Balabaqshada qazaq tilin úıretýdiń tıimdi joldary
Astana qalasy,
№10 «Bóbek» balabaqshasynyń
qazaq tili muǵalimi:
Aıapbergenova Botakóz Sagyndykovna
Balabaqshada qazaq tilin úıretýdiń tıimdi joldary
Qazaqstannyń bolashaǵy – qazaq tilinde jáne «Tilimizdiń memlekettik qyzmette de, ǵylymda da, bilim berýde de orys tilindeı bolyp qoldanylýy úshin qoldan keletinniń bárin isteý kerek»- degen elbasy N. Á. Nazarbaevtyń tujyrymdamasy bar.
Sondyqtan da bilim berý júıesiniń barlyq satylarynyń aldynda turǵan kókeıtesti máseleleriniń biri: bilim sapasyn arttyrý, onyń ádistemesin jetildirý jas urpaqtyń tulǵalyq damýyna qolaıly jaǵdaı jasaý, memlekettik tildiń mártebesin kóterý. Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik jalpyǵa bilim berý standarty boıynsha mektepke deıingi tárbıemen oqytý barysynda búldirshinderge qazaq tilin úıretýdiń bilim - deńgeıi naqty baǵdarlamamen berilgen. Qazaq tilin oqytý «Biz mektepke baramyz», «Zerek bala» baǵdarlamalarynda júzege asyrylady. Zaman talabyna saı ár muǵalim óz sabaǵyn jańasha uıymdastyryp, shyǵarmashylyq izdenispen ótkizedi. Osy maqsat pen mindetterdi negizge ala otyryp, ózge ult balalaryna qazaq tilin úıretýde tek qana sózderdi qaıtalaý arqyly úıretpeı, olardy oıyndar men kórnekilikter arqyly úıretken tıimdi bolyp tabylady. Oıyn men kórnekilik — balalardyń tildi úırenýge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrady, senimin oıatady. Oıyn elementteri oqytýdyń bir túri bolyp tabylady. Bul ádistiń tıimdiligi balalardyń belsendiligin pánge degen qyzyǵýshylyǵyn, yntasyn arttyrýynda bolyp tabylady.
Oqýdyń alǵashqy kezinde balalardyń tildik materıaldardy jeńil meńgerip ketýine kómektesedi. Oıyn túrlerin durys ótkizilgen sabaqta balalardyń tildi úırenýine yntasy artyp, sol tildi bilýge qyzyǵady.
Balanyń sharshaýyn seıiltip, qyzyǵýshylyǵyn arttyratyn tek oıyn elementteri bolyp sanalady. Oıyn balany birigip jumys isteýge baǵyt beredi, izdendirýge daǵdysyna qalyptastyrýyna múmkindik týǵyzady.
Qazaq tilin oqytýda oıyn túrlerin mynadaı maqsatta qoldaný tıimdi.
1. Muǵalimnen keıin qaıtalaý arqyly sózderdiń fonetıkalyq jaǵyn meńgertý.
2. Balalardyń tyńdaý zeıiniń qalyptastyryp sózderdi durys aıtýǵa daǵdylandyrý
3. Balalardyń sózdik qoryn molaıtyp, ony durys qoldana bilýge úıretý.
Balalardyń oıyn damytý, durys aıtý, durys bilý daǵdysyn qalyptastyrý.
Balalardy qazaq tilinde sóıleýge qarym - qatynas jasaýǵa qazaq tilin árbir muǵalim óz sabaqtarynda jattyǵýdyń bir túri retinde oıyndardy qoldanyp, sabaqty qyzyqty ótýge, balalardyń tilge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrýǵa bilim deńgeıin tekserý quraly retinde paıdalanýǵa bolady.
Tańdap alynǵan oıyndar balalardyń sóz baılyǵyna, til qoryna saı bolý kerek. Muǵalim kez - kelgen oıyndy ótkizý úshin aldyn - ala jospar quryp alýy qajet. Sonymen birge muǵalim oıynǵa qoıylatyn tómendegi ádistemelik talaptaryn bilip oryndaýy tıis.
