زاڭدى ءبىلۋ - زامان تالابى
تاقىرىبى: زاڭدى ءبىلۋ - زامان تالابى
ماقساتى:
1) وقۋشىلارعا ادام قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارى جايلى باپتاردان تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ، قۇقىقتىق بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ.
2) ادامگەرشىلىك، ىزگى قاسيەتتەر مەن ار - وجدان بوستاندىعىنا، ادالدىق پەن مەيىرىمدىلىككە باۋلۋ ارقىلى قۇقىقتىق تاربيە بەرۋ.
3) وقۋشىلاردىڭ ساياسي سانالىلىعى مەن تانىم بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، زاڭداردى تالداي وتىرىپ، ءوز بەتتەرىمەن سالىستىرا بىلۋگە، ومىردە قولدانا بىلۋگە باۋلۋ.
ءادىسى: مەكتەپىشىلىك، توپتىق سايىس.
كورنەكىلىگى: ق ر – نىڭ رامىزدەرىنىڭ سۋرەتتەرى، ق ر - نىڭ كونستيتۋسياسى. ت. ب زاڭ جيناقتارى، كورمە، زاڭ تۋرالى قاناتتى سوزدەر، سلايدتار.
ا) وقۋشىلاردى 2 توپقا ءبولۋ.
1 - توپ «قۇقىق - ادىلەت پەن پاراسات جولى» توبى 2 - توپ «بالا قۇقىعى اسىل قازىنا» توبى ءا) سايىستىڭ ماقساتى مەن مازمۇنىن تانىستىرۋ.
ءمۇعالىم ءسوزى: قۇرمەتتى مۇعالىمدەر، وقۋشىلار بۇگىنگى ادام قۇقىعى كۇنىنە وراي ۇيىمداستىرىلعان مەكتەپىشىلىك سىنىپتار اراسىنداعى سايىسىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر!
• جەكە ادام قۇقىعى ماسەلەسىنە اسا زور ۇلەس قوسقان، تاريحتا وشپەس اتتارىن قالدىرعان شەت ەل ويشىلدارى. ت. گووبس، ج. ج. رۋسسو، ي. كانت، ت. دجەففەرسون، ت. ب. ولار ادام قۇقىقتارىنىڭ نەگىزگى قاعيدالارىن ەڭ العاش انىقتاپ بەلگىلەپ بەرگەن. ءوز حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق قۇقىقتىق جۇيەسىنىڭ قالىپتاسۋى xv عاسىردىڭ ورتا شەنىندە قازاق مەملەكەتىنىڭ ىرگەتاسىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى بولعان جانىبەكتىڭ بالاسى قاسىم حان ەسىمىمەن بايلانىستى. بۇل جۇيە وسى ولكەدە عاسىرلار بويى كەلە جاتقان قۇقىقتىق ادەپ - عۇرىپتارمەن، جۇيەلەردى الا وتىرىپ، دەربەس ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان قازاق مەملەكەتىنىڭ جاعدايىنا بەيىمدەلىپ جاسالدى. حالىق ونى « قاسىم حاننىڭ قاسقا جولى» دەپ اتادى. قاسىم حاننان كەيىن قازاق قوعامىنىڭ قۇقىقتىق جۇيەسىن دامىتۋعا ايتارلىقتاي ۇلەس قوسقان ەسىم حانعا حالىق « ەسىم حاننىڭ ەسكى جولى» دەگەن ات بەردى. سونىمەن قاتار تاۋكە حان «جەتى جارعى» دەپ اتالعان، وزىندىك ءبىر كودەكس پىشىنىندەگى قۇقىقتىق نورمالاردىڭ تۇجىرىمدارىن جاسادى.
• 1991 جىلى 10 جەلتوقسان كۇنى رەسپۋبليكا اتاۋىن وزگەرتۋ تۋرالى زاڭ قابىلداندى. بۇدان بىلاي قازاق كەڭەستىك سوسياليستىك رەسپۋبليكاسى قازاقستان رەسپۋبليكاسى دەپ اتالاتىن بولدى.
• 1991 جىلى 16 جەلتوقساندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءوز تاۋەلسىزدىگىن الدى.
• 1991 جىلى 1 - جەلتوقسان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ سايلاندى.
• 1992 جىلى 4 ماۋسىمدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرى بەكىتىلدى.
• 1993 جىلى 15 قاراشا كۇنى پرەزيدەنت ن. ءا. نازاربايەۆ ق ر كونستيتۋسياسى مەن جوعارعى كەڭەس بەرگەن وكىلەتتىلىگىنە سايكەس ەلىمىزدە ۇلتتىق ۆاليۋتا - تەڭگەنى اينالىسقا ەنگىزۋ تۋرالى جارلىققا قول قويعانى حابارلاندى.
• 1995 جىلدىڭ 30 تامىزىندا بۇكىلحالىقتىق رەفەرەندۋمدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جاڭا كونستيتۋسياسىن قابىلدادى.
