InfoHub Logo

Informatıka 7 synyp
Taqyryby: Kompúterlik grafıka. Kompúterlik grafıkanyń túrleri.
Jalpy maqsattar: Oqýshylardy kompúterlik grafıkamen jáne túrlerimen tanystyrý, oqýlyq pen qosymsha derekterdi paıdalanýǵa, óz oılaryn erkin aıtýǵa, óz pikirlerin qorǵap, sóıleýge daǵdylandyrý.
Túıindi ıdeıalar: Kompúterlik grafıkanyń túrleri tanıdy
Ádis - tásilder: Toppen, AKT, keri baılanys.
Kútiletin nátıje: Kompúterlik grafıkanyń túrlerin aıyryp tanıdy. Berilgen syzba nusqadaǵy termınderdiń baılanysyn anyqtaıdy.
Sabaqtyń kórnekiligi: Interaktıvti taqta, oqýlyq, slaıd

Úı tapsyrmasyn tekserý 1. Model degen ne?
2. Modelderdi qasıetterine qaraı neshe toptarǵa jikteıdi?
3. Modelge mysal keltir.
4. Modeldeý degenimiz ne?
5. Neni modeldeýge bolady?
6. Syzyqtyq algorıtm degenimiz ne? top bolyp ózderiniń oılaryn aıtady.
Jańa sabaq

Kompúterlik grafıka týraly
Derekterdi kompúter monıtorynda grafıkalyq túrde kórsetý alǵash ret ótken ǵasyrdyń 50 - shi jyldarynda ǵylymı jáne áskerı baǵytta qoldanylatyn EEM - derdiń kómegimen juzege asyrylǵan bolatyn. Sodan beri aqparatty grafıkalyq tásilmen berý kompúterlik júıelerdiń, ásirese derbes kompúterlerdiń ajyramas bóligi bolyp tabylady.
Kompúterlik grafıka – arnaıy esepteý keshenderiniń kómegimen beınelerdi jasaý men olardy óńdeý quraldary men ádisterin zertteıtin pán bolyp tabylady.
Kompúterlik grafıka monıtor ekranynda nemese syrtqy tasymaldaýshylarda (qaǵaz, kınoplenka, mata jáne t. b.) kóshirmelerinde keskinderdi beıneleýdiń barlyq túrlerin qamtıdy.
Derekterdi kórnekileý adamzat qyzmetiniń ár túrli salalarynda oryn alyp keledi. Mysaly, medısına (kompúterlik tomografıa), ǵylymı zertteýler, kıimderdi modeldeý, tájirıbelik - konstrýktorlyq jumystar jáne t. b.
Keskinderdi jasaýdyń tásilderine qaraı kompúterlik grafıka kelesi túrlerge bólinedi:
- rastrlyq;
- vektorlyq;
- fraktaldyq.
Pánniń taǵy da bir erekshe bólimi - úshólshemdi (3D) grafıka. Bul pán obektilerdiń kólemdik modelderin vırtýaldy keńistikte qurastyrýdyń ádisteri men tásilderin zertteıdi. Ádette munda keskindeýdiń vektorlyq jáne rastrlyq tásilderi úılesimdi qoldanylady.
Tústerine baılanysty grafıka qara - aq jáne túrli - tústi bolady. Ár túrli salalarǵa mamandandyrylǵanyna baılanysty ınjenerlik grafıka, ǵylymı grafıka, Web - grafıka, kompúterlik polıgrafıa jáne t. b. túrler bolady.
Kompúterlik grafıka kóbinshe tek qural retinde qoldanylǵanmen, onyń qurylymy men ádisteri matematıka, fızıka, hımıa, bıologıa, statısıka, baǵdarlamalaý jáne t. b. fýndamentaldi jáne qoldanbaly ǵylymdarynyń jetistikterine negizdeledi. Sondyqtan kompúterlik grafıka qarqyndy damýda jáne kóp jaǵdaıda jalpy kompúterlik ındýstrıada jetekshi oryn alady.
Kompúterlik grafıkanyń túrleri
Fraktaldik grafıka
Fraktaldik grafıka matematıkalyq esepteýlerge negizdeledi. Fraktaldik grafıkanyń bazalyq elementi matematıkalyq formýla bolyp tabylady. Iaǵnı kompúterdiń jadynda eshqendeı obektileri saqtalmaıdy, al keskinder berilgen teńdeýler boıynsha turǵyzylady. Osy tásilmen qarapaıym qurylymdardan bastap tabıǵı landshafttar men úshólshemdi obektilerdi ımıtasıa jasaıtyn kúrdeli keskinderge deıin turǵyzylady.
Úshólshemdi grafıka.
Úshólshemdi grafıka ǵylymı esepteýlerde, ınjenerlik jobalaýda, fızıkalyq obektterdi
kompúterlik modeldeýde keńinen oryn alady. Mysal retinde úshólshemdi modeldeýdiń kúrdeli varıantyn – fızıkalyq deneniń qozǵalystaǵy keskinderin qurastyrý. Obetini keńistik modeldeý úshin kelesi qadamdardy oryndaý kerek:
o obektiniń naqty formasyna barynsha sáıkes vırtýaldyq karkasyn «skeletin» jobalaý jáne jasaý;
o fızıkalyq qasıetteri obektiniń naqty materıaldaryna uqsas bolatyn vırtýaldy materıaldardy jobalaý jáne jasaý;
o obektiniń betteriniń bólikterine tıisti materıaldardy taǵaıyndaý (kásibı jargonda ony «tekstýralardy obektige proeksıalaý» deıdi);
o obekt ornalasqan keńistiktiń fızıkalyq parametrlerin keltirý kerek – jaryqty, grafıtasıany, atmosfera qasıetterin, ózara baılanysty obektiler men betterdiń qasıetterin berý;
o obektiler qozǵalysynyń traektorıasyn berý;
o kadrlardyń qorytyndy rettiligin esepteý;
o anımasıalyq rolıkke qajetti effektterdi berý.
Obektiniń realısik modelin qurý úshin geometrıalyq prımıtıvter (tik tórtburysh, kýb, shar, konýs jáne t. b.) jáne onlaındyq depe atalatyn jatyq better qoldanylady.
Rastrlyq grafıka.
Rastrlyq grafıkada keskinder túrli - tústi núktelerdiń jıyntyǵynan turady. Grafıkalyq aqparattyń osyndaı núkteler jıyny nemese pıkselder túrinde usynylýy rastrlyq túrdegi usynylý bolyp tabylady. Rastrlyq keskindi quraıtyn árbir pıkseldiń óz orny men túsi bolady jáne ár pıkselge kompúter jadynda bir uıashyq qajet. Rastrlyq grafıkada uzyndyq birliginde núkteler sanyn anyqtaıtyn múmkindik uǵymynyń mańyzy zor. Onyń kelesi túrleri bolady:
o túpnusqanyń múmkindigi;
o ekran keskininiń múmkindigi;
o baspa keskininiń múmkindigi.
Rastrlyq grafıka ár túrli tústi núktelerden(pıkselderden) saqtalady. Olar jol men baǵandar qurady.

