Ybyraı shyǵarmalaryndaǵy eńbek taqyryby
Almaty oblysy, İle aýdany,
«№20 orta mektebi» MKM - niń
qazaq tili men ádebıeti páni muǵalimi
Omanova Gúlzat Tórebekqyzy
Qazaq ádebıeti 10 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Ybyraı shyǵarmalaryndaǵy eńbek taqyryby
Sabaqtyń maqsaty: Bilimdilik: Oqýshylardyń Ybyraı Altynsarın ómiri men shyǵarmashylyǵyn qalaı meńgergendigin pysyqtaý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń aýyzsha jáne jazbasha til mádenıetin qalyptastyrý, shyǵarmanyń mazmunyn asha bilý qabiletin damytý.
Tárbıelik: Oqýshylardy adaldyqqa, eńbeksúıgishtikke, tabıǵatty qorǵaýǵa, jaqsy joldas bola bilýge tárbıeleý.
Sabaqtyń kórnekiligi: prezentasıa, ınteraktıvti taqta, sýretter, Altynsarın shyǵarmalary
Sabaqtyń ádisteri: suraq - jaýap, túsindirý, satylaı keshendi taldaý.
Pánaralyq baılanys: tarıh, qazaq tili, eńbek, geografıa.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq.
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý
1. Oqýshylardyń nazaryn sabaqqa aýdarý
2. Oqý quraldaryn túgendeý.
3. Úı tapsyrmasyn suraý
«Y. Altynsarın qazaq arasynan shyqqan tuńǵysh kemeńger adam edi. Ol qarańǵy, kóshpeli óz halqynyń ishine eýropalyq mádenıettiń jaryq sáýlesin taratty» - dep jazdy orys dostary.
«Orenbýrskıı lıstok» gazeti
İİ. Úı tapsyrmasyn bekitý.
«Derekter sóıleıdi»
1841 – Ybyraıdyń týǵan jyly. Qostanaı obl. Zatobol aýdanynda týdy.
1850 – Orynborda ashylǵan qazaq - orys mektebine túsedi.
1857 - Mektepti úzdik bitirip shyqqan jyly
1859 - Orynbordaǵy shekaralyq komısıaǵa tilmash bolyp ornalasqan jyly.
1860 – Oral syrtyndaǵy qazaqtarǵa arnalyp 4 synyptyq bastaýysh mektep
ashý týraly shyqqanda (Troısk, Torǵaı, Yrǵyz, Qazaly) ózi suranyp, Torǵaı mektebine muǵalim bolady.
1864 – Mekteptiń qańtar aıynda ashylǵan jyly
14 - Sol mektepke qabyldanǵan bala sany.
1876 – Peterbýrg, Qazan qalalaryna barǵan jyly
1876 – N. N. Ilmınskııge jazǵan hatynda «Tatar tilinde jazylǵan kitaptardan qutylý úshin, qazaq tilinde oqýǵa arnalǵan bastaýysh kitabymdy keshe ǵana bastadym,» - dep jazǵan jyly
1889 – qaıtys bolǵan jyly.
1876 – «Qazaq hrestomatıasyn» jazýǵa kirisken jyly
1879 – Orynborda hrestomatıanyń basylǵan jyly
1881 – Orskide tuńǵysh muǵalimder mektebi ashyldy.
1883 – Torǵaıda qolóner mektebi ashyldy.
1887 – Yrǵyzda qyzdar mektebin uıymdastyrdy.
1889 – Qaıtys bolǵan jyly
İİİ. Jańa sabaq
- Y. Altynsarın – balalar ádebıetiniń atasy. Búkil ómirin qazaq balalaryn oqytýǵa arnaǵan. Sol maqsatpen alǵash ret balalarǵa arnap mektep ashyp, oqýlyq jazǵan. Aǵartýshy oqýlyqty jazýdaǵy maqsatyn hrestomatıanyń alǵy sózinde: «Bul kitapty qurastyrǵanda men, birinshiden, osy bizdiń ana tilimizde tuńǵysh ret shyqqaly otyrǵan jalǵyz kitaptyń orys - qazaq mektepterinde tárbıelenip júrgen qazaq balalaryna oqý kitaby bola alý jaǵyn, sonymen qabat, jalpy halyqtyń oqýyna jaraıtyn kitap bola alý jaǵyn kózdedim...» dep tujyrymdaǵan. Óıtkeni hrestomatıaǵa Ybyraı óziniń pedagogtyq maqsatyna laıyqtaı jazǵan tárbıelik máni joǵary kóptegen shaǵyn áńgimelerin, óleńderi men aýyz ádebıeti úlgilerin, sondaı – aq, orys pedagogteri men aıtýly orys qalamgerlerinen aýdarǵan shyǵarmalardy engizgen bolatyn. Bul shyǵarmalardyń taqyryptyq – ıdeıalyq mazmunynan biz Ybyraıdy ustaz - tárbıeshi retinde aldyna maqsat etip qoıǵan adamgershilik máselelerin kóremiz.