Ol ádistemelik turǵydan alǵanda mynadaı bólikterden turady:
1. Oıynnyń ótiletin sabaqtarynyń mazmuny men taqyrybyna saı bolýy.
2. Oıynǵa berilgen ýaqytty naqty belgileý.
3. Oıynnyń oınalý túri, top bolyp oınaý.
4. Oıynǵa qajetti materıaldardyń túgel daıyndalyp qoıylýy.
5. Qoldanylǵan sózder, sóz tirkesteri, óleń tańdaý
6. Oıyndardyń ótý barysynyń josparyn jasaý.
Muǵalim aldymen balanyń oqýǵa qyzyǵýshylyǵyn oıatý qajet. Balanyń qyzyǵý járdemimen oqyp úırený barysynda qabileti ashylyp, daryny ushtalady, óz kúshine múmkindigine senimi artady, kisiligi qalyptasyp, dara tulǵalyq sıpattarǵa ıe bola bastaıdy.
Qyzyǵýdy týǵyzý úshin oıyn túrlerin paıdalanýdyń orny bólek. Tıimdi paıdalanylǵan oıyn túrleri muǵalimniń túsindirip otyrǵan materıalyn búldirshinderdiń zor yntamen tyńdap berik meńgerýine kómektesedi. Óıtkeni balabaqshadaǵy balalardyń ańsary sabaqtan góri oıynǵa aýyńqyrap otyrady. Qyzyqty oıyn túrinen keıin olar tez serigip tapsyrmany yqylastana ári sapaly oryndaıtyn bolady. Oıyndar barlyq ( eresek, ortańǵy) toptarda qoldanylady.
Sonymen birge top ishinde oınaıtyn oıyndar men is - áreketter arqyly da oqytýǵa bolady. Biz top ishinde oıyndardy qashan qoldanýymyz kerek. Mysaly uıymdastyrylǵan oqý is - áreketi ústinde jańa sózderdi qaıtalaý úshin, ótilgen taqyryptardy eske túsirý úshin qoldanǵan jón. Uıymdastyrylǵan oqý is - áreketi kezinde mynadaı oıyndardy oınaýǵa bolady:
1. Sıqyrly qorjyn. (taqyryptar: «Jemister», «Kókónister», «Ydys - aıaq»
«Oıynshyqtar» t. b.)
2. Úıde kim joq? (taqyryp: «Otbasy músheleri»)
3. Aýdarmashy. (barlyq taqyryptarǵa keledi. Muǵalim sózdi qazaqsha aıtsa bala orysshaǵa aýdarady, nemese muǵalim oryssha aıtyp qazaqsha aýdarmasyn suraıdy)
4. Snejnyı kom.(Balalarǵa sózderdi jattatyp otyryp, bir sózden tórt sózge deıin jattatyp, úıretý, leksıkany úıretý kezindegi barlyq taqyryptarda qoldanýǵa keledi.)
5. Ne joq? (taqyryptar: «Úı janýarlary», «Jabaıy janýarlar», «Kıimder» t. b.)
6. Kimniń daýysy? («Úı janýarlary, Jabaıy ańdar, Úı qusary!»taqyryptarǵa qoldanýǵa bolady. Úntaspadan tyńdatý nemese bir bala taqtaǵa shyǵyp teris qarap turady, muǵalim kelesi bir balany shaqyrtyp («Úı janýarlary, Jabaıy ańdar, Úı qusary!» daýysyn aıtýdy suraıdy, birinshi bala kimniń daýysy ekeniń aıtyp jáne sol janýardyń sýretin kórsetedi)
7. Ústelde ne joq? t. b. («Oqý quraldary», «Azyq – túlik», «Kıimder» t. b.)
Bul oıyndar balalardyń tanymyn keńeıtip, bilim men bilik sheberlikteriniń jan - jaqty damýyna, qalyptasýyna, tildik materıaldardy jaqsy bilip, sóz iskerlikterin meńgerýine kóp kómektesedi.
