XIV- XV عاسىرداعى موسكۆا ونەرى
ءدارىستىڭ ماقساتى.
1. بىلىمدىلىك: XIV - XV عاسىرداعى موسكۆا ونەرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
2. تاربيەلىك: ءوز وتانىن، حالقىن شىن سۇيەتىن پاتريوت ەتىپ تاربيەلەۋ.
3. دامىتۋشىلىق: ءار ءتۇرلى ستراتەگيالار ارقىلى ويلاۋ قابىلەتىن، اۋىزشا سويلەۋ مادەنيەتىن دامىتۋ.
دارىستە قولدانىلاتىن كورنەكى قۇرالدار: پلاكاتتار، سۋرەتتەر.
ءدارىستىڭ قۇرىلىمى مەن مازمۇنى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. سالەمدەسۋ.
2. ستۋدەنتتەردى ساباققا قاتىسۋىن ءتىزىم بويىنشا تەكسەرۋ.
3. ستۋدەنتتەردى ساباققا دايىندىعىن، قۇرال جابدىقتارىن تەكسەرۋ.
ءىى. وقۋشىلاردىڭ وتكەن تاقىرىپ بويىنشا ءبىلىمىن تەكسەرۋ:
تەكسەرۋ ءادىسى: سۇراق جاۋاپ.
سۇراقتار:
ءتۇسىندىرۋ ءادىسى: تۇسىندىرمە
ءحىىع. ونەرىندەگى ستيل كنيازدىك سارايداعى شەبەرلەر قىزمەت ىستەيتىن شەبەر حانالاردان باسقا، موناستىرلارداعى جەكە شەبەرحانالار پايدا بولا باستايدى، ولار تاپسىرىسپەن قاتار، جاپپاي ساتۋ ءۇشىن دە جۇمىس ىستەيدى، ءحىىى ع30 - 90 - جىلدارىنان باستاپ كوركەمونەردەگى قىزمەت قالالىك جانە قالادان، تىس ورنالاسقان شاعىن موناستىرلاردا جاسالدى، كوبىنەسە يكوندار مەن قولجازبالار شاعىن كولەمدى مينناتيۋرالاردى اشەكەيلەدى. عيباداتحانا كۇرىلىستارىندا جاڭا قوركەمونەرلىك تالعامدار پايدا بولا باستادى. بۇل دامۋ ءار الۋان مادەنيەت ورتالىقتارىندا ءار ءتۇرلى ەرەكشەلىگىمەن كورىندى.
14ع. سوڭى مەن باسىنداعى كەسكىندەمەشىلەر مەن ساۋلەتشىلەر ادام ءومىرىنىڭ رۋحاني، ىشكى بەينەسىن اشۋعا تالپىندى. بۇل يدەيالار ماسكەۋدە تۋىنداپ، سۋرەتشىلەر شىعارماشىلىعىنا ىقپال ەتتى.
1378 جىلى حرام قابىرعاسىن قابىرعا سۋرەتتەرمەن تولتىرعان بەلگىلى ۆيزانتيالىق سۋرەتشى فەوفان - گرەكپەن بىرىگىپ، 1405 جىلى اندرەي رۋبليەۆ تە ءوزىن سۋرەتشى رەتىندە كورسەتەدى.
