيۋتەرمەن جۇمىس ىستەۋ كەزىندە كوپتەگەن قولايسىز جاعدايلاردىڭ تۋىنداۋىنا اسەر ەتەدى. كەيبىر ۆيرۋستاردىڭ تارالۋ اسەرىنەن پروگراممالاردىڭ جويىلۋى، مالىمەتتەردىڭ نەمەسە جادتىڭ جۇيەلىك ايماقتارىندا جازىلعان اقپاراتتاردىڭ ءوشىپ قالۋى سياقتى قولايسىز جاعدايلار كەزدەسىپ وتىرادى. وسىلاردى بولدىرماس ءۇشىن ۆيرۋستەرگە قارسى كۇرەسەتىن پروگراممالار قولدانىلادى.
5-باعالاۋ.
وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ.
6 –ءۇي تاپسىرماسى
ءۇي تاپسىرمانى بەرۋ-2 مين.
ۆيرۋستاردىڭ ءبۇلدىرۋ تاسىلدەرى. ۆيرۋستەرگە قارسى كۇرەسەتىن پروگرامما تۇرلەرى.
ۆيرۋستەردىڭ تۇرلەرى
كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستار دەگەنىمىز – وزىنەن-وزى كوبەيىپ، كومپيۋتەرلىك جۇيەدەگى جانە جەلىدەگى ءار ءتۇرلى وبەكتىلەرگە زالالىن تيگىزۋگە بەيىم پروگراممالار.
ۆيرۋستاردى تومەندە كورسەتىلگەن بەلگىلەرىنە قاراي بىرنەشە توپتارعا بولۋگە بولادى.
1. ۆيرۋستاردىڭ ورنالاسقان ورىندارىنا قاراي؛
2. ۆيرۋستاردىڭ ورنالاسىپ العان ورىندارىن ءبۇلدىرۋ تاسىلىنە قاراي؛
3. كەرى قۇرىلىمدىق مۇمكىندىكتەرىنە (ارەكەتتەرىنە) قاراي؛
4. ۆيرۋس الگوريتمدەرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي؛
ۆيرۋستار ورنالاسقان ورىندارىنا قاراي:
1. جەلىلىك
2. فايلدىق
3. جۇكتەلەتىن بولىپ بولىنەدى.
جەلىلىك ۆيرۋستار - كومپيۋتەرلىك جەلى ارقىلى تارايدى
فايلدىق ۆيرۋستار ورىندالاتىن فايلدار اقىلى تارالادى.
جۇكتەلەتىن ۆيرۋستار ديسكىنىڭ جۇكتەلۋ سەكتورىنا (Boot-سەكتور) نەمەسە ۆينچەستەردىڭ جۇيەلىك جۇكتەلۋىن قۇرايتىن سەكتورىنا (Master Boot Record) ارقىلى تارالادى. فايلدىق-جۇكتەلەتىن ۆيرۋستار دا كەزدەسەدى، ولار فايلداردى دا، ديسكىنىڭ جۇكتەلۋ سەكتورلارىن دا بۇلدىرەدى. مۇنداي ۆيرۋستار زيانكەستىگى كۇردەلى الگوريتمدەرمەن ورىندالىپ، ولاردىڭ جۇيەگە ەنۋ ارەكەتى استارلى تاسىلدەردى پايدالانادى.
ۆيرۋستار ءبۇلدىرۋ تاسىلدەرىنە قاراي:
1. رەزيدەنتتى
2. رەزيدەنتتى ەمەس بولىپ ەكىگە بولىنەدى.
ۆيرۋس جۇققان پروگرامما ىسكە قوسىلعاندا، رەزيدەنتتى ۆيرۋستىڭ كوشىرمەسى كومپيۋتەردىڭ جەدەل جادىندا جازىلىپ قالادى دا، ولار وپەراسيالىق جۇيەدە جۇمىس جاساعان پروگرامماعا جۇعادى. رەزيدەنتتى ۆيرۋستار كومپيۋتەردىڭ جەدەل جادىنا ورىن الىپ تۇرادى دا، كومپيۋتەر ىستەن شىعارىلعاندا نەمەسە قايتا قوسىلعانعا دەيىن «ءوز جۇمىسىن» اتقارادى.