Oıyndar balalardyń tanymyn, aqyl – oı belsendiligin qalyptastyrýdyń mańyzdy quraly bola otyryp, olardyń baǵdarlama materıalynyń negizgi taqyryptary boıynsha alǵan bilimderin tereńdete túsýdi, ári pysyqtaýdy kózdeıdi. Bul oıyndar balalardyń sabaq ústindegi jumysyn túrlendire túsedi, olardyń pánge qyzyǵýshylyǵyn oıatyp, ynta – yqylas qoıýyna baýlıdy jáne búldirshinderdiń zeıinin, oılaý qabiletterin damytady. Oıyndar arnaıy maqsatty kózdeıdi jáne naqty mindetterdi sheshedi.
Oıynnyń maqsaty baǵdarlamada anyqtalǵan bilim, bilik, daǵdylar jaıynda túsinik berý, olardy qalyptastyrý, jáne tıanaqtaý jáne pysyqtaý nemese tekserý sıpatynda bolyp keledi. Oıynnyń mindeti balanyń qyzyǵýshylyǵyn oıatyp, belsendiligin arttyrý maqsatynda iriktelip alynǵan naqty mazmunymen anyqtalady.
Oıyn uǵymyna túsinik bersek, bul balanyń minez-qulqyna ózi basqarýmen qatar toppen jumys júrgize bilý áreketi, ol balanyń bir - birine kómektesý, tez oılaý qabiletin, alǵa umtylý isin damytady.
Sondyqtan baǵdarlama boıynsha uıymdastyrylǵan oqý is - áreketi kezinde oıyn túrlerin únemi paıdalanyp otyrý kerek.
Qoryta kelgende, Uıymdastyrylǵan oqý is - áreketi kezinde «oıyn túrlerin paıdalaný birinshiden, balalardyń bilimin berik meńgertý quraly bolsa, ekinshiden balalardyń sabaqqa degen qyzyǵýshylyǵyn artyrý bolyp tabylady. Oıyn túrlerin paıdalaný mynadaı nátıjege jetkizedi.
Nátıje
1. Ár balanyń shyǵarmashylyǵy artady.
2. Jyldam jumys isteýge daǵdylanady
3. Balanyń jeke qabileti anyqtalady
4. Bala top jarýǵa umtylady.
5. Balanyń oılaý qabileti damıdy
6. Ár bala óz deńgeıimen baǵalanady.
Sonymen qatar, balalardyń tilderin damytý úshin ár sabaqta óleń – taqpaq, jumbaq, maqal – mátel, jańyltpash, sergitý sátterin jıi paıdalanamyz. Jospar boıynsha merekelik
is – sharalarǵa óleńder, ánder jattap, túrli oıyndar úırenedi. Biraq, sonyń ishinde bala tárbıesine erekshe áser etetin – bul ertegiler álemi.
Ertegiler balalardy bilgir, batyl, oıshyl, eńbekqor, ónerpaz bolýyna yqpal etedi. Ertegiler nemese shaǵyn kórinister boıynsha qoıylym kórsetý úshin aldymen júıeli túrde daıyndyq jumystaryn túsindiremiz. Sodan keıin balalar ózderine unaǵan keıipkerlerin tańdap alady. Sonda ǵana ár balaǵa olardyń sózderin qaıtalatyp, jatqa úıretemiz. Al, ertegini sahnalaǵan kezde balalar ózderiniń qalaǵan keıipkerleriniń sózin jatqa aıta otyryp, minez – qulqyn, is – áreketin kórsetýge tyrysady. Ertegi arqyly balany adamgershilik qasıetterge tárbıeleýge bolady.
Ata – babamyz qaldyrǵan asyl murany qoldanǵanda bizdiń kózdegen maqsatymyz – bolashaq urpaqty eńbekke, adamgershilikke, ımandylyqqa, ınabattylyqqa tárbıeleý, oılaý qabiletterin damytý.
Bizdiń mindetimiz – memlekettik tildiń mereıin ústem etip, aıasyn keńeıtip, memlekettik tilimizdi órge bastyryp, til dárejesin kóterý bolyp tabylady.