Y. Altynsarın týǵan ádebıetimizdiń tarıhynan kórnekti prozashy retinde de erekshe oryn alady.
Eńbekti súıý, qadirleý – Ybyraı áńgimelerindegi negizgi taqyryptardyń biri. Munda Otanyn qadirleýge, sondaı - aq talapty, jigerli, kishipeıil bolýǵa tárbıeleıdi.
Jalqaýlyq, nadandyq, zulymdyq, tákapparlyq sekildi jaman ádetterden aýlaq bolýǵa úndeıdi.
Ybyraı Altynsarınniń eńbek taqyrybyndaǵy óleńderi men áńgimeleri
1 Bilimge shaqyrǵan óleńderi
«Kel, balalar, oqylyq!», «Óner, bilim bar jurttar».
2. Áleýmettik teńsizdik:
«Zalym tórege», «Áı, jigitter»,
3. Tabıǵat taqyrybynda
«Jaz», «Ózen»
4. El ishindegi teńsizdik, keleńsizdikterdi jyrlaıdy.
«Azǵan eldiń bıleri, handary, baılary», «Zalym tórege».
5. Óz eńbegińmen kún kórge shaqyrady
«Áı, dostarym!»
6. Adal eńbekti, shyndyqty jyrlaıdy
«Araz bol kedeı bolsań urlyqpenen» óleńi
7. Orys jazýshylarynyń aýdarmalary:
K.. D. Ýshınskııdiń «Úndi» áńgimesin, “Saýysqan men qarǵa”, “Teke men túlki” mysaldaryn,
L. N. Tolstoıdan “Muńsyz adam”,”Danyshpan qazy”.”Úsh ury” ertegilerin,
I. A. Krylovtyń “Qarǵa men túlki” mysaly
8. Eńbek taqyrybynda: «Órmekshi, qumyrsqa, qarlyǵash», «Baı balasy men jarly balasy», «Dúnıe qalaı etseń tabylady?», «Áke men bala», «Jaman joldas», «Qypshaq Seıtqul», «Taza bulaq», «Baqsha aǵashtary», «Talaptyń paıdasy», «Meıirimdi bala», «Sheshe men bala» t. b. áńgimeleri bar.
«Áke men bala», «Jaman joldas» áńgimeleri boıynsha taldaý jumystary.
▪ Áke
Úlken kisi
Taǵany alady
Aqyldy adam
Shıe satyp aldy
Eńbektendi
▪ Bala
Jas bala
Alǵysy kelmeıdi
Aqylsyz bala
Satyp almady
Eńbektengen joq
▪ Jaqsy
Aýrý jigit
Jerge qulady
Aıý ıiskedi
Jerden turdy
Jaýap berdi
▪ Jaman
Saý bala
Aǵashqa shyqty
Aıý
Aǵashtan tústi
Surady
Maqaldy taldaý
«Jaqsymen joldas bolsań jetersiń muratqa,
Jamanmen joldas bolsań qalarsyń uıatqa»
- Qandaı joldaspen dos bolý kerek? Pikirtalas
- Asty syzylǵan sózderge fonetıkalyq taldaý jasaý.
Fonetıkalyq taldaý (qazaq tilimen baılanystyrý, matematıkalyq tásilmen daýysty dybysqa taldaý.
İÚ. Jańa sabaqty bekitý. «Taza bulaq» áńgimesi.
Ú. Qorytyndy.
Y. Altynsarın atynda kósheler, mektepter bar. Almatyda Y. Altynsarın atynda Ǵylymı Akademıasy jumys jasaıdy. Y. Altynsarın atynda medal bar.
«Óner - bilim bar jurttar» óleńiniń sońǵy shýmaǵymen sabaqty aıaqtaımyz.
Biz nadan bop ósirdik
Iektegi saqaldy,
«Óner – jigit kórki» dep
Eskermedik maqaldy...
Biz bolmasaq, siz barsyz,
Úmit etken dostarym,
Sizderge berdim batamdy.
Úİ. Úıge tapsyrma. Y. Altynsarın áńgimelerin oqý, tárbıelik mánine kóńil bólý.