رەزيدەنتتى ەمەس ۆيرۋستار كومپيۋتەردىڭ جادىندا ورنالاسپايدى جانە ولاردىڭ جۇمىس ىستەۋ ۋاقىتى شەكتەۋلى بولىپ كەلەدى. ال، كەيبىر جەدەل جادقا ورنالاسقان رەزيدەنتتى ۆيرۋس تۇرلەرى ءوزىنىڭ زيانكەستىك ارەكەتتەرىن تاراتپايدى. مۇنداي ۆيرۋستاردى دا رەزيدەنتتى ەمەس دەپ ەسەپتەۋگە بولادى.
ۆيرۋستاردىڭ دەسترۋكتيۆتى مۇمكىندىكتەرىنە قاراي، ياعني ولاردىڭ اتقاراتىن ىس-ارەكەتتەرىنە بايلانىستى ولاردى مىناداي توپتارعا بولۋگە بولادى.
1. زيانسىز ۆيرۋستار - كومپيۋتەر جۇمىسىنا ەشقانداي زالالىن تيگىزبەيدى. (ونىڭ تاراۋ ناتيجەسىندە تەك ديسكىنىڭ بوس جادى كەميدى.)
2. ءقاۋىپسىز ۆيرۋستار - اسەرى ديسكىدەگى بوس ورىننىڭ ازايۋمەن جانە گرافيكالىق، دىبىستىق زياندىق ارەكەتتەر تۋعىزادى.
3. وتە ءقاۋىپتى ۆيرۋستار - اسەرىنەن كوپتەگەن پروگراممالار، مالىمەتتەر، جەدەل جادتىڭ جۇيەلىك ايماقتارىنا جازىلعان كومپيۋتەر جۇمىسىنا قاجەتتى اقپاراتتار جويىلىپ كەتەدى.
ۆيرۋس الگوريتمدەرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي ولاردى مىناداي توپتارعا بولۋگە بولادى.
1. كومپانون ۆيرۋستار –فايلداردى وزگەرتپەيتىن ۆيرۋستار، ءبىراق ولار وسى اتقاراتىن ەحە. فايلعا ۇقساس زاتى سوم. بولىپ كەلەتىن فايلدار جاساپ شىعارادى. مىسالى: حسورۋ. ەحە فايلى ءۇشىن حسورۋ.سوم اتتى تاعى ءبىر فايل پايدا بولادى.ۆيرۋس وسى سوم فايلعا جازىلادى دا، ەحە فايل تورىندالادى.
2. قۇرتتار – كومپيۋتەرلىك جەلى ارقىلى تارالاتىن جانە كومپانون ۆيرۋستار سياقتى فايلداردى، ديسكىدەگى سەكتورلاردى وزگەرتپەيتىن ۆيرۋستار. بۇل جەلى ارقىلى كومپيۋتەردىڭ جادىنا ورنىعىپ الادى دا، باسقا كومپيۋتەرلەردىڭ جەلىلىك ادرەستەرى بويىنشا ءوز كوشىرمەلەرىن تاراتادى. كەيبىر جاعدايلاردا مۇنداي ۆيرۋستار ديسكىلەر جۇيەسىندە جۇمىس فايلىن قۇرىپ العانىمەن ولار كومپيۋتەر جادىنان وزگە رەسۋرستاردى پايدالانبايدى. ازىرگە كومپيۋتەر جەلىلەرىندە مۇنداي ۆيرۋستار تاراي قويعان جوق.
3. «پارازيتتىك» توپقا كىرەتىن ۆيرۋستاردىڭ اسەرى تيگەن ديسكىلىك سەكتورلار مەن فايلدار وزگەرىپ كەتەدى. قۇرت نەمەسە كومپانون ۆيرۋستارعا جاتپايتىن باسقا ۆيرۋستار پارازيتتىك توپقا كىرەدى.