XVع. سون. ى مەن XVIع. باسىندا، 1485 - 1487 جىلدارى ماسكەۋلىك كرەمل قۇرىلىسى باستالادى. 1516 جىلى قۇرىلىس اياكتالادى، XV سوڭىنداگىساۋلەت ەسك رتكىشتەرىنىڭ ەرەكشەلىگى - تىگىنەن بولىنۋىندە ەدى. XVI گ. باسىندا ساۋلەت ونەرىنە رەنەسسانستىك سارىندار، كلاسسيكالىق وردەرلەر بەلگىلەرى ەنەدى، ال قوندىرعىلى جانە مونۋمەنت كەسكىندەمەدە باتىستىق اسەر بولمادى. ونەردەگى مونۋمەنتتى ستيلدە ەزىن كورسەتكەن سۋرەتشى ديونيسيي ءبولدىبىز العاشقى عاسىرلارىندا ءومىر سۇرگەن وتىرىقشى سلوۆيان تايپالارى ريمدىك يمپەريا مادەنيەتىمەن تانىسپىز، سودان اسەر العان تايپالارمەن، حالىقتارمەن ارالاسىپ، شىعىس ەۋروپالىق ۇلكەن اۋماقتا قونىستانادى. ورىس مەملەكەتتىگى پايدا بولعان اۋماقتاعى حالىق ۆيزانتيا، يران، كاۆكاز جەرلەرىمەن، بولگارلىقتارمەن شەكارالاس جاتقاندىقتان ولاردىڭ جوعارى دامىعان قولونەرىن، جازۋىن، ساۋلەتىن كەسكىندەمەسىن ۇيرەندى. بۇل زاتتارعا جاتاتىندار: قولونەر، تۇرمىستىق جانە جورالعى ەسكەرتكىشتەر قىش، ىدىستار، سۇيەكتەن جاسالعان تاراقتار، ساقينا، بىلەزىكتەر، ات ابزەلدەرى بولشەكتەرى، بويتۇمارلار، تۇتتار، پىشىندەرى بەلگىلەنگەن ءاربىر ورنەك قانداي دا ءبىر نىساندى بىلدىرەدى. ميفولوگيالىق كورىنىستەگى بەلگىلى ءبىر زاتتاردىڭ قالىپتارىن بەينەلەيدى. ماسەلەن، سىرعا مەن ساقينالار – كۇن، گۇل ايدى، ەلەستەتەدى. زاتتاردىڭ ءار بىرەۋىنىڭ وزىنە ءتان ماعىناسى بولدى. سلاۆياندىقتار وزەن مەن كولگە اعاش پەن تاسقا تابىنادى. ارحەولوگيالىق زەرتتەۋلەر بارىسىندپ تابىندىرعان بەينەسىنىڭ قاراپايىم تاستاردان ايىرماشىلىعى كوپ ەمەس. ولار بەينەلەۋ سارىندارى مەن شارتتى بەلگىلەنۋى بويىنشا ەرەكشەلەنەدى. حIV ع سوڭى مەن باسىنداعى كەسكىندەمەشىلەر مەن ساۋلەتشىلەر ادام ءومىرىنىڭ رۋحاني ىشكى بەينەسىن اشۋعا تالپىنادى. بۇل يدەيالار ماسكەۋدە تۋىنداپ، سۋرەتشىلەر شىعارماشلىعىنا ىقپال ەتتى.
ءىV. جاڭا ماتەريالدى بەكىتۋ: (قويىلعان سۇراقتار مەن تاپسىرمالار) جاڭا وتىلگەن تاقىرىپ بويىنشا ستۋدەنت مەن سۇراق جاۋاپ جۇرگىزۋ.
Vءى. قورىتىندىلاۋ (ءبىلىم باعالاۋ).
ستۋدەنتتەردىڭ تەوريالىق بىلىمدەرىن، ءوورعالعان ءسوج جۇمىستارىن باعالاۋ.
Vءىى. ءۇي تاپسىرماسى:
بىلەتىن اقپاراتتارىن جاڭا مالىمەتتەرمەن تولىقتىرۋ. بەرىلگەن تاقىرىپتار بويىنشا ءسوج جۇمىستارىن قورعاۋعا دايىندالۋ.
ادەبيەتتەر ءتىزىمى:
1. ق. بولتابايەۆ، ە. قوسبارماقوۆ، ا. ەركەباي.، ونەر 2007
2. اكيشيەۆ ا. ك. يسكۋسستۆو ي ميفولوگيا ساكوۆ. الما - اتا، ناۋكا، 1985.
3. اكيشيەۆ ك. ا.، بايپاكوۆ ك. م. ۆوسروسى ارحەولوگيچەسكوگو كازاحستانا. الما – اتا، 1979.
4. يبرايەۆ ب. ا. كوسموگونيچەسكيە پرەدستاۆلەنيا ناشيح پرەدكوۆ // دەكوراتيۆنوە يسكۋسستۆو سسسر، 1980.
5. دريەۆنەە زولوتو كازاحستانا. سوست. ك. اكيشيەۆ. الما - اتا، ونەر، 1983.
