InfoHub Logo

Bul – qarqyndylyǵy, uzaqtyǵy jáne jıiligi ártúrli, júrektiń aınýy jáne qusý qosa qabattasatyn ustama túrindegi bas aýyrý. Mezgil-mezgil bas mı arterıalaryn taryltady nemese keńeıtedi, ol tinderdiń isinýine jáne belgili bir hımıalyq úderisterde mıda bolatyn ózgeristerge ákep soqtyrady. Tamyrdyń soǵýy túsiniksiz ári bas aýyrtady. Syrqat tuqym qýalaýy da múmkin. Kóbinese jasóspirim kezde baıqalady jáne onymen áıelder jıirek aýyrady. Muny keıbir taǵamdyq ónimder, klımattyń ózgerýi, qatty jaryq, shýyl, emosıalyq salmaq, jaǵymsyz ótkir ıister týdyrýy múmkin.

Bas saqınasy aldynda kózdiń kórýi nasharlaıdy, kóz aldynda nebir kórinister baıqalady, buldyraıdy, tipti sanasy shatasa bastaýy múmkin. Keıbireýler bas saqınasyn keıde aldyn ala sezip, jalǵyz qalýdy jáne qarańǵy, salqyn jerde uıyqtaýdy qalap turady. Bulardy bas saqınasynyń aýrasy dep ataıdy.

Bas saqınasy kezinde bastyń aýyrýy birtindep damyp, kúsheıe túsedi. Oǵan keıde adam shydamsyzdyq tanytady, óıtkeni aýyrý sezimi bir jerde ǵana turaqtaýy múmkin. Keıbireýlerde basynyń bir jaq jartysy, al ekinshi bireýlerde túgel aýyrady. Biraq aýyrýdyń ornalasýy jáne sıpaty ártúrli bolyp ta kezdesedi. Aýyrý kóbinese mańdaı, kóz, samaı mańyn jaılaıdy. Ustama kezinde adamnyń júregi aınyp, qusa bastaıdy, bul jaǵdaıdy edáýir jaqsartady.

Bas saqınasy bilinýiniń alýan túrliligine qaramastan, ony óte keń taraǵan eki túrge bólýge bolady: ádettegideı jáne klasıkalyq.
Ádettegideı bas saqınasynda ustama aldynda aýra baıqalmaıdy, biraq keıde adamnyń tábeti jáne kóńil-kúıi ózgeredi. Keıbir adamdar shamadan tys belsendi bola túsedi, al ekinshi bireýleri, kerisinshe, uıqyshyl, byljyr bolady. Solqyldatyp aýyrtatyn aýyrý sezimi munda bastyń bir bóligin qamtıdy. Ustama kezinde jaryqqa, dybystarǵa, ıiske jáne basqadaı titirkendirgishterge sezimtaldyǵy kúsheıýi múmkin. Bul ustamanyń uzaqtyǵy birneshe saǵattan birneshe kúnge deıin sozylýy múmkin.

Klasıkalyk bas saqınasy, nemese aýrasy bar bas saqınasy sırek baıqalady. Ádettegi bas saqınasyndaǵydaı, aýyrý bastyń bir jaq bóliginde paıda bolyp, ol ekinshi jaǵyna jaıylýy múmkin, biraq ol qysqa bolýy jáne sananyń joǵalýyna deıin aparatyn óte aýyr jaǵdaıǵa ulasýy múmin. Ózine tán belgisi – skotoma, kóz aldynda tuıyq daq paıda bolady, sondyqtan týra qaraǵan kezde, kún kózine týra qaraǵandaǵydaı, aldynda turǵan zatty kórmeıdi. Bul jáne buǵan uqsas jaıttar keıde shamamen 20 mınýtqa sozylady.
Ustama ótkennen keıin adam qatty sharshaıdy, uıqysy keledi. Kópke deıin burynǵy qalpyna beıimdele almaıdy.
Áıelderde bas saqınasy kóbine etekkirdiń bastalýymen qosa qabattasýy múmkin. Bul organızmdegi gormondyq tepe-teńdiktiń buzylýynan, ıaǵnı progesteron men estrogenniń ózgeriske ushyraýyna baılanysty bolady.