4. «ستۋدەنتتىك» ۆيرۋستارعا بولار-بولماس اسەر ەتەتىن رەزيدەنتتى ەمەس، قاتەلەر سانى وتە كوپ ۆيرۋستار توبى كىرەدى.
5. «ستەلس» ۆيرۋستاردى دامىعان پروگراممالار توبىنا جاتادى، زاقىمدانعان فايلدار وڭدەلۋگە ءتيىس ساتتەردە ولاردىڭ ورنىنا مالىمەتتەردىڭ اۋرۋ جۇقپاعان بولىكتەرىن ورنالاستىرىپ، ولاردى دا زاقىمداي باستايدى. ونىڭ ۇستىنە بۇل ۆيرۋستىڭ جۇعۋ الگوريتمى كۇردەلى، ءارى جوعارعى دەڭگەيدە بولعاندىقتان انتيۆيرۋستىق پروگراممالارعا ولاردى تاۋىپ زاقىمسىزداندىرۋ وڭاي ەمەس.
6. «پوليمورفيك» ۆيرۋستار وتە قيىن تابىلاتىن ۆيرۋستار توبىنا جاتادى. كوپ جاعدايلاردا ءبىر پوليمورفيك-ۆيرۋستىڭ ەكى ءتۇرلى بەينەسى بىر-بىرىنە سايكەس كەلمەيدى.
7. «ميكرو-ۆيرۋستار» مالىمەتتەردى وڭدەۋ جۇيەلەرىنە ەندىرىلگەن ماكروتىلدەردىڭ مۇمكىندىكتەرىن پايدالاناتىن ۆيرۋستار توبىنا جاتادى. قازىرگى كەزدە Microsoft Word رەداكتورىنىڭ قۇجاتتارىن بۇلدىرەتىن ماكروۆيرۋستار كوپ تاراعان.
كەيبىر ۆيرۋستاردىڭ تارالۋ اسەرىنەن پروگراممالاردىڭ جويىلۋى، مالىمەتتەردىڭ نەمەسە جادتىڭ جۇيەلىك ايماقتارىندا جازىلعان اقپاراتتاردىڭ ءوشىپ قالۋى سياقتى قولايسىز جاعدايلار كەزدەسىپ وتىرادى. وسىلاردى بولدىرماۋ ءۇشىن نەمەسە بولا قالعان كۇندە دە، ولاردان ارىلۋ ماقساتىندا ۆيرۋستارمەن كۇرەسۋگە ارنالعان انتيۆيرۋس، ياعني ۆيرۋستارعا قارسى كۇرەسەتىن پروگراممالار قولدانادى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك:
♦ كۇندەلىكتى تاقىرىپ بويىنشا ءتۇسىندىرۋ، ماعلۇمات بەرۋ، ۇعىندىرۋ، ۇيرەتۋ؛
♦ وقۋشىنىڭ جاڭاشا ۇعىمىن بەلگىلى دارەجەدە قالىپتاستىرۋ؛
♦ العان ءبىلىمىن جۇيەلەپ، قورىتىندىلاۋعا ۇيرەتۋ؛
♦ وقۋشىلاردى ىسكە وزدەرى باعا بەرۋگە؛ تالداۋعا ۇيرەتۋ؛
♦ بىلگەننەن دۇرىس قورىتىندى جاساۋعا باۋلۋ؛
ءا) دامىتۋشىلىق
♦ (ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ) قۇبىلىستاردىڭ قاسيەتتەرىن جانە ءوزارا بايلانىسىن ايىرا بىلۋگە،وقىلىپ وتىرىلعان ماتەريالداردى جوسپارلاي بىلۋگە،زاتتىڭ قۇرىلىسى مەن جۇمىس ىستەۋ ءپرينسيپىن اجىراتا بىلۋگە تەوريالىق ءبىلىمىن پراكتيكادا پايدالانا بىلۋگە ۇيرەتۋ
♦ وقۋ قابىلەتىن دامىتۋ(وقۋعا، جازۋعا، ەسەپتەۋگە، سىزۋعا، كونسپەكت جازۋعا ۇيرەتۋ، ساباققا جايىندالۋدا جيناقتىلىقتى، وقۋدىڭ قاجەتتى تاسىلدەرىن قولدانا بىلۋگە، ەستە ساقتاۋعا داعدىلاندىرۋ)؛
♦ ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ؛
