يسا بايزاقوۆ «التاي»
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا يسا بايزاقوۆتىڭ ءومىر جولىنان مالىمەت بەرۋ. التاي ولەڭىنىڭ مازمۇنىن اشىپ ءتۇسىندىرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
بىلىمدىلىك: التاي جەرىنىڭ سۇلۋ تابيعاتىن، كەن بايلىقتارىن جانە اقىن ولەڭىندەگى بەينەلەۋىش سوزدەرمەن ءتۇسىندىرۋ
دامىتۋشىلىق: مانەرلەپ وقۋعا ماشىقتاندىرا وتىرىپ، ولەڭدى تالداي ءبىلۋ داعدىلارىن، سويلەۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىلىك: وقۋشىلارعا ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ، تۋعان جەر تابيعاتىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىككە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: التاي تاۋىنىڭ سۋرەتى، سىزبا – كەستە، اۆتور پورترەتى، ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار
فورماسى: جەكەلەي، فرونتالدى
ساباقتىڭ ءتۇرى: پوەزيا ساعاتى
ءادىس – تاسىلدەر: ترەنينگ، تالداۋ – جيناقتاۋ، شىعارماشىلىق، سوزدىك جۇمىسى، وزدىك جۇمىستار، توپتاستىرۋ
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيەتانۋ، بەينەلەۋ ونەرى، قازاق ءتىلى، ماتەماتيكا
ساباقتىڭ بارىسى: I. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى:
«پسيحولوگيالىق ترەنينگ» سلايد - 3
II. ساباققا ازىرلەۋ ەموسياسى: ساباق ەپيگرافىن ايتۋ:
ۇقىپتى – ۇتار، ىزدەگەن – تابار،
وقىعان – وزار، ەرىنشەك - توزار
III. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: س. مۇقانوۆ كوكشەنىڭ كەۋدەسىندە - تۇسىنگەندەرىن سۇراۋ
IY. ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ: سلايد - 4
- جازۋشى كوكشە تابيعاتىن قالاي سۋرەتتەگەن؟
- وسى ءماتىندى اۋىز ادەبيەت ۇلگىسىنە جاتقىزۋعا بولاما؟
- ءماتىن اۆتورى كىم؟
- ءسابيت مۇقانوۆ تۋرالى نە بىلەمىز؟
Y. جاڭا ساباققا دايىندىق ەموسياسى: - ساباقتىڭ تاقىرىبى مەن ماقساتىن حابارلاۋ
«تابيعات – تۋعان ءۇيىمىز» دەگەن ۇلكەن تاراۋدىڭ شىعارمالارىنىڭ ءبىرى ي. بايزاقوۆتىڭ التاي ولەڭىن وتەتىنىمىزدى حابارلاي وتىرىپ، اقىننىڭ قىسقاشا ءومىر بايانىمەن تانىستىرۋ.
سلايد – 5
بايزاقوۆ يسا - (1900 - 1946 ج)
پاۆلودار وبلىسى، ەرتىس اۋدانى، ۇلگىلى اۋىلىندا تۋعان.
قازاقتىڭ حالىق اقىنى، ءانشى، ءارتىس، دومبىراشى، كومپوزيتور.
سەمەيدەگى جۇمىسشىلار فاكۋلتەتىن، ورىنبورداعى قازاق حالىق اعارتۋ ينستيتۋتىن، قازاق پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىن بىتىرگەن. ەڭبەك قىزىل تۋ وردەنىنىڭ يەگەرى.