№10 «Bóbek» balabaqshasynyń
qazaq tili muǵalimi:
Aıapbergenova Botakóz Sagyndykovna
Balabaqshada qazaq tilin úıretýdiń tıimdi joldary
Qazaqstannyń bolashaǵy – qazaq tilinde jáne «Tilimizdiń memlekettik qyzmette de, ǵylymda da, bilim berýde de orys tilindeı bolyp qoldanylýy úshin qoldan keletinniń bárin isteý kerek»- degen elbasy N. Á. Nazarbaevtyń tujyrymdamasy bar.
Sondyqtan da bilim berý júıesiniń barlyq satylarynyń aldynda turǵan kókeıtesti máseleleriniń biri: bilim sapasyn arttyrý, onyń ádistemesin jetildirý jas urpaqtyń tulǵalyq damýyna qolaıly jaǵdaı jasaý, memlekettik tildiń mártebesin kóterý. Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik jalpyǵa bilim berý standarty boıynsha mektepke deıingi tárbıemen oqytý barysynda búldirshinderge qazaq tilin úıretýdiń bilim - deńgeıi naqty baǵdarlamamen berilgen. Qazaq tilin oqytý «Biz mektepke baramyz», «Zerek bala» baǵdarlamalarynda júzege asyrylady. Zaman talabyna saı ár muǵalim óz sabaǵyn jańasha uıymdastyryp, shyǵarmashylyq izdenispen ótkizedi. Osy maqsat pen mindetterdi negizge ala otyryp, ózge ult balalaryna qazaq tilin úıretýde tek qana sózderdi qaıtalaý arqyly úıretpeı, olardy oıyndar men kórnekilikter arqyly úıretken tıimdi bolyp tabylady. Oıyn men kórnekilik — balalardyń tildi úırenýge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrady, senimin oıatady. Oıyn elementteri oqytýdyń bir túri bolyp tabylady. Bul ádistiń tıimdiligi balalardyń belsendiligin pánge degen qyzyǵýshylyǵyn, yntasyn arttyrýynda bolyp tabylady.
Oqýdyń alǵashqy kezinde balalardyń tildik materıaldardy jeńil meńgerip ketýine kómektesedi. Oıyn túrlerin durys ótkizilgen sabaqta balalardyń tildi úırenýine yntasy artyp, sol tildi bilýge qyzyǵady.
Balanyń sharshaýyn seıiltip, qyzyǵýshylyǵyn arttyratyn tek oıyn elementteri bolyp sanalady. Oıyn balany birigip jumys isteýge baǵyt beredi, izdendirýge daǵdysyna qalyptastyrýyna múmkindik týǵyzady.
Qazaq tilin oqytýda oıyn túrlerin mynadaı maqsatta qoldaný tıimdi.
1. Muǵalimnen keıin qaıtalaý arqyly sózderdiń fonetıkalyq jaǵyn meńgertý.
2. Balalardyń tyńdaý zeıiniń qalyptastyryp sózderdi durys aıtýǵa daǵdylandyrý
3. Balalardyń sózdik qoryn molaıtyp, ony durys qoldana bilýge úıretý.
Balalardyń oıyn damytý, durys aıtý, durys bilý daǵdysyn qalyptastyrý.
Balalardy qazaq tilinde sóıleýge qarym - qatynas jasaýǵa qazaq tilin árbir muǵalim óz sabaqtarynda jattyǵýdyń bir túri retinde oıyndardy qoldanyp, sabaqty qyzyqty ótýge, balalardyń tilge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrýǵa bilim deńgeıin tekserý quraly retinde paıdalanýǵa bolady.
Tańdap alynǵan oıyndar balalardyń sóz baılyǵyna, til qoryna saı bolý kerek. Muǵalim kez - kelgen oıyndy ótkizý úshin aldyn - ala jospar quryp alýy qajet. Sonymen birge muǵalim oıynǵa qoıylatyn tómendegi ádistemelik talaptaryn bilip oryndaýy tıis.
