InfoHub Logo

Qyzylorda oblysy.
№101 orta mektebiniń tarıh pániniń muǵalimi
Shopanova Aıgerim Ǵabıtqyzy

Orta ǵasyrlardaǵy Qazaqstan tarıhy
Sabaqtyń taqyryby: Altyn Orda
Bilimdilik maqsaty: Altyn Orda memleketiniń qurylýyn, saıası jáne ekonomıkalyq damý erekshelikterin túsindire otyryp, Ordanyń álsireý sebepterin ashý;
Damytýshylyq maqsaty: Oqýshylardyń tarıhı oqıǵalardy óz betinshe tujyrymdaı bilýine baǵyt berý, logıkalyq oılaý qabiletin arttyryp, oıyn erkin aıtyp jetkize bilýge daǵdylandyrý;
Tárbıelik maqsaty: Oqýshylardy óz tarıhyn qurmetteýge, ulttyq namysyn oıatyp, erlikke, otansúıgishtikke tárbıeleý;
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: Aýyzsha baıandaý arqyly túsindirý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Kartochka, Oqýlyqtardan, referattardan kórme, Altyn Orda memleketiniń kartasy, túsindirmeli tirek - syzbalar, tanymdyq oıyndar, Shyńǵysqan, Batý handardyń portretteri (slaıd) aqparattyq kompúterlik tehnologıa boıynsha.

Sabaqtyń barysy

İ. Uıymdastyrý kezeńi: Oqýshylarmen sálemdesip, túgendep alǵan soń, synyp tazalyǵyna kóńil bólip, oqýshylardyń nazaryn sabaqqa aýdarý.
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý: Monǵoldardyń Qazaqstan jerin jaýlap alýy taqyryby boıynsha úı tapsyrmasy suralady.

Úı tapsyrmasyn pysyqtaý arqyly jańa sabaqqa kóshý.
Shyńǵysqan jaýlap alǵan jerlerin óziniń tórt balasyna bólip beredi. Bólip berilgen jerler ulys dep ataldy.

Batyı – Altyn bosaǵaly «Aq Orda»,
Ejen – Kúmis bosaǵaly «Kók Orda»,
Shaıban – Bolat bosaǵaly «Boz Ordaǵa» kirgizedi.

Altyn bosaǵaly Ordaǵa Batyıdy kirgizip, Joshynyń ornyna han saılaǵan. «Altyn Orda» degen ataý osydan shyqqan tárizdi.

İİİ. Jana sabaq
Jospary:

İ. Altyn Ordanyń qurylýy.
İİ. Altyn Ordanyń kúsheıýi.
İİİ. Altyn Ordanyń álsireýi.
İV. Altyn Ordanyń qoǵamdyq qurylysy.

1. Altyn Orda – Joshy ulysynyń ornyna qurylǵan alǵashqy iri memleketterdiń biri. Joshy hannyń balasy Batyı (Batý) hannyń kezinde Orda Altaı taýynan Dýnaı ózenine
deıingi ulanǵaıyr jerdi alyp jatqan úlken memleket boldy. Ortalyǵy alǵashynda Edil boıyndaǵy Saraı Batýda bolsa, keıin Saraı Berkege kóshirilgen.

Batyı han Altyn Ordany qurýshy Monǵol hany. 1227 - 1255 jyldary Altyn Ordany bılegen.

Musylman derekterinde Batyı han ádil adam bolǵandyǵy aıtylady. Ol musylman elderine árqashan qamqorlyq jasap, olarǵa meshit saldyryp, dinı ádet ǵuryptardy júrgizýge kómektesip otyrǵan. Sondyqtanda ol musylmandardyń eń jaqyn qamqorshysy dep eseptelgen.
Al orys jylnamalarynda Batyı hannyń Altyn Ordanyń ekonomıkalyq qýatyn arttyryp, qalalyq ómirdiń jandanýyna erekshe kóńil bólgeni aıtylady.
2. Batyı hannyń Altyn Ordaǵa handyq etken alǵashqy jyldary týraly maǵlumat joq. 1235 jylǵy búkil monǵoldyq quryltaıda Batysqa joryq jasaýǵa sheshim qabyldaıdy. Batysqa jasalǵan joryq jeti jylǵa (1236 - 1242) sozylǵan. Osy joryqtar nátıjesinde Batys elderi jaýlap alynyp, Altyn Ordanyń shekarasy batysqa qaraı keńeıip, kúsheıe túsken.