حايۋاناتتار باعىنداعى قىزىقتار
وقۋ ءىس – ارەكەتى: ءتىل دامىتۋ
وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ تاقىرىبى: حايۋاناتتار باعىنداعى قىزىقتار
وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ ماقساتى: بالالارعا حايۋاناتتار باعى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، جا¬بايى اڭدار تۋرالى بىلىمدەرىن تياناقتاۋ. اڭداردىڭ كەيبىر ەرەكشەلىكتەرىن سالىستىرا ايتۋعا ۇيرەتۋ ارقىلى ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ. جان - جانۋارلاردى قورعاۋعا، قامقور بولۋعا، سۇيىسپەنشىلىكپەن قاراۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىكتەرى: اڭداردىڭ، توردىڭ سۋرەتتەرى، ويىنشىقتار، سۋرەتتەر.
وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ بارىسى:
1. كىرىسپە ءبولىم.
ا) ساباققا دايىندىق رەتىندە بالالار الدىن - الا حايۋاناتتار باعىنا اپارىلادى. حايۋاناتتار باعىنان العان اسەرلەرى ۇيدەن سالىپ كەلۋگە تاپسىرىلعان سۋرەتتەرىنەن بايقالادى.
ءا) جۇمباقتار شەشۋ.
1. قالقيىپ قوس قۇلاعى،
ەلەڭدەپ قورقىپ تۇرادى. (قويان)
2. حالىق «قۋ» دەپ،
قىلعان كۇلكى
ايلاسى كوپ.
بۇل نە؟ (تۇلكى)
حرەستوماتيادا بەرىلگەن «جانۋارلار الەمى» اتتى ءماتىندى وقىپ بەرۋ.
وسى ءماتىن ارقىلى الەمدەگى ەڭ ۇلكەن جانۋار - كوك كيتتى تانىتۋ.
ول تەڭىزدەگى ەڭ ءىرى سۇتقورەكتى جانۋارلار بولىپ تابىلادى.
الەمدەگى ەڭ ۇزىن جانۋار – كەرىك. ول جانۋارلاردىڭ ىشىندە ەڭ جۇرەگى ۇلكەن اڭ. كەرىكتىڭ ءتىلى – قاپ - قارا بولادى ەكەن.
ب) سۇراق - جاۋاپ ءادىسى ارقىلى ءماتىننىڭ مازمۇنىن ايتقىزۋ. بالالارعا جانۋارلار الەمى تۋرالى تەلەديداردان، بەينەتاسپالاردان كورۋگە بولاتىندىعى جانە كوپتەگەن كىتاپتار بار ەكەنى ايتىلادى. استانا قالاسىنداعى «مۇحيت ارالى»، الماتى قالاسىنداعى حايۋاناتتار پاركىنەن كوپتەگەن جانۋارلاردىڭ ءتۇرىن كورۋگە بولاتىندىعى ايتىلىپ، ولاردىڭ سۋرەتتەرى كورسەتىلەدى.
2. نەگىزگى ءبولىم.
ا) حايۋاناتتار باعى - جابايى جانۋارلاردى قولدا (توردا، قورشاۋدا) نەمەسە جارتىلاي قولدا (تابيعي مەكەندەۋ ورتاسىنا جاقىن كولەمدە قورشالعان اۋماق) ۇستايتىن عىلىمي اعارتۋ مەكەمەسى. وندا ءبىزدىڭ ەلدە مەكەن ەتپەيتىن، تەلەديداردان عانا كورە الاتىن، جىرتقىش، جابايى جانۋارلاردى ادامدار ءوز كوزدەرىمەن كورۋگە مۇمكىندىك جاسالعان. ولاردى حايۋاناتتار باعىنىڭ قىزمەتكەرلەرى باپتايدى. حايۋاناتتار باعىنداعى جانۋارلارعا كەز - كەلگەن تاماقتى بەرۋگە تيىم سالىنعان. ويتكەنى ولار اۋىرىپ قالۋى مۇمكىن.
ءا) سوزدىك جۇمىسىن جۇرگىزۋ.
حايۋانات - جان - جانۋارلاردىڭ جالپى اتاۋى.
حايۋاناتتار باعى - جان - جانۋارلاردى ءبىر اراعا جيىپ، كوپشىلىككە كورسەتۋ شارالارىمەن شۇعىلداناتىن مەكەمە.
ب) سۋرەت بويىنشا اڭگىمە جۇرگىزۋ.
داپتەردەگى حايۋاناتتار باعى بەينەلەنگەن سۋرەتتى پايدالانىپ، اڭگىمە قۇراستىرادى. بالالار كومەك ارقىلى توردا تۇرعان قاسقىر، ايۋ، كوجەك تۋرالى اڭگىمەلەيدى.
قاسقىر - يت تۇقىمداس جانۋار. ءتۇسى - سۇر. ونى جىرتقىش دەيدى. قاسقىردىڭ بالاسىن بولتىرىك دەپ اتايدى.
قويان - ۇزىن قۇلاق جابايى جانۋار. قوياندى ۇيدە دە اسىرايدى. ونىڭ ءتۇسى اپپاق، سۇر بولادى. ول - وتە قورقاق اڭ. قوياننىڭ بالاسىن كوجەك دەپ اتايدى.
وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ تاقىرىبى: حايۋاناتتار باعىنداعى قىزىقتار
وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ ماقساتى: بالالارعا حايۋاناتتار باعى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، جا¬بايى اڭدار تۋرالى بىلىمدەرىن تياناقتاۋ. اڭداردىڭ كەيبىر ەرەكشەلىكتەرىن سالىستىرا ايتۋعا ۇيرەتۋ ارقىلى ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ. جان - جانۋارلاردى قورعاۋعا، قامقور بولۋعا، سۇيىسپەنشىلىكپەن قاراۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىكتەرى: اڭداردىڭ، توردىڭ سۋرەتتەرى، ويىنشىقتار، سۋرەتتەر.
وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ بارىسى:
1. كىرىسپە ءبولىم.
ا) ساباققا دايىندىق رەتىندە بالالار الدىن - الا حايۋاناتتار باعىنا اپارىلادى. حايۋاناتتار باعىنان العان اسەرلەرى ۇيدەن سالىپ كەلۋگە تاپسىرىلعان سۋرەتتەرىنەن بايقالادى.
ءا) جۇمباقتار شەشۋ.
1. قالقيىپ قوس قۇلاعى،
ەلەڭدەپ قورقىپ تۇرادى. (قويان)
2. حالىق «قۋ» دەپ،
قىلعان كۇلكى
ايلاسى كوپ.
بۇل نە؟ (تۇلكى)
حرەستوماتيادا بەرىلگەن «جانۋارلار الەمى» اتتى ءماتىندى وقىپ بەرۋ.
وسى ءماتىن ارقىلى الەمدەگى ەڭ ۇلكەن جانۋار - كوك كيتتى تانىتۋ.
ول تەڭىزدەگى ەڭ ءىرى سۇتقورەكتى جانۋارلار بولىپ تابىلادى.
الەمدەگى ەڭ ۇزىن جانۋار – كەرىك. ول جانۋارلاردىڭ ىشىندە ەڭ جۇرەگى ۇلكەن اڭ. كەرىكتىڭ ءتىلى – قاپ - قارا بولادى ەكەن.
ب) سۇراق - جاۋاپ ءادىسى ارقىلى ءماتىننىڭ مازمۇنىن ايتقىزۋ. بالالارعا جانۋارلار الەمى تۋرالى تەلەديداردان، بەينەتاسپالاردان كورۋگە بولاتىندىعى جانە كوپتەگەن كىتاپتار بار ەكەنى ايتىلادى. استانا قالاسىنداعى «مۇحيت ارالى»، الماتى قالاسىنداعى حايۋاناتتار پاركىنەن كوپتەگەن جانۋارلاردىڭ ءتۇرىن كورۋگە بولاتىندىعى ايتىلىپ، ولاردىڭ سۋرەتتەرى كورسەتىلەدى.
2. نەگىزگى ءبولىم.
ا) حايۋاناتتار باعى - جابايى جانۋارلاردى قولدا (توردا، قورشاۋدا) نەمەسە جارتىلاي قولدا (تابيعي مەكەندەۋ ورتاسىنا جاقىن كولەمدە قورشالعان اۋماق) ۇستايتىن عىلىمي اعارتۋ مەكەمەسى. وندا ءبىزدىڭ ەلدە مەكەن ەتپەيتىن، تەلەديداردان عانا كورە الاتىن، جىرتقىش، جابايى جانۋارلاردى ادامدار ءوز كوزدەرىمەن كورۋگە مۇمكىندىك جاسالعان. ولاردى حايۋاناتتار باعىنىڭ قىزمەتكەرلەرى باپتايدى. حايۋاناتتار باعىنداعى جانۋارلارعا كەز - كەلگەن تاماقتى بەرۋگە تيىم سالىنعان. ويتكەنى ولار اۋىرىپ قالۋى مۇمكىن.
ءا) سوزدىك جۇمىسىن جۇرگىزۋ.
حايۋانات - جان - جانۋارلاردىڭ جالپى اتاۋى.
حايۋاناتتار باعى - جان - جانۋارلاردى ءبىر اراعا جيىپ، كوپشىلىككە كورسەتۋ شارالارىمەن شۇعىلداناتىن مەكەمە.
ب) سۋرەت بويىنشا اڭگىمە جۇرگىزۋ.
داپتەردەگى حايۋاناتتار باعى بەينەلەنگەن سۋرەتتى پايدالانىپ، اڭگىمە قۇراستىرادى. بالالار كومەك ارقىلى توردا تۇرعان قاسقىر، ايۋ، كوجەك تۋرالى اڭگىمەلەيدى.
قاسقىر - يت تۇقىمداس جانۋار. ءتۇسى - سۇر. ونى جىرتقىش دەيدى. قاسقىردىڭ بالاسىن بولتىرىك دەپ اتايدى.
قويان - ۇزىن قۇلاق جابايى جانۋار. قوياندى ۇيدە دە اسىرايدى. ونىڭ ءتۇسى اپپاق، سۇر بولادى. ول - وتە قورقاق اڭ. قوياننىڭ بالاسىن كوجەك دەپ اتايدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