♦ تەوريالىق ءبىلىمدى پراكتيكادا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
ب) تاربيەلىك
♦ ەڭبەككە تاربيەلەۋ (قوعام بايلىعىن مولايتۋ جولىندا ەڭبەك ىنتاسىن ارتتىرۋ، ەڭبەكتى قۇرمەتتەۋگە، ءوز ماماندىعىن سۇيۋگە، تاپسىرمانى دەر كەزىندە، ساپالى ورىنداۋعا ماشىقتاندىرۋ)
♦ بىلىمگە. قۇشتارلىققا تاربيەلەۋ (ءبىلىمنىڭ قاجەتتىلىگىن ۇعىندىرۋ، ونىڭ مازمۇنىنىڭ تەرەڭ تۇسىنۋگە قۇشتارلىعىن قالىپتاستىرۋ، قۇبىلىستارعا وزدىگىنشە باعا بەرۋگە قابىلەتىن قالىپتاستىرۋ)
ساباقتىڭ ءتۇرى: تەوريا
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرۋ،
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق-جاۋاپ، ويلاۋ-تولعاۋ، جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرۋ
كورنەكىلىگى: كارتوچكالار، پلاكاتتار، دەەم، ينتەراكتيۆتى تاقتا
ۇيىمداستىرۋ جۇمىسى
• وقۋشىلاردى ساباققا جۇمىلدىرۋ-3مين.
• وقىتۋشىمەن وقۋشىلاردىڭ بىر-بىرىمەن سالەمدەسۋى؛
• جوق وقۋشىنى ەسەپكە الۋ
• وقۋشىلاردىڭ سىرتقى بەينەسى،ءدارىسحانانىڭ تازالىعى؛
• وقۋشىلاردىڭ جۇمىسقا دايىندىعى،جۇمىس ورنىنىڭ رەتى؛
1.ءۇي تاپسىرماسى بويىنشا وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن تەكسەرۋ
• ءبىلىمدى بەرىك،تياناقتى يگەرۋىنە ءۇي تاپسىرماسىنىڭ ورىندالۋ-20مين.
• ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى قالاي ورىندادى؛
• وقۋشى بىلىمىندەگى كەمشىلىكتەردى سارالاۋ؛
• جويۋ جولدارى؛
سۇراقتار:
1. ۆيرۋستاردىڭ كلاسسيفيكاسياسىن اتا؟
2. وپەراسيالىق جۇيەدەگى قىسۋ جولدارى دەگەنىمىز نە؟
3. ۆيرۋستاردىڭ تارالۋ جولدارىن اتا؟
وتكەن تاقىرىپ بويىنشا سۇراۋدى قورىتىندىلاۋ.
جاڭا تاقىرىپتى حابارلاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتىن قويۋ.
2-جاڭا ساباقتى:اۋىزشا بايانداۋ ارقىلى ءتۇسىندىرۋ-50مين.
جاڭا وقۋ ماتەريالىن بايانداۋ.
I كەزەڭ.قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ – ساباقتى باستاماس بۇرىن جاڭا تاقىرىپقا دەگەن ىقىلاسىن، قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ. وقۋشىلاردىڭ جاڭا تاقىرىپقا بايلانىستا ويىن ءبىلۋ.
تاقىرىپتىڭ مازمۇنى:
1. ۆيرۋستاردىڭ ورنالاسقان ورىندارىنا قاراي ءبولىنۋى
2. ۆيرۋستاردىڭ ورنالاسىپ العان ورىندارىن ءبۇلدىرۋ تاسىلىنە قاراي ءبولىنۋى
3. كەرى قۇرىلىمدىق مۇمكىندىكتەرىنە قاراي ءبولىنۋى
4. ۆيرۋس الگوريتمدەرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي ءبولىنۋى
II كەزەڭ. ماعىنانى تانۋ.
