InfoHub Logo

Сопылықтың Қазақ руханиятына қауіпі. Сопылық — дүниеден безуге, нәпсіні есептеуге, тәнге қатысы бар нәрселерден бет бұруға, нәпсіні тазалауға, Аллаһ тағалаға мағрифатқа немесе хақиқатқа иман келтіру арқылы қосылу (араб.: فناء‎ — нирвана) дәрежесіне жетуге ұмтылысқа негізделген өмір салты. Көріп тұрғанымыздай. Алғашында сопылықтың көптеген ілімін көптеген мұсыман ойшылдарына қызық болды. Сопылық ислам тарихында әлде қайда ерте пайда болды.

Оған себеп Омеяд халифатындағы дүниеқоңыздарға қарсы шығуы болып табылады. Сопылар құрғақ легализмге қарсы болғанымен, олар ислам құқығын қатаң сақтайды және исламдық фиқһ пен теологияның әртүрлі мектептеріне қатысты. [1] Сопылардың басым көпшілігі, қазіргі заманға дейінгі де, қазіргі кезде де сунниттік исламды ұстанушылар болып қала бергенімен, сопылық ойдың кейбір бағыттары шииттік исламның шеңберіне көшті.[2].

Сопылық ғибадаттың маңызды бағыттарына зікір, Құдайды еске алу тәжірибесі жатады. [3] Сопылар да өздерінің миссионерлік және ағартушылық қызметі арқылы исламды таратуда маңызды рөл атқарды. [1] Исламның мистикалық және аскеттік аспектісі ретінде ол ішкі жанды тазартумен айналысатын ислам ілімінің бір бөлігі ретінде қарастырылады. Діннің рухани аспектілеріне назар аудара отырып, сопылар «интуитивті және эмоционалдық қабілеттерді» пайдалану арқылы Құдайдың тікелей тәжірибесін алуға тырысады. [4] Тасаууф әрқашан православиелік исламның ажырамас бөлігі болған жан туралы ғылым ретінде қарастырылады. [4] Ибн Таймия өзінің «Әр-Рисала ас-Сафадия» кітабында сопыларды сүннет жолына жататындар және оны ілімдері мен жазбаларында бейнелейтіндер деп сипаттайды .Барлық сопылардың басты мақсаты – фитраның бастапқы күйін қалпына келтіруге тырысу арқылы Құдайдың разылығын іздеу . [5] Сопылардың ең басты мисссиясының бірі ол Пайғамбарымыздың кезіндегі ислам мистицизмін қайтару болып табылады. Сопылық қазақ жеріне қалай кіргені ол бәрімізге мәлім.

Ал сол кездегі Сопылықтың ең алғашқы бастаушыларының бірі ол Қожа Ахмет Яссауи. Ия Яссауидің бізге алып келген діні сопылық ілімдегі Ислам болып табылады. Не үшін біздің қазаққа сопылық тез еніп кетті деген сұрақ барлығымызды мазалайды. Өйткені Қожа Ахмет Яссауидің миссионерлік әдістерінің бірі ол «Диуани Хикмет». Жалпы бүкіл түркі халықтары ән мен жырды өте қатты жақсы көргендіктен сопылық ілім тез арада біраз адамдардың көңілінен шықты. Ал енді Сопылық ілімінде болған тағы бір қазақтың данышпан ақындардың бірі Шәкәрім Құдайбердіұлы. Шәкәрімнің кезіндегі Сопылық ислам Қожа Ахмет Яссауиге қарағанда өзгеше болды. Себебі сопылық екінші кезеңі көбінесе ғылым мен білімді талап етті. Сол себепті екінші кезеңдегі сопылар бірінші кезеңге қарағанда шариғат үкімдерін толық орындай бастады. Шәкәрімнің сопылық исламға қосқан үлесін өте зор болды. «Үш Анық» еңбегінде аскеттік өмірдің бүкіл қыр сырын дәйектеп отырып қағаз бетіне түсірген. Уақыт өте келе сопылық ілім өз күшін ақырын ақырын жоғалта бастайды. Себебі қазақ жеріне Ханафилік фиқһ мектебінің рөлі арта түседі. Ал енді Қазіргі сопылықтың ілімдері алғашқы кезден қарағанда мүлдем өзгеше болып келеді. ХХІ ғасырдағы сопылық құлшылық түрлерімен өмір салттары таза жындының сандырағы десекте қателеспейміз. Көптеген сопылар бұл ілімге өздерінің өзгерістерін енгізе бастап.

Тәуіпшілдікпен емшіліпен айналысып кеткені әрине қаныңды басыңа шаптырады. Заманауи емшілер дем салушылардың барлығы сопылық ілімнің сайқымазақтары деуге де тұрарлық деп айта аламын. Сопылықтың Қазақ руханиятына деген қауіпі бірінші ол асыра діншілдік. Екінші жағынан қазіргі сопылықты тікелей Шайтанға деген табынушылық. Үшінші жағынан аруақтардың тірілерді жарылқауы таза Аллаға деген серік қосу болып табылады. Төртінші олардың мистицизмі өте қауіпті ритуалдардың бірі. Бесіншіден қазіргі сопылық таза алаяқтық. Дәстүріміздегі сопылық қазіргі күнде ізі түгіл иісі де қалмаған.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Nasr, Seyyed Hossein (2008). The garden of truth: the vision and promise of Sufism, Islam's mystical tradition. pp. 45–3736–45-3736. ISBN 978-0061625992.

2. ^ Jump up to:a b c Schimmel, Annemarie. "Sufism". Encyclopædia Britannica. Retrieved 2018-06-26. Opposed to the dry casuistry of the lawyer-divines, the mystics nevertheless scrupulously observed the commands of the divine law. [...] the mystics belonged to all schools of Islamic law and theology of the times.

3. Peacock, A.C.S. (2019). Islam, Literature and Society in Mongol Anatolia. Cambridge University Press. doi:10.1017/9781108582124. ISBN 9781108582124. S2CID 211657444

4. Michael S. Pittman Classical Spirituality in Contemporary America: The Confluence and Contribution of G.I. Gurdjieff and Sufism Bloomsbury Publishing ISBN 978-1-441-13113-3

5. ^Abul Hasan ash-Shadhili (1993). The School of the Shadhdhuliyyah. Islamic Texts Society. ISBN 978-0-946621-57-6. http://kaznu.kz

Төлеу Әлішер

---