InfoHub Logo

Ol jeńil kıinip dalaǵa shyqqan. Kóktem mezgili ǵoı. Aspan shaıdaı ashyq eken. Qysta tymyraıyp, sýyq soryp jatatyn qala kósheleri jadyraı qalǵan. Aýada ádemi ıis bar. Bir sátte dúr etip búrshik atyp, japyraqtaryn jaıa qalǵan aǵashtar da jas ómirdiń jyryn jyrlap, jasyl nilge malyna qalypty. Shymqaı. Jazýshy mardymsyz uzaq otyrystan qajyǵan sıaqtandy. Ol kóktemgi tabıǵatty jańa kórgendeı elitip, emirene qalǵan. Aınalasyna tań-tamasha. Onyń anda-sanda osylaı boı sergitip, serýendep qaıtatyn ádeti bar edi.

Uzyn kóshege túspeı-aq, adam az júretin tar, sholaq kóshelermen tóteleı tartyp, Sen-Jermen býlvarine keletin. Osy joly da, sol baıaǵy júrisinen jańylmaı sola qaraı bettegen. Úıinen ájeptáýir alystaǵan da baryp bir nárse kenet oıyna túsken deı qalt tura qalǵan. Keri ketkisi kelgen. Biraq onyń ózi de birshama jer bolatyn. «Sol adam taǵy kezdesedi-aý maǵan», — degen oı mazalasa da, alǵan baǵytyn ózgerpeýge tyrysty. Álgindegideı emes júrisin shıratyp, aýyrlaý denesin jeńil kóterip kele jatqandaı kórindi ózine. Jan-jaǵyna qaramaýǵa tyrysqan. Qoqyraıǵan qońyr sılındrin basa kıip, eńkeńdep keledi.

Bul — de Trevıl saraıynyń syrt jaǵy bolatyn. Qalanyń aýqattylary turatyn aýdan. Biraq ol kezdespedi. Jazýshy soǵan shyn qýandy. Endi asyqpaı júrýge bolady. Pysynap ystyqtaǵandaı bolǵan. Azdap alqynyp qalǵan sıaqty. Keń kóshege shyqqanda, kádimgideı tynystap qalǵan. Az aıaldap aýany qumyǵa jutqan. Jolaı úsh-tórt adam bas ızep amandasqan. Bul da jumsaq jymıyp, kúle bas ızegen.

Mine, aldynda ózine tanys Sen-Jermen býlvari. Shóldegendeı me qalaı. Aqyry seıil quryp shyqqan soń, oń jaqtaǵy sharaphanaǵa bas suǵa ketýdi jón kórgen. Qashan kelseń de jatyrqamaı qarsy alatyn tanys sharaphana. Oń qaptaldaǵy úlken eki terezden kún sáýlesi jamyrap tur. Ázirshe sharaphanada eshkim joq sekildi kóringen. Bul ekinshi qatardyń túpkirindegi ústelge jaıǵasqan.

— Mse, ne ishesiz? Boıshań kelgen aryq jigit qasyna kelgen. Bul eń jaqsy fransýz sharabyna tapsyrys berdi. Bir bokal. Sharaphananyń ishi typ-tynysh. Ústindegi súrtigin, bas kıimin sheship jaıǵasqannan soń, aınalasyna barlaı qaraǵan. Sonda ǵana baıqady, munymen qatarlas ústelde jas kelinshek otyr eken. Kirgende qalaı baıqamaǵan. Joq álde ol da jańa keldi me eken? Jazýshy uzyn, qalyń shashyn qaıyra bir silkip tastap, sharap toly bokalyn jaıymen kótergen qalpy álgi bıkeshke basyn ızep, sál kúlimsirep ıshara jasaǵan.

Kózi jalt etken álgi bıkesh te ádemi ıegin sál túsirip, buǵan jaýap retinde bas ızegen. Erinderimen ádemi óbip sharap ishken. Jazýshy da sharaptan bir urttap, hrýstal bokaldy ústelge qoıǵan. Eriksiz taǵy bir qarap qalyp edi, beıtanys bıkesh te tákapparlana kóz tastap otyr eken.

— Mse, siz nege qaraı beresiz? — Bıkesh julyp alǵandaı til qatqan.

— Al, siz nege qaraı beresiz? Jazýshy qarsy suraq qoıǵan. Bıkesh nazdana bir kúldi de:

—  Men sizdi tanıtyn sıaqtymyn, — degen. Osy sóz qanat bitirdi me, kim bilsin jazýshy erkinsip ketken.

— Aıypqa buıyrmasańyz, sizdiń qasyńyzǵa az ýaqyt jaıǵasýǵa bolar ma eken?

— Meıilińiz...

Bıkesh áppaq, súıirikteı saýsaǵyn usynyp jatyp, «Súzanna de Bodýen» dep aty-jónin aıtty. Nazben. Syńǵyrlap. Kúreń shlápasynyń mańdaıynan túsirgen qara shilteri ashyq qabaǵyn, koı kózderin sál kóleńkelep tur edi. Jazýshy biraq aty-jónin aıtpady. Este qalarlyqtaı otyrys bolǵan. Ásirese bıkesh úshin. Ónbeı jatqan jazý men baspanyń isi rasynda jazýshyny dińkeletip tastaǵan eken. Ol shabyttana sóılep, ádemi, súıkimdi kelinshekke álsin-álsin uzaq qaraýmen otyrdy.