Emi

Aýyrý bastalar aldynda qan tamyryn keńeıtetin dárilerdi, mysaly, nıkotın qyshqylyn, papaverındi, komplamındi qoldanady. Qatty ustamany ketirý úshin aspırın, sedalgın, fenobarbıtal, askofen, pentalgın, spazmoveralgın, kofetamın, regıtamın (til astyna), ergotamın preparattary (júrek-qan tamyr aýrýlarynda jáne júktilikte muny qoldanýǵa bolmaıdy), antıdepressanttar, qusýǵa qarsy dáriler qoldanylady. Aýyr ustamalarda sýsyzdandyratyn em júrgiziledi, fýrosemıd, gıpotıazıd beriledi. Keıbir jaǵdaıda refleksoterapıa júrgizilýi múmkin. Basqa massaj jasalady, moıynǵa qysha qoıylady, uıyqtatatyn dáriler beriledi jáne ystyqtaý sebil qabyldaý kerek. Eger etekkir nátıjesinde paıda bolsa, naproksen nemese metındol, pregnın nemese tamoksıfen taǵaıyndaıdy.
Bas saqınasy ustamasyna jol bermeý úshin ony týyndatatyn kez kelgen jaǵdaıdy boldyrmaý kerek. Keıbir jaǵdaılarda tamaqtaný rasıonyn ózgertý, uıqy men demalý ýakytyn arttyrý ustamany boldyrmaýǵa úlken járdemin tıgizedi. Jalpy organızmdi bosańsytýdy meńgerý kerek.

Bas saqınasyn úı jaǵdaıynda toqtatý úshin mynadaı ádisterdi qoldanýǵa bolady:

•  Sábiz, qıar jáne saýmaldyq shyryndaryn ishý kerek, shıki pıazben mańdaıǵa kompres jasaǵan nemese qulaqty pıazǵa shylanǵan maqtamen tyǵyndaǵan durys;

•  Bas saqınasy bastalar aldynda tátti nemese ashshylaý taǵam jegen jón;

•  Jańa lımonnyń kesilgen túıirin samaıǵa qoıý kerek;

•  Kún saıyn tańerteńgisin eki as qasyq askók shyrynyn ishý kerek;

•  Lavanda gúli men melıssa japyraqtarynyń bir-bir ýysyna qaınaǵan sý quıyp, 15 mınýt qoıyp qoıady, tundyrmasyn shomylǵyǵa quıyp, oǵan 20 mınýt jatady. Sý temperatýrasy 37°S bolýy kerek;

•  Qysha qosylgan shomylǵy da jaqsy járdemdesedi. Bir ýys qysha untaǵyn 50°S-ge deıin ysytylǵan sýǵa salyp, botqaǵa aınalǵansha aralastyrady. Sodan keıin ony 38-39°S-qa deıin qyzdyrylǵan bir shelek sýǵa salyp aralastyrady. Oǵan qoldy nemese aıaqty batyrady.

Bul jalpy shomylǵyǵa qaraǵanda táýir áser beredi. Al jalpy shomylǵyny 5-10 mınýt ǵana qabyldaý kerek. Denege juqqan qyshany sebilmen shaıýǵa bolady;

•  Bas saqınasynyń alǵashqy belgisinde lavanda maıynyń 20 tamshysy men tátti badam maıyn aralastyryp, samaıǵa basady da, sıpalaıdy.

•  Sábiz (3 bólik), baqbaq (1 bólik), saýmaldyq (1 bólik) shyryndarynyń qospasyn  tamaqtan buryn kúnine 3 ret ishý kerek.

Gúlnár NURLANBEKOVA,
dáriger-nevropatolog

---