InfoHub Logo

Qyzylorda oblysy, Jańaqorǵan aýdany, Aqqum beketi
Negizgi bilim beretin №221 Aqqum mektebiniń
pedagog - psıhology Seıitova Gúlzada Pernebekovna

Ózin - ózi taný 5 synyp
Taqyryby: Keńpeıildilik pen jomarttyq
Maqsaty: oqýshylarǵa jomarttyq, keńpeıildilik uǵymdarynyń qundylyǵy týraly túsinik berý.
Mindetteri: 1. Jomarttyq pen keńpeıildiliktiń adam ómirindegi mańyzyn túsindirý;
2. Oqýshylardyń ózara jaǵymdy adamgershilik, syılasymdylyq, jarasymdylyq qarym - qatynas jasaý iskerlikterin damytý;
3. Oqýshylardy sabaq barysynda jomarttyqqa, keńpeıildilikke, qaıyrymdylyqqa, qamqorlyqqa tárbıeleý.
Ádisi: túsindirý, suraq - jaýap, pikirlesý, jaǵdaıattar sheshý
Resýrstar: oqýlyqtar, plakattar, toptamalar, ınteraktıvti taqta, altyn sandyq.
Sabaqtyń barysy: 1. Tynyshtyq sáti
– Qaıyrly kún, balalar! Men, sizderdi shattyq sheńberine shaqyrǵym kelip tur.
Oń qolymyzdyń alaqanyn aspanǵa qaratyńdar, al sol qolymyzdyń alaqanyn jerge qaratamyz, al endi alaqandarymyzdy, kórshimizdiń alaqandarymen qosamyz.
- Qarańdarshy, bizde keremet sheńber shyqty, endi biz bir - birimizden ala - qandarymyz arqyly jerden, kúnnen qýat alǵandaı bolaıyq. Bizdiń boıymyzǵa jer men kún aqyldylyq, meıirimdilik, qamqorlyq, syılastyq, keńpeıildilik, jomarttyq sıaqty jaqsy qasıetterdi syılady dep oılaıyq. Tómendegi óleńdi barlyǵymyz birge aıtaıyqshy.
- Kúnnen shýaq alamyz,
Jerden qýat alamyz.
Beıbit kúnde shat kúlgen,
Biz baqytty balamyz. - Al, endi osy jerden, kúnnen alǵan qýat - kúshimizdi júregimizge qysaıyq.

2. Topqa bólý
Burynǵy ótken zamanda «Keńpeıildilik» pen «Jomarttyq» degen pat - shalyqtar bolǵan eken. Ol patshalardyń janynda topbasshy, hatshy, baıanda - mashy, ýaqyt saqshy degen ýázirleri bolady. Bir kúni qatty daýyl bolyp, sonyń saldarynan barlyq adam tilsiz qalady. Qazir barlyq qatysýshylar men daıyndaǵan kespe qaǵazdaryn alyp, sóılemesten óz patshalyqtarynyń adam - daryn ymmen nemese basqa joldardy tańdap, taýyp alýy qajet. Árkim óz patshalyǵyna toptassyn. Osylaısha topqa bólinip, óz oryndaryna jaıǵasý kerek.
Úı tapsyrmasy (Ujymdyq jumys)
«Jomarttyq» Qyrǵyz halyq ertegisi
(Mátindi oqyp, mazmunymen tanysý)
Suraqtarmen jumys
• Patsha ýázirlerin qalaı synady?
• Jomarttyq jasaǵan balany qalaı sıpattar edińder?
• Jomarttyq malmen bola ma, joq peıilmen bola ma?- degen suraqty qalaı túsiner edińder?
• Jomarttyq jasaý úshin adam boıynda qandaı qasıetter bolý qajet dep oılaısyńdar?
Iá, balalar jaqsylyq jasaǵanda, taryǵyp, qınalyp turǵan adamǵa kómekteser bolsańdar, ony jarıa etpeı, qupıa saqtaǵan durys jáne men jomarttyq jasadym, men jaqsylyq istedim dep barlyq júrgen jerinde aıtyp júrýdiń qajeti joq. Esterińde bolsyn: jany jomart, qoly ashyq, keńpeıildi adam óz ortasynda syıly bolady. Jomart bolý úshin dúnıe – dáýlettiń mol bolýy shart emes. Jomarttyq malmen emes, peıilmen bolady dep oıymyzdy túıindeıik.
«Birleseıik, shesheıik!» (Toptyq jumys)
«Jomarttyq» tobyna tapsyrma
(Mátindi oqyp, jomarttyq jaıly joldardy taýyp, ony kózqaras, sebep, mysal, jalpylaý túrinde taldaý)
Saıatshy Oraz
Meniń esimde bul kisi saqtalmas pa edi, eger sol jyly qysta bizdiń úıdiń kún kórýine onyń kóp járdemi tımese...
Ákem aýrý, eńbekke jaramaıdy. Biz kóship kelgende, úıimizdi Saıatshy Orazdyń úıine kórshi etip tiktik. Oraz mergen ári qusbegi edi. Ol esin bilgeli qys búrkit salýdan, jaz qarshyǵa men tuıǵyn ilýden ilýden qol úzbeı, tipti ıtelgini de qaıyryp salǵan eken. İldirgenin úlestirip, eldi asyraıdy eken. Tipti qasyndaǵy balalarǵa da tapqanyn úlestirip berip, qur qalǵanyna erteńgi oljasyn bólip berip otyratyn. Qysyltaıań kezde jaqsylyq jasap, bireýge qol ushyn berýi, ásirese óziniń tapqan oljasymen eldi asyraýy onyń adamgershiligin asqaqtata túskendeı edi. S. Muqanov

