InfoHub Logo

Jýrnalısik etıka – bul jýrnalıserdiń kásibı mindetterin oryndaý kezindegi minez-qulqyn retteıtin prınsıpter men standarttar júıesi. Ol qoǵamǵa sapaly jáne senimdi aqparat berýde, jýrnalıserdiń kásibı tájirıbesinde mańyzdy ról atqarady. Sonymen qatar olardyń minez-qulqyn retteıtin jáne qoǵamǵa beretin aqparattyń sapasyna áser etetin prınsıpter men erejeler jıyntyǵyn anyqtaıdy.

Jýrnalısik etıkanyń negizgi prınsıpterine aqparattyń dáldigi men senimdiligi, adamdardyń jeke ómirin qurmetteý, obektıvtilik, beıtaraptyq jáne múddeler qaqtyǵysynan aýlaq bolý jatady. Osylaısha, jýrnalısik etıka jýrnalıserge qoǵamǵa shynaıy jáne beıtarap aqparat berýge kómektesedi.

Jýrnalısik etıkanyń negizgi qaǵıdalaryna keler bolsaq:

1. Shyndyq jáne senimdilik

Jýrnalısik etıkanyń negizgi qaǵıdalarynyń biri – aqparatty obektıvti jáne senimdi túrde usyný. Shyn máninde, jýrnalıser oqıǵa men halyq arasynda senimdi deldal bolýy kerek. Olar senimdi aqparat kózderine negizdelip, jarıalamas buryn onyń dáldigin tekserýi kerek. Mysaly, jýrnalıser faktilerdiń durystyǵyna kóz jetkizý úshin negizgi adamdarmen suhbattasýy nemese negizdelgen tergeý júrgizýi kerek. Faktilerdi paıdalaný jáne olardy tekserý jýrnalısıkanyń negizgi negizi bolyp tabylady.

2. Táýelsizdik

Ekinshi negizgi qaǵıda – jýrnalıserdiń saıası jáne ekonomıkalyq múddelerdiń yqpalynan táýelsizdigi. Táýelsizdik jýrnalıserge oqıǵalardy erkin jáne obektıvti túrde jarıalaýǵa jáne óz pikirlerin bildirýge múmkindik beredi. Demokratıalyq qoǵamda jýrnalısıkanyń táýelsizdigi erekshe mańyzǵa ıe, óıtkeni ol pikirlerdiń san alýandyǵyn jáne bılikti baqylaýdy qamtamasyz etedi. Mysaly, jýrnalıser ózderiniń táýelsizdigine áser etýi múmkin qarjylyq nemese jeke baılanystar sıaqty múddeler qaqtyǵysynan aýlaq bolý kerek. Bul olardan qyraǵylyq pen etıkalyq jaýapkershilikti talap etedi.

3. Ádilettilik jáne tepe-teńdik

Jýrnalıser oqıǵalar men kózqarastardy ádil jáne teńdestirilgen túrde kórsetýge umtylýy kerek. Bul degenimiz, olar ár túrli pikirlerdi bildirip, ár túrli toptardyń múddelerin eskerýi kerek. Alaıda, bul olardyń qoǵamdyq máselelerge beı-jaı qaramaýy nemese qatyspaýy kerek degendi bildirmeıdi. Ádildik pen tepe-teńdik jýrnalıserden obektıvtilikke únemi umtyla otyryp, mańyzdy máselelerdi taldaýdy jáne kóterýdi talap etedi. Olar birjaqtylyq pen kemsitýshilikten aýlaq bolyp, onyń ornyna obektıvti baqylaýshy bolýǵa tyrysýy kerek.

4. Qupıalylyq jáne qurmet

Qupıalylyq pen syılastyq jýrnalısik etıkanyń mańyzdy aspektileri bolyp tabylady. Jýrnalıser adamdardyń jeke ómirin qurmetteýi kerek jáne olardyń jeke aqparatyn naqty kelisimsiz jarıalamaýy kerek. Mysaly, Olar aqparat kózderimen jumys istegende nemese suhbat júrgizgende qupıalylyq týraly kelisimderdi saqtaýy kerek. Bul jýrnalıserge senimdi bolýǵa jáne kásibı mindetterin jalǵastyrýǵa múmkindik beredi.

5. Ózin-ózi túzetý jáne jaýapkershilik

Jýrnalıser kásibı qyzmetinde óz áreketteri men tańdaýlaryna jaýapty bolýy kerek. Buǵan jarıalanymdardyń saldary týraly habardar bolý, qateler men dálsizdikterdi túzetý jáne sheshimderdi túsindirýge jáne negizdeýge daıyn bolý kiredi.

Jýrnalısik etıka – sapaly jáne jaýapty jýrnalısıkanyń negizgi quramdas bóligi. Onyń shyndyq, ádilettilik, táýelsizdik jáne qupıalylyqty saqtaý sıaqty negizgi prınsıpteri qoǵamnyń BAQ-qa degen senimin qamtamasyz etedi. Al onyń teorıalyq negizderi jýrnalıserdiń minez-qulqy men qyzmetin retteıtin mańyzdy prınsıpter men erejelerdi bildiredi. Etıkany júzege asyrý jáne praktıkalyq qoldaný jýrnalısik jumysta obektıvtilikti, senimdilikti jáne ádildikti qamtamasyz etý úshin mańyzdy. Tehnologıanyń damýymen jáne medıa landshafttyń ózgerýimen jýrnalısıka etıkasy damı beredi, biraq onyń negizgi prınsıpteri ózgerissiz qalady dep tolyqtaı aıta alamyz.

Saılaý Ádıa Shahmardanqyzy

---