YI. جاڭا ساباق «اسسوسياسيالىق ايماق قۇرۋ» سلايد - 6
- تاۋ دەگەن ءسوزدى ەستىگەندە الدىمەن ويلارىڭا نە كەلەدى؟ سلايد - 7
- تاۋ سۋرەتىن كورسەتۋ سلايد – 8
- التاي تاۋى تۋرالى قىسقاشا مالىمەت بەرۋ: التاي تاۋ جۇيەسى - ازيا قۇرلىعىنىڭ ورتا تۇسىنداعى تاۋلى ولكە. ۇزىندىعى باتىستان شىعىسقا قاراي 2000 كم - گە سوزىلىپ جاتىر. التاي سولتۇستىك - باتىستان وڭتۇستىك - شىعىسقا قاراي باتىس ءسىبىر ويپاتىنان گوب شولىنە دەيىن جان - جاققا تارالعان. التاي تاۋلارى 4 مەملەكەتتىڭ شەكارالاسقان تەرريتوريالارىندا ورنالاسقان: قازاقستان (كەندى التاي — شىعىس قازاقستان وبىلىسى)، مونعوليا (موڭعول التايى — بايان - ولگەي ايماعى، حوۆد ايماعى، التاي ايماعى، ۋۆس ايماعى ) رەسەي (التاي ولكەسى، التاي رەسپۋبليكاسى)، جۇڭگو (شىڭجاڭ - ۇيعىر اۆتونوميالى ولكەسىنىڭ التاي ايماعى).
وقۋشىلاردىڭ ىزدەنۋ جۇمىستارى تىڭدالادى. «قازاقستان تاۋلارى»
وقۋلىقپەن جۇمىس: - ءمۇعالىمنىڭ وقۋى؛ - وقۋشىلارعا تىزبەكتەي وقىتۋ؛ - ولەڭدى تالداۋ
سوزدىك جۇمىسى: اياسىندا – باۋىرىندا، قۇشاعىندا
قياسىندا – بيىگىندە
ءورشىل – بيىككە قۇمار
كۇيىك – مۇڭ، قايعى
شىعارماشىلىق جۇمىس: ولەڭ ىشىنەن تاۋ سۇلۋلىعىن بەينەلەيتىن ەپيتەتتىك بەينەلەۋىش ءسوز تىركەستەرىن تاۋىپ، داپتەرگە جازۋ
تالداۋ جۇمىسى: ولەڭ بويىنشا شۋماق، تارماق ساندارىن انىقتاۋ
تەز، ويلان: (ولەڭ بويىنشا سۇراق – جاۋاپ):
1. اقىن تاۋدىڭ ەڭ بيىك توبەسىن نەگە تەڭەيدى؟
2. وپالعان بۇلتتى كىمگە جانە نەگە تەڭەيدى؟
3. اقشاقاردى نەگە تەڭەيدى؟
4. تاۋ سۇلۋلىعىن كىمگە تەڭەيدى؟
5. تاۋدى كورگەندە ادامنىڭ كوڭىل – كۇيى قانداي سەزىمدە بولادى؟
6. التايدىڭ بيىكتىگى تۋرالى اقىن نە دەيدى؟
7. التاي جەرىنەن قانداي كەندەر شىعادى؟
8. التاي اياسىن قانداي اڭدار مەن حايۋاناتتار مەكەندەيدى؟
9. كۇزدە تاۋ دا قانداي وزگەرىس بولادى؟
رەفلەكسيا: مەن قاندايمىن؟
وزىڭىزگە ۇنايتىن تاۋ جانۋارلارىنان ءۇش جانۋاردى جازىڭىز.
