InfoHub Logo

E.Qudaıbergenov oryndaıtyn ánde aıtylǵandaı „Men qazaqpyn, myń ólip, myń tirilgen”. Iá, qazaq ekenimizge qarsylyq joq. Alaıda atymyz ǵana qazaq, is-áreketterimizdiń birshamasy ultymyzdyń bedelin túsirip júrgeni belgili. Bul óleńde qazaq halqynyń XX ǵasyrdaǵy beıne-kelbeti sıpattalady. Óleń – J.Moldaǵalıevtiń patrıottyq taqyrypta jazylǵan týyndysy. Eger ol qazirgi tańda jaryq kórse, óleńniń qaı jerlerinde ózgeris bolar edi?

Jer kólemi... Bul – álemdegi árbir memlekettiń baılyǵy. Memleket pen onyń dárejesi jer kólemine de baılanysty qalyptasady eken. Qazaq jeri. Bul – kúnbatysynda Edil ózeninen bastaý alyp, kúnshyǵysynda Altaı taýlaryna deıin, soltústiktegi Batys Sibir jazyǵynan, ońtústiktegi Tán-SHan taý júıesine deıin sozylyp jatqan meken. Bul aqparat qazaq jeriniń keń ekenine dálel bola alady. Iá, qazaq jeri keń edi. Al qazir she? Qazaq jeriniń keńdigi, peıil-nıetimen qosa taryldy. Álemdegi jalǵyz ǵarysh aılaǵy bar Baıqońyr shahary men alǵashqy áskerı ýchılıshe ashylǵan Orynbor qalasy ustaǵannyń qolynda kete bardy. J.Moldaǵalıev óz poemasynda qazaq jeri týraly:

...Eýropa da, Azıa da emespin men.

Aralyqpyn, jetinshi materıkteı...– 

dep, óz jeriniń keń ekenin bolashaqta da solaı bolady degen úmitpen aıtyp edi. Aqyn úmiti aqtalmady. Sanamyzdy ýlaǵan kók qaǵaz óz yrqyna kóndirdi. Árbir qazaqty jetegine ertip ketti.

Ana – ińgáláp dúnıe esigin jańa ashqan sábıdiń eń alǵash kóretin adamy. Olar „oń qolymen besikti terbetse,sol qolymen álemdi terbetedi”. Mine, XIX, XX ǵasyrdaǵy analardyń sıpaty osyndaı boldy. Al bul sıpat XXI ǵasyrǵa jettik degenshe evolúsıalyq ózgeriske ushyrady. Poemada qazaqtyń bolmysyn: 

...Men qazaqpyn, ajalsyz anamyn men,

Qursaǵyma syıdyram dalany keń...–

dep, ashqan edi. Al qazirgi analar dala túgil, óz qany týǵan balasyn qursaǵyna syıdyra almaı júr. „Bes saýsaq birdeı emes”. Aramyzda balasy dese janyn berýge daıyn analar da bar. Alaıda olar kókek analardyń kóleńkesinde qalýda. 

Qazaq jigiti. Bul – elim dep jaýǵa shaýyp, aq bilektiń  kúshimen ultyn qorǵaýshy azamattar. Qazaq handyǵyn qurýshy Kereı men Jánibek, ult-azattyq kóterilistiń uly kósemderi Álıhan men Ahmet, elin bilimmen sýsyndatqan Abaı men Ybyraı, Otanyn shyn súıgen Erbol men Qaırat, Bekzat... Mine, naǵyz qazaq jigitteri! Olardy qazaq dep qysylmaı, kerisinshe, maqtanyshpen aıtamyn. 

...Men jigitpin, aıqasqa, synǵa asyqpyn,

Sharyqtasam, qyran bop shyńǵa shyqtym... – dep, aqyn Juban qazaq jigitiniń XX ǵasyrdaǵy kelbetine súısingen edi. Bizdi de shabyttandyrǵan. Al qazirgi beıne, qazirgi kelbet múldem basqasha. Tarıhtaǵy XXI ǵasyrdaǵy qazaq jigitteri degen betke áıelshe syrǵa taǵyp, betine boıaý jaǵyp, usaqtalyp ketken, áıtse de ózin erkekpin deıtinder jazyla ma? Álde Otanynan aqsha urlap, shetelde júrgen jazyla ma? Múmkin, tarıhtyń bul beti bos turatyn shyǵar. Bári bolashaqtyń enshisinde. 

Poema XXI ǵasyrda jazylar bolsa, kóp bóligi ózgerer edi. Men esse talabyna saı jazǵan soń, ózgertýge laıyq mańyzdy 3 fakt qana usyndym. Bulardan basqa da ózgertetin shýmaqtar taptym. Alaıda mańyzdylary osylar boldy. Bul týyndyny oqyp, qazirgi kezeńmen qatar qoıyp salystyrýdan túıgenim: Zaman árqashan óz ornynda turady, adamdar ózgeredi. Ózgergen adam talaptaryna saı zamandy da ózgertedi, ózine táýeldi etedi.

---