حيميالىق رەاكسيانىڭ تيپتەرى
حيميالىق رەاكسيانىڭ تيپتەرى (سلايد تۇرىندە)
ماقساتى:
اتوم، مولەكۋلا جايلى العان بىلىمدەرىنىڭ نەگىزىن باسشىلىققا الا وتىرىپ، زات ماسساسىنىڭ ساقتالۋ زاڭىن رەاكسيانى تەڭەستىرۋ ارقىلى دالەلدەۋ، حيميالىق رەاكسياعا كىرىسكەن جانە تۇزىلگەن زاتتاردىڭ قۇرامىنا قاراي ەرەكشەلىكتەرىن انىقتاۋ، حيميالىق رەاكسيالاردى جىكتەۋدى تانۋ.
ءادىس – ءتاسىل: ىزدەنۋ، توپتىق دالەلدەۋ، جەكە پىكىر تۋدىرۋ.
قۇرال - جابدىقتار: تەمىر (ۇنتاق جانە شەگە، مىس ءحلوريدى ەرىتىندىسى، تەمىر ءحلوريدى، مىس پلاستينكا جانە حيميالىق ىدىستار، ۇلەستىرمەلەر.
ساباق ءتۇرى: ۇجىمدىق جانە پروبلەمالىق وقىتۋ
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ
وقۋشىلار توپقا ءبولىنۋ ءۇشىن قيىندىلاردان فورمۋلا قۇراستىرۋ ارقىلى جۇپتارىن تابۋ.
سەرگىتۋ جاتتىعۋىن جاساپ، ءبىلىمىمىزدى جۇيەلەپ الايىقشى بالالار. مىنا حيميالىق ديكتانتتاعى كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا «اتوم» دەگەن ءسوز قوياتىن بولساڭىز قولىڭىزدى العا، «مولەكۋلا» ءسوزىن قويعىڭىز كەلسە قولىڭىزدى جوعارى كوتەرىڭىز. قاتەلەسكەن وقۋشىعا
جەتون بەرىلەدى.
حيميالىق ديكتانت
اۋاداعى گازداردىڭ قۇرامىنا وتتەگىنىڭ مولەكۋلاسى كىرەدى
سۋ مولەكۋلاسى وتتەگىنىڭ جانە سۋتەگىنىڭ اتومىنان تۇرادى.
جەمىستىڭ قايناتپا بولۋى ونىڭ قۇرامىنداعى قانت مولەكۋلاسىنا بايلانىستى
وتتەك سۋدا ەرىگەندە وتتەگىنىڭ اتومى سۋدىڭ مولەكۋلاسىنىڭ اراسىنا ورنالاسادى.
قانت مولەكۋلاسىنىڭ قۇرامىنا وتتەگى جانە سۋتەگى اتومدارىنان باسقا دا كومىرتەك اتومى كىرەدى.
يود ەرىتىندىسىنىڭ ءيىسى ەرىتىندىدەن شىعىپ جاتقان يود مولەكۋلاسىنا بايلانىستى.
شىرىگەن جۇمىرتقانىڭ ءيىسى كۇكىرتسۋتەك مولەكۋلاسىنا بايلانىستى.
قوسىمشا سۇراقتار:
1. حيميالىق تەڭدەۋدى جازۋ نە ءۇشىن قاجەت؟
2. قانداي زاڭعا نەگىزدەلىپ تەڭدەۋ قۇراستىرامىز؟
3. مىنا تاجىريبە ارقىلى قانداي زاڭدى دالەلدەيمىز
(زات ماسساسىنىڭ ساقتالۋ زاڭىنىڭ مىسالى كورسەتىلەدى)
وسىنداي سۇراقتار ارقىلى كوپتەگەن حيميالىق رەاكسيالارمەن تانىسقانىمىز جونىندە، ءار حيميالىق رەاكسيانىڭ ءبىر – بىرىنە ۇقسامايتىن ءوز ەرەكشەلىگى بار ەكەنى، ولاردى وقىپ ۇيرەنۋ ءۇشىن ورتاق بەلگىلەرىنە قاراپ جۇيەلەيتىنىمىزدى سارالايمىز.