• Sen osyndaı jomarttyq tanyta alar ma ediń?
«Keńpeıildilik» tobyna tapsyrma
(Mátindi oqyp, kózqaras, sebep, mysal, jalpylaý túrinde taldaý)
Naǵyz jomarttylyq (Ańyz áńgime)
Óte baı jáne jomart bolǵan hazireti Abdýllah bın Jafarı Taıar bir qurma baǵynyń janynan ótip bara jatqan edi. Bir qara násildi qul, baqshada jumys istep jatqanda, oǵan úsh mezgildik tamaq ákeledi. Sol sátte bir kúshik quldyń qasyna júgirip barady. Tamaǵynyń bir bóligin oǵan bergeninde, kúshik birden jep qoıady. Ekinshisin de, keıinirek úshinshi bóligin de beredi. Buny baıqap turǵan hazireti Abdýllah bul quldyń qasyna jaqyndap suraıdy:
- Áı dosym, ne úshin óziń ash bola turyp, úsh mezgil tamaǵyńnyń bárin kúshikke berdiń?
– Myrzam, bul kúshik alys jerden kelgen. Óte ash jáne nesibesin izdep júr.
– Jaraıdy, al óziń ash júresiń be, ne jeısiń endi,- dep suraıdy hazireti.
– Ash júrip, sabyr saqtaımyn, - deıdi qul.
Hazireti Abdýllah kórgen estigenderine áserlenip: «Halyq meni jomart dep biledi. Al myna qara násildi quldyń jomarttylyǵy menikinen de artyq» — deıdi de, qurma baǵyn da jáne osy quldy da qojaıynynan satyp alady. Quldy azat etedi de, erkindik beredi. Qurma baǵyn da ishindegilerimen birge qulǵa syıǵa tartady. Sol kezde hazireti Abdýllahqa bireý aıtqan eken:
– Abdýllah, Sen qazir odan da jomart boldyń.
– Ókinishke oraı olaı emes. Óıtkeni, ol qolyndaǵy ıelengen múlkiniń bárin berdi. Al men, ıelengenimniń az ǵana bóligin berdim emes pe? — degen eken Abdýllah haziret.
• Haziret Abdýllah nelikten quldyń jomarttyǵyn óziniń jomarttylyǵynan joǵary sanady?
• Ózderiń jomarttyq tanytqan kisilerdi kezdestirdińder me?
Iá, balalar, adam boıyndaǵy sezimtaldyq, qamqorlyq qasıetter - rıasyz kóńilmen ózinde barymen bólisýge jeteleıdi. Al zárý adamdarǵa qol ushyn berý – keńpeıildiliktiń belgisi.
«Juptasaıyq, biz birge» (Juptyq jumys)
Jaǵdaıattardy oqyp, sheshimin tabý
1 - tapsyrma
Eger oılamaǵan jerden sen lotoreıa utysynan mıllıon teńge utyp aldyń, ony qalaı jumsar ediń?
2 - tapsyrma
Seniń úıińe ymyrtta bir tanymaıtyn kisi kelip, qonatyn jeri joq ekenin, tańerteńge deıin úıge qondyrýyn surady. Al seniń úıińde onsyz da qaladan kelgen týystaryń bar edi. Anań úıde qonaq kóp ekenin aıtyp, ol kisini qondyrǵysy kelmegenin aıtty. Sen ne isteısiń?