جاڭا ساباقتى اۋىزشا بايانداۋ ارقىلى ءتۇسىندىرۋ
وقۋشىلاردىڭ العان ءبىلىمىن ەستە بەكىتۋ، تاقىرىپ بويىنشا بىلىمدەرىن جۇيەگە كەلتىرۋ.
III كەزەڭ. وي تولعانىس.
جاڭا ساباقتى بەكىتۋ،قورىتۋ-5 مين.
جاڭا تاقىرىپ بويىنشا بىلىمدەرىن بەكىتۋ؛
تالداۋ ۇعىمدارىن بەكىتۋ،سۇراق قويۋ.
1. ۆيرۋستاردىڭ دەسترۋكتيۆتى مۇمكىندىكتەرى
2. رەزيدەنتتى جانە رەزيدەنتى ەمەس ۆيرۋستاردىڭ ايىرماشىلىعى
3. ميكرو-ۆيرۋستار، قۇرتتار، پرازيتتىك ۆيرۋستاردىڭ تارالۋى
3 –ساباقتى بەكىتۋ
پىسىقتاۋ،بەكىتۋ سۇراقتار
وقۋشىلارعا ۆيرۋستاردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن، ءبۇلدىرۋ تاسىلدەرىن، مۇمكىندىكتەرىن ءتۇسىندىرۋ
4-ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستار – وزىنەن-وزى كوبەيىپ، كومپيۋتەرلىك جۇيەدەگى جانە جەلىدەگى ءار ءتۇرلى وبەكتىلەرگە زالالىن تيگىزۋگە بەيىم پروگراممالار. ۆيرۋستار كومپيۋتەرمەن جۇمىس ىستەۋ كەزىندە كوپتەگەن قولايسىز جاعدايلاردىڭ تۋىنداۋىنا اسەر ەتەدى. كەيبىر ۆيرۋستاردىڭ تارالۋ اسەرىنەن پروگراممالاردىڭ جويىلۋى، مالىمەتتەردىڭ نەمەسە جادتىڭ جۇيەلىك ايماقتارىندا جازىلعان اقپاراتتاردىڭ ءوشىپ قالۋى سياقتى قولايسىز جاعدايلار كەزدەسىپ وتىرادى. وسىلاردى بولدىرماس ءۇشىن ۆيرۋستەرگە قارسى كۇرەسەتىن پروگراممالار قولدانىلادى.
5-باعالاۋ.
وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ.
6 –ءۇي تاپسىرماسى
ءۇي تاپسىرمانى بەرۋ-2 مين.
ۆيرۋستاردىڭ ءبۇلدىرۋ تاسىلدەرى. ۆيرۋستەرگە قارسى كۇرەسەتىن پروگرامما تۇرلەرى.
ۆيرۋستەردىڭ تۇرلەرى
كومپيۋتەرلىك ۆيرۋستار دەگەنىمىز – وزىنەن-وزى كوبەيىپ، كومپيۋتەرلىك جۇيەدەگى جانە جەلىدەگى ءار ءتۇرلى وبەكتىلەرگە زالالىن تيگىزۋگە بەيىم پروگراممالار.
ۆيرۋستاردى تومەندە كورسەتىلگەن بەلگىلەرىنە قاراي بىرنەشە توپتارعا بولۋگە بولادى.
1. ۆيرۋستاردىڭ ورنالاسقان ورىندارىنا قاراي؛
2. ۆيرۋستاردىڭ ورنالاسىپ العان ورىندارىن ءبۇلدىرۋ تاسىلىنە قاراي؛
3. كەرى قۇرىلىمدىق مۇمكىندىكتەرىنە (ارەكەتتەرىنە) قاراي؛
4. ۆيرۋس الگوريتمدەرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي؛
ۆيرۋستار ورنالاسقان ورىندارىنا قاراي:
1. جەلىلىك
2. فايلدىق
3. جۇكتەلەتىن بولىپ بولىنەدى.
جەلىلىك ۆيرۋستار - كومپيۋتەرلىك جەلى ارقىلى تارايدى
فايلدىق ۆيرۋستار ورىندالاتىن فايلدار اقىلى تارالادى.