قوسىمشا سۇراقتار:
1. حيميالىق تەڭدەۋدى جازۋ نە ءۇشىن قاجەت؟
2. قانداي زاڭعا نەگىزدەلىپ تەڭدەۋ قۇراستىرامىز؟
3. مىنا تاجىريبە ارقىلى قانداي زاڭدى دالەلدەيمىز
(زات ماسساسىنىڭ ساقتالۋ زاڭىنىڭ مىسالى كورسەتىلەدى)
وسىنداي سۇراقتار ارقىلى كوپتەگەن حيميالىق رەاكسيالارمەن تانىسقانىمىز جونىندە، ءار حيميالىق رەاكسيانىڭ ءبىر – بىرىنە ۇقسامايتىن ءوز ەرەكشەلىگى بار ەكەنى، ولاردى وقىپ ۇيرەنۋ ءۇشىن ورتاق بەلگىلەرىنە قاراپ جۇيەلەيتىنىمىزدى سارالايمىز.
ماعىنانى تانۋ
پروبلەمالىق سۇراق: قانداي بەلگىلەرىنە قاراپ حيميالىق رەاكسيالاردى جۇيەلەۋگە بولادى؟ وقۋشىنىڭ جاۋابى: جىلۋدىڭ ءبولىنۋى، ءسىڭىرىلۋى، گاز تارىزدەس، قاتتى، سۇيىق زاتتاردىڭ تۇزىلۋىنە بايلانىستى. توپتاردىڭ ىزدەنىس جۇمىسىنا ۇلەستىرمەلەر تاراتىلادى.
جۇمىس شارتى:
1. توپتارعا جەكە تاپسىرمالار جازىلعان ۇلەستىرمەلەر تاراتىلادى.
2. توپتار ۇلەستىرمەلەردى ورىنداعان سوڭ، قورعايدى.
وي تولعانىس:
وقۋشىلار ىزدەنىس جۇمىسى ارقىلى حيميالىق رەاكسيالاردى تيپتەرگە جىكتەۋدە نەگىزگى بەلگىلەرى ەتىپ ارەكەتتەسۋشى زاتتار مەن تۇزىلگەن زاتتاردىڭ قۇرامىنىڭ وزگەرۋىنە سۇيەنەمىز دەگەن قورىتىندىعا كەلدى.
ماقساتى:
اتوم، مولەكۋلا جايلى العان بىلىمدەرىنىڭ نەگىزىن باسشىلىققا الا وتىرىپ، زات ماسساسىنىڭ ساقتالۋ زاڭىن رەاكسيانى تەڭەستىرۋ ارقىلى دالەلدەۋ، حيميالىق رەاكسياعا كىرىسكەن جانە تۇزىلگەن زاتتاردىڭ قۇرامىنا قاراي ەرەكشەلىكتەرىن انىقتاۋ، حيميالىق رەاكسيالاردى جىكتەۋدى تانۋ.
ءادىس – ءتاسىل: ىزدەنۋ، توپتىق دالەلدەۋ، جەكە پىكىر تۋدىرۋ.
قۇرال - جابدىقتار: تەمىر (ۇنتاق جانە شەگە، مىس ءحلوريدى ەرىتىندىسى، تەمىر ءحلوريدى، مىس پلاستينكا جانە حيميالىق ىدىستار، ۇلەستىرمەلەر.
ساباق ءتۇرى: ۇجىمدىق جانە پروبلەمالىق وقىتۋ
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ
وقۋشىلار توپقا ءبولىنۋ ءۇشىن قيىندىلاردان فورمۋلا قۇراستىرۋ ارقىلى جۇپتارىن تابۋ.
سەرگىتۋ جاتتىعۋىن جاساپ، ءبىلىمىمىزدى جۇيەلەپ الايىقشى بالالار. مىنا حيميالىق ديكتانتتاعى كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا «اتوم» دەگەن ءسوز قوياتىن بولساڭىز قولىڭىزدى العا، «مولەكۋلا» ءسوزىن قويعىڭىز كەلسە قولىڭىزدى جوعارى كوتەرىڭىز. قاتەلەسكەن وقۋشىعا
جەتون بەرىلەدى.
حيميالىق ديكتانت
اۋاداعى گازداردىڭ قۇرامىنا وتتەگىنىڭ مولەكۋلاسى كىرەدى
سۋ مولەكۋلاسى وتتەگىنىڭ جانە سۋتەگىنىڭ اتومىنان تۇرادى.
