يۋ دىبىسى مەن ءارپى
الىپپە
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «يۋ» دىبىسى مەن ءارپى
بىلىمدىلىك ماقساتى: «يۋ» دىبىسى مەن ءارپىن تانىتۋ، ول ارقىلى بەرىلگەن سوزدەردى وقۋ مەن جازۋدى ۇيرەتۋ. ءماتىن مەن ولەڭدى وقىتا وتىرىپ، نەگىزگى ويدى، يدەيانى ۇعىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: جاڭا سوزدەردى ءبىلدىرۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن، ءتىلىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن بايىتۋ، جۇرگىزىپ ءتۇسىنىپ، مانەرلەپ وقۋعا ماشىقتاندىرۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: وقۋشىلارعا ۇلتتىق تاربيە بەرە وتىرىپ، ولاردىڭ قيالىن قوزعاپ، شىعارماشىلىعىن قولداۋ، اسەمدىككە، ادەمىلىككە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىم بەرۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: توپپەن، جۇپپەن جۇمىس، وي قوزعاۋ
كورنەكىلىگى: كەسپە الىپپە، ىلمەلى تابليسا، تەكشەلەر. مازمۇندى
سۋرەتتەر، ءۇنتاسپا.
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
بالالار، ءقازىر مەن ءبىر جۇمباق ايتامىن، سول جۇمباقتىڭ شەشۋىندە، ءسوزدىڭ سوڭىندا تۇرعان دىبىس بۇگىنگى تانىساتىن جاڭا دىبىسىمىز بولادى.
قىس بويى جاتادى،
ءتاتتى ۇيقىعا باتادى.
ول نە؟ (ايۋ)
«ايۋ»دەگەندە ءسوزدىڭ سوڭىندا قانداي دىبىس ەستىلەدى؟
«يۋ»دىبىسى ەستىلىپ تۇر.
دۇرىس. ەندەشە بۇگىنگى تانىساتىن دىبىسىمىز «يۋ» دىبىسى جانە ءارپى ەكەن.
ەندى ءارىپ تاڭباسىنا قاراڭدار. ءارىپ تاڭباسىنىڭ باسپا، جازبا تۇرلەرىن كورسەتۋ، ايتىلۋ ەرەكشەلىگىنە، جازىلۋ ەلەمەنتتەرىنە ءمان بەرۋ. اۋىزشا وقىعاندا «ي+ۋ» بولىپ ەكى دىبىس ەستىلەدى، جازعاندا «يۋ» بولىپ جازىلاتىنى جايلى ەسكەرتىپ ايتۋ.
تاقتاعا ىلىنگەن ىلمەلى تابليسا ارقىلى سوزدەردى بۋىنعا بولگىزۋ، دىبىستىق تالداۋ جاساتۋ. مازمۇندى سۋرەتتەر ارقىلى سويلەم قۇراتىپ، سىزباسىن سىزعىزۋ. نەشە سوزدەن قۇرالعان سويلەم ەكەنىن انىقتاتۋ. باعاندا جازىلعان سوزدەردى وقىپ بەرىپ، ماعىناسىن ءتۇسىندىرۋ. وقۋشىلارعا جەكە - جەكە وقىتۋ.
ماعىنانى تانۋ. بالالار، «ويۋ» دەگەن نە؟
ول نە ءۇشىن كەرەك؟
وسى سۇراقتارعا جاۋاپ توڭىرەگىندە ءار پارتاداعى ەكى وقۋشى ءبىر - بىرىنە ويۋ تۋرالى بىلگەندەرىن ايتادى، ياعني جۇپپەن جۇمىس جۇرگىزىلەدى.
سونىمەن «ويۋ» تۋرالى نە بىلەمىز؟ (وقۋشى جاۋاپتارى تىڭدالادى).