جۇكتەلەتىن ۆيرۋستار ديسكىنىڭ جۇكتەلۋ سەكتورىنا (Boot-سەكتور) نەمەسە ۆينچەستەردىڭ جۇيەلىك جۇكتەلۋىن قۇرايتىن سەكتورىنا (Master Boot Record) ارقىلى تارالادى. فايلدىق-جۇكتەلەتىن ۆيرۋستار دا كەزدەسەدى، ولار فايلداردى دا، ديسكىنىڭ جۇكتەلۋ سەكتورلارىن دا بۇلدىرەدى. مۇنداي ۆيرۋستار زيانكەستىگى كۇردەلى الگوريتمدەرمەن ورىندالىپ، ولاردىڭ جۇيەگە ەنۋ ارەكەتى استارلى تاسىلدەردى پايدالانادى.
ۆيرۋستار ءبۇلدىرۋ تاسىلدەرىنە قاراي:
1. رەزيدەنتتى
2. رەزيدەنتتى ەمەس بولىپ ەكىگە بولىنەدى.
ۆيرۋس جۇققان پروگرامما ىسكە قوسىلعاندا، رەزيدەنتتى ۆيرۋستىڭ كوشىرمەسى كومپيۋتەردىڭ جەدەل جادىندا جازىلىپ قالادى دا، ولار وپەراسيالىق جۇيەدە جۇمىس جاساعان پروگرامماعا جۇعادى. رەزيدەنتتى ۆيرۋستار كومپيۋتەردىڭ جەدەل جادىنا ورىن الىپ تۇرادى دا، كومپيۋتەر ىستەن شىعارىلعاندا نەمەسە قايتا قوسىلعانعا دەيىن «ءوز جۇمىسىن» اتقارادى.
رەزيدەنتتى ەمەس ۆيرۋستار كومپيۋتەردىڭ جادىندا ورنالاسپايدى جانە ولاردىڭ جۇمىس ىستەۋ ۋاقىتى شەكتەۋلى بولىپ كەلەدى. ال، كەيبىر جەدەل جادقا ورنالاسقان رەزيدەنتتى ۆيرۋس تۇرلەرى ءوزىنىڭ زيانكەستىك ارەكەتتەرىن تاراتپايدى. مۇنداي ۆيرۋستاردى دا رەزيدەنتتى ەمەس دەپ ەسەپتەۋگە بولادى.
ۆيرۋستاردىڭ دەسترۋكتيۆتى مۇمكىندىكتەرىنە قاراي، ياعني ولاردىڭ اتقاراتىن ىس-ارەكەتتەرىنە بايلانىستى ولاردى مىناداي توپتارعا بولۋگە بولادى.
1. زيانسىز ۆيرۋستار - كومپيۋتەر جۇمىسىنا ەشقانداي زالالىن تيگىزبەيدى. (ونىڭ تاراۋ ناتيجەسىندە تەك ديسكىنىڭ بوس جادى كەميدى.)
2. ءقاۋىپسىز ۆيرۋستار - اسەرى ديسكىدەگى بوس ورىننىڭ ازايۋمەن جانە گرافيكالىق، دىبىستىق زياندىق ارەكەتتەر تۋعىزادى.
3. وتە ءقاۋىپتى ۆيرۋستار - اسەرىنەن كوپتەگەن پروگراممالار، مالىمەتتەر، جەدەل جادتىڭ جۇيەلىك ايماقتارىنا جازىلعان كومپيۋتەر جۇمىسىنا قاجەتتى اقپاراتتار جويىلىپ كەتەدى.
ۆيرۋس الگوريتمدەرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي ولاردى مىناداي توپتارعا بولۋگە بولادى.
1. كومپانون ۆيرۋستار –فايلداردى وزگەرتپەيتىن ۆيرۋستار، ءبىراق ولار وسى اتقاراتىن ەحە. فايلعا ۇقساس زاتى سوم. بولىپ كەلەتىن فايلدار جاساپ شىعارادى. مىسالى: حسورۋ. ەحە فايلى ءۇشىن حسورۋ.سوم اتتى تاعى ءبىر فايل پايدا بولادى.ۆيرۋس وسى سوم فايلعا جازىلادى دا، ەحە فايل تورىندالادى.
