Kóktem kelbeti
Taqyryby: Kóktem kelbeti
Bilim berý salasy: «Tanym»
Uıymdastyrylǵan ashyq oqý is – áreketi: Aınalamen tanystyrý
Maqsaty: Balalardy kóktem mezgiliniń ózgeristerimen tanystyrý, janýarlar men ósimdikterdiń tynys - tirshiligin, kóktemgi eńbek túrlerin aıtyp túsindirý.
Damytýshylyǵy: Tabıǵat erekshelikterin, ózgeristerin baqylaý arqyly tilderin damytý.
Tárbıelik: Tabıǵatty súıe bilýge jáne ony qorǵaı bilýge tárbıeleý.
Ádis - tásil: Túsindirý, áńgimeleý, suraq - jaýap, oıyn.
Qoldanylatyn qural: Tehnıkalyq qural - jabdyqtar, úı janýarlary, shóp, gúlder, kóbelekter, qarlyǵashtar, kóktem mezgili slaıdpen kórsetiledi, ydysqa salynǵan topyraq, belshik, tyrma.
Sózdik jumys: Búrshik jardy, kóshetti otyrǵyzý, nyǵyzdaımyz, ylǵaldaımyz, qopsytady, tóldeıdi.
Jeke jumys: Azamat jáne Móldirmen jańa sózderdi qaıtalaý.
Oqý is - áreketiniń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi
─ Balalar, búgin bizge kóptegen qonaqtar kelip otyr. Kóterińki kóńil kúımen qonaqtarmen «Shattyq sheńberge» turyp amandasyp alaıyq
Tabıǵatym tamasha,
Kóz toımaıdy qarasa.
Tabıǵatty aıalap,
Júreıikshi balasha.
Sálem, sálem nurly kún,
Sálem saǵan jer ana.
Sálemetsizder me qonaqtar!
─ Balalar kóńil kúıleriń qalaı?
─ Tamasha.
─ Endeshe biz «Tamasha» oıynyn uıymdastyryp jibereıik.
Sharty. Men senderge jaqsy sóz aıtsam, sender «tamasha» dep judyryqty túıip, bas barmaqtaryńdy kóterip bir – birlerińe kórsetesińder:
─ Kóktem mezgiliniń aýa - raıy qandaı?
─ Tamasha!
─ Gúlderdiń ısi qandaı?
─ Tamasha!
─ Qustardyń daýsy qandaı?
─ Tamasha!
─ Jaıqalyp ósken kók shóp qandaı?
─ Tamasha!
─ Kelgen qonaqtardyń kóńil – kúıleri qandaı?
─ Tamasha!
─ Óte jaqsy balalar! Kóterińki kóńil - kúımen búgingi oqý is – áreketimizdi bastaıyq. Oryndarymyzǵa otyramyz.
─ Balalar, búgin aptanyń qaı kúni?
─ Qazir jyldyń qaı mezgili?
─ Kóktem mezgilinde qansha aı bar? Olar qalaı atalady?
─ Kóktem mezgilinde qandaı ózgerister bolady?
─ Óte jaqsy, jaraısyńdar!
İİ. Ótkendi qaıtalaý.
─ Ótken oqý is - áreketimizde qandaı taqyryp óttik? Esimizge túsireıikshi balalar.
─ Ǵaryshkerler týraly sender ne úırendińder?
─ Iý. A. Gagarın kim?
Móldir: Iý. A. Gagarın ol ǵaryshty alǵash kórgen, bilgen, zerttegen, basqa adamdarǵa jol ashqan tuńǵysh ǵaryshker.
─ Qazaqstan Respýblıkasynda ǵaryshqa ushqan ǵaryshker bar ma?
─ Olar kimder?
Nurtaı: Toqtar Áýbákirov Qazaqstan Respýblıkasynyń tuńǵysh ǵaryshkeri. Ol osy ushý arqyly elimizdiń táýelsizdikpen bostandyqqa qol jetkizgenin jalpaq elge pash etti.
Nuraı: Talǵat Musabaev Toqtar Áýbákirovten keıingi ǵaryshqa ushqan ekinshi qazaq ǵaryshkeri. Ol ǵaryshta eki ret bolyp ǵylymı baǵdarlamalardy júzege asyrdy.
─ Óte jaqsy jaraısyńdar!
İİİ. Jańa taqyryp: «Kóktem kelbeti»
─ Balalar biz jańa oqý is – áreketin bastamas buryn myna jumbaqtyń sheshýin tabaıyq:
Kún uzaryp, qar erip,
Sý saılarǵa tolady.