— Marhabbattym, men týraly bir kitap nege jazbasqa?! Súzanna syqylyqtaı kúlip álde shyn, álde ótirik naz tastaǵan. Jazýshy jymıǵan da qoıǵan. Bular tysqa shyqqanda býlvarda adamdar kóbeıip qalǵan eken. Ersili — qarsyly keshkilik serýenge shyqqandar.

— Mse, berirek júrińizshi, men sizge bir nárse kórsteıin, — dedi bıkesh qıylyp. Ekeýi býlvardyń shyǵys jaǵyna qaraı júrgen. Súzannanyń júrisi jep-jeńil. Elikteı orǵyp, ıaqtaryn erkelep basady. Ózi kóńildi.

— Mine, kórdińiz be, meniń uly jazýshym?!

Ol jańa gúldegen akasıa aǵashyn nusqady. Mımozanyń altyn sary tústi gúlderi shashaqtanyp, tógilip tur eken. Kózdiń jaýyn alady. Bıkesh shyn shattanyp baryp, kúltelengen shashaqty gúldi qushyrlana ıiskedi de:

— Siz bilesiz be, men baqytytmyn! Iá sheksiz baqyttymyn! — dep aýany jańǵyryqtyra aıqaı saldy. Qos janarynda osynaý ómirdiń, ádemi, kirshiksiz ómirdiń bal-bul janǵan nury shalqyp tur edi. Ol burynyǵdan da sulýlana túsken. Oıly kózimen tesile qaraǵan jazýshy ishinen: «Iá sen, Súzanna, baqytty bolýǵa ábden laıyqsyń!», — degen tur edi. Ol da balasha qýanyp tur edi...

Kún De Trevıl saraıynyń arjaǵyna qaraı eńkeıgende, jazýshy bıkeshpen qımaı qoshtasyp, Sen-Jermende kezdesip turýǵa ýaǵdalasyp, úıine qaraı tyń shabytpen asyǵyp bara jatqan edi. Ol basqanyń bárin umytqan. Ústelge qulshyna otyrýǵa beıildi. Ózine tanys kósheniń buryshyn aınala bergeni sol edi, baıaǵy tanys beıne kóldeneńdep tura qalmasy bar ma.

— Mártebelim, bul qandaı keremet kún! Dál búgin sizdi jolyqtarmyndep oılappyn ba? Bul jaǵdaı úsh uıyqtasam da túsime kirmeıdi ǵoı. Júrińiz, marhabbat, bizdeı paqyrdyń lashyǵyna bas suǵyp shyqsańyz...Men ómirbaqıǵa aıtyp júrer edim ǵoı.. Oı, meniń úıime kim kelmedi dep.. Iá-ıá, Asa mártebeli Siz keldi dep.. Ońbaǵandar bilsin meniń kim ekenimdi!...

— Shıkil sary kisi, basyndaǵy sılındrin alyp, taǵy da báıek bolyp tur. Bul múmkin segizinshi, álde toǵyzynshy ótinishi. Jazýshy bir syltaý taýyp, qutylyp ketetin. Nemese keıinge qaldyratyn. Biraq bul joly qutyla almasyn bildi de, kelisimin berdi. «Ýaqytymdy almasańyz... Óte asyǵyspyn», — degen.

Parıjdiń aýqattylary qonys tepken aýdanda turatyn adamnyń anaý-mynaý kisi emes ekendigi belgili ǵoı. Biraq jazýshynyń sýqany súımeıtin. Dembelshe, shıkil saryny. Ón boıynan pasyqtyq pen daraqylyqtyń ıisi múńkip turatyndaı edi. Baıshykeshtiń qýanǵany sonshalyq, alaqandaryn soǵyp qalyp, jazýshynyń aldyna túse salyp máımańdaı jónelgen. Bıik dýalǵa ózi bastap kirip, eki qabatty úıdiń aýlasymen alyp júrgen. Úlken emen esiktiń arjaǵyna ótken. Ekeýi. Tabaldyryqtan attaı salysymen áıeline daýystap jar salýmen boldy. Kires beristegi úlken zaldyń qarsy betindegi sákide parıkter tizilip tur eken. Neshe túrli. Jazýshy baıshykeshtiń parık kıetinin endi baıqaǵan.

— Mine, marhabat, kórdińiz be? Parık dep osylardy aıtý kerek! Qalaı tańqalmaısyz, a?! Qudaıym-aý, de Molerdiń parıgi, parık pe?!

Úı ıesi sáńireıip maqtanyp, jazýshydan keremet qoshemet kútip tur edi. Úndemeýge tipten yńǵaısyz. Jazýshy myrs etken. Baıshykeshtiń bar-joǵyn umytqan syńaıly qalyp tanytyp, parıkterge qarap turyp bylaı degen edi:

— O, ǵajap! Rasynda qalaı tań qalmaısyń! Qudaı da sheber ǵoı, basy joq adamda osynsham ma parık bolady eken-aý!..

Muny aıtqan fransýzdyń mártebeli hám uly jazýshy Onore de Balzak bolatyn. Álgi úıden shyǵa qashqan jazýshynyń akasıa gúlderi týraly, álgi Súzanna týraly tátti qıalyn qaıta taba almaı uzaq áýrege túskenin ol paqyryń bildi deısiń be...

---