1. بىلىمدىلىك: XIV - XV عاسىرداعى موسكۆا ونەرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
2. تاربيەلىك: ءوز وتانىن، حالقىن شىن سۇيەتىن پاتريوت ەتىپ تاربيەلەۋ.
3. دامىتۋشىلىق: ءار ءتۇرلى ستراتەگيالار ارقىلى ويلاۋ قابىلەتىن، اۋىزشا سويلەۋ مادەنيەتىن دامىتۋ.
دارىستە قولدانىلاتىن كورنەكى قۇرالدار: پلاكاتتار، سۋرەتتەر.
ءدارىستىڭ قۇرىلىمى مەن مازمۇنى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. سالەمدەسۋ.
2. ستۋدەنتتەردى ساباققا قاتىسۋىن ءتىزىم بويىنشا تەكسەرۋ.
3. ستۋدەنتتەردى ساباققا دايىندىعىن، قۇرال جابدىقتارىن تەكسەرۋ.
ءىى. وقۋشىلاردىڭ وتكەن تاقىرىپ بويىنشا ءبىلىمىن تەكسەرۋ:
تەكسەرۋ ءادىسى: سۇراق جاۋاپ.
سۇراقتار:
- العاشقى تۇرمىس تاريحىنىڭ پايدا بولۋىن جازعان عالىمدار؟
- ادامنىڭ قوعامدىق ۇيىمى كۇردەلى دە ۇزاق دامۋ جولىنان ءوتتى؟
ءتۇسىندىرۋ ءادىسى: تۇسىندىرمە
ءحىىع. ونەرىندەگى ستيل كنيازدىك سارايداعى شەبەرلەر قىزمەت ىستەيتىن شەبەر حانالاردان باسقا، موناستىرلارداعى جەكە شەبەرحانالار پايدا بولا باستايدى، ولار تاپسىرىسپەن قاتار، جاپپاي ساتۋ ءۇشىن دە جۇمىس ىستەيدى، ءحىىى ع30 - 90 - جىلدارىنان باستاپ كوركەمونەردەگى قىزمەت قالالىك جانە قالادان، تىس ورنالاسقان شاعىن موناستىرلاردا جاسالدى، كوبىنەسە يكوندار مەن قولجازبالار شاعىن كولەمدى مينناتيۋرالاردى اشەكەيلەدى. عيباداتحانا كۇرىلىستارىندا جاڭا قوركەمونەرلىك تالعامدار پايدا بولا باستادى. بۇل دامۋ ءار الۋان مادەنيەت ورتالىقتارىندا ءار ءتۇرلى ەرەكشەلىگىمەن كورىندى.
14ع. سوڭى مەن باسىنداعى كەسكىندەمەشىلەر مەن ساۋلەتشىلەر ادام ءومىرىنىڭ رۋحاني، ىشكى بەينەسىن اشۋعا تالپىندى. بۇل يدەيالار ماسكەۋدە تۋىنداپ، سۋرەتشىلەر شىعارماشىلىعىنا ىقپال ەتتى.
1378 جىلى حرام قابىرعاسىن قابىرعا سۋرەتتەرمەن تولتىرعان بەلگىلى ۆيزانتيالىق سۋرەتشى فەوفان - گرەكپەن بىرىگىپ، 1405 جىلى اندرەي رۋبليەۆ تە ءوزىن سۋرەتشى رەتىندە كورسەتەدى.