Bóbekterim aıtyńdarshy,
Bul qaı kezde bolady?
─ Kóktemde.
Ǵajaıyp sát (Kóktem kiredi)
Kóktem: Sálemetsizder me, balalar.
Men kóńildi Kóktemmin,
Byltyr kelip ketkenmin.
Kózin ashyp bulaqtyń,
Túbine tal ekkenmin.
Gúl bop qyrda egilem,
Dán bop jerge sebilem.
Jańbyr bolyp jaýam da,
Nur bop kókten tógilem.
Shýaǵyn tógip álemge,
Jylýyn kúnniń ákelem.
Tabıǵattyń tósine,
Tirshilikti syılaımyn.
─ Sálemetsiz be Kóktem, qosh keldińiz!
─ Men senderdiń kóktem jaıly ótetin jańa taqyrybyńyzǵa qatysýyma bola ma?
─ Iá.
─ Jaraıdy Kóktem, bizben birge oqý is - áreketine qatysyńyz.
Kóktem jyl mezgiliniń ádemi bir kezeńi. Kóktem mezgilinde kún uzaryp, tún qysqara bastaıdy. Kún kóziniń shýaǵy molaıady. Qar erip, jerler qaraıady, aryqtardan sý aǵa bastaıdy. Kóktemde jer beti kilemdeı jaınap, jasyl túske enedi. Kóktem mezgiliniń alǵashqy gúli báısheshek boı kótere bastaıdy. Ásem qyzǵaldaqtar sheshek jarady. Aǵashtar búrshik jaryp, jasyl japyraqqa bólenedi. Jemis aǵashtary gúldeıdi. Jyly jaqqa ketken qustar qaıta kele bastaıdy. Jándikter tiriledi, kóbelekter paıda bolady. Adamdar úshin kóktem mezgili qyzý jumys naýqany, jurt egiske shyǵady, jer jyrtylady, egin egedi. Úı janýarlary tóldeı bastaıdy. Nóser jańbyrdan keıin ádemi kempirqosaq paıda bolady. Kóktem óte kóńildi mezgil. Osy qubylystyń bárin kóktem kelbeti dep ataımyz. (slaıdpen kóktem mezgiliniń qubylystary kórsetiledi)
─ Balalar, senderge búgingi oqý is – áreketti unady ma?
─ Iá.
IV. Sergitý sáti
Terbeledi aǵashtar,
Aldymnan jel esedi.
Kip-kishkentaı aǵashtar,
Úlken bolyp ósedi.
─ Kóktem mezgili jaıly kim qandaı taqpaq biledi?
Rahıma: Jaý – jaý jańbyr, jaý jańbyr,
Jaýǵan jańbyr jaýǵan nur.
Jerdiń shańy basylsyn,
Gúldiń aýzy ashylsyn.
Beıbit: Kók kóbelek, kók kóbelek,
Kózderi dóp - dóńgelek.
Gúl kórse kúlimdeıdi,
Qolyma ilinbeıdi.
Kók shóptiń arasynan,
Túr túsi bilinbeıdi.
Malıka: Arasynda gúlderdiń,
Oınap búgin kóp júrdim.
Qyzyl, kókshil, sary,
Áp – ádemi bári.
Biri sondaı iri,
Al náp-názik biri.
Deıtin kókem kúnim,
Deıtin anam gúlim.
Endi ǵana bildim,
Mende balǵyn gúlmin.
─ Óte jaqsy balalar.
─ Biz ótkende serýen kezinde ózimizdiń aýlamyzdaǵy jemis shıe aǵashyn baqyladyq. Bul aǵashty budan eki jyl buryn otyrǵyzǵanbyz, al qazir bul aǵashtyń jemis bergeli turǵanyn kórip turmyz. Ony biz, bul aǵashtyń gúl ashqandyǵynan bilemiz. Gúlderi qansha kóp bolsa, sonsha jemisti mol beredi.
─ Balalar, búgin biz qaı mezgil týraly túsinik aldyq?
─ Kóktem.
Kóktem: Óte jaqsy balalar, senderdiń men jaıly túsinikteriń maǵan qatty unady. Sender búgingi oqý is - áreketine jaqsy túsindińder me?
─ Iá.
─ Al endi osy túsinigimizdi is júzinde kórseteıik. Kóktem kelbetin sıpattap bereıin (ortaǵa aǵash kóshetin alyp kelip, otyrǵyzý ádis - tásilin kórsetý).