3 - tapsyrma
Keshqurym sen sabaqtan kele jatyp avtobýsta bir óziń qatarly qyzdyń bılet tekserýshige aqshasynyń taýsylyp qalǵanyn aıtyp, baratyn jerine deıin ala ketińizshi dep jalynyp - jalbarynyp turǵanyn kórdiń. Al bılet tekserýshi ol qyzdy alyp ketkisi kelmegenin baıqadyń. Sen bul kezde ne ister ediń?
4 - tapsyrma
Qalada apańnyń úıine bardyń. Seni dúkennen nan ákelýge jumsady. Sen dú - kennen nan alyp kele jatqanda bir 5 - 6 jasar jylap turǵan qyzdy kezdestir - diń. Ol adasyp ketken sıaqty. Sen oǵan kóńil bóler me ediń?
5 - tapsyrma.
Janna óte aqkóńil bolatyn. Ózi jaqsy oqıtyn. Ol barlyq balaǵa bilgenin aıtyp, kómek berýden jalyqpaıtyn. Ol birde syrqattanyp, sabaqqa kelmeı qaldy. Ózi sabaqtardan ótken taqyryptardy meńgermeı qaldy. Al dosy Nur - gúl bolsa, oǵan kómek berýdi oılamady da. Sen ne ister ediń?
«Jandy anketa» (Jeke jumys)
– Búgingi sabaq saǵan unady ma?
– Búgin sabaqta ne unamady?
- Sabaqtan qandaı áser aldyń, ne túıdiń?
Sabaǵymyzdyń túıindemesi
• Zárý adamdarǵa qol ushyn berý - keńpeıildiliktiń belgisi.
• Jany jomart, qoly ashyq adam kez kelgen ortada syıly bolady.
• Bireýge jaqsylyq etseń, ol jaqsylyǵyńdy mindet etpe.
• Árbir jaqsy oı, izgi isteriń ózińe jaqsylyq bolyp oralady.
• Aınalańa jaqsy, ıgi is jasasań, janyń jaı taýyp, óziń qýanyshqa bólenesiń.

Úıge tapsyrma
Keńpeıildilik pen jomarttyq tanytyp júrgen azamattar týraly málimetter jınastyrý, olardyń sýretterinen kollaj jasap kelý.
Sońǵy tynyshtyq sáti
Sabaqta kórinis tapqan jaqsy qasıetter júrekterimizde saqtalyp, is júzine asyrylsyn. Jaqsy oı oılaıyq, jaqsy sóz sóıleıik, jaqsy is jasaıyq!
- Minekı, balalar, bizdiń taǵy da bir qyzyqty, ónegeli sabaǵymyz aıaqtalǵaly tur.
Men oılaımyn biz búgingi sabaqta biraz mańyzdy adamı qundylyqtarmen tanystyq. Balalar sabaǵymyzdyń sońǵy tynyshtyq sátinde men mynadaı «altyn sandyq» alyp keldim. Myna sıqyrly sandyqty ashyp, ishinen sizder aqkóńil, jaısań minezdi, keńpeıil, jomart adamnyń sýretin kóresińder. Oǵan jaqsylap qarap kúlip alyp, sabaǵymyzdan kóterińki kóńil kúımen qaıtaıyq! (sandyq ishinde aına)