جەمىستىڭ قايناتپا بولۋى ونىڭ قۇرامىنداعى قانت مولەكۋلاسىنا بايلانىستى
وتتەك سۋدا ەرىگەندە وتتەگىنىڭ اتومى سۋدىڭ مولەكۋلاسىنىڭ اراسىنا ورنالاسادى.
قانت مولەكۋلاسىنىڭ قۇرامىنا وتتەگى جانە سۋتەگى اتومدارىنان باسقا دا كومىرتەك اتومى كىرەدى.
يود ەرىتىندىسىنىڭ ءيىسى ەرىتىندىدەن شىعىپ جاتقان يود مولەكۋلاسىنا بايلانىستى.
شىرىگەن جۇمىرتقانىڭ ءيىسى كۇكىرتسۋتەك مولەكۋلاسىنا بايلانىستى.
قوسىمشا سۇراقتار:
1. حيميالىق تەڭدەۋدى جازۋ نە ءۇشىن قاجەت؟
2. قانداي زاڭعا نەگىزدەلىپ تەڭدەۋ قۇراستىرامىز؟
3. مىنا تاجىريبە ارقىلى قانداي زاڭدى دالەلدەيمىز
(زات ماسساسىنىڭ ساقتالۋ زاڭىنىڭ مىسالى كورسەتىلەدى)
وسىنداي سۇراقتار ارقىلى كوپتەگەن حيميالىق رەاكسيالارمەن تانىسقانىمىز جونىندە، ءار حيميالىق رەاكسيانىڭ ءبىر – بىرىنە ۇقسامايتىن ءوز ەرەكشەلىگى بار ەكەنى، ولاردى وقىپ ۇيرەنۋ ءۇشىن ورتاق بەلگىلەرىنە قاراپ جۇيەلەيتىنىمىزدى سارالايمىز.
قوسىمشا سۇراقتار:
1. حيميالىق تەڭدەۋدى جازۋ نە ءۇشىن قاجەت؟
2. قانداي زاڭعا نەگىزدەلىپ تەڭدەۋ قۇراستىرامىز؟
3. مىنا تاجىريبە ارقىلى قانداي زاڭدى دالەلدەيمىز
(زات ماسساسىنىڭ ساقتالۋ زاڭىنىڭ مىسالى كورسەتىلەدى)
وسىنداي سۇراقتار ارقىلى كوپتەگەن حيميالىق رەاكسيالارمەن تانىسقانىمىز جونىندە، ءار حيميالىق رەاكسيانىڭ ءبىر – بىرىنە ۇقسامايتىن ءوز ەرەكشەلىگى بار ەكەنى، ولاردى وقىپ ۇيرەنۋ ءۇشىن ورتاق بەلگىلەرىنە قاراپ جۇيەلەيتىنىمىزدى سارالايمىز.
ماعىنانى تانۋ
پروبلەمالىق سۇراق: قانداي بەلگىلەرىنە قاراپ حيميالىق رەاكسيالاردى جۇيەلەۋگە بولادى؟ وقۋشىنىڭ جاۋابى: جىلۋدىڭ ءبولىنۋى، ءسىڭىرىلۋى، گاز تارىزدەس، قاتتى، سۇيىق زاتتاردىڭ تۇزىلۋىنە بايلانىستى. توپتاردىڭ ىزدەنىس جۇمىسىنا ۇلەستىرمەلەر تاراتىلادى.
جۇمىس شارتى:
1. توپتارعا جەكە تاپسىرمالار جازىلعان ۇلەستىرمەلەر تاراتىلادى.
2. توپتار ۇلەستىرمەلەردى ورىنداعان سوڭ، قورعايدى.
وي تولعانىس:
وقۋشىلار ىزدەنىس جۇمىسى ارقىلى حيميالىق رەاكسيالاردى تيپتەرگە جىكتەۋدە نەگىزگى بەلگىلەرى ەتىپ ارەكەتتەسۋشى زاتتار مەن تۇزىلگەن زاتتاردىڭ قۇرامىنىڭ وزگەرۋىنە سۇيەنەمىز دەگەن قورىتىندىعا كەلدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: «ماتەماتيكا - عىلىمدار پاتشاسى» (فليپچارت ساباق)