Aǵash kóshetin otyrǵyzý úshin, aldymen topyraqty jumsatyp, qopsytamyz. Aǵash kóshetin salatyn oryndy daıyndap, kóshetti otyrǵyzamyz. Ústin topyraqpen qaıta jaýyp, aýa kirmesteı etip, ony nyǵyzdaımyz. Ústinen kishkene sýmen ylǵaldaımyz.
─ Kóktem mezgilinde aǵashta qandaı ózgerister bolady?
─ Japyraqtar paıda bolady (3 - 4 bala japyraqtar qystyrady)
─ Neler ushyp keledi?
─ Qustar ushyp keledi.
─ Qustar qaıda qonady?
─ Qustar aǵash butaǵyna qonady (3 - 4 bala qustardy otyrǵyzady)
─ Kók shópter qaıda ósedi?
─ Jerde (3 - 4 bala jerge shóp otyrǵyzady)
─ Tólder qaıda oınaqtaıdy?
─ Kók shóptiń ústinde oınaqtaıdy (tólder sýretin ornalastyrady)
─ Bunyń bári qaı mezgilde bolady balalar?
─ Kóktemde.
─ Óte jaqsy balalar, búgingi oqý is – áreketine óte jaqsy qatystyńdar.
Kóktem: Balalar, senderdiń men jaıly sıpattaǵan kórinisińiz maǵan qatty unady. Meni tabıǵat aıasyndaǵy qustar shaqyryp jatyr, al men sendermen qoshtasqaly turmyn, myna báısheshek gúlderin senderge syıǵa tartamyn.
─ Qosh saý bol Kóktem, kóriskenshe kún nurly bolsyn.
Qorytyndy.
Bárimiz birge aıtamyz:
Dala gúlin syılyq úshin jınaımyz,
Keıde ony julýǵa da qımaımyz.
Bul gúlderdi qýanyshty sátterde,
Shyn júrekten qonaqtarǵa syılaımyz
(Kelgen qonaqtarǵa qoldan salǵan báısheshek gúlin syılaıdy. Tilek aıtady).
Balalar: Aýyrmańyz, denińiz saý bolsyn, aman bolyńyz, sizderge rahmet, t. b.
─ Balalar, búgingi ashyq oqý is – áreketine óte jaqsy qatystyńdar, senderge úlken rahmet!
Kóktem kelbeti. júkteý
Bilim berý salasy: «Tanym»
Uıymdastyrylǵan ashyq oqý is – áreketi: Aınalamen tanystyrý
Maqsaty: Balalardy kóktem mezgiliniń ózgeristerimen tanystyrý, janýarlar men ósimdikterdiń tynys - tirshiligin, kóktemgi eńbek túrlerin aıtyp túsindirý.
Damytýshylyǵy: Tabıǵat erekshelikterin, ózgeristerin baqylaý arqyly tilderin damytý.
Tárbıelik: Tabıǵatty súıe bilýge jáne ony qorǵaı bilýge tárbıeleý.
Ádis - tásil: Túsindirý, áńgimeleý, suraq - jaýap, oıyn.
Qoldanylatyn qural: Tehnıkalyq qural - jabdyqtar, úı janýarlary, shóp, gúlder, kóbelekter, qarlyǵashtar, kóktem mezgili slaıdpen kórsetiledi, ydysqa salynǵan topyraq, belshik, tyrma.
Sózdik jumys: Búrshik jardy, kóshetti otyrǵyzý, nyǵyzdaımyz, ylǵaldaımyz, qopsytady, tóldeıdi.
Jeke jumys: Azamat jáne Móldirmen jańa sózderdi qaıtalaý.
Oqý is - áreketiniń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi
─ Balalar, búgin bizge kóptegen qonaqtar kelip otyr. Kóterińki kóńil kúımen qonaqtarmen «Shattyq sheńberge» turyp amandasyp alaıyq
Tabıǵatym tamasha,
Kóz toımaıdy qarasa.
Tabıǵatty aıalap,
Júreıikshi balasha.
Sálem, sálem nurly kún,
Sálem saǵan jer ana.
Sálemetsizder me qonaqtar!
─ Balalar kóńil kúıleriń qalaı?
─ Tamasha.
─ Endeshe biz «Tamasha» oıynyn uıymdastyryp jibereıik.
Sharty. Men senderge jaqsy sóz aıtsam, sender «tamasha» dep judyryqty túıip, bas barmaqtaryńdy kóterip bir – birlerińe kórsetesińder:
─ Kóktem mezgiliniń aýa - raıy qandaı?
─ Tamasha!
─ Gúlderdiń ısi qandaı?