XVع. سون. ى مەن XVIع. باسىندا، 1485 - 1487 جىلدارى ماسكەۋلىك كرەمل قۇرىلىسى باستالادى. 1516 جىلى قۇرىلىس اياكتالادى، XV سوڭىنداگىساۋلەت ەسك رتكىشتەرىنىڭ ەرەكشەلىگى - تىگىنەن بولىنۋىندە ەدى. XVI گ. باسىندا ساۋلەت ونەرىنە رەنەسسانستىك سارىندار، كلاسسيكالىق وردەرلەر بەلگىلەرى ەنەدى، ال قوندىرعىلى جانە مونۋمەنت كەسكىندەمەدە باتىستىق اسەر بولمادى. ونەردەگى مونۋمەنتتى ستيلدە ەزىن كورسەتكەن سۋرەتشى ديونيسيي ءبولدىبىز العاشقى عاسىرلارىندا ءومىر سۇرگەن وتىرىقشى سلوۆيان تايپالارى ريمدىك يمپەريا مادەنيەتىمەن تانىسپىز، سودان اسەر العان تايپالارمەن، حالىقتارمەن ارالاسىپ، شىعىس ەۋروپالىق ۇلكەن اۋماقتا قونىستانادى. ورىس مەملەكەتتىگى پايدا بولعان اۋماقتاعى حالىق ۆيزانتيا، يران، كاۆكاز جەرلەرىمەن، بولگارلىقتارمەن شەكارالاس جاتقاندىقتان ولاردىڭ جوعارى دامىعان قولونەرىن، جازۋىن، ساۋلەتىن كەسكىندەمەسىن ۇيرەندى. بۇل زاتتارعا جاتاتىندار: قولونەر، تۇرمىستىق جانە جورالعى ەسكەرتكىشتەر قىش، ىدىستار، سۇيەكتەن جاسالعان تاراقتار، ساقينا، بىلەزىكتەر، ات ابزەلدەرى بولشەكتەرى، بويتۇمارلار، تۇتتار، پىشىندەرى بەلگىلەنگەن ءاربىر ورنەك قانداي دا ءبىر نىساندى بىلدىرەدى. ميفولوگيالىق كورىنىستەگى بەلگىلى ءبىر زاتتاردىڭ قالىپتارىن بەينەلەيدى. ماسەلەن، سىرعا مەن ساقينالار – كۇن، گۇل ايدى، ەلەستەتەدى. زاتتاردىڭ ءار بىرەۋىنىڭ وزىنە ءتان ماعىناسى بولدى. سلاۆياندىقتار وزەن مەن كولگە اعاش پەن تاسقا تابىنادى. ارحەولوگيالىق زەرتتەۋلەر بارىسىندپ تابىندىرعان بەينەسىنىڭ قاراپايىم تاستاردان ايىرماشىلىعى كوپ ەمەس. ولار بەينەلەۋ سارىندارى مەن شارتتى بەلگىلەنۋى بويىنشا ەرەكشەلەنەدى. حIV ع سوڭى مەن باسىنداعى كەسكىندەمەشىلەر مەن ساۋلەتشىلەر ادام ءومىرىنىڭ رۋحاني ىشكى بەينەسىن اشۋعا تالپىنادى. بۇل يدەيالار ماسكەۋدە تۋىنداپ، سۋرەتشىلەر شىعارماشلىعىنا ىقپال ەتتى.
ءىV. جاڭا ماتەريالدى بەكىتۋ: (قويىلعان سۇراقتار مەن تاپسىرمالار) جاڭا وتىلگەن تاقىرىپ بويىنشا ستۋدەنت مەن سۇراق جاۋاپ جۇرگىزۋ.
Vءى. قورىتىندىلاۋ (ءبىلىم باعالاۋ).
ستۋدەنتتەردىڭ تەوريالىق بىلىمدەرىن، ءوورعالعان ءسوج جۇمىستارىن باعالاۋ.
Vءىى. ءۇي تاپسىرماسى:
بىلەتىن اقپاراتتارىن جاڭا مالىمەتتەرمەن تولىقتىرۋ. بەرىلگەن تاقىرىپتار بويىنشا ءسوج جۇمىستارىن قورعاۋعا دايىندالۋ.
ادەبيەتتەر ءتىزىمى:
1. ق. بولتابايەۆ، ە. قوسبارماقوۆ، ا. ەركەباي.، ونەر 2007
2. اكيشيەۆ ا. ك. يسكۋسستۆو ي ميفولوگيا ساكوۆ. الما - اتا، ناۋكا، 1985.
3. اكيشيەۆ ك. ا.، بايپاكوۆ ك. م. ۆوسروسى ارحەولوگيچەسكوگو كازاحستانا. الما – اتا، 1979.
4. يبرايەۆ ب. ا. كوسموگونيچەسكيە پرەدستاۆلەنيا ناشيح پرەدكوۆ // دەكوراتيۆنوە يسكۋسستۆو سسسر، 1980.
5. دريەۆنەە زولوتو كازاحستانا. سوست. ك. اكيشيەۆ. الما - اتا، ونەر، 1983.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: بالانىڭ باس ۇستازى اتا انا