ق. ر - نىڭ كونستيتۋسياسى 9 بولىمنەن، 98 باپتان تۇرادى. كونستيتۋسيامىزدىڭ 1 - بابىندا ادام قۇقىقتارىن ساقتاۋ نورماسى بەكىتىلىپ، 30 - باپ تۇگەل - دەي ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىنا، بوستاندىقتارىنا، مۇددەلەرىنە ارنالدى. بۇل دەموكراتيالىق اشىق قوعامدا ومىردەگى بارلىق قۇندىلىقتاردىڭ ىشىندە ادام قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارى عانا ەڭ ماڭىزدى بولىپ سانالاتىندىعىن بىلدىرەدى. ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ «ەگەر ءبىزدىڭ قۇقىق يدەيالارى سالتانات قۇراتىن وركەنيەتتى قوعام ورنىقتىرعىمىز كەلەتىنى راس بولسا، وندا ءاربىر ازامات مەكتەپ قابىرعاسىندا جۇرگەندە – اق قۇقىقتىڭ قاراپايىم ەسەپ – قيساپتى بىلگەنىمىزدەي يگەرىپ الۋعا ءتيىستى». دەگەن اسىل سوزىمەن سايىسىمىزدى باستايىق.
سايىس جوسپارى:
1) «تىكەلەي سۇراق» ءار توپقا 10 سۇراقتان.
2) بەينەسيۋجەت ارقىلى تاپسىرما.
3) زاڭ الدىندا جۇرتتىڭ ءبارى تەڭ.
4) زاڭ تەرميندەرىن بىلەمىز بە؟
قاناتتى سوزدەر:
«تارتىپكە باس يگەن قۇل بولمايدى، ءتارتىپسىز ەل بولمايدى» ب. مومىش ۇلى.
«بالام بول، باسقا بول – بارىڭە زاڭ بىرەۋ – اق»
«تۋرا بيدە تۋعان جوق، تۋعاندى بيدە يمان جوق» (ج. بالاساعۇن)
كۋاسىز ءىستى كۇمان تابار،
كۋالى ءىستى كۋا تابار» (حالىق ماقالى)
«ءبىر قازاعا ەكى جازا جوق» (حالىق ماقالى)
قاراعاندى وبلىسى، جاڭاارقا اۋدانى،
تۇگىسكەن اۋىلى تاريح جانە قۇقىق ءمۇعالىمى
الكەنوۆا گۇلىم باقتىباي قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ماقساتى:
1) وقۋشىلارعا ادام قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارى جايلى باپتاردان تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ، قۇقىقتىق بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ.
2) ادامگەرشىلىك، ىزگى قاسيەتتەر مەن ار - وجدان بوستاندىعىنا، ادالدىق پەن مەيىرىمدىلىككە باۋلۋ ارقىلى قۇقىقتىق تاربيە بەرۋ.
3) وقۋشىلاردىڭ ساياسي سانالىلىعى مەن تانىم بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، زاڭداردى تالداي وتىرىپ، ءوز بەتتەرىمەن سالىستىرا بىلۋگە، ومىردە قولدانا بىلۋگە باۋلۋ.
ءادىسى: مەكتەپىشىلىك، توپتىق سايىس.
كورنەكىلىگى: ق ر – نىڭ رامىزدەرىنىڭ سۋرەتتەرى، ق ر - نىڭ كونستيتۋسياسى. ت. ب زاڭ جيناقتارى، كورمە، زاڭ تۋرالى قاناتتى سوزدەر، سلايدتار.
ا) وقۋشىلاردى 2 توپقا ءبولۋ.
1 - توپ «قۇقىق - ادىلەت پەن پاراسات جولى» توبى 2 - توپ «بالا قۇقىعى اسىل قازىنا» توبى ءا) سايىستىڭ ماقساتى مەن مازمۇنىن تانىستىرۋ.
ءمۇعالىم ءسوزى: قۇرمەتتى مۇعالىمدەر، وقۋشىلار بۇگىنگى ادام قۇقىعى كۇنىنە وراي ۇيىمداستىرىلعان مەكتەپىشىلىك سىنىپتار اراسىنداعى سايىسىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر!