«№20 orta mektebi» MKM - niń
qazaq tili men ádebıeti páni muǵalimi
Omanova Gúlzat Tórebekqyzy
Qazaq ádebıeti 10 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Ybyraı shyǵarmalaryndaǵy eńbek taqyryby
Sabaqtyń maqsaty: Bilimdilik: Oqýshylardyń Ybyraı Altynsarın ómiri men shyǵarmashylyǵyn qalaı meńgergendigin pysyqtaý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń aýyzsha jáne jazbasha til mádenıetin qalyptastyrý, shyǵarmanyń mazmunyn asha bilý qabiletin damytý.
Tárbıelik: Oqýshylardy adaldyqqa, eńbeksúıgishtikke, tabıǵatty qorǵaýǵa, jaqsy joldas bola bilýge tárbıeleý.
Sabaqtyń kórnekiligi: prezentasıa, ınteraktıvti taqta, sýretter, Altynsarın shyǵarmalary
Sabaqtyń ádisteri: suraq - jaýap, túsindirý, satylaı keshendi taldaý.
Pánaralyq baılanys: tarıh, qazaq tili, eńbek, geografıa.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq.
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý
1. Oqýshylardyń nazaryn sabaqqa aýdarý
2. Oqý quraldaryn túgendeý.
3. Úı tapsyrmasyn suraý
«Y. Altynsarın qazaq arasynan shyqqan tuńǵysh kemeńger adam edi. Ol qarańǵy, kóshpeli óz halqynyń ishine eýropalyq mádenıettiń jaryq sáýlesin taratty» - dep jazdy orys dostary.
«Orenbýrskıı lıstok» gazeti
İİ. Úı tapsyrmasyn bekitý.
«Derekter sóıleıdi»
1841 – Ybyraıdyń týǵan jyly. Qostanaı obl. Zatobol aýdanynda týdy.
1850 – Orynborda ashylǵan qazaq - orys mektebine túsedi.
1857 - Mektepti úzdik bitirip shyqqan jyly
1859 - Orynbordaǵy shekaralyq komısıaǵa tilmash bolyp ornalasqan jyly.
1860 – Oral syrtyndaǵy qazaqtarǵa arnalyp 4 synyptyq bastaýysh mektep
ashý týraly shyqqanda (Troısk, Torǵaı, Yrǵyz, Qazaly) ózi suranyp, Torǵaı mektebine muǵalim bolady.
1864 – Mekteptiń qańtar aıynda ashylǵan jyly
14 - Sol mektepke qabyldanǵan bala sany.
1876 – Peterbýrg, Qazan qalalaryna barǵan jyly
1876 – N. N. Ilmınskııge jazǵan hatynda «Tatar tilinde jazylǵan kitaptardan qutylý úshin, qazaq tilinde oqýǵa arnalǵan bastaýysh kitabymdy keshe ǵana bastadym,» - dep jazǵan jyly
1889 – qaıtys bolǵan jyly.
1876 – «Qazaq hrestomatıasyn» jazýǵa kirisken jyly
1879 – Orynborda hrestomatıanyń basylǵan jyly
1881 – Orskide tuńǵysh muǵalimder mektebi ashyldy.
1883 – Torǵaıda qolóner mektebi ashyldy.
1887 – Yrǵyzda qyzdar mektebin uıymdastyrdy.
1889 – Qaıtys bolǵan jyly
İİİ. Jańa sabaq
- Y. Altynsarın – balalar ádebıetiniń atasy. Búkil ómirin qazaq balalaryn oqytýǵa arnaǵan. Sol maqsatpen alǵash ret balalarǵa arnap mektep ashyp, oqýlyq jazǵan. Aǵartýshy oqýlyqty jazýdaǵy maqsatyn hrestomatıanyń alǵy sózinde: «Bul kitapty qurastyrǵanda men, birinshiden, osy bizdiń ana tilimizde tuńǵysh ret shyqqaly otyrǵan jalǵyz kitaptyń orys - qazaq mektepterinde tárbıelenip júrgen qazaq balalaryna oqý kitaby bola alý jaǵyn, sonymen qabat, jalpy halyqtyń oqýyna jaraıtyn kitap bola alý jaǵyn kózdedim...» dep tujyrymdaǵan. Óıtkeni hrestomatıaǵa Ybyraı óziniń pedagogtyq maqsatyna laıyqtaı jazǵan tárbıelik máni joǵary kóptegen shaǵyn áńgimelerin, óleńderi men aýyz ádebıeti úlgilerin, sondaı – aq, orys pedagogteri men aıtýly orys qalamgerlerinen aýdarǵan shyǵarmalardy engizgen bolatyn. Bul shyǵarmalardyń taqyryptyq – ıdeıalyq mazmunynan biz Ybyraıdy ustaz - tárbıeshi retinde aldyna maqsat etip qoıǵan adamgershilik máselelerin kóremiz.