Pıksel – kez - kelgen jaǵdaıda tús berýge bolatyn sýrettiń mınımaldy bóligi.

Rastrlyq sýrettiń mysaldary
Mozaıka

Túpnusqanyń múmkindigi.
Túpnusqanyń múmkindigi bir dúımdegi núkteler sanymen ólshenedi (dots per inch - dpi) jáne keskin sapasyna qoıylatyn talaptarǵa, sıfrlaý tásiline, faıldyń formatyna jáne basqa da parametrlerge baılanysty bolady.
Ekrandyq keskinniń múmkindigi.
Keskinniń ekrandyq kóshirmesinde rastrdyń elementar núktesin pıksel dep ataıdy. Pıkseldiń ólshemi tańdalǵan ekrandyq múmkindikke, túpnusqa múmkindigine jáne keskin masshtabyna baılanysty. Dıagonali 20 - 21 dúım bolatyn monıtorlar 640×480, 800×600, 1024×768, 1280×1024, 1600×1280, 1920×1200, 1920×1600 núkteli ekrandyq múmkindikterdi qamtamasyz etedi.
Ekrandyq kóshirme úshin 72dpi múmkindigi jetkilikti, al tústi nemese lazerlik prınterlerde basyp shyǵarý úshin 150 - 200 dpi, fotosýret basyp shyǵarý úshin 200 - 300 dpi múmkindikteri bolýy kerek.
Vektorlyq grafıka.
Rastrlyq grafıkada keskinniń bazalyq elementi núkte bolyp tabylady dedik. Al vetorlyq grafıkada bazalyq element syzyq bolyp tabylady. Syzyq bir tutas obekt retinde matematıkalyqjolmen sıpattalady. Sondyqtan vektorlyq grafıka quraldarymen obektti keskinde úshin qajetti derekter kólemi rastrlyq grafıkamen salystyrǵanda edáýir az bolady.
Syzyq – vektorlyq grafıkanyń elementar obektisi. Kez kelgen basqa da obektter sıaqty, syzyqtyń da ózine táne qasıetteri bolady. Mysaly, onyń formasy (túzý nemese qısyq), qalyńdyǵy, túsi, túri (tutas, pýnktırli). Tuıyq syzyqtardyń ishin toltyrý qasıetteri bolady. Tuıyq syzyqtardyń ishi basqa obekttermen nemese tańdalǵan túspen toltyrylýy múmkin. Qarapaıym tuıyq emes syzyq túıinder depe atalatyn eki núktemen shekteledi. Ol túıinderdiń de qasıetteri bolady. Qalǵan obektilerdiń barlyǵy syzyqtardan quralady. Mysaly, kýbty ózara baılanysqan alty tik tórtburyshtardan quraýǵa bolady, al ol tik tórtburyshtardyń árqaısysy ózara baılanysqan tórt syzyqtardan turady. Nemese kýbty ózara baılanysqan on eki syzyqtardan quralǵan dep qarastyrýǵa bolady.

Vektorlyq grafıka joǵary
sapaly obekterdi beıneleý
úshin qoldanylady (sqemalar, dıagramlar, t. b.)

Vektorlyq sýretter qarapaıym grafıkalyq fıgýralardan (núkteler, túzý syzyqtar, sheńberler, tik tórtburyshtar, t. b.) qurylady.

Vektorlyq sýretterdiń mysaldary
Ǵımarattardyń sqemalary, kartalar, jol belgileri
Informatıka páni muǵalimi: Djalmaganbetova R.