ويۋ - قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق ناقىشتارىنىڭ ءبىرى. ونىڭ كوپ تۇرلەرى بار. ول ادەمىلىك ءۇشىن قاجەت. مىسالى، مەنىڭ اجەمنىڭ قامزولى بار. ونىڭ ويۋلارى ادەمى. ال مەنىڭ اتامنىڭ شاپانى مەن تاقياسىنىڭ ويۋلارى جىلتىراق. ءبىزدىڭ
ۇيدەگى كىلەمدەر مەن پالاستاردىڭ ويۋلارى ءارتۇرلى ت. ب.
دۇرىس، بالالار! بارلىقتارىڭنىڭ دا ويلارىڭ دۇرىس. ەندى «ويۋ» ماتىنىمەن جۇمىس جۇرگىزەيىك.
وقۋلىقپەن جۇمىس. الدىمەن ءوزىم وقىپ بەرىپ، مازمۇنىن تۇسىندىرەمىن. سودان سوڭ وزدەرىنە وقىتىپ، ءبىر - ەكى بالادان مازمۇنىن سۇرايمىن.
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
ەندى «ويۋ» ءسوزىن ەستىگەندە ويلارىڭا نە كەلەدى، سونىڭ ءبارىن ايتا بەرىڭدەر. مەن جازىپ تۇرايىن.
اجە، ينە، ءجىپ، قايشى، ويماق، قامزول، شاپان، تاقيا، كىلەم، پالاس.
«اجە» ءسوزى نەلىكتەن ويلارىڭا كەلدى؟
سەبەبى، ويۋدى اجەم ويادى.
«قايشى» ءسوزى شە؟
ويۋدى قايشىمەن قيادى.
«ويماق» ءسوزى نەلىكتەن ويلارىڭا ءتۇستى؟
سەبەبى، ينە قولعا كىرىپ كەتپەس ءۇشىن ساۋساقتىڭ ۇشىنا ويماق كيىپ الادى. ت. س. س.
داپتەرمەن جۇمىس.
بالالار، ەندى «يۋ» ءارپىنىڭ نەشە ەلەمەنتتەن تۇراتىنىن سانايىق.
«يۋ»ءارپىن تاقتاعا جازىپ كورسەتۋ. اۋادا جازىپ، قولدارىن جاتتىقتىرۋ.
ەندى اسىقپاي، ادەمىلەپ داپتەرگە جازايىق. ول ءۇشىن الدىمەن داپتەردى ءسال كولبەۋ قويىپ الىڭدار، شىنتاقتارىڭ پارتانىڭ ۇستىندە تۇرسىن. جازۋ ۇلگىسىندە بەرىلگەن «يۋ» ءارپىنىڭ تاڭبالارىن جازدىرۋ.
سەرگىتۋ ءساتىن وتكىزۋ.
وقۋلىقتاعى «جاقسى كورەم» ولەڭى بويىنشا جۇمىس جۇرگىزۋ.
1. ولەڭدى ءوزىم وقىپ بەرەمىن، تۇسىندىرەمىن.
2. ولەڭدى وقۋشىلارعا مانەرلەپ وقىتامىن.
3. ولەڭنىڭ مازمۇنى بويىنشا پىكىرتالاس جۇرگىزەمىن.
4. نەلىكتەن اتالارىڭدى، اجەلەرىڭدى جاقسى كورەسىڭدەر؟- دەگەن سۇراققا جاۋاپ الامىن.
وي تولعانىس.
بالالار، «ويۋ» سوزىنە بەس جولدى ولەڭ قۇراستىرايىق.
1. تاقىرىپتى سۋرەتتەيتىن ءسوز. «ويۋ».
2. ەكى سىن ەسىم. ادەمى، ۇلكەن.
3. ءىس - ارەكەتتى كورسەتەتىن ءسوز. ويدى، جاپسىردى.
4. ءتورت سوزدەن تۇراتىن ماعىنالى سويلەم. اجەم ادەمى ويۋ ويدى.