─ Tamasha!
─ Qustardyń daýsy qandaı?
─ Tamasha!
─ Jaıqalyp ósken kók shóp qandaı?
─ Tamasha!
─ Kelgen qonaqtardyń kóńil – kúıleri qandaı?
─ Tamasha!
─ Óte jaqsy balalar! Kóterińki kóńil - kúımen búgingi oqý is – áreketimizdi bastaıyq. Oryndarymyzǵa otyramyz.
─ Balalar, búgin aptanyń qaı kúni?
─ Qazir jyldyń qaı mezgili?
─ Kóktem mezgilinde qansha aı bar? Olar qalaı atalady?
─ Kóktem mezgilinde qandaı ózgerister bolady?
─ Óte jaqsy, jaraısyńdar!
İİ. Ótkendi qaıtalaý.
─ Ótken oqý is - áreketimizde qandaı taqyryp óttik? Esimizge túsireıikshi balalar.
─ Ǵaryshkerler týraly sender ne úırendińder?
─ Iý. A. Gagarın kim?
Móldir: Iý. A. Gagarın ol ǵaryshty alǵash kórgen, bilgen, zerttegen, basqa adamdarǵa jol ashqan tuńǵysh ǵaryshker.
─ Qazaqstan Respýblıkasynda ǵaryshqa ushqan ǵaryshker bar ma?
─ Olar kimder?
Nurtaı: Toqtar Áýbákirov Qazaqstan Respýblıkasynyń tuńǵysh ǵaryshkeri. Ol osy ushý arqyly elimizdiń táýelsizdikpen bostandyqqa qol jetkizgenin jalpaq elge pash etti.
Nuraı: Talǵat Musabaev Toqtar Áýbákirovten keıingi ǵaryshqa ushqan ekinshi qazaq ǵaryshkeri. Ol ǵaryshta eki ret bolyp ǵylymı baǵdarlamalardy júzege asyrdy.
─ Óte jaqsy jaraısyńdar!
İİİ. Jańa taqyryp: «Kóktem kelbeti»
─ Balalar biz jańa oqý is – áreketin bastamas buryn myna jumbaqtyń sheshýin tabaıyq:
Kún uzaryp, qar erip,
Sý saılarǵa tolady.
Bóbekterim aıtyńdarshy,
Bul qaı kezde bolady?
─ Kóktemde.
Ǵajaıyp sát (Kóktem kiredi)
Kóktem: Sálemetsizder me, balalar.
Men kóńildi Kóktemmin,
Byltyr kelip ketkenmin.
Kózin ashyp bulaqtyń,
Túbine tal ekkenmin.
Gúl bop qyrda egilem,
Dán bop jerge sebilem.
Jańbyr bolyp jaýam da,
Nur bop kókten tógilem.
Shýaǵyn tógip álemge,
Jylýyn kúnniń ákelem.
Tabıǵattyń tósine,
Tirshilikti syılaımyn.
─ Sálemetsiz be Kóktem, qosh keldińiz!
─ Men senderdiń kóktem jaıly ótetin jańa taqyrybyńyzǵa qatysýyma bola ma?
─ Iá.
─ Jaraıdy Kóktem, bizben birge oqý is - áreketine qatysyńyz.
Kóktem jyl mezgiliniń ádemi bir kezeńi. Kóktem mezgilinde kún uzaryp, tún qysqara bastaıdy. Kún kóziniń shýaǵy molaıady. Qar erip, jerler qaraıady, aryqtardan sý aǵa bastaıdy. Kóktemde jer beti kilemdeı jaınap, jasyl túske enedi. Kóktem mezgiliniń alǵashqy gúli báısheshek boı kótere bastaıdy. Ásem qyzǵaldaqtar sheshek jarady. Aǵashtar búrshik jaryp, jasyl japyraqqa bólenedi. Jemis aǵashtary gúldeıdi. Jyly jaqqa ketken qustar qaıta kele bastaıdy. Jándikter tiriledi, kóbelekter paıda bolady. Adamdar úshin kóktem mezgili qyzý jumys naýqany, jurt egiske shyǵady, jer jyrtylady, egin egedi. Úı janýarlary tóldeı bastaıdy. Nóser jańbyrdan keıin ádemi kempirqosaq paıda bolady. Kóktem óte kóńildi mezgil. Osy qubylystyń bárin kóktem kelbeti dep ataımyz. (slaıdpen kóktem mezgiliniń qubylystary kórsetiledi)
─ Balalar, senderge búgingi oqý is – áreketti unady ma?