2. قۇرتتار – كومپيۋتەرلىك جەلى ارقىلى تارالاتىن جانە كومپانون ۆيرۋستار سياقتى فايلداردى، ديسكىدەگى سەكتورلاردى وزگەرتپەيتىن ۆيرۋستار. بۇل جەلى ارقىلى كومپيۋتەردىڭ جادىنا ورنىعىپ الادى دا، باسقا كومپيۋتەرلەردىڭ جەلىلىك ادرەستەرى بويىنشا ءوز كوشىرمەلەرىن تاراتادى. كەيبىر جاعدايلاردا مۇنداي ۆيرۋستار ديسكىلەر جۇيەسىندە جۇمىس فايلىن قۇرىپ العانىمەن ولار كومپيۋتەر جادىنان وزگە رەسۋرستاردى پايدالانبايدى. ازىرگە كومپيۋتەر جەلىلەرىندە مۇنداي ۆيرۋستار تاراي قويعان جوق.
3. «پارازيتتىك» توپقا كىرەتىن ۆيرۋستاردىڭ اسەرى تيگەن ديسكىلىك سەكتورلار مەن فايلدار وزگەرىپ كەتەدى. قۇرت نەمەسە كومپانون ۆيرۋستارعا جاتپايتىن باسقا ۆيرۋستار پارازيتتىك توپقا كىرەدى.
4. «ستۋدەنتتىك» ۆيرۋستارعا بولار-بولماس اسەر ەتەتىن رەزيدەنتتى ەمەس، قاتەلەر سانى وتە كوپ ۆيرۋستار توبى كىرەدى.
5. «ستەلس» ۆيرۋستاردى دامىعان پروگراممالار توبىنا جاتادى، زاقىمدانعان فايلدار وڭدەلۋگە ءتيىس ساتتەردە ولاردىڭ ورنىنا مالىمەتتەردىڭ اۋرۋ جۇقپاعان بولىكتەرىن ورنالاستىرىپ، ولاردى دا زاقىمداي باستايدى. ونىڭ ۇستىنە بۇل ۆيرۋستىڭ جۇعۋ الگوريتمى كۇردەلى، ءارى جوعارعى دەڭگەيدە بولعاندىقتان انتيۆيرۋستىق پروگراممالارعا ولاردى تاۋىپ زاقىمسىزداندىرۋ وڭاي ەمەس.
6. «پوليمورفيك» ۆيرۋستار وتە قيىن تابىلاتىن ۆيرۋستار توبىنا جاتادى. كوپ جاعدايلاردا ءبىر پوليمورفيك-ۆيرۋستىڭ ەكى ءتۇرلى بەينەسى بىر-بىرىنە سايكەس كەلمەيدى.
7. «ميكرو-ۆيرۋستار» مالىمەتتەردى وڭدەۋ جۇيەلەرىنە ەندىرىلگەن ماكروتىلدەردىڭ مۇمكىندىكتەرىن پايدالاناتىن ۆيرۋستار توبىنا جاتادى. قازىرگى كەزدە Microsoft Word رەداكتورىنىڭ قۇجاتتارىن بۇلدىرەتىن ماكروۆيرۋستار كوپ تاراعان.
كەيبىر ۆيرۋستاردىڭ تارالۋ اسەرىنەن پروگراممالاردىڭ جويىلۋى، مالىمەتتەردىڭ نەمەسە جادتىڭ جۇيەلىك ايماقتارىندا جازىلعان اقپاراتتاردىڭ ءوشىپ قالۋى سياقتى قولايسىز جاعدايلار كەزدەسىپ وتىرادى. وسىلاردى بولدىرماۋ ءۇشىن نەمەسە بولا قالعان كۇندە دە، ولاردان ارىلۋ ماقساتىندا ۆيرۋستارمەن كۇرەسۋگە ارنالعان انتيۆيرۋس، ياعني ۆيرۋستارعا قارسى كۇرەسەتىن پروگراممالار قولدانادى.
You Might Also Like