Ol ádistemelik turǵydan alǵanda mynadaı bólikterden turady:
1. Oıynnyń ótiletin sabaqtarynyń mazmuny men taqyrybyna saı bolýy.
2. Oıynǵa berilgen ýaqytty naqty belgileý.
3. Oıynnyń oınalý túri, top bolyp oınaý.
4. Oıynǵa qajetti materıaldardyń túgel daıyndalyp qoıylýy.
5. Qoldanylǵan sózder, sóz tirkesteri, óleń tańdaý
6. Oıyndardyń ótý barysynyń josparyn jasaý.
Muǵalim aldymen balanyń oqýǵa qyzyǵýshylyǵyn oıatý qajet. Balanyń qyzyǵý járdemimen oqyp úırený barysynda qabileti ashylyp, daryny ushtalady, óz kúshine múmkindigine senimi artady, kisiligi qalyptasyp, dara tulǵalyq sıpattarǵa ıe bola bastaıdy.
Qyzyǵýdy týǵyzý úshin oıyn túrlerin paıdalanýdyń orny bólek. Tıimdi paıdalanylǵan oıyn túrleri muǵalimniń túsindirip otyrǵan materıalyn búldirshinderdiń zor yntamen tyńdap berik meńgerýine kómektesedi. Óıtkeni balabaqshadaǵy balalardyń ańsary sabaqtan góri oıynǵa aýyńqyrap otyrady. Qyzyqty oıyn túrinen keıin olar tez serigip tapsyrmany yqylastana ári sapaly oryndaıtyn bolady. Oıyndar barlyq ( eresek, ortańǵy) toptarda qoldanylady.
Sonymen birge top ishinde oınaıtyn oıyndar men is - áreketter arqyly da oqytýǵa bolady. Biz top ishinde oıyndardy qashan qoldanýymyz kerek. Mysaly uıymdastyrylǵan oqý is - áreketi ústinde jańa sózderdi qaıtalaý úshin, ótilgen taqyryptardy eske túsirý úshin qoldanǵan jón. Uıymdastyrylǵan oqý is - áreketi kezinde mynadaı oıyndardy oınaýǵa bolady:
1. Sıqyrly qorjyn. (taqyryptar: «Jemister», «Kókónister», «Ydys - aıaq»
«Oıynshyqtar» t. b.)
2. Úıde kim joq? (taqyryp: «Otbasy músheleri»)
3. Aýdarmashy. (barlyq taqyryptarǵa keledi. Muǵalim sózdi qazaqsha aıtsa bala orysshaǵa aýdarady, nemese muǵalim oryssha aıtyp qazaqsha aýdarmasyn suraıdy)
4. Snejnyı kom.(Balalarǵa sózderdi jattatyp otyryp, bir sózden tórt sózge deıin jattatyp, úıretý, leksıkany úıretý kezindegi barlyq taqyryptarda qoldanýǵa keledi.)
5. Ne joq? (taqyryptar: «Úı janýarlary», «Jabaıy janýarlar», «Kıimder» t. b.)
6. Kimniń daýysy? («Úı janýarlary, Jabaıy ańdar, Úı qusary!»taqyryptarǵa qoldanýǵa bolady. Úntaspadan tyńdatý nemese bir bala taqtaǵa shyǵyp teris qarap turady, muǵalim kelesi bir balany shaqyrtyp («Úı janýarlary, Jabaıy ańdar, Úı qusary!» daýysyn aıtýdy suraıdy, birinshi bala kimniń daýysy ekeniń aıtyp jáne sol janýardyń sýretin kórsetedi)
7. Ústelde ne joq? t. b. («Oqý quraldary», «Azyq – túlik», «Kıimder» t. b.)
Bul oıyndar balalardyń tanymyn keńeıtip, bilim men bilik sheberlikteriniń jan - jaqty damýyna, qalyptasýyna, tildik materıaldardy jaqsy bilip, sóz iskerlikterin meńgerýine kóp kómektesedi.
