Sheteldegi oqý ómirlik tájirıbe berdi

Eki eldiń oqý júıesi

- Qazaqstan men Polshanyń oqý júıesinde birqatar aıyrmashylyq bar. Ásirese, ol jaqta stýdent óziniń qalaǵan pánderin tańdaıdy jáne sol pándi baıqap kórýine belgili bir ýaqyt beriledi. Bilim alýshy dısıplınany, sabaq kestesin jáne ýaqytyn ózi tańdaıdy. Oqý tek leksıalar men semınarlardan ǵana turady. Bir pán leksıa bolsa, ekinshisinen tek semınarǵa barasyń. Stýdentterdiń sabaqqa qatysymy tekserilmeıdi. Barlyq qorytyndy baǵany sheshýshi emtıhanda qoıady.

Bizdiń Halyqaralyq aqparattyq tehnologıalar ýnıversıtetinde álemniń 80 memlekettegi oqý oryndarymen seriktestik bar. Jalpy jýrnalısıka mamandyǵy boıynsha Koreıada, Polshada , Malaızıada, Chehıada oqýǵa múmkindik bar. Sonyń ishinde maǵan Polsha qatty unady. Birinshi kýrstan beri osy elge oqýǵa barýdy armandaıtynmyn.

Birinshiden, Adam Mıskevıch ýnıversıteti óte jańa, zamanaýı baǵytta oqytady. Ekinshiden, Polshadan Eýropanyń basqa memleketterine shyǵýǵa múmkindik bar. Úshinshiden, stýdentterge ómir súrý óte jeńil dep oılaımyn. Óıtkeni, azyq-túliktiń, taýarlardyń baǵasy Qazaqstanmen birdeı dep aıtsam bolady.

Polshadaǵy oqýdyń qıyndyqtary

- Polshaǵa oqýǵa barmas buryn, men aǵylshyn tilin ortasha deńgeıde biletinmin. Ol jaqta meniń sóıleý, tyńdaý deńgeıim damydy. Taza aǵylshynsha sóıleıtin ortada júrgen soń, til deńgeıińdi damytýǵa óte kóp kómegin tıgizedi eken. Keıde sabaq barysynda bizge ǵylymı maqalalardy oqýǵa bergende akademıalyq aǵylshyn tilinde keıbir termınderdi túsinbeıtinbiz. Biraq, bir taqyrypty túsinbesek, oqytýshylardan mindetti túrde suraıtynbyz. Ol kisiler bizge kómektesip, sóılegende tilimiz jetpeı jatsa bári qoldap, janymdaǵy stýdentter de kómektesip jiberetin.

Sheteldegi ómirim maǵan ómirlik tájirıbe berdi dep aıta alamyn. Óıtkeni, óziń jalǵyz shetelde júrgennen keıin seni qoldaıtyn ata-anań, jaqyndaryń joq. Óz ómirińe jáne qaýipsizdigińe jaýapkershilik alasyń. Negizi mende qıyndyqtyń bári bastapqy kezde boldy. Almaty-Astana, Astana-Frankfýrt-Poznan baǵytynda bılet alǵanbyz. Ushaqqa birinshi ret otyrǵannan keıin janymdaǵy qyz ekeýmiz halyqaralyq reısterdiń erejesin bilmeıtinbiz. Astanadan Frankfýrtta ushyp barǵanda júkterimizdi qoıa bastaǵan kezde reıstarymyzdyń ushyp ketkenin bildik. Sóıtsek halyqaralyq saıttarda ár 20 mınýt saıyn reısińdi tekserip otyrý kerek ekensiń. Bizdiń reıs aýysyp ketken eken al biz ony qaramaǵanbyz. Sol kúni bir kún áýejaıda qonýǵa májbúr boldyq. Bul óte stressti jaǵdaı boldy. Ondaı oqıǵa ómirimizde birinshi ret oryn aldy. Onyń ústine Frankfrýttaǵy áýejaı Eýropadaǵy eń úlken áýejaı bop sanalady. Ártúrli ult ókilderi, qanshama adam bar degendeı. Bota ekeýmiz balapandar sıaqty shyryldap ári-beri júgirip qaldyq. Eshkim suraǵymyzǵa jaýap bergisi kelmedi. Keıbir sátterde aǵylshynsha túsindirgende qınalyp qaldyq. Sóıtip bizge bıletti túski ýaqytqa tegin berdi. Osylaısha Poznanǵa jettik.