جاۋابى: 1. ورتادا ءسىزدى سولاي قابىلدايدى
2. باسقالاردىڭ ءسىز تۋرالى ويى
3. سەنىڭ ءوزىڭ تۋرالى ويىڭ
وزدىك جۇمىس:
1. التاي تاۋىنىڭ اسەمدىگى (جىبەكتەي بۇلت، سۇلۋداي تورعىن كيگەن، اقشا قارى اق كۇمىستەي)
2. التاي تاۋىنىڭ بيىكتىگى (ءورشىل بيىك، بۇلتتان وزگە قونا الماعان، بۇلت جەتە الماعان)
3. التايدىڭ اڭدارى ( كيىك، ارقار، تاۋتەكە)
4. التايدىڭ كەن بايلىعى (كۇمىس، التىن، مىرىش)
YII. بەكىتۋ: جۇمباق شەشۋ، ماقال – ماتەلدى جازۋ
وي – تولعاۋ
مەن، التاي ولەڭىن وقىپ وتىرىپ ءبىزدىڭ ەلىمىزدە التاي تاۋىنىڭ بار ەكەنىن ءبىلدىم. ول تاۋ وتە بيىك، ادەمى تاۋ ەكەنىن بايقادىم. تاۋدىڭ سۇلۋلىعى تاڭ قالدىردى. تاۋ القابىندا ايۋ، قابىلان، ەلىك سياقتى اڭدار مەكەندەيدى ەكەن. التاي جەرىنەن التىن، كۇمىس شىعاتىنىن ءبىلدىم. وسىنداي بايلىقتى مەن ماقتان ەتەمىن. تۋعان جەرىمىزدىڭ تابيعاتىن ءارقاشان قورعاپ، قامقورلىق جاساۋىمىز كەرەك.
YIII. ۇيگە تاپسىرما:
- ولەڭدى جاتتاۋ
- اقتوبە وبلىسىنداعى تاۋلار تۋرالى مالىمەت جيناپ، جازۋ
IX. باعالاۋ. ماداقتاۋ
- بالالار – گۇلىم مەنىڭ، بالالار – كۇيىم مەنىڭ. بالالار نۇر سىيلايتىن
بۇگىنگى كۇنىم مەنىڭ – دەي وتىرىپ، بالالار سەندەردى وزىمە قۋات الاتىن شۋاقتى كۇندەرگە تەڭەمەكپىن. بۇگىنگى ساباققا بەلسەندى قاتىسقاندارىڭ ءۇشىن سەندەرگە مىناداي «شۋاقتى كۇن» توسبەلگىسىن سىيلايمىن.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
بىلىمدىلىك: التاي جەرىنىڭ سۇلۋ تابيعاتىن، كەن بايلىقتارىن جانە اقىن ولەڭىندەگى بەينەلەۋىش سوزدەرمەن ءتۇسىندىرۋ
دامىتۋشىلىق: مانەرلەپ وقۋعا ماشىقتاندىرا وتىرىپ، ولەڭدى تالداي ءبىلۋ داعدىلارىن، سويلەۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىلىك: وقۋشىلارعا ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ، تۋعان جەر تابيعاتىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىككە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: التاي تاۋىنىڭ سۋرەتى، سىزبا – كەستە، اۆتور پورترەتى، ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايدتار
فورماسى: جەكەلەي، فرونتالدى
ساباقتىڭ ءتۇرى: پوەزيا ساعاتى
ءادىس – تاسىلدەر: ترەنينگ، تالداۋ – جيناقتاۋ، شىعارماشىلىق، سوزدىك جۇمىسى، وزدىك جۇمىستار، توپتاستىرۋ
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيەتانۋ، بەينەلەۋ ونەرى، قازاق ءتىلى، ماتەماتيكا
ساباقتىڭ بارىسى: I. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى:
«پسيحولوگيالىق ترەنينگ» سلايد - 3
II. ساباققا ازىرلەۋ ەموسياسى: ساباق ەپيگرافىن ايتۋ:
ۇقىپتى – ۇتار، ىزدەگەن – تابار،
وقىعان – وزار، ەرىنشەك - توزار
III. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: س. مۇقانوۆ كوكشەنىڭ كەۋدەسىندە - تۇسىنگەندەرىن سۇراۋ
IY. ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ: سلايد - 4
- جازۋشى كوكشە تابيعاتىن قالاي سۋرەتتەگەن؟
- وسى ءماتىندى اۋىز ادەبيەت ۇلگىسىنە جاتقىزۋعا بولاما؟
- ءماتىن اۆتورى كىم؟
- ءسابيت مۇقانوۆ تۋرالى نە بىلەمىز؟
Y. جاڭا ساباققا دايىندىق ەموسياسى: - ساباقتىڭ تاقىرىبى مەن ماقساتىن حابارلاۋ
«تابيعات – تۋعان ءۇيىمىز» دەگەن ۇلكەن تاراۋدىڭ شىعارمالارىنىڭ ءبىرى ي. بايزاقوۆتىڭ التاي ولەڭىن وتەتىنىمىزدى حابارلاي وتىرىپ، اقىننىڭ قىسقاشا ءومىر بايانىمەن تانىستىرۋ.