Oıyndar balalardyń tanymyn, aqyl – oı belsendiligin qalyptastyrýdyń mańyzdy quraly bola otyryp, olardyń baǵdarlama materıalynyń negizgi taqyryptary boıynsha alǵan bilimderin tereńdete túsýdi, ári pysyqtaýdy kózdeıdi. Bul oıyndar balalardyń sabaq ústindegi jumysyn túrlendire túsedi, olardyń pánge qyzyǵýshylyǵyn oıatyp, ynta – yqylas qoıýyna baýlıdy jáne búldirshinderdiń zeıinin, oılaý qabiletterin damytady. Oıyndar arnaıy maqsatty kózdeıdi jáne naqty mindetterdi sheshedi.
Oıynnyń maqsaty baǵdarlamada anyqtalǵan bilim, bilik, daǵdylar jaıynda túsinik berý, olardy qalyptastyrý, jáne tıanaqtaý jáne pysyqtaý nemese tekserý sıpatynda bolyp keledi. Oıynnyń mindeti balanyń qyzyǵýshylyǵyn oıatyp, belsendiligin arttyrý maqsatynda iriktelip alynǵan naqty mazmunymen anyqtalady.
Oıyn uǵymyna túsinik bersek, bul balanyń minez-qulqyna ózi basqarýmen qatar toppen jumys júrgize bilý áreketi, ol balanyń bir - birine kómektesý, tez oılaý qabiletin, alǵa umtylý isin damytady.
Sondyqtan baǵdarlama boıynsha uıymdastyrylǵan oqý is - áreketi kezinde oıyn túrlerin únemi paıdalanyp otyrý kerek.
Qoryta kelgende, Uıymdastyrylǵan oqý is - áreketi kezinde «oıyn túrlerin paıdalaný birinshiden, balalardyń bilimin berik meńgertý quraly bolsa, ekinshiden balalardyń sabaqqa degen qyzyǵýshylyǵyn artyrý bolyp tabylady. Oıyn túrlerin paıdalaný mynadaı nátıjege jetkizedi.
Nátıje
1. Ár balanyń shyǵarmashylyǵy artady.
2. Jyldam jumys isteýge daǵdylanady
3. Balanyń jeke qabileti anyqtalady
4. Bala top jarýǵa umtylady.
5. Balanyń oılaý qabileti damıdy
6. Ár bala óz deńgeıimen baǵalanady.
Sonymen qatar, balalardyń tilderin damytý úshin ár sabaqta óleń – taqpaq, jumbaq, maqal – mátel, jańyltpash, sergitý sátterin jıi paıdalanamyz. Jospar boıynsha merekelik
is – sharalarǵa óleńder, ánder jattap, túrli oıyndar úırenedi. Biraq, sonyń ishinde bala tárbıesine erekshe áser etetin – bul ertegiler álemi.
Ertegiler balalardy bilgir, batyl, oıshyl, eńbekqor, ónerpaz bolýyna yqpal etedi. Ertegiler nemese shaǵyn kórinister boıynsha qoıylym kórsetý úshin aldymen júıeli túrde daıyndyq jumystaryn túsindiremiz. Sodan keıin balalar ózderine unaǵan keıipkerlerin tańdap alady. Sonda ǵana ár balaǵa olardyń sózderin qaıtalatyp, jatqa úıretemiz. Al, ertegini sahnalaǵan kezde balalar ózderiniń qalaǵan keıipkerleriniń sózin jatqa aıta otyryp, minez – qulqyn, is – áreketin kórsetýge tyrysady. Ertegi arqyly balany adamgershilik qasıetterge tárbıeleýge bolady.
Ata – babamyz qaldyrǵan asyl murany qoldanǵanda bizdiń kózdegen maqsatymyz – bolashaq urpaqty eńbekke, adamgershilikke, ımandylyqqa, ınabattylyqqa tárbıeleý, oılaý qabiletterin damytý.
Bizdiń mindetimiz – memlekettik tildiń mereıin ústem etip, aıasyn keńeıtip, memlekettik tilimizdi órge bastyryp, til dárejesin kóterý bolyp tabylady.
You Might Also Like