Jýrnalısıkany kezdeısoq tańdadym

- Negizi men 7 synypqa deıin naqty jýrnalıs bolamyn dep oılamadym. Balalyq shaqta adamda ártúrli arman bolady ǵoı. Jetinshi synyptan bastap jarystardaǵy tóreshiler jazǵan esseme qarap «sen jaza alady ekensiń ǵoı, múmkin jýrnalıs bolarsyń» dep pikir bildirdi. Bul oıymdy anam birden qoldady. Jalpy jýrnalısıkany bári kógildir ekranda júrgizýshi bolý dep oılaıdy. Mende de sondaı balalyq oı bolǵan. Biraq, eseıe kele jaýapkershiligi eń aýyr, qıynshylyǵyna qaramastan óte qyzyq mamandyq ekenin túsindim. Qoǵamda bop jatqan jańalyqtardy, mańyzdy oqıǵalardy búkpesiz obektıvti turǵyda halyqqa jetkizý keregin uǵyndym.

Men eń bastysy jaza alamyn. 10 synyptan bastap «Ulan» gazetine maqalalarymdy jibere bastadym. Ózimniń jazý stılim qalyptasty. Adamdardan suhbat alý, qaǵaz betine túsirip, maqala jarıalanǵan kezde «mássaǵan, meniń qolymnan keledi eken ǵoı bul nárse» degen sıaqty boıyńdy maqtanysh sezimi bıleıdi. Jazýdy toqtatqan joqpyn, jalǵastyryp odan saıyn qyzyǵa berdim. Sońynda bul salanyń meniki ekenin túsindim. Basqa baǵytty baıqap kórý árıne oıymda boldy. 11-synypta jýrnalısıkaǵa túse almaı qalsam, múmkin bızneske, ekonomıkaǵa ketetin shyǵarmyn dep oılandym. Árıne, buryn sońdy habarym bolmaǵan menen múldem alys mamandyqtar. Aqyr sońynda júregimniń jýrnalısıkaǵa tartyp turǵanyn túsindim.

Jýrnalıs ádildikti tý etý kerek

- Jýrnalısıkanyń qoǵamdaǵy orny óte mańyzdy. Aqparat taratýda, bir oqıǵaǵa baǵa bergende jýrnalıstik etıkany mindetti túrde saqtaý kerek. Biz qazir álemde bolyp jatqan túrli qaqtyǵystardy geosaıası jaǵdaılarda ártúrli BAQ ókilderiniń qaısysy obektıvti aqparat berip jatqanyn saralap júrmiz. Jalpy jýrnalıs ol emosıaǵa berilmeı, beıtarap aqparat taratýy tıis. Óıtkeni, seniń árbir jazǵan materıalyń, taratqan jańalyǵyńnyń ózi kishkene bir sóılem bolsa da, ol erteń bireýdiń ómirine qaýip tóndirýi múmkin. Jalpy jýrnalıs aqparat taratpasa, qoǵamnan múldem bólektenip qalar edik. Biz álemde ne bop jatqanynan beıhabar bolatyn edik. Mysaly, pandemıa kezinde qazaqstandyq jýrnalıser ózderiniń ómirin qurban etip, jankeshti erlik jasady dep aıta alamyn. Budan bólek jýrnalısıka qoǵamdyq pikir qalyptastyrýda adamdarǵa úgit-nasıhat, bilimdi jaqsy nárselerdi, ónerdi nasıhattaýda óte mańyzdy rol atqarady. Jýrnalıstiń karerasynda basty nazarda ol shynshyldyq turýy kerek dep oılaımyn. Óıtkeni, shynshyldyq, ádildik, táýelsizdik - bul etıkanyń eń mańyzdy qaǵıdalary bop sanalady. Iaǵnı, kez-kelgen aqparatty jarıalarda «materıalym erteń bireýdiń jeke basyna qaýip-qater tóndirmeı me, jeke shekarasyna qol suqpaı ma?» degen nárselerdi eskerý qajet. Etıka ádebin saqtaý kerek. Osy aqparatym arqyly qoǵamǵa paıdaly ne bere alamyn degen sıaqty mindet turý qajet.