سلايد – 5
بايزاقوۆ يسا - (1900 - 1946 ج)
پاۆلودار وبلىسى، ەرتىس اۋدانى، ۇلگىلى اۋىلىندا تۋعان.
قازاقتىڭ حالىق اقىنى، ءانشى، ءارتىس، دومبىراشى، كومپوزيتور.
سەمەيدەگى جۇمىسشىلار فاكۋلتەتىن، ورىنبورداعى قازاق حالىق اعارتۋ ينستيتۋتىن، قازاق پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىن بىتىرگەن. ەڭبەك قىزىل تۋ وردەنىنىڭ يەگەرى.
YI. جاڭا ساباق «اسسوسياسيالىق ايماق قۇرۋ» سلايد - 6
- تاۋ دەگەن ءسوزدى ەستىگەندە الدىمەن ويلارىڭا نە كەلەدى؟ سلايد - 7
- تاۋ سۋرەتىن كورسەتۋ سلايد – 8
- التاي تاۋى تۋرالى قىسقاشا مالىمەت بەرۋ: التاي تاۋ جۇيەسى - ازيا قۇرلىعىنىڭ ورتا تۇسىنداعى تاۋلى ولكە. ۇزىندىعى باتىستان شىعىسقا قاراي 2000 كم - گە سوزىلىپ جاتىر. التاي سولتۇستىك - باتىستان وڭتۇستىك - شىعىسقا قاراي باتىس ءسىبىر ويپاتىنان گوب شولىنە دەيىن جان - جاققا تارالعان. التاي تاۋلارى 4 مەملەكەتتىڭ شەكارالاسقان تەرريتوريالارىندا ورنالاسقان: قازاقستان (كەندى التاي — شىعىس قازاقستان وبىلىسى)، مونعوليا (موڭعول التايى — بايان - ولگەي ايماعى، حوۆد ايماعى، التاي ايماعى، ۋۆس ايماعى ) رەسەي (التاي ولكەسى، التاي رەسپۋبليكاسى)، جۇڭگو (شىڭجاڭ - ۇيعىر اۆتونوميالى ولكەسىنىڭ التاي ايماعى).
وقۋشىلاردىڭ ىزدەنۋ جۇمىستارى تىڭدالادى. «قازاقستان تاۋلارى»
وقۋلىقپەن جۇمىس: - ءمۇعالىمنىڭ وقۋى؛ - وقۋشىلارعا تىزبەكتەي وقىتۋ؛ - ولەڭدى تالداۋ
سوزدىك جۇمىسى: اياسىندا – باۋىرىندا، قۇشاعىندا
قياسىندا – بيىگىندە
ءورشىل – بيىككە قۇمار
كۇيىك – مۇڭ، قايعى
شىعارماشىلىق جۇمىس: ولەڭ ىشىنەن تاۋ سۇلۋلىعىن بەينەلەيتىن ەپيتەتتىك بەينەلەۋىش ءسوز تىركەستەرىن تاۋىپ، داپتەرگە جازۋ
تالداۋ جۇمىسى: ولەڭ بويىنشا شۋماق، تارماق ساندارىن انىقتاۋ
تەز، ويلان: (ولەڭ بويىنشا سۇراق – جاۋاپ):
1. اقىن تاۋدىڭ ەڭ بيىك توبەسىن نەگە تەڭەيدى؟
2. وپالعان بۇلتتى كىمگە جانە نەگە تەڭەيدى؟
3. اقشاقاردى نەگە تەڭەيدى؟
4. تاۋ سۇلۋلىعىن كىمگە تەڭەيدى؟
5. تاۋدى كورگەندە ادامنىڭ كوڭىل – كۇيى قانداي سەزىمدە بولادى؟
6. التايدىڭ بيىكتىگى تۋرالى اقىن نە دەيدى؟
7. التاي جەرىنەن قانداي كەندەر شىعادى؟
8. التاي اياسىن قانداي اڭدار مەن حايۋاناتتار مەكەندەيدى؟
9. كۇزدە تاۋ دا قانداي وزگەرىس بولادى؟
رەفلەكسيا: مەن قاندايمىن؟
وزىڭىزگە ۇنايتىن تاۋ جانۋارلارىنان ءۇش جانۋاردى جازىڭىز.