Y. Altynsarın týǵan ádebıetimizdiń tarıhynan kórnekti prozashy retinde de erekshe oryn alady.
Eńbekti súıý, qadirleý – Ybyraı áńgimelerindegi negizgi taqyryptardyń biri. Munda Otanyn qadirleýge, sondaı - aq talapty, jigerli, kishipeıil bolýǵa tárbıeleıdi.
Jalqaýlyq, nadandyq, zulymdyq, tákapparlyq sekildi jaman ádetterden aýlaq bolýǵa úndeıdi.
Ybyraı Altynsarınniń eńbek taqyrybyndaǵy óleńderi men áńgimeleri
1 Bilimge shaqyrǵan óleńderi
«Kel, balalar, oqylyq!», «Óner, bilim bar jurttar».
2. Áleýmettik teńsizdik:
«Zalym tórege», «Áı, jigitter»,
3. Tabıǵat taqyrybynda
«Jaz», «Ózen»
4. El ishindegi teńsizdik, keleńsizdikterdi jyrlaıdy.
«Azǵan eldiń bıleri, handary, baılary», «Zalym tórege».
5. Óz eńbegińmen kún kórge shaqyrady
«Áı, dostarym!»
6. Adal eńbekti, shyndyqty jyrlaıdy
«Araz bol kedeı bolsań urlyqpenen» óleńi
7. Orys jazýshylarynyń aýdarmalary:
K.. D. Ýshınskııdiń «Úndi» áńgimesin, “Saýysqan men qarǵa”, “Teke men túlki” mysaldaryn,
L. N. Tolstoıdan “Muńsyz adam”,”Danyshpan qazy”.”Úsh ury” ertegilerin,
I. A. Krylovtyń “Qarǵa men túlki” mysaly
8. Eńbek taqyrybynda: «Órmekshi, qumyrsqa, qarlyǵash», «Baı balasy men jarly balasy», «Dúnıe qalaı etseń tabylady?», «Áke men bala», «Jaman joldas», «Qypshaq Seıtqul», «Taza bulaq», «Baqsha aǵashtary», «Talaptyń paıdasy», «Meıirimdi bala», «Sheshe men bala» t. b. áńgimeleri bar.
«Áke men bala», «Jaman joldas» áńgimeleri boıynsha taldaý jumystary.
▪ Áke
Úlken kisi
Taǵany alady
Aqyldy adam
Shıe satyp aldy
Eńbektendi
▪ Bala
Jas bala
Alǵysy kelmeıdi
Aqylsyz bala
Satyp almady
Eńbektengen joq
▪ Jaqsy
Aýrý jigit
Jerge qulady
Aıý ıiskedi
Jerden turdy
Jaýap berdi
▪ Jaman
Saý bala
Aǵashqa shyqty
Aıý
Aǵashtan tústi
Surady
Maqaldy taldaý
«Jaqsymen joldas bolsań jetersiń muratqa,
Jamanmen joldas bolsań qalarsyń uıatqa»
- Qandaı joldaspen dos bolý kerek? Pikirtalas
- Asty syzylǵan sózderge fonetıkalyq taldaý jasaý.
Fonetıkalyq taldaý (qazaq tilimen baılanystyrý, matematıkalyq tásilmen daýysty dybysqa taldaý.
İÚ. Jańa sabaqty bekitý. «Taza bulaq» áńgimesi.
Ú. Qorytyndy.
Y. Altynsarın atynda kósheler, mektepter bar. Almatyda Y. Altynsarın atynda Ǵylymı Akademıasy jumys jasaıdy. Y. Altynsarın atynda medal bar.
«Óner - bilim bar jurttar» óleńiniń sońǵy shýmaǵymen sabaqty aıaqtaımyz.
Biz nadan bop ósirdik
Iektegi saqaldy,
«Óner – jigit kórki» dep
Eskermedik maqaldy...
Biz bolmasaq, siz barsyz,
Úmit etken dostarym,
Sizderge berdim batamdy.
Úİ. Úıge tapsyrma. Y. Altynsarın áńgimelerin oqý, tárbıelik mánine kóńil bólý.
You Might Also Like