• جەكە ادام قۇقىعى ماسەلەسىنە اسا زور ۇلەس قوسقان، تاريحتا وشپەس اتتارىن قالدىرعان شەت ەل ويشىلدارى. ت. گووبس، ج. ج. رۋسسو، ي. كانت، ت. دجەففەرسون، ت. ب. ولار ادام قۇقىقتارىنىڭ نەگىزگى قاعيدالارىن ەڭ العاش انىقتاپ بەلگىلەپ بەرگەن. ءوز حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق قۇقىقتىق جۇيەسىنىڭ قالىپتاسۋى xv عاسىردىڭ ورتا شەنىندە قازاق مەملەكەتىنىڭ ىرگەتاسىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى بولعان جانىبەكتىڭ بالاسى قاسىم حان ەسىمىمەن بايلانىستى. بۇل جۇيە وسى ولكەدە عاسىرلار بويى كەلە جاتقان قۇقىقتىق ادەپ - عۇرىپتارمەن، جۇيەلەردى الا وتىرىپ، دەربەس ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان قازاق مەملەكەتىنىڭ جاعدايىنا بەيىمدەلىپ جاسالدى. حالىق ونى « قاسىم حاننىڭ قاسقا جولى» دەپ اتادى. قاسىم حاننان كەيىن قازاق قوعامىنىڭ قۇقىقتىق جۇيەسىن دامىتۋعا ايتارلىقتاي ۇلەس قوسقان ەسىم حانعا حالىق « ەسىم حاننىڭ ەسكى جولى» دەگەن ات بەردى. سونىمەن قاتار تاۋكە حان «جەتى جارعى» دەپ اتالعان، وزىندىك ءبىر كودەكس پىشىنىندەگى قۇقىقتىق نورمالاردىڭ تۇجىرىمدارىن جاسادى.
• 1991 جىلى 10 جەلتوقسان كۇنى رەسپۋبليكا اتاۋىن وزگەرتۋ تۋرالى زاڭ قابىلداندى. بۇدان بىلاي قازاق كەڭەستىك سوسياليستىك رەسپۋبليكاسى قازاقستان رەسپۋبليكاسى دەپ اتالاتىن بولدى.
• 1991 جىلى 16 جەلتوقساندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءوز تاۋەلسىزدىگىن الدى.
• 1991 جىلى 1 - جەلتوقسان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ سايلاندى.
• 1992 جىلى 4 ماۋسىمدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرى بەكىتىلدى.
• 1993 جىلى 15 قاراشا كۇنى پرەزيدەنت ن. ءا. نازاربايەۆ ق ر كونستيتۋسياسى مەن جوعارعى كەڭەس بەرگەن وكىلەتتىلىگىنە سايكەس ەلىمىزدە ۇلتتىق ۆاليۋتا - تەڭگەنى اينالىسقا ەنگىزۋ تۋرالى جارلىققا قول قويعانى حابارلاندى.
• 1995 جىلدىڭ 30 تامىزىندا بۇكىلحالىقتىق رەفەرەندۋمدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جاڭا كونستيتۋسياسىن قابىلدادى.
ق. ر - نىڭ كونستيتۋسياسى 9 بولىمنەن، 98 باپتان تۇرادى. كونستيتۋسيامىزدىڭ 1 - بابىندا ادام قۇقىقتارىن ساقتاۋ نورماسى بەكىتىلىپ، 30 - باپ تۇگەل - دەي ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىنا، بوستاندىقتارىنا، مۇددەلەرىنە ارنالدى. بۇل دەموكراتيالىق اشىق قوعامدا ومىردەگى بارلىق قۇندىلىقتاردىڭ ىشىندە ادام قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارى عانا ەڭ ماڭىزدى بولىپ سانالاتىندىعىن بىلدىرەدى. ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ «ەگەر ءبىزدىڭ قۇقىق يدەيالارى سالتانات قۇراتىن وركەنيەتتى قوعام ورنىقتىرعىمىز كەلەتىنى راس بولسا، وندا ءاربىر ازامات مەكتەپ قابىرعاسىندا جۇرگەندە – اق قۇقىقتىڭ قاراپايىم ەسەپ – قيساپتى بىلگەنىمىزدەي يگەرىپ الۋعا ءتيىستى». دەگەن اسىل سوزىمەن سايىسىمىزدى باستايىق.
سايىس جوسپارى:
1) «تىكەلەي سۇراق» ءار توپقا 10 سۇراقتان.
2) بەينەسيۋجەت ارقىلى تاپسىرما.
3) زاڭ الدىندا جۇرتتىڭ ءبارى تەڭ.
4) زاڭ تەرميندەرىن بىلەمىز بە؟
قاناتتى سوزدەر:
«تارتىپكە باس يگەن قۇل بولمايدى، ءتارتىپسىز ەل بولمايدى» ب. مومىش ۇلى.
«بالام بول، باسقا بول – بارىڭە زاڭ بىرەۋ – اق»
«تۋرا بيدە تۋعان جوق، تۋعاندى بيدە يمان جوق» (ج. بالاساعۇن)
كۋاسىز ءىستى كۇمان تابار،
كۋالى ءىستى كۋا تابار» (حالىق ماقالى)
«ءبىر قازاعا ەكى جازا جوق» (حالىق ماقالى)
قاراعاندى وبلىسى، جاڭاارقا اۋدانى،
تۇگىسكەن اۋىلى تاريح جانە قۇقىق ءمۇعالىمى
الكەنوۆا گۇلىم باقتىباي قىزى
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