جاۋابى: 1. ورتادا ءسىزدى سولاي قابىلدايدى
2. باسقالاردىڭ ءسىز تۋرالى ويى
3. سەنىڭ ءوزىڭ تۋرالى ويىڭ
وزدىك جۇمىس:
1. التاي تاۋىنىڭ اسەمدىگى (جىبەكتەي بۇلت، سۇلۋداي تورعىن كيگەن، اقشا قارى اق كۇمىستەي)
2. التاي تاۋىنىڭ بيىكتىگى (ءورشىل بيىك، بۇلتتان وزگە قونا الماعان، بۇلت جەتە الماعان)
3. التايدىڭ اڭدارى ( كيىك، ارقار، تاۋتەكە)
4. التايدىڭ كەن بايلىعى (كۇمىس، التىن، مىرىش)
YII. بەكىتۋ: جۇمباق شەشۋ، ماقال – ماتەلدى جازۋ
وي – تولعاۋ
مەن، التاي ولەڭىن وقىپ وتىرىپ ءبىزدىڭ ەلىمىزدە التاي تاۋىنىڭ بار ەكەنىن ءبىلدىم. ول تاۋ وتە بيىك، ادەمى تاۋ ەكەنىن بايقادىم. تاۋدىڭ سۇلۋلىعى تاڭ قالدىردى. تاۋ القابىندا ايۋ، قابىلان، ەلىك سياقتى اڭدار مەكەندەيدى ەكەن. التاي جەرىنەن التىن، كۇمىس شىعاتىنىن ءبىلدىم. وسىنداي بايلىقتى مەن ماقتان ەتەمىن. تۋعان جەرىمىزدىڭ تابيعاتىن ءارقاشان قورعاپ، قامقورلىق جاساۋىمىز كەرەك.
YIII. ۇيگە تاپسىرما:
- ولەڭدى جاتتاۋ
- اقتوبە وبلىسىنداعى تاۋلار تۋرالى مالىمەت جيناپ، جازۋ
IX. باعالاۋ. ماداقتاۋ
- بالالار – گۇلىم مەنىڭ، بالالار – كۇيىم مەنىڭ. بالالار نۇر سىيلايتىن
بۇگىنگى كۇنىم مەنىڭ – دەي وتىرىپ، بالالار سەندەردى وزىمە قۋات الاتىن شۋاقتى كۇندەرگە تەڭەمەكپىن. بۇگىنگى ساباققا بەلسەندى قاتىسقاندارىڭ ءۇشىن سەندەرگە مىناداي «شۋاقتى كۇن» توسبەلگىسىن سىيلايمىن.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: زاتتىڭ كۇيلەرى جانە ولاردى مولەكۋلالىق - كينەتيكالىق كوزقاراس نەگىزىندە ءتۇسىندىرۋ.
-
«بالاقاي» توبىنىڭ ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ تەحنولوگيالىق كارتاسى.