─ Iá.
IV. Sergitý sáti
Terbeledi aǵashtar,
Aldymnan jel esedi.
Kip-kishkentaı aǵashtar,
Úlken bolyp ósedi.
─ Kóktem mezgili jaıly kim qandaı taqpaq biledi?
Rahıma: Jaý – jaý jańbyr, jaý jańbyr,
Jaýǵan jańbyr jaýǵan nur.
Jerdiń shańy basylsyn,
Gúldiń aýzy ashylsyn.
Beıbit: Kók kóbelek, kók kóbelek,
Kózderi dóp - dóńgelek.
Gúl kórse kúlimdeıdi,
Qolyma ilinbeıdi.
Kók shóptiń arasynan,
Túr túsi bilinbeıdi.
Malıka: Arasynda gúlderdiń,
Oınap búgin kóp júrdim.
Qyzyl, kókshil, sary,
Áp – ádemi bári.
Biri sondaı iri,
Al náp-názik biri.
Deıtin kókem kúnim,
Deıtin anam gúlim.
Endi ǵana bildim,
Mende balǵyn gúlmin.
─ Óte jaqsy balalar.
─ Biz ótkende serýen kezinde ózimizdiń aýlamyzdaǵy jemis shıe aǵashyn baqyladyq. Bul aǵashty budan eki jyl buryn otyrǵyzǵanbyz, al qazir bul aǵashtyń jemis bergeli turǵanyn kórip turmyz. Ony biz, bul aǵashtyń gúl ashqandyǵynan bilemiz. Gúlderi qansha kóp bolsa, sonsha jemisti mol beredi.
─ Balalar, búgin biz qaı mezgil týraly túsinik aldyq?
─ Kóktem.
Kóktem: Óte jaqsy balalar, senderdiń men jaıly túsinikteriń maǵan qatty unady. Sender búgingi oqý is - áreketine jaqsy túsindińder me?
─ Iá.
─ Al endi osy túsinigimizdi is júzinde kórseteıik. Kóktem kelbetin sıpattap bereıin (ortaǵa aǵash kóshetin alyp kelip, otyrǵyzý ádis - tásilin kórsetý).
Aǵash kóshetin otyrǵyzý úshin, aldymen topyraqty jumsatyp, qopsytamyz. Aǵash kóshetin salatyn oryndy daıyndap, kóshetti otyrǵyzamyz. Ústin topyraqpen qaıta jaýyp, aýa kirmesteı etip, ony nyǵyzdaımyz. Ústinen kishkene sýmen ylǵaldaımyz.
─ Kóktem mezgilinde aǵashta qandaı ózgerister bolady?
─ Japyraqtar paıda bolady (3 - 4 bala japyraqtar qystyrady)
─ Neler ushyp keledi?
─ Qustar ushyp keledi.
─ Qustar qaıda qonady?
─ Qustar aǵash butaǵyna qonady (3 - 4 bala qustardy otyrǵyzady)
─ Kók shópter qaıda ósedi?
─ Jerde (3 - 4 bala jerge shóp otyrǵyzady)
─ Tólder qaıda oınaqtaıdy?
─ Kók shóptiń ústinde oınaqtaıdy (tólder sýretin ornalastyrady)
─ Bunyń bári qaı mezgilde bolady balalar?
─ Kóktemde.
─ Óte jaqsy balalar, búgingi oqý is – áreketine óte jaqsy qatystyńdar.
Kóktem: Balalar, senderdiń men jaıly sıpattaǵan kórinisińiz maǵan qatty unady. Meni tabıǵat aıasyndaǵy qustar shaqyryp jatyr, al men sendermen qoshtasqaly turmyn, myna báısheshek gúlderin senderge syıǵa tartamyn.
─ Qosh saý bol Kóktem, kóriskenshe kún nurly bolsyn.
Qorytyndy.
Bárimiz birge aıtamyz:
Dala gúlin syılyq úshin jınaımyz,
Keıde ony julýǵa da qımaımyz.
Bul gúlderdi qýanyshty sátterde,
Shyn júrekten qonaqtarǵa syılaımyz
(Kelgen qonaqtarǵa qoldan salǵan báısheshek gúlin syılaıdy. Tilek aıtady).
Balalar: Aýyrmańyz, denińiz saý bolsyn, aman bolyńyz, sizderge rahmet, t. b.
─ Balalar, búgingi ashyq oqý is – áreketine óte jaqsy qatystyńdar, senderge úlken rahmet!
Kóktem kelbeti. júkteý
You Might Also Like