5. ماعىنالاس ءسوز. ورنەك.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ. ساباققا جاقسى قاتىسقان وقۋشىلاردى ماداقتاۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «يۋ» دىبىسى مەن ءارپى
بىلىمدىلىك ماقساتى: «يۋ» دىبىسى مەن ءارپىن تانىتۋ، ول ارقىلى بەرىلگەن سوزدەردى وقۋ مەن جازۋدى ۇيرەتۋ. ءماتىن مەن ولەڭدى وقىتا وتىرىپ، نەگىزگى ويدى، يدەيانى ۇعىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: جاڭا سوزدەردى ءبىلدىرۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن، ءتىلىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن بايىتۋ، جۇرگىزىپ ءتۇسىنىپ، مانەرلەپ وقۋعا ماشىقتاندىرۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: وقۋشىلارعا ۇلتتىق تاربيە بەرە وتىرىپ، ولاردىڭ قيالىن قوزعاپ، شىعارماشىلىعىن قولداۋ، اسەمدىككە، ادەمىلىككە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىم بەرۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: توپپەن، جۇپپەن جۇمىس، وي قوزعاۋ
كورنەكىلىگى: كەسپە الىپپە، ىلمەلى تابليسا، تەكشەلەر. مازمۇندى
سۋرەتتەر، ءۇنتاسپا.
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
بالالار، ءقازىر مەن ءبىر جۇمباق ايتامىن، سول جۇمباقتىڭ شەشۋىندە، ءسوزدىڭ سوڭىندا تۇرعان دىبىس بۇگىنگى تانىساتىن جاڭا دىبىسىمىز بولادى.
قىس بويى جاتادى،
ءتاتتى ۇيقىعا باتادى.
ول نە؟ (ايۋ)
«ايۋ»دەگەندە ءسوزدىڭ سوڭىندا قانداي دىبىس ەستىلەدى؟
«يۋ»دىبىسى ەستىلىپ تۇر.
دۇرىس. ەندەشە بۇگىنگى تانىساتىن دىبىسىمىز «يۋ» دىبىسى جانە ءارپى ەكەن.
ەندى ءارىپ تاڭباسىنا قاراڭدار. ءارىپ تاڭباسىنىڭ باسپا، جازبا تۇرلەرىن كورسەتۋ، ايتىلۋ ەرەكشەلىگىنە، جازىلۋ ەلەمەنتتەرىنە ءمان بەرۋ. اۋىزشا وقىعاندا «ي+ۋ» بولىپ ەكى دىبىس ەستىلەدى، جازعاندا «يۋ» بولىپ جازىلاتىنى جايلى ەسكەرتىپ ايتۋ.
تاقتاعا ىلىنگەن ىلمەلى تابليسا ارقىلى سوزدەردى بۋىنعا بولگىزۋ، دىبىستىق تالداۋ جاساتۋ. مازمۇندى سۋرەتتەر ارقىلى سويلەم قۇراتىپ، سىزباسىن سىزعىزۋ. نەشە سوزدەن قۇرالعان سويلەم ەكەنىن انىقتاتۋ. باعاندا جازىلعان سوزدەردى وقىپ بەرىپ، ماعىناسىن ءتۇسىندىرۋ. وقۋشىلارعا جەكە - جەكە وقىتۋ.
ماعىنانى تانۋ. بالالار، «ويۋ» دەگەن نە؟
ول نە ءۇشىن كەرەك؟
وسى سۇراقتارعا جاۋاپ توڭىرەگىندە ءار پارتاداعى ەكى وقۋشى ءبىر - بىرىنە ويۋ تۋرالى بىلگەندەرىن ايتادى، ياعني جۇپپەن جۇمىس جۇرگىزىلەدى.
سونىمەن «ويۋ» تۋرالى نە بىلەمىز؟ (وقۋشى جاۋاپتارى تىڭدالادى).
ويۋ - قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق ناقىشتارىنىڭ ءبىرى. ونىڭ كوپ تۇرلەرى بار. ول ادەمىلىك ءۇشىن قاجەت. مىسالى، مەنىڭ اجەمنىڭ قامزولى بار. ونىڭ ويۋلارى ادەمى. ال مەنىڭ اتامنىڭ شاپانى مەن تاقياسىنىڭ ويۋلارى جىلتىراق. ءبىزدىڭ
ۇيدەگى كىلەمدەر مەن پالاستاردىڭ ويۋلارى ءارتۇرلى ت. ب.
دۇرىس، بالالار! بارلىقتارىڭنىڭ دا ويلارىڭ دۇرىس. ەندى «ويۋ» ماتىنىمەن جۇمىس جۇرگىزەيىك.
وقۋلىقپەن جۇمىس. الدىمەن ءوزىم وقىپ بەرىپ، مازمۇنىن تۇسىندىرەمىن. سودان سوڭ وزدەرىنە وقىتىپ، ءبىر - ەكى بالادان مازمۇنىن سۇرايمىن.
قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
ەندى «ويۋ» ءسوزىن ەستىگەندە ويلارىڭا نە كەلەدى، سونىڭ ءبارىن ايتا بەرىڭدەر. مەن جازىپ تۇرايىن.
اجە، ينە، ءجىپ، قايشى، ويماق، قامزول، شاپان، تاقيا، كىلەم، پالاس.
«اجە» ءسوزى نەلىكتەن ويلارىڭا كەلدى؟
سەبەبى، ويۋدى اجەم ويادى.
«قايشى» ءسوزى شە؟
ويۋدى قايشىمەن قيادى.
«ويماق» ءسوزى نەلىكتەن ويلارىڭا ءتۇستى؟
سەبەبى، ينە قولعا كىرىپ كەتپەس ءۇشىن ساۋساقتىڭ ۇشىنا ويماق كيىپ الادى. ت. س. س.
داپتەرمەن جۇمىس.
بالالار، ەندى «يۋ» ءارپىنىڭ نەشە ەلەمەنتتەن تۇراتىنىن سانايىق.
«يۋ»ءارپىن تاقتاعا جازىپ كورسەتۋ. اۋادا جازىپ، قولدارىن جاتتىقتىرۋ.
ەندى اسىقپاي، ادەمىلەپ داپتەرگە جازايىق. ول ءۇشىن الدىمەن داپتەردى ءسال كولبەۋ قويىپ الىڭدار، شىنتاقتارىڭ پارتانىڭ ۇستىندە تۇرسىن. جازۋ ۇلگىسىندە بەرىلگەن «يۋ» ءارپىنىڭ تاڭبالارىن جازدىرۋ.
سەرگىتۋ ءساتىن وتكىزۋ.
وقۋلىقتاعى «جاقسى كورەم» ولەڭى بويىنشا جۇمىس جۇرگىزۋ.
1. ولەڭدى ءوزىم وقىپ بەرەمىن، تۇسىندىرەمىن.
2. ولەڭدى وقۋشىلارعا مانەرلەپ وقىتامىن.
3. ولەڭنىڭ مازمۇنى بويىنشا پىكىرتالاس جۇرگىزەمىن.
4. نەلىكتەن اتالارىڭدى، اجەلەرىڭدى جاقسى كورەسىڭدەر؟- دەگەن سۇراققا جاۋاپ الامىن.
وي تولعانىس.
بالالار، «ويۋ» سوزىنە بەس جولدى ولەڭ قۇراستىرايىق.
1. تاقىرىپتى سۋرەتتەيتىن ءسوز. «ويۋ».
2. ەكى سىن ەسىم. ادەمى، ۇلكەن.
3. ءىس - ارەكەتتى كورسەتەتىن ءسوز. ويدى، جاپسىردى.
4. ءتورت سوزدەن تۇراتىن ماعىنالى سويلەم. اجەم ادەمى ويۋ ويدى.
5. ماعىنالاس ءسوز. ورنەك.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ
ۇيگە تاپسىرما بەرۋ. ساباققا جاقسى قاتىسقان وقۋشىلاردى ماداقتاۋ.
You Might